Ծանօթանանք ամերիկահայ բանաստեղծ Անուշ Գրիգորեանին (1903-2004)

ԱԶԳԱՅԻՆ ՅՈՒՂԱՐԿԱՒՈՐՈՒԹԻՒՆ

Յովհաննէս Ասպետ։ Սիրոյ Ցաւը

Ձօնուած է օրիորդ Մարի Գէշիշեանին

Յամրագին օրերը միապաղաղ անցնում են,
Ու քանի նրանք անյոյս ու անհետք կորում են,
Սիրտս անգոհ նրանց պէս լուռ դատարկվում է,
Իմ հոգում նրա ցաւը՝ անդարման աճում է։

Խամրում են սիրոյ ծաղիկները նրա հոգում,
Նրա սիրատենչիկ հայեացքների շուքին տակ,
Ու նրա վհատող հոգու անծիր խորքերում,
Ցամաքում է յոյսերով կուտակուած մի սիրուն ակ։

Հորիզոնում ինձ կանչում են հարազատ ձայներ,
Իսկ նրա թաքուն սէրը՝ օրէ օր հիւծում է,
Քանի ես տարտամ գնում եմ անյայտ հեռուներ,
Ա՜հ, նրա հոգու ցաւը՝ անդարման աճում է։

Յովհաննէս Ասպետ
20/05/1966 Այնճար, Լիբանան

«ՆՈԹՈՍ» ՀԱՆԴԷՍԸ ՅԱՏՈՒԿ ԹԻՒ ՄԸ ՁՕՆԱԾ Է ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Ժամանակ թերթին մէջ կը կարդանք՝

«Նոթոս» գրական հանդէսը Դեկտեմբեր 2015-Յունուար 2016 թուակիր, 55-րդ թիւը նուիրած է հայ գրականութեան։ Այս երկրին մէջ ապրուած մեծ ցաւերէն առաջ եւ յետոյ տեղի ունեցած

փոփոխութիւնները եւ հնագոյն լեզւի մը գրականութեան ներկան, համաշխարհային

գրականութեան մէջ ունեցած տեղը կը ջանայ ցոյց տալ «Նոթոս»ի այս թիւը՝դառնալով հիմնաւոր ուղեցոյց մը բոլոր հետաքրքիրներուն համար։ Յօդւածներ ստորագրած են Մեհմէտ Ֆաթիհ Ուսլու, Սեւան Տէյիրմենճեան, Ազիզ Կէօքտեմիր, Մարալ Աքթոքմաքեան, Մուրատ Ճանքարա, Արարատ Շեքերեան, Հազալ Հալավութ, Նազան Մագսուտեան, Քարին Քա րաքաշլը, Վահրամ Դանիէլեան եւ Սօնա Մնացականեան։

Shmavon Azatyan: BIRD IN A PARCEL

Why do you send me

a “Bird of Happiness?”

a porcelain red creature,

perching on a bough.

I remember

when you were

a taxi ride away,

you never mentioned

happiness. 

We drank wine, 

you gave me beautiful eyes

and told me nice words,

and an opportunity 

to splice my and your 

fingers together.

And in the night, 

when our hearts raced, 

you didn’t even think

that there was happiness,

our bodies 

tightly loving each other,

pivoted 

into completion.

(2005)

Shmavon Azatyan: BOYSEN AND BERRIES

It’s so easy for her:

she looks at me and knows

that my green shirt with a white stripe won’t do -

“It’s a classy night, Flamenco and stuff.”

Together we are a boysenberry, 

engrafted into fruition of love 

and life-building. There is that taste, sour, wild,

and there is that look of purple passion. 

In the Super 8 room she says she wants me 

to develop a puffy chest,

and wear out my belly,

so she can look at me,

so that I look nice to her.

She refuses to go to the New York annual 

fine arts exhibition, because I don’t want to 

wear the blue shirt she has bought from Marshall’s -

“I will mingle with the crowd, 

and you will not belong.”

She dies my hair black to cover the grays, 

then puts cream in it, ruffles it, breaks the parting –

“Sorry, but I’m not going on a date 

with a fifty year old man.”

When I look at myself in the mirror,

I am bearing berries that didn’t grow out of me – 

I feel I am a mirror myself, entirely occupied 

by her words and capitulated by her choices. 

At the party she moves from person to person,

poses, takes pictures, delights at her looks 

and clothes in the photographs; 

later she says to me: “I knew you wouldn’t budge; 

you must show that you have a personality.”

