Sunday, November 30, 2014

Quote for the month of November 2014

Now I undo the loops
of yarn I rested my head on.
Under each flower
a tufted pile loosens.

I feel the wool give way
as if six centuries of feet
had worn it back to the hard

earth floor it was made to cover.

Peter Balakian

Saturday, November 29, 2014

Peter Balakian: Mandelstam in Armenia, 1930


Between arid houses and crooked streets
a shadow could be your wife or a corpse
and a mule’s hooves sounded like Stalin’s
fat fingers drumming a table.

In the Caucasus eagles and hawks
hung in the blue’s basilica.
A swallow flew off a socle
into the wing of an echo–

history’s caw and chirp and bird shit
on the tombs in the high grass.
Oh hairy serrated stems
poppies flagged like tongues.

Petals of flat paper
lined your thumbed-out pockets.
Anther seeds burned your pen. 


From a cloud of broom a red bee stumbled,
to your fish-globe brain.
a casket of light kissed the eyebrows of a tree.
 
Lake Sevan’s rippling blue skirt
lapped you. Slime tongues got your eyes.
A half-dead perch slithered your ear.
When the evening air settled
on the creatures of the mountain
the sun was the Virgin’s head.

Here, where the bush grew with fresh blood
and ancient thorns, you picked the rose
without scissors. Became an omen.

Tuesday, November 25, 2014

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ: Ո´Չ ՄԷԿ ԲԱՂՁԱՆՔ

Ոչ մէկ բաղձանք, հարց ու տագնապ,
Ոչ իսկ երազանք
Կը բերեմ ձեր սեղանին ես այսօր,
Որ չտարուիք ձեր վէճերով բիւզանդական.
Երեկոյեան նիստերուն ձեր քննարկման, թէ բամբասանքի,
Եկէք հարց տանք. ի՞նչ մնացին փուչիկներէն ուռճացուած,
Զոր անհատնում ձեր շունչերով յագեցուցիք,
Ու խօսքերէն անդին, ո՞ւր մնացին գործերն այն հրաշալի,
Զոր շեփորեցիք անդադար։
Դուք, որ սովոր էք կերպարանափոխել կինը,
Ու վերածել տգեղութիւնն անոր գրաւչութեան անմրցելի,
Կամ ցոփութեան տիպարի,
Գուցէ վերածէք ձեր կիրքերը՝ շինիչ գործի,
Որ կը շրջէ մարդուն ապիկառ տագնապը
Յուսադրող տեսիլքի, ու բաղձանքը՝ իրականութեան.
Բերէք ինծի դո՜ւք ձեր երազանքները ի´մ դատաստանին,
Ու ձեզ կշռադատեմ ե´ս, գէթ անգամի մը համար։
Բերէ´ք ինծի հանճարեղ վրձինը Տալիի
Ու ես նկարեմ ձեր կերպարները անճոռնի,
Որ կը ցցուին անկոչ ու ընդմիշտ,
Տխուր թէ ուրախ ամէն առիթի՝
Մեր մոլագար աչքերուն դիմաց.
Ես վարսայարդար չեմ, ո´չ ալ՝ դիմայարդար,
Որ կեղծամներէն յարդարեմ շքեղութիւն իւրօրինակ,
Կամ փոշիներով բազմերանգ՝
Շպարեմ դէմքեր՝ խորշոմած ու կնճռոտած.
Մի´ համոզէք որ ձեզ չպարսաւեմ,
Կամ բարեխօսեմ՝ իմ ու իմ միջեւ.
Ժողովներու թէ բամբասանքի նիստերուն ձեր
Ես տեղ չունիմ, ոչ ալ՝ հարց ու երազանք,
Բոլոր հարցերն ու տագնապները վերածեցիք քուրջի,
Այլեւ փանտորայի շքեղ տուփի՝ վիժած տեսիլքներով լի,
Մարդը դարձուցիք ցից հանուած հրէշի,
Ժամանակն ալ վերածեցիք ձեր խաղադաշտին՝
Օտարացող հրապարակներուն վրայ:

