Wednesday, June 30, 2021

Quote for the month of June 2021

Կարդալ Դանիէլ Վարուժան, Միսաք Մեծարենց եւ Վահան Թէքէեան…ոչ թէ կրկնելու համար, այլ որպէս աշակերտ…

Յ. Պալեան



Reading Daniel Varoujan, Missak Medzarents and Vahan Tekeyan, not as copyist but as student ...


Hagop Balian

Monday, June 28, 2021

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ։ ԳԱԶԵԼՆԵՐ

1

Կապույտ բաժակը հոգեթով դու խմիր,
Սիրտդ լցվի թող հեքիաթով – դու խմի՜ր

Իրիկնային երկինքը բիլ թող անվերջ
Հոգիդ լցնի կապույտ կաթով – դու խմի՜ր:

Թող լո՜ւռ լինի. անրջավոր ու տրտում -
Կապույտ բաժակը հոգեթով դու խմիր:
2
Իմ խոսքերը կարկաչում են կապույտում,
Կարկաչում են ու կանչում են, կապույտում:

Կարոտներ կան, որ անմարմին ու տրտում -
Միայն շշուկ ու հնչյուն են – կապույտում:

Երազներ կան, որ կարոտներ են միայն,
Լո՛ւյս կարոտներ, որ կանչում են կապույտում…

3
Ո՞ւմ եմ երգում. ի՞նձ, թե՞ քեզ – չգիտեմ.
Իմ երգում ինձ կգտնե՞ս – չգիտեմ:

Թե՞ ես ի՜նձ եմ որոնում, բայց գտնում եմ քեզ.
Կորցրե՞լ ենք արդյոք մեզ – չգիտեմ:

Գուցե ե՜ս եմ` քո երգում, գուցե ի՜նձ ես դու երգում.
Ո՞ւմ ես երգում. ի՞նձ, թե՞ քեզ – չգիտեմ…

4
Կա հոգու մեջ ու աշխարհում – մի ոսկի օղակ:
Բռնկվում է նա ու մարում – մի ոսկի օղակ:

Ո՞վ չի գտել – ժպտալո՛վ, ժպտալո՛վ -
Անդուլ վազքի ճանապարհում – մի ոսկի օղակ…

Բայց ես ինչո՞ւ, քու՜յր իմ, ինչու տրտմեցի այնքան,
Երբ բռնկվեց քո աչքերում մի ոսկի օղակ…
5
Դու կապույտը սիրեցիր – չգտար,
Սիրտդ դարձավ ձյունաձիր, – չգտար:

Երկինքներին` հեռավո՛ր, հեռավո՛ր`
Դու մանկորեն ժպտացիր – չգտար:

Կո՛ւյր աչքերից` աղոթքո՛վ, աղոթքո՛վ`
Մի քիչ կապույտ մուրացիր – չգտար…

6
Քո՛ւյր, զանգերի տխրության մի ղողանջ է քո հոգին:
Դղյակի մեջ մենության – բախտի կանչ է քո հոգին:
Եվ մենակ է, քույր-աղջիկ, այնքան մենակ ու տրտում.
Իրիկնային կապույտում մի ճաճանչ է քո հոգին…

Ո՞ւմ ես կանչում և ինչո՞ւ. զանգերը ո՞ւմ են կանչում.
Բայց չե՛ս գտնի, քո՜ւյր-աղջիկ, թող չկանչե քո հոգին…

7
Բոլոր խոսքերն իմ երգում – ճաճանչներ են լոկ:
Կապույտ միգում – ոսկեգույն ճաճանչներ են լոկ:

Քո աչքերից, քո դեմքից, քո լուսե երկրից
Ճառագայթված իմ հոգում – ճաճանչներ են լոկ

Իմաստ չկա, միտք չկա խոսքերում այս հին,
Բայց ինչո՞ւ են ամոքում – ճաճանչներ են լոկ…

8
Քո՜ւյր, իմ հոգին լուռ ու տարտամ – մի ստվեր է լոկ,
Դղյակի մեջ քո մենության – մի ստվեր է լոկ:

Եթե նայես կճանաչես, կտեսնես հանկարծ,
Որ ձևերիդ այնքա՛ն նման – մի ստվեր Է լոկ:

Գուցե ժպտաս, գուցե տրտմես, երբ զգաս, որ նա -
Եղերակա՛ն երկուության մի ստվեր Է լոկ…
9
Կղողաջեն օրերը քո – կմարեն.
Կկարկաչեն – մի երեկո կմարեն:
Ու ղողանջող օրերի մեջ երգված
Երազները քո լուսաճեմ – կմարեն:
Հե՛տ կնայես ու կճչաս կարոտից.
Ջինջ արցունքներ կճաճանչեն – կմարեն…