On the street she strikes a conversation 

with a stranger and can go on for hours, 

if she doesn’t notice me.

“Learn to easily attach yourself to people.”

I remark that we are a boysenberry 

and only together we produce sense,

that berries mean nothing, 

and boysen is a problem case.

She crosses over to the other side,

I remain on the sidewalk: 

we are each left to survive on our own.

She walks to the artwork seller and talks to him,

becomes his friend, and he buys her a coffee;

at the end he gives her his phone number.

I stand still among many choices, but I know

they’re not for me, as like this berry they will

annex to me, but never coalesce. 

This poem appeared in Stand Magazine in 2014

Shmavon Azatyan: A DAY ABOUT HER

I don’t know how to do it -

I want to write a poem about her; 

It keeps  

trying to break through.

I can’t let it come out just like that -

you put words together to say what you feel,

and an imperfection leads to 

misunderstanding.   

I can’t resist…

This day is your and my day, 

so I take you by the hand,

and we walk in the park. 

We look for words 

we set tones

we look for tensions

we set clues…

There is a lot ahead –

love script,

silences,

love sms,

glances,

love notes,

romantic lunch,

kiss on the wharf,

rain…

It seems simpler to let us

play it by ear.

Your urgent eyes seek wonder:

it’s still August,

yet the leaves’ edges have turned amber;

the taxi driver makes a mistake,

but we escape an accident.

We both are surprised at how we haven’t seen

the sweet olive along the quay for months.

Holding my hand tight, 

you wait until I kiss you,

then you tell me 

I am the best thing 

that has ever happened to you.

The bus is delayed, 

and we run late for the museum -

we sit in the garden,

where people talk about the rescheduled rain,

the vagaries of late summer

and the treacherous autumn.

You wonder,

I wonder, too –

When will the wonder arrive?

We try –

on the lawn I’m kissing your forehead,

you point to the vessel skyline and spread

your arms, so I get inside your embrace,

I prepare to say something most serious…

But wind gets high,

and we run into a bookshop.

The day rolls on -

faces, croissant, matinee, crossings, 

crowds, underground, kiosks,

coffee, park bench, waterfront, 

lolling skiffs, love stories, clouding,

seafood restaurant, ride in taxi, kiss beneath trees … 

There seems to be no end,

and we seem to have lost the track to the beginning.

But the day closes in,

and I will have to bring my writing

to an end  -

I’m not sure

how I will ever be able to tell her

that I love her.

This poem was published in Lost Tower Publications in 2013

Զարեհ Խրախունի (1926-2015)

Երէկ գիշեր (27 Նոյեմբեր, 2015) իր մահկանացուն կնքեց 89 ամեայ պոլսահայ վաստակաւոր բանաստեղծ Զարեհ Խրախունին: 

Աստուած հոգին լուսաւորէ։

Armenian poet Zareh Khakhouni passed away at the age of 89 in Istanbul on Nov. 27. Khrakhouni (born Arto Jumbishian) was born in Istanbul on Oct. 26, 1926. After receiving his primary education at Istanbul’s Kapamajian School, he continued his studies in Vienna at the Mkhitarian Secondary College, from which he graduated in 1945. After returning to Istanbul, he studied philosophy, law, and literature at Istanbul University, graduating in 1951.  Khrakhouni went on to continue his education in Paris, studying literature and art history.

Khrakhouni’s first published poem was “Haghtanag” (“Victory”), which appeared in the Mkhitarian Alumni Association’s journal in 1948. From 1952-1958, he taught philosophy, psychology, and Armenian language at Istanbul’s Esayan School. He also taught at Getronagan Lycee, where he was also the vice principal.

During his career, Khrakhouni published several collections of poems, articles, studies, reviews, editorials, and translations—mostly of contemporary French literature. Beginning in 1958, he served as the editor of Istanbul’s “Toh” Armenian literary journal. Many of his collections of poems, including Donagark (“The Celebration Order”), Tyutsaznahantes (“The Parade of Heroes”), Kar Gatilner (“Stone Tears”), Yes Yev Urishner (“I and Others”), and Nshmarner Myus Yeresen (“Glimpses from the Other Side”) have been awarded several literary prizes over the years. In 1989, Khrakhouni was awarded the St. Sahag-St. Mesrob medal from Catholicos Vazgen I.