Հիմա գիտէ՜ք ի՞նչ կ᾿ուզեմ հրամցնել ե´ս ձեզի,
Որպէս հաճելի նիւթ քննարկումի,

Այդ ալ խելքի չեկող խելօք շանս ճակատագիրն է յիրաւի։

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ
ԱՐԾԻՒ Շաբաթաթերթ, 
Հոկտեմբեր 2014, ԻԱ. Տարի, Թիւ 15-16, էջ 7:

Monday, November 24, 2014

Կարօ Արմենեան։ Ճգնութիան 7

                                                         
վանկերն ակունքէն
սղուած են նորէն

դէմքերն են հիմա
աններկայ  ու բութ

ձայներ կերկերուն
հնչիւններ կթոտ

կ՚ուզեմ ըմբռնել
խոհն այս անըզգայ

կճել դառնագին
խոհերու լեզուն

կ՚ուզեմ քայլ նետել
դէպի առօրեան

բանալ նորզնոր
ակերը խցուած

կ՚ուզեմ ծունկերով
փնտռել ճամբադ

քամել անյագուրդ
կաթիլդ ժլատ

ուզես կամ չուզես
արթննաս պիտի

պատռտես տենդով
պատանքդ  յոռի

ուզես կամ չուզես
յառնես պիտի դուն

քաջութեամբ յառնես
ու կանգնիս տոկուն



Կարօ Արմենեան






Sunday, November 23, 2014

Կարօ Արմենեան: [թաւջութակի լարեր]

թաւջութակի լարեր որոնք գիտեն լռել

      ու մորմոքներ բերել

                             մեր խնճոյքին

ձեր փէշերէն կախուած մեղեդիներ կան դեռ
         
     ու չլսուած բառեր

          ձեր դողացող շուրթին



խորքեր ունիք յղի
արգանդ ունիք հզօր
կոնքեր ունիք մսեղ
շրթներ ունիք աղու
կը գրկուիք դողով
կը բաբախէք տենդով
ձեր մկանուտ երգով
կը մղկտաք անզօր


թաւջութակի լարեր
աղեղն է որ հիմա
կը համբուրէ լալով
ձեր մթագնած լեզուն
կը փնտռեմ կրկին
սփոփանքի բառեր
երբ կը լռէք խոժոռ
թևերուս մէջ այսօր


կը մարմնանայ ոխով
ձեր ընդվզումն ահեղ
ես կը սիրեմ խանդով
ձեր ապստամբ լեզուն
կը զայրանայ նորէն
ձեր մայրական առուն
տապալելով բուներ
վարարելով անհուն


թաւջութակի լարեր
որոնք կ՚ըզգան թաքուն
վերջին ժամու խօսքին
աննպատակ լեզուն
որոնք կրնան խիզախ
թափահարել բաշեր
ու տրորել ամուր
ձեր տխրութեան հիւլէն
որոնք կրնան կանգնիլ
քառասմբակ վարգել
արհամարհել մաքուր
սրտակցութիւնն այս ձեր


Կարօ Արմենեան
Յունիս 30, 2013
Երևան



Saturday, November 22, 2014

Կարօ Արմենեան: Ճգնութիւն 16

այս շիշին մէջ դեւեր բանտեց ուխտի եկած նախնին
դեւեր որոնք հում միս կ՚ուտեն
                 կը սնանին պորտէն


այս շիշին մէջ լեցուց քէներ բիրտ համեմներ սիրոյ
խունկեր լղիրճ ու դաւադիր
                  հազար թոյներ աղու


այս շիշին մէջ զիրար գրկող հակոտնեայ կեանքեր
որոնք կաշիդ կը ճանկռտեն
                  դուրս գալ կ՚ուզեն բանտէն


այս շիշին մէջ անհուն գորով անգթօրէն լռող
անյոյս կռիւ անպերճ մարդու
                  եւ վաշխառու կարօտ


այս շիշին մէջ տենչերն իր մութ տեղաւորեց նախնին
տենչեր որոնք չեն յագենար
                  կ՚ուզեն խմել արիւն


այս շիշին մէջ իրիկնային սակարկութեամբ նրբին
կէսն իր պոկեց դրաւ պահուստ
                   չուառական չարչին


