Tuesday, May 04, 2010

Hamazkayin NY Literary Event

Monday, May 03, 2010

Սագո Արեան։ ԱՄԵՐԻԿԱ՛ ՔՈՅՐՍ [1]

Ամերի՛կա քոյրս, 
Թշնամացած բարեւները, 
Կախեցիր մեր հին պատշգամի հին թելերուն... 
Ուր մնացին պատառիկները մեր մանկութեան ... 

Ամերիկա, քոյրս, 
Կանգնեցայ Նիակարայի առաջ, 
Ըսիր, ջրվէժը հզօր է, դիմացը Պուֆֆալոն…
Երազներդ մէկ առ մէկ
Հանեցին դեղին ծոցատետրէս ...
Ամերիկա, քոյրս,
Երազներդ մնացին մեծ մամայի հայատառ թրքերէն տողերուն մէջ,
Ուր դուն պոլսահայերու հետ նստած կլոր սեղանին,
Անոնց պատրաստած համադամները համտեսեցիր ...
Կանաչ եալանչիներ հիւթեղ ...
....
Իբրեւ թէ քեզ չեմ փնտռեր ...
....
Քեզ չեմ փնտռեր,
Ամերիկա քոյրս,
Ձեռքս Անդրանիկ քեռայրին կղպուած
Փոշոտած հեռախօսին չ՛երթար լսելու համար ձայնդ...
Ձայնդ հին եւ գունագեղ...
Կը պատմես կեանքէն... ու բառերդ ալիքներ…
Բառերդ տող-տող,
Բառերը հատիկ-հատիկ...
Հարց կու տաս Հայաստանի մասին
- Հայաստան պիտի չերթա՞ս Սագօ...
Ամերիկա քոյրս, ծալապատիկ կը սպասենք որ կանաչները երկրիդ
Գունաւորեն պահարանները մամային...
Յիշողութիւնս կը պատռէ ցանցը ժամանակի...
Մենք կը մերկացնենք ապրումները մեր...
Տղաքս ֆրանսերէն կ՛երգեն... ու մենք մեր լեզուն կը զեղծենք…
Երազս էր Ամերիկան, երազս Ամերիկա քոյրս.
Աշխարհը մեր հանդիպումը ինչո՞ւ ծրագրէ…
Ահաւոր է, երբ ես փակած եմ դռները երազիս...
Եւ հեռացումդ ծանր կը նստի սրտիդ....
Դէմքեր կը սեւնան, բանաստեղծները կը շիջին...
Կը զանգահարեն, կ՛ըսեն որ էջերս դառն էին եւ վատ...
Մէկը կը փռնգտայ Աստուծոյ անունով,
Ուրիշ մը` բլուրին նստած, անօթեւան, կիսամերկ կաղնիի պէս
Կը սպասէ անձրեւը ... որ պիտի գայ
Անձրեւը այս յիմար աշնան,
Անձրեւ` այս տօթ յիմար աշնան...
Ուրիշ մը բարձր սարերուն վրայ վերջալոյսներ կը յօրինէ.
...
Ամերիկա՛ վիթխարի քոյրս,
Հիմա նստած եմ կայսրութեան փլուզումը նկարագրելու...
Ինչպէ՞ս խօսիմ հետդ...
Ըսէ՛....
Ըսէ ո՞ր լեզուովս,
Համրանալս վեհանձնութիւն սեպէ...
Լռութիւնս աղօթք թող ըլլայ քեզի,
Ու մեր սառնութիւնը ամերիկեան գէշ նկարուած ֆիլմերու նմանցուր:
Տասնըութ տարեկան չեմ այլեւս, որ նամակ գրեմ քոյրիկին...
Այս տարի, քոյրիկ, մի՛ մոռնար Լէպթոփը...

Այս տարի կաղանդ պապան ալ սեւ է.
Ուրախանալու ոչ մէկ տեղիք կայ հիմա, գիտես չէ,
Պուրճ Համուտի սեւ մայթերը ո՞ւր կը տանին...
Հոն չեմ պիտի ըսես ... յանկարծ սխալներ չընես 