Khrakhouni was also the recipient of Hamazkayin’s Anahid Literary Award, the AGBU Alek Manougian Cultural Foundation Award, the Elize Kavoukjian Literary Award, the Haygashen Uzunian Literary Prize, as well as the Movses Khorenatsi Medal of the Republic of Armenia, and the Armenian Patriarchate of Constantinople’s highest Medal of Honor.

Khrakhouni will be laid to rest on Dec. 3 at Beyoglu’s Holy Trinity Armenian Apostolic Church, in a national funeral service officiated by Archbishop Aram Ateshian, General Vicar of the Armenian Patriarch.

(Armenian Weekly, November 30, 2015)

Shmavon Azatyan: WE’RE CLOCKED THE ZERO-TIME LOVE

You and I 

sit across time

still

we know when we start

there’ll be no time.

You and I with gigantic

something between us

that’s gathering

but is never to be touched.

It climbs into every corner

It slips into the creases

It ticks in your and my veins

It rattles in your and my stomachs.

Only the long finger fidgets

and the clock inside us

fully winded

begins to urge.

We’ve learned

it’s the other finger 

that matters

the one that tells us

where we’re at

but isn’t saying 

how we’re going.

Your gaze is urgent

and I finger 

the pivot locking the mechanism.

We stir.

Time is no more.

This poem was published in Firstwriter Magazine in 2012

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ։ Վաղուան տունը

Պիտի կերտե՛մ ես կրկին քեզ քերթուածի մը նման,

Տուած մեր հին քարերուն բոցէ շաղախն արիւնիս.

Պիտի ժայթքիս լուսագեղ դուն ինչպէս նո՜ր, անմահ Բան՝

Պանդուխտի սե՛ւ օրերուս երկունքէն վերջ տանջալից...

Հողին վըրայ հայրերուս, ուր արեան տաք մո՜ւխ է դեռ՝

Պիտի կերտեմ քեզ գինո՛վ, անյագօրէն, քար առ քար,

Աչքերուս մէջ՝ շատերո՜ւ ջերմ կարօտներ վաղամեռ

Եւ թեւերուս՝ ուժն ամբողջ հայ հանճարին շինարար...

Դուն յաղթանիստ ու հպարտ պիտի ըլլաս կեանքին դէմ.

Հովն ու արեւն հայրենի պիտի հասակըդ գրկեն,

Կռունկներու երամներ՝ ամպերուն հետ լուսագեղմ՝

Ազատութեան երգերով պիտի ճախրեն վերեւէն:

Պիտի կանգնե՛մ քեզ իբրեւ կենսազեղուն յուշարձան՝

Հեռուն անթաղ կորսըւած մեռելներուն իմ բոլոր.

Քու մէջ հանգչիլ պիտի գայ անոնց հոգին անկայան,

Երբ հոն ընդմի՜շտ բաբախէ արեւաշող կեանք մը նոր...

Կտուրիդ տակ երջանիկ պիտի յառնէ մաս առ մաս

Հարազատ խումբն անցեալի մեր մեծ տոհմիկ քար ու քանդ.

Պարթեւ հասակն իմ եղբօր, քոյրիկիս դէմքը երազ

Եւ տակաւին՝ նոր դէմքեր՝ խորհրդասքող ու անյայտ...

Բոլորի՜ն դէմ դուռըդ բա՛ց պիտի ըլլայ շարունակ

Եւ լեցընեն պիտի քեզ ամեն առտու, երեկոյ

Շէնշող քրքիջ ու զրոյց, երգերու ձայն ու նուագ,

Բայց եւ խաղա՜ղ, լո՜ւռ պահեր՝ մտերմութեան ու սիրոյ:

Եւ երբ անցնին առջեւէդ աղջիկ, տղայ, փոքր ու մեծ՝

Պիտի կենան ու ըսեն անոնք իրար ժպտալիր.

_ Ա՛յս է ահա տունը մեր բանաստեղծին, որ երգեց

Տուներու Երգն ու երկա՜ր տառապեցաւ տարագիր...