չզարմանանք ու չանիծենք ու չարանենգ խանդով
չյօրինենք առասպելներ կասկածելի փառքով
չխարխափենք եւ յանուն հօր չհալածենք որդին
չփնտռենք այպանելին այս տան շեմէն անդին


պարտքէն փախող հին մաքսաւոր ու բերանխուփ նախնին
այս շիշին մէջ եսն իր խեղդեց
                   մոլեգնութեամբ ահով

թողած ետին մարմինն իր սին անօթեւան թափուր
ինք սրբացած մաքրամաքուր
                  անգայտացաւ յերկինս


Կարօ Արմենեան

Thursday, November 20, 2014

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՔԸԶԸԼՉԱԽՉԱԽԻ ՇՈԳԵԿԱՌՔԸ ԵՒ ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ

Շաբաթը երկու օր
Չորեքշաբթի եւ Շաբաթ
Կը բանէր Քըզըլչախչախի շոգեկառքը

Առաւօտուն կը մեկնէր Կարսէն
Հանդիպելով Մէզրա – Եահնիլէր – Պաշկէտիքլէր
Գուրուտէրէ - Շահնալար կայարանները
Կը հասնէր Քըզըլչախչախ՝ սահման
Յետոյ դարձեալ նոյն կայարաններուն մէջ պահ մը հանգչելով
Կը վերադառնար Կարս

Գիշերուան լուռ մթութեան մէջ
Շոգեկառքի ժամանման սոյլը երբ լսուէր
Կարսը քուն կը մտնէր

Երկար տարիներ
Ան երթեւեկի միակ միջոցն էր
Որ Արփաչայը Կարս կը կապէր

Ամառը դաշտի գոյնզգոյն թռչուններ – արտոյտներ
Ծիծեռնակներ – վայրի բադեր կ՛ընկերակցէին իրեն
Կը մրցէին իրեն հետ
Ձմեռը երկաթուղին երբ ձիւնին տակ կը թաղուէր
Ճամբորդները կ՛իջնէին
Թիերով սառնապատ գիծերը կը մաքրէին

Իւրայատուկ եւ թախծոտ շոգեկառք մըն էր ան
Ան որ Կարսէն դէպի Արեւմուտք երբեք չէր ճամբորդած
Ան որ Արեւմուտքը բնաւ չէր տեսած – չէր ճանչցած
Կարծես հոն աքսորուած պետական պաշտօնեայ մըն էր
Կամ ցկեանս հոն ապրելու դատապարտուած բանտարկեալ մը

Մեկնումի պահուն ոչ ոք ողջերթ կը մաղթէր իրեն
Կամ ժամանումին ոչ ոք զայն կը դիմաւորէր
Քանի որ գիւղերը կայարաններէն շատ հեռու էին
Ուղեւորները իրենց գիւղերը հասնելու համար
Պարտաւոր էին երկարօրէն քալելու
Ճամբորդներն իրենց տոպրակներով
Հոգերով – կարօտներով բեռնաւոր
Կը քալէին ու կը քալէին յոգնաբեկ
Միայն Քըզըլչախչախի կայարանն էր որ
Մէջն էր գաւառակին

Եղիշէ Չարենց
Դեռ 22 տարու երիտասարդ բանաստեղծ
Որպէս ուսուցիչ կը պաշտօնավարէր
Պաշկէտիքլէր գիւղի դպրոցին մէջ
Եւ ամէն ամսագլխի
Կը նստէր Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Կ՛երթար Կարս – ստանալու իր ամսաթոշակը
Եւ ման գալու իր ծննդավայր քաղաքին փողոցներուն մէջ

Տարիներն անցան
Քըզըլչախչախը կոչուեցաւ Աքեաքա
Եւ օրերու խօլ գնացքին մէջ
Կպրապատ ճամբաներ – կամուրջներ կառուցուեցան
Այդ կպրապատ ճամբաներուն – կամուրջներուն վրայէն
Ինքնաշարժներ – հանրաշարժներ սուրացին
Որոնք գիւղերն իրարու կապեցին
Այն ատեն Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Իր սիրելիները կորսնցուցած որբի մը նման
Դառնութիւնն ու առանձնութիւնը ճաշակեց