Ամերիկա՛, դուն մեծ քոյրս, 
Քանի՞ տուփ Էտվիլ մնաց պայուսակիդ մէջ...
Յիմար Էտվիլ,
Առաջին տարիներուն գաղտնապահ Էտվիլ,
Ու հիմա բացայայտ ու ներբաններուն վրայ քալող յիշատակ որպէս...
Հինգշաբթի երեկոյ լիբանանեան լոթօ...
Լոթոն բոլոր անտէր հայերուն հայրենիքն է...
Յատկապէս հինգշաբթի իրիկուն
Բոլոր հայերն աշխարհի
Սեւ ներկուած, սեւով ծպտուած ու սեւ ձեւացող հայերը...
Պիտի դառնան տուն ձեռք մը պլոթ խաղալու...
Պահարանին միւս կողմը, կամ ետեւը միշտ կայ
Ցեղասպանութեան ուրուն, որ կը հալածէ զիրենք...
Ու դիմացի անկիւնը ուրիշ վերանտայի մը վրայ
Քաղաքական կիսամերկ բանտարկեալներ կը տեսնեմ...
Պոյի՜դ մեռնիմ...
Քոյրիկ, կը յիշե՞ս այդ վերանտան, ուր Սեդա քոյրիկս
Հաւկիթ կը խաշէր պապային համար...
Ու չէր մոռնար երկու սառած ալմազա բերել ընթրիքին...
Կեցցէ՛ փրոսթաթ Ամերիկան
......
Ամերիկա, քոյրս, նիհարցա՞ր...
Սուշի եւ ֆաստ ֆուտ չմնաց քաղաքին մէջ...
Պատմէ՛ Ամերիկայէն...
Հայտէ, նազ մի՛ ըներ...
Պատմէ ինծի վերջին աղաւնին ո՞ւր գնաց ձեր տունէն...
Որուն նկարն անգամ չես ղրկած
Ի՜նչ անջրպետ մեր միջեւ...
Մի՛ դժգոհիր, Քոյրիկ...
Ամերիկա քոյրս պիտի սիրե՜մ քեզ անջրպետին չափ,
Մեծ ու կապոյտ...
Երկարող երազին պէս որ չունի աւարտ...

Ամերիկա՛ քոյրս...
......
Ամերիկա՛ քոյրս,
Կապոյտով գրեցի քու մասիդ,
Կապոյտով
Էյչ Փի փրինթըրը չ՛աշխատիր...
Առաւօտեան վաղ՝ հինգուկէսն է...
Եաննին միայն կայ դիմացս,
Բաժակ մը կոնեակ,
Ամերիկա՛ քոյրս,
Ո՞ւր ղրկեցիր մեծ քոյրերս...
Հօրքուրս որ Իրաքէն հազիւ պրծաւ, 
Անօթեւան անջուր հիմա Հոլանտա... 
Անամուսին անմուրազ ու անխօս հէրն անիծած... 
Հին երգերը հօրքուրներուս... 
Ո՞ւր մնացին հին ձայները, 
Ամերիկան մեզ որբացուց 
Ըսին որ երազի երկիր է... 
Երազները վրայ տուինք ու մեռանք...
Մենք չմեռանք...
Հիմա արեւելքի պորտին
Զաւակներուս մրմունջ բառերը պատշգամէն կ՛արձակեմ...
Իբրեւ մասունք աղօթքի,
Ամերիկա՛ քոյրս,
Մեր խէրիկը անիծեցիր...
Աֆղանիստան, Իրաք,
Հիմա ալ ելեր ես Հայիթիի Որբուկները գողնալու...
Ամերիկա՛ սեւ համպըրկըր յիշատակիդ...
Ընկերներս ետ դարձուր...
Ես չեմ մեռնիր, մի՛ մտածեր այդ մասին
Գիրգոր քեռայրը միզել չկրցաւ,
Եւ փրոսթաթի խլիրդէն մեռաւ,
Աւելի քան սէր, աւելի քանսէրէն մեռաւ... 
Ո՛վ գիտէ ինչ ճանապարհ էր Քէրքուքէն Հոլանտա... 
... 
Անդրանիկ քեռայրս անյիշատակ կը պառկի 
Ղազար ամոս, հարսքոյրիկս ու հիմա Սագոն
Որ մէկը թուեմ…
Մեռելները կը հաւասարին ողջերուն
... Ինչ տեսակ երազ է ասիկա
Սուտերդ քեզի թող մնան
Տաունտաուններդ սովալլուկ վհուկներու պէս,
Բերանաբաց ու դատարակապորտ ուրուներ են միայն:
Ամէն ինչդ գէշ է
Ամէն ինչդ մահ է Ամերիկա՛...

Ամերիկա, քոյրս,
Կը զանգեմ Յարութին բարեւ ըսելու...
Բարեւ ընկեր
Բարեւ բոլոր ընկերներուն...