Նորա Պարութճեան։ ՊՂՊՋԱԿԸ

Գաւաթին  մէջ

շատոնց լեցուած

մատ մը ջուրին յատակէն

 ատեն ատեն

 պղպջակ մը

-       ուրկէ՞ ուր -

 վեր բարձրանալ կը փորձէ։

Ինչո՞ւ կ’ուզէ

ցնցել արդեօք

մատ մը ջուրին

անշարժութեան մատնուած

երկարատեւ հանգիստը։

Ի՞նչ է արդեօք փնտռածը,

երբ աջ ու ձախ

հրմշտկել-հրելով,

մէկը՝ նեղի մատնելով,

միւսը՝ տեղէն զրկելով                  

ճամբան կ’ընէ

մատ մը ջուրին մակերեսին հասնելու,

 քիթը օդին կոխելու,

 ազատ շունչ մը քաշելու

 ու լայնօրէն պայթելու։

Երբ պայթիլն է

 վերջիվերջոյ

իր ճակատին գրուածը,

ինչո՞ւ հանել

այսքան աղմուկ-աղաղակ։

Ազատ շունչ մը քաշելէն ետք պայթելով,

յատակներու յատուկ կեանքէն

միս մինակը

փախուստ տուած

պղպջակը  

ճակտի գիրէն

մի քանին

ջնջա՞ծ ըլլալ կը կարծէ։

Թող կարծէ

                                                                                 

Նորա Պարութճեան։ ԱԿՆԹԱՐԹԸ

Նեղ անցքին մէջ

այդ վայրկեանին

երբ բարկացած արագ հասաւ ետեւէս,

զիս հրելով բան մը շարժեց,

արիւնս եռալ սկսաւ,

ու երեսիս քսուելով մինչ անցաւ՝

դէմքս ուրիշ կողմ դարձած էր այլեւս.

Ուրի՜շ բան մը ես տեսայ.

Զարմանքի անգոյն թելերէն կախուած         

եղածէն ոչինչ հասկնալ կրցայ.            

օրօրուելով, երերալով                             

ինկայ գոգը պարապին                             

ու լափռտել սկսայ                                   

արդէն ինձմէ հեռացող                             

Ակնթարթը                                                

զոր բռնել ես չկրցայ

Ճամբան շուար որբի պէս կարկամ

 այս անգամ ալ իրմէ՜ որբացայ. 

արիւնս՝ միայն իր գոյնը փոխեց,

ուրիշ լեզու մը լեզուիս վրայ խաղաց,

աշխարհ ու մարդիկ տարբեր հագուեցան,

գաղտնի վայրերու գիւտը ես ըրի.

ու այսքան։

Նեղ տեղերը հովի պէս կտրող անցորդին

բիւր բարեւներ, բիւր ողջոյն.

աւաղ, զայն ճանչնալու չհասայ.

չեմ գիտեր հիմա՝

անցած տեղը ուրիշ անգամ կը դառնա՞յ

ետին մոռցած թիւ մը, իր մը, գոյն մը, շունչ մը ման գալու

ձայնի մը շեշտը դնելու։

ատեն ատեն կ’ափսոսա՞յ.         

եթէ երբէք պատահի
յաջորդ անգամ
զիս ալ հետը կը տանի՞։

Վահագն Դաւթեան։ Խաչքար

Տատասկների, քարերի մէջ,
Քամիների, արեւի մէջ,
Ձիւների մէջ, շոգ ու տօթի,
Այսպէս մենակ, այսպէս ոտի,

Այսպէս խոնարհ, այսպէս ըմբոստ,
Այսպէս փխրուն, այսպէս շիտակ,
Այսպէս խրթին ու այսպէս պարզ
Կանգնել է նա երկնքի տակ…

Կանգնել է նա արեւի դէմ,
Որպէս թախիծ ու խղճի սիւն,
Կանգնել է նա դարերի դէմ,
Որպէս խաչուած գեղեցկութիւն…

Վահագն Դաւթեան (1922-1976)

Dans les ronces, dans les pierres,
Dans les vents, au soleil,
Dans la neige, la chaleur et la touffeur,
Si seul et si alerte,

Si docile, si rebelle,
Si fragile et si droit,
Si difficile et si simple
Il est là debout sous le ciel…

Il est debout face au soleil,
Comme une tristesse et un pilier de conscience,
Il est debout face aux siècles,
Comme une beauté crucifiée…

trad. Élisabeth Mouradian & Serge Venturini

Khatchkar

(stone carved cross)

In thorns, amongst rocks

in windstorms and bright days

under the snow, in scorching heat or burning sun

alone, it stands still

So humble and stubborn

crumbling, but upright

always difficult and yet simple

it stands under the sky

It stands against the sun

as a pillar of grief and conscience

intact against the passage of time

like crucified beauty.

Translated by Lola Koundakjian