Ժամանակը սառնաշունչ քամի մը դարձաւ
Փչեց - գոռաց – անցաւ ու գնաց
Այդ անմոռանալի օրերու վրայէն

Ոչ Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Ոչ ալ երբեմնի ուղեւորները մնացին
Կառախումբը անջատեցին
Քակեցին – քանդեցին – աւերեցին
Բաժան – բաժան ըրին
Տախտակները կոտրեցին
Որպէս վառելանիւթ գործածեցին
Մետաղեայ կազմածները հաւաքեցին – հալեցուցին
Ապակիները փշրեցին

Ոչնչացաւ – կորսուեցաւ – անհետացաւ
Մոռցուեցաւ տակաւ Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Մեզի միայն
Միայն յիշատակի փշուրները մնացին

Ապակիի փշուրներու նման յիշատակի փշուրներ
Որոնք կը խոցեն – կ՛արիւնեն սիրտերը մեր

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ
13 Հոկտեմբեր 2014

Tuesday, November 11, 2014

Համաշխարհային ընթերցանութիւն նուիրուած հայոց ցեղասպանութեան 100 ամեակին Ապրիլի 24-ին 2015 թ.


2015 թ. Ապրիլի 24-ին, Պեռլինի գրականութեան միջազգային փառատօնը եւ
Պոդստամի Լեփսիւսի տունը կոչ կ՛ուղղեն համաշխարհային ընթերցանութեան,
նուիրուած` հայոց ցեղասպանութեան 100 ամեակին:

Հարիւրաւոր հայ մտաւորականներ` գրողներ, երաժիշտներ, երեսփոխաններ եւ
հոգեւորականներ 1915 թ. Ապրիլի 24-ին Կոստանդնուպոլսոյ (այժմ` Ստամպուլ) մէջ
ձերբակալուեցան ապա աքսորուեցան Թուրքիոյ ներքին շրջանները եւ մեծ մասամբ
սպաննուեցան: Այդ` սկիզբն էր մարդկութեան դէմ ուղղուած յանցագործութեան մը.
հայերու նկատմամբ տեղի ունեցած ցեղասպանութիւնը Առաջին համաշխարհային
պատերազմի տարիներուն ծրագրուած ու իրագործուած առաջին ցեղասպանութիւնն
է ժամանակակից պատմութեան մեջ: Օսմանեան կայսրութեան մէջ
ցեղասպանութեան զոհ գնաց աւելի քան մէկ միլիոն հայ:

Դէպքերը տեղի ունեցան համաշխարհային հասարակութեան աչքին առջեւ եւ
միանշանակ ապացուցուեցան գերմանական, աւստրո-հունգարական, իտալական,
ամերիկեան, սկանդինաւեան, հայկական եւ օսմանեան աղբիւրներով, ինչպես նաեւ
բազմաթիւ պատմական հետազոտութիւններով: Արդէն 1915 թ. Օգոստոսին New
York Times-ը կը գրէր կանխամտածուած ու ծրագրուած զտումներու եւ ոչնչացման
ծրագիրի մը մասին, որուն նմանը պատմութիւնը տակաւին չէր տեսած: Օսմանեան
կայսրութեան դաշնակից գերմանական կայսերական կառավարութիւնը յանգեցաւ
միեւնոյն եզրակացութեան` առանց անոր դէմ որեւէ քայլ բան ձեռնարկելու:
Թրքական քաղաքականութիւնը մինչեւ այսօր տակաւին կը հերքէ հայերու դէմ
իրագործուած օսմանեան ցեղասպանութիւնը, հակառակ անոր որ փաստերը
ակնյայտ են ու ծանօթ` արդէն մօտաւորապէս հարիւր տարիէ ի վեր: Հնդիկ գրող
Արունդհաթի Ռոյը այս գայթակղութիւնը ի թիւս այլ հարցերու, զայն եւս 2009
թուականին Պեռլինի գրականութեան միջազգային փառատօնին հրապարակաւ
քննարկման նիւթ դարձուց:

1915 թ. ու անկէ ետք անթիւ հայկական ձայներ լռութեան դատապարտուեցան:
Միւս ձայները, ինչպէս նաեւ աւելի ու աւելի շատ ձայներ ժողովրդավարական
թրքական քաղաքացիական հասարակութենէն, անկէ ետք աւելի բարձր դարձան ու
հանդէս եկան մոռացութեան դէմ: Ի յիշատակ զոհերու եւ ցեղասպանութեան
միջազգային ճանաչման պահանջով պայմանաւորուած` կոչ կ՛ուղղենք 2015 թ.
Ապրիլի 24-ին հայ հեղինակներու, ընդ որում նաեւ Սիամանթոյի, Կոմիտասի, Եղիշէ
Չարենցի, Ուիլիեմ Սարոյեանի, Յովհաննէս Շիրազի, Պարոյր Սեւակի, Յակոբ
Մնձուրիի, Սիլվա Կապուտիկեանի, Հրանդ Տինքի գրական գործերու
համաշխարհային ընթերցանութեան:

Առաջին ստորագրողներ`
Ռոլֆ Հոսֆելդ, Կոնրադ Կուհն, Ուլրիխ Շրայբեր, Հասմիկ Պապիան

Appeal for a Worldwide Reading for Armenia in April 2015/Lecture mondiale à l’occasion du 100e anniversaire du génocide arménien le 24 avril 2015

Worldwide Reading Commemorating the Centenary of the Armenian Genocide
on 24 April 2015

The International Literature Festival Berlin (ilb) and the Lepsiushaus Potsdam are calling for a worldwide reading on 24 April 2015 - the day that marks 100 years since the beginning of the Armenian Genocide.

Several hundred Armenian intellectuals – poets, musicians, parliamentary representatives and members of the clergy – were arrested in Constantinople (today Istanbul) on 24 April 1915, and deported to the Turkish interior where most of them were murdered. It was the start of a crime against humanity. The extermination of the Armenians during World War One was the first systematically planned and executed genocide of modern times. More than a million Armenians in the Ottoman Empire died during this genocidal campaign.

The events took place before the eyes of the whole world and were clearly documented by German, Austro-Hungarian, Italian, American, Scandinavian, Armenian and Ottoman sources as well as by a great number of historical research projects. As early as August 1915, The New York Times reported on a methodically planned programme of ethnic cleansing and extermination which was unprecedented in history up to that time. The German Reich’s government, which was allied to the
Ottoman Empire, reached the same conclusions without undertaking anything against what was happening.

The Turkish political world denies the Armenian Genocide up to the present day, although the facts have been known for more than a hundred years. The Indian writer Arundhati Roy has spoken publicly about this scandal on many occasions, including at the 2009 International Literature Festival Berlin. A great number of Armenian voices were silenced in 1915 and in the years thereafter. Since then, others have become loud and have spoken out against forgetting, among them an increasing number of voices from the democratic Turkish civil society. In remembrance of the victims and in association with the demand for international recognition of the genocide, we are calling for a worldwide reading on 24 April 2015, with literary texts from Armenian authors, among them Siamanto, Komitas, Yeghishe Charents, William Saroyan, Hovhannes Shiraz, Paruyr Sevak, Hakop Mntsuri, Silva Kaputikian and Hrant Dink.


First signatories: Rolf Hosfeld, Konrad Kuhn, Ulrich Schreiber, Hasmik Papian

Lecture mondiale à l’occasion du 100e anniversaire du génocide arménien le 24
avril 2015

Le Festival International de Littérature de Berlin (ilb) et la Maison Lepsius de Potsdam lancent un appel pour une lecture mondiale le 24 avril 2015, à l’occasion du 100e anniversaire du début du génocide arménien.