Ամերիկա՛ քոյրս,
Կ՛ըսես ուրուականը պիտի հիննայ ու անցնի...
Ամերիկան մեծ երկիր է
Թալէպները քանի-քանի օդանաւ վար կ՛առնեն

Սագո Արեան։ ԱՄԵՐԻԿԱ՛ ՔՈՅՐՍ [2]

Ամերիկացի խարտեաշ զինուորներ հողին կը տրուին...
Ծօ՛, դուրս ե՛լ,
Դո՛ւրս բեր զօրքերդ,
Մեծ օդանաւերդ ի՞նչի կը ծառայեն.
Հարաւս սեւ մոխիր ըրիր,
Բայց չինկայ...
Դուն նաւթ կ՛ուզես խմել...
Նաւթի ծարաւ ես
Աշխարհս ծեր է,
Վախնամ մեռնի
Ծառերը սեւ հագնին...
Ձիւնի փոխարէն տեղայ կարկուտ կարմիր...
Դուն նաւթէն չե՞ս կշտանար...
Տե՛ս հնդիկները ինչպէս կը կառուցեն իրենց տունը
Տե՛ս հարաւի բնակիչները,
Տե՛ս չինացիները...
Դուն կեսար կ’ուզես խաղալ,
Երեխաներդ առանց ցաւի պիտի ծնին
Առանց երկունքի,
Աճին առանց արբունքի
Ջերմանոցի անհամ ելակներու պէս...
Ո՞ւր են բանաստեղծներդ, թող ապտակեն քեզ
Ամերիկա՛ թող ապտակեն...
Ո՞ւր է Ալէն Կինզպըրկի ոգին
Վաևյ, մամա ճան:
Մէզ կը հոտի երկիրդ…
Ամերիկա քոյրս,
Քիչ մը զգացում եւ սէր ուղարկեմ
Ուեսթերն Ունիոնով....
Ըսէ՛, սորվեցնե՞մ
Ինչպէս կը գուրգուրան հօր ու մօր վրայ
Ըսէ՛, արցունք մի՛ թափեր
Լէպթոփս չի հասկնար
Ու աչքերուս մէջ տեղ չմնաց արցունքի...
Ամերիկա քոյրս, կը լսե՞ս զիս,
Հաւաքէ պայուսակներդ...
Իրերդ
Ըսէ՛ Ամերիկան ի՞նչ տուաւ քեզի...
Ամերիկան բաց գերեզման է, գիտես...
Հոն մեռելները կը պառկին գեղեցիկ գերեզմանատան մէջ…
Մեծ կայսրութիւն Ամերիկա՛
Մարդիկ թիւ, հազարումէկ թիւ ու թիւեր...
.....
Ամերիիկա քոյրս,
Սուրբ Սարգիսն ալ անցաւ,
Ոչ ոք զանգ կու տայ
Հասնող հեռախօսներուն համարները
Երեք եօթը չորսով են միայն...
Նախագահիդ կ՛ըսես
Որ հոգս չէ թէ ի՞նչ բառ պիտի գործածէ... Ապրիլ 24ին...
Միայն նաւթի համար,
Պիտի զղջաս Ամերիկա քոյրս...
Տունէն դուրս ե՛լ...
Վերջացաւ մելանս որ գրեմ...
Ամերիկայիդ մասին գրելէն յոգնեցայ…
Ամերիկա քոյրս,
Երթամ ապրելու...
Դուրսը արեւն է...
Կ’ուզեմ ապրիլ
Կ’ուզեմ որ ապրիք քոյրս,
Կորքի չեմ որ նկարեմ քեզ...
Տանս մէջ կ՛ապրի նկարիչ մը հզօր...
Մե՜ծ ընկերս... Որ չի հաւատար Նոր Եորքի ցուցասրահներու սափրագլուխներուն...
Վահան Ռումէլեան...
Հզօր գոյներով նկարէ գալուստը նոր պայթումներուն...
Որ թերեւս արթննաս Ամերիկա քոյրս...
Բանաստեղծիկները, որ բանաստեղծութիւն կը հազան,
Կը փղձկին ու տրտում հոկտեմμերի խաղեր կը խաղան...
Անոնց համար ալ կը գրեմ...
Որ սորվին լաց չըլլալ ասկէ ետք...
Կեանքը գեղեցիկ է...
Կեանքը հզօր է Ամերիկա քոյրս...
Բարլուս...
Բարլուս բոլոր ապրողներուն...
Բարլուս Տիկին Արշալոյսին որ մեռաւ Ամերիկա երազելով...
Բարլուս անոնց որ գործէն գինետուն կը վազեն...
Ամերիկա՛ ճանապարհ լինելութեան...
Քու խաչերդ Երուսաղեմէն պիտի բարձրանան...
Երթամ գրկեմ երեխաներս...
Բարլուս Ամերիկա...
...... Ամերիկա Քոյրս ՝ Բարլուս ....



ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ Պէյրութ

Sunday, May 02, 2010

Live from the Bowery Poetry Club: Tina Demirdjian

Gartal and the Armenian Poetry Project are proud to release this audio clip recorded live at the Bowery Poetry Club in New York City on April 2, 2010. Click to hear Tina Demirdjian’s reading of her poem Compact.

She left her compact
blue and gold
lying upside down
in her drawer
hidden
in its white powder
something she always
wanted to tell me.
But her eyes,
now empty cups of milk
no longer remembered.

Inside was the mirror
full of powder
forty years old
opening for me
like a woman
telling secrets
of her flesh.

In silence
pink white flakes
covered my hands.
I bent down kneeling
to look further
inside her drawer.

Each time I opened
the compact
a sound, click,
of a half cricket
the sound of lips
pressing together.
There were whispers
contained
In small breaths.
I clicked a kiss
in the mirror
of white powder
and became
a white curtain.

I was sheer,
a translucent flag
and saluted her
with all my flesh
and then
with the click
of my lips
closed
her white body.
Snap!
like the clap of hands
like magic
life vanishes
"dust to dust"
opening and closing
happening
almost all at once.


Saturday, May 01, 2010

Եղիշե Չարենց։ ՄՈՐՍ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԵԼ


Հիշում եմ դեմքը քո ծեր, մայր իմ անուշ ու անգին,
Լույս խորշոմներ ու գծեր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ահա նստած ես տան դեմ, ու կանաչած թթենին
Դեմքիդ ստվեր է գցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Նստել ես լուռ ու տխուր, հին օրերն ես հիշում այն,
Որ եկել են ու անցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ հիշում ես քո որդուն, որ հեռացել է վաղուց,-
Ո՞ւր է արդյոք հեռացել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ո՞ւր է արդյոք հիմա նա, ո՞ղջ է արդյոք, թե մեռած,
Եվ ի՞նչ դռներ է ծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ երբ հոգնած է եղել, - երբ խաբվել է սիրուց -
Ո՞ւմ գրկում է հեծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Մտորում ես դու տխուր, - օրրում է թթենին
Տխրությունը քո անծիր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ արցունքներ դառնաղի ահա ընկնում են մեկ-մեկ
Քո ձեռքերի վրա ծեր, մա՜յր իմ անուշ ու անգին...

1920

"Gazel pour ma mère"


Je me souviens de ton vieux visage, mère douce et inestimable,
De tes rides et de tes traits de lumière, mère douce et inestimable.

Te voici assise devant la maison, l'ombre du mûrier vert
Projetée sur ton visage, mère douce et inestimable.

Ainsi assise, silencieuse et triste, tu te souviens des jours anciens,
Qui sont venus et allés, mère douce et inestimable.

Et tu te souviens de ton fils, parti depuis longtemps.
Où se sera-t-il éloigné, mère douce et inestimable?

Où sera-t-il en ce moment? Sera-t-il vivant ou mort?
A quelles portes aura-t-il frappé, mère douce et inestimable?

Quand il aura été las et trompé par l'amour,
Dans les bras de qui aura-t-il gémi, mère douce et inestimable?

Triste, tu médites, et le mûrier berce
ta tristesse sans fin, mère douce et inestimable.

Et des larmes amères tombent une à une
sur tes vieilles mains, mère douce et inestimable...


Traduction parue dans J.-C. POLET (éd.), Patrimoine littéraire. Auteurs européens du premier XXe siècle, vol. I: De la drôle de paix à la drôle de guerre (1923-1939), Bruxelles : De Boeck Université, 2002, p. 642-651 (article sur "Eghishè Tcharenz" avec choix de textes et une traduction inédite par V. Calzolari).

Friday, April 30, 2010

Quote for the month of April


"They are all still there—
Romans, Greeks, Nabateans,
Armenians, Jews, Arabs,
Bedouin, Sabeans, Egyptians.
Layered human traffic of the wasteland."

Michael Stone, SINAI SCENES

Thursday, April 29, 2010

Հովհաննես Թումանյան։ Անուշ (ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ)

(Համբարձման գիշերը)

   Բազմած լուսնի նուրբ շողերին,
Հովի թևին՝ թըռչելով՝
Փերիները սարի գըլխին
Հավաքվեցին գիշերով։

Եկե՜ք, քույրե՜ր, սեգ սարերի
Չըքնաղագեղ ոգիներ,
Եկե՜ք, ջահել սիրահարի
Սերը ողբանք վաղամեռ։

   Օխտն աղբյուրից ջուր է առել
Կույս սափորով, լուռ ու մունջ,
Օխտը ծաղկից ծաղիկ քաղել,
Կապել սիրո ծաղկեփունջ։

   Ջուրն ու ծաղիկ աստղունք դըրել,
Խընդիրք արել աստղերին,
Փափագ սըրտով խընդիրք արել՝
Բարի ժըպտան իր սերին...

   Ափսո՜ս, Անո՜ւշ, սարի ծաղիկ,
Ափսո՜ս իգիթ քու յարին.
Ափսո՜ս բոյիդ թելիկ-մելիկ,
Ափսո՜ս էդ ծով աչքերին...։
  Ու նըրանց հետ՝ ցող-արցունքով
Լըցված սըրտերն ու աչեր՝
Սարի ծաղկունք տըխուր սյուքով
Հառաչեցին էն գիշեր։

Վուշ-վո՜ւշ, Անո՜ւշ, վուշ-վո՜ւշ, քուրի՜կ,
Վո՜ւշ քու սերին, քու յարին...
Վուշ-վո՜ւշ, Սարո՜, վուշ-վո՜ւշ, իգի՜թ,
Վո՜ւշ քու սիրած սարերին...

Եկե՜ք, քույրե՜ր, սեգ սարերի
Չըքնաղագեղ ոգիներ...
Ու փերիներն էսպես տըխուր
Երգում էին ողջ գիշեր։

  Կանչում էին հըրաշալի
Հընչյուններով դյութական,
Ու հենց շողաց ցոլքն արևի՝
Անտես, անհետ չըքացան։

  Խոր սուզվեցին ակն աղբյուրի,
Մըտան կաղնին հաստաբուն,
Ու լեռնային վըտակների
Ալիքները պաղպաջուն։


Poèmes: "Anouche", prélude (1892-1902)      



Prélude

(La nuit de l’Ascension)

Posées sous les tendres rayons de la lune,
Voletant sur les ailes du vent,
Les fées, au sommet de la montagne,
De nuit se sont rassemblées.

" Venez, sœurs, des fières montagnes
Esprits charmants ;
Venez, de la jeune amoureuse
Pleurons l’amour si tôt éteint.

Elle a puisé l’eau de sept sources
Avec une cruche vierge, en silence ;
Elle a cueilli une fleur de sept fleures,
Elle a entrelacé un bouquet d’amour.

Sur l’eau et les fleurs, elle a interrogé les étoiles,
Elle a adressé ses prières aux étoiles,
D’un cœur ardent, elle a imploré les étoiles
De sourire, bienveillantes, à son amoureux…

Hélas, Anouche, fleur de montagne !
Hélas, pour ton vaillant aimé,
Hélas, pour ta taille toute fine,
Hélas, pour tes yeux comme la mer… "

Et avec elles, les coeurs et les yeux
remplis d’une rosée de larmes,
Les fleurs de la montagne, avec un triste frisson,
Soupirèrent cette nuit-là.

" Vouch-vouch, Anouche, vouch-vouch, ma sœur !
Vouch pour ton amour, vouch pour ton aimé !
Vouch-vouch, Saro, vouch-vouch, ô vaillant !
Vouch pour tes montagnes bien aimées ! 

Venez, sœurs, des fières montagnes
Esprits charmants… ".
Et les fées, ainsi, tristement,
Chantaient toute la nuit.

Elles chantaient avec de merveilleux
Accents magiques,
Et, dès que le rayon du soleil brilla,
Elles disparurent invisibles, sans traces.

Elles plongèrent dans la source profonde,
Elles entrèrent dans le tronc du gros chêne
Et dans les vagues étincelantes
Des ruisseaux des montagnes.

Հովհաննես Թումանյան 1869 - 1923


Traduction inédite. – Edition: Hovhannes Toumanian, Ëntir erker [Hovhannes Toumanian, Œuvres choisies] / Levon Akhverdian, Erevan : Editions "Ecrivains soviétiques", 1978. – [Pp. 166-167].

Traduction parue dans J.-C. POLET (éd.), Patrimoine littéraire. Auteurs européens du premier XXe siècle, vol. I: De la drôle de paix à la drôle de guerre (1923-1939), Bruxelles : De Boeck Université, 2002 [2003], p. 44-54 (notice sur H. Toumanian avec choix de textes et une traduction inédite par V. Calzolari).