Plusieurs centaines d’intellectuels arméniens – des poètes, des musiciens, des députés et des ecclésiastiques – furent arrêtés le 24 avril 1915 à Constantinople, aujourd’hui Istanbul, puis déportés dans les régions intérieures de la Turquie, où la plupart d’entre eux furent assassinés. Ce fut le prélude à un crime contre l’humanité. Le génocide des Arméniens, survenu pendant la Première Guerre mondiale, fut le premier génocide planifié et commis avec méthode à l’époque moderne. Plus d’un million d’Arméniens périrent dans l’Empire ottoman, victimes du génocide.
Les événements se sont déroulés sous les yeux du monde entier et sont clairement attestés par d’innombrables sources allemandes, austro-hongroises, italiennes, américaines, scandinaves, arméniennes et ottomanes, ainsi que par de nombreuses recherches historiques. En août 1915, le journal The New York Times parlait déjà d’un nettoyage méthodique planifié et d’un programme d’extermination jamais vécu dans l’histoire auparavant. Le gouvernement de l’Empire allemand, allié à l’Empire ottoman, était parvenu à la même conclusion, sans rien entreprendre contre cela.
Aujourd’hui, la classe politique turque nie toujours le génocide des Arméniens commis par les Ottomans, bien que les faits soient clairement établis depuis près de cent ans. L’écrivaine indienne Arundhati Roy avait évoqué publiquement ce scandale, entre autres, lors du Festival International de Littérature de Berlin en 2009. 
D’innombrables voix arméniennes furent réduites au silence en 1915 et au cours des années qui suivirent. D’autres sont devenues plus fortes et ont pris la parole contre l’oubli et parmi elles, toujours plus de voix provenant de la société civile turque. En mémoire aux victimes et associés à la demande de reconnaissance internationale du génocide, nous appelons, le 24 avril 2015, à une lecture mondiale de textes littéraires d’auteurs arméniens, entre autres de Siamanto, Komitas, Yéghiché Tcharents, William Saroyan, Hovhannès Chiraz, Parouir Sévak, Hagop Mntsuri, Silva Kaputikian et Hrant Dink.

Premiers signataires : Rolf Hosfeld, Konrad Kuhn, Ulrich Schreiber, Hasmik Papian

Saturday, November 08, 2014

Esther Heboyan publishes new book: Beyond the Galata Bridge



Esther Heboyan, a regular contributor to the Armenian Poetry Project, has a new book out. Beyond the Galata Bridge is a collection of short stories depicting the life of Armenians in 1950s Istanbul and in late 20th century Europe. 

The book is available at CREATESPACE.

Here's an except.

"I can see many, many journeys. Chance encounters, some very good, some very bad. Stay away from the bad ones. I can see long journeys into far off countries. You shall become a nurse or a princess or a heroic mother. It's all the same anyway. But I have to teach you how to make anousch abour first. And also çörek. And also börek. By the way, I'm going to have another one of those. They're delicious. Do you fancy one?"

Hilda walked to the window and pressed her brow against the cold glass.

"Grandma, why is the world so dark?"

"The world is the world," answered the grand-mother. "Sometimes a good, safe place. Sometimes, not so good and not so safe."

About the author:
Esther Heboyan was born in Istanbul where she spent her early childhood. Later on, when her parents moved first to Germany, then to France, she attended schools in languages she didn't speak. After graduating from high school, she studied English in France and journalism in the United States. Beyond the Galata Bridge is the third part of her series on Armenian exiles. The first two volumes, Les Passagers d'Istanbul/The Passengers from Istanbul (2006) and Comme un dimanche d'août à Burgaz/Like a Sunday Morning in August on the Island of Burgaz (2011), were written in French. 

Tuesday, November 04, 2014

David Johnson: Covered with sand


Green Sea, pink sand – cheap, hot and jolly
Tourists, indifferent, head off in folly
Hordes of drunks, mindless tours 
Gilded, open minded admirers, bend Islamic laws 

Come dance and sing in a guilty land 
Bring Amnesia and banality hand in hand. 
Pass the flame, burn the history books
Dance and sing amidst rusty, butcher’s hooks.
Be a one with open minded fools 
Who’ve never lived under Ottoman rules 

They flock alike with hedonistic kin 
To a land that still admits no sin 
Gladstone’s shame, Disraeli’s pride 
Sing, dance all night; toast  genocide !
On Armenian graves let’s sing and dine 
 Sword slashed hills bear no guilty shrine

If Belsen’s had  beaches  it would be so cool 
A place to sing and dance and drool
Turkey’s cheap, it’s fun “ the service is good “
Bring your ignorance, we have Armenian blood.

Where next?
Where next ? 
Oh who could forget ?
Our last lovely trip to Han Chinese Tibet. 


David Johnson lives in Cheshire, England.