10
Մենք չգիտենք, քո՜ւյր իմ, մեզ կապույտը ո՞ւր կտանի.
Թե լուռ լինենք, լուռ ու հեզ – կապույտը ո՞ւր կտանի:

Նա – տրտմունակ մի կարոտ, նրա անունը սակայն
Ո՜չ դու գիտես, քո՜ւյր, ոչ ես, – կապույտը ո՞ւր կտանի…

Կորցրել ենք աշխարհի ճամփաները հին.
Իմ ո՛րբ ընկեր, քո՜ւյր իմ, մեզ կապույտը ո՞ւր կտանի…

11
Քո՜ւյր, ղողանջի՛ պես ճախրել ու գնալ, -
Հմայված ու հեզ – ճախրել ու գնալ…

Երկնքից – երկինք, իրիկվա մովում,
Անմարմին, անտես – ճախրել ու գնա՛լ…

Դեպի Ամենտի եզերքը կապույտ -
Քո՜ւյր, ղողանջի պես ճախրել ու գնալ…

12
Ինչ տրտում են զանգերը, քո՜ւյր, մայրամուտի, -
Զանգերը թաց ու ցողաբո՛ւյր մայրամուտի…

Ահա կույսերը գնում են աղոթելու.
Սգահանդես, տրտում թափոր մայրամուտի…

Լուսամփոփի պես կախվել է երկինքը բիլ
Հոգուս վրա – օ, սո՛ւրբ անդորր մայրամուտի…

13
Մահը, գիտե՞ս, մի լուսավոր առասպել է, քո՜ւյր,
Կյանքը այնքան մեղկ ու անգույն ու անբեր է, քո՜ւյր:

Մահը անուշ, անրջալույս տրտմություն ունի.
Կյանքը սակայն շաչող, փախչող, անհամբեր է, քո՜ւյր:

Կյանքի կանչը անկումների ազդարար է լոկ.
Մահը սակայն Կապույտ Երկրի մի բանբեր է, քույր…
14
Իրիկուն է, քո՜ւյր, – աչքերդ փակի՜ր,
Հոգնաբեկ, տխուր, – աչքերդ փակի՜ր:

Թարթիչներդ թող չթարթեն միգում.
Միգամած ու խոր աչքերդ փակիր:

Կոպերիդ տակ թող երազս թաղեմ.
Իրիկուն է, քո՜ւյր, – աչքերդ փակի՛ր…

15
Դիր մատներդ կույս՝ աչքերիս վրա, -
Հոգեվար հոգուս – աչքերիս վրա…

Հոգնեցի կապույտ մշուշից, մովից.
Դի՛ր մատներդ լույս – աչքերիս վրա…

Մահու պես քնքուշ դի՛ր մատներդ սուրբ -
Խոնջացած, անհույս աչքերիս վրա…

16
Իրիկունը ու կապույտը կանչեցին, քույր, -
Ճամփա ընկանք ոտաբոբիկ, երկնայի՛ն քույր…

Ու գնում ենք դեպի Հավերժը ամոքիչ.
Մահն է թեթև՛, մահն է բարի՛, անմարմին քույր…

Ետ չնայե՜ս, ետ չնայե՜ս թաց աչքերով,
Դու իմ վերջի՛ն, իրիկնայի՛ն, աստղայի՛ն քույր…

17
Որքան ցավ կա, որքան ցա՛վ կա այս կարոտում իրիկնային,
Ինչ տենչում ենք մի՞թե կտա այս կարոտը իրիկնային…

Թաց աչքերդ հովն Է շոյում շիրիմների փսփսուկով.
Թաց աչքերի՛դ գուցե գթա այս կարոտը իրիկնային…

Հսկումների պահը սուրբ Է.ժպտա՜, ժպտ՜ա, մահացող քույր,
Որ չհանի՛ քեզ Գողգոթա այս կարոտը իրիկնային…

18
Թող ապրի հոգին – կապույտ վանդակում.
Կան գանձեր անգին – կապույտ վանդակում:

Դու – ծարավ աղջիկ, կապույտը – գինի.
Դու – արբած մի կին – կապույտ վանդակում:

Ի՞նչ պիտի անես, ի՞նչ պիտի անես,
Երբ թափվի գինին կապույտ վանդակում…

19
Մարում է հոգիս, քո՜ւյր, քո աչքերում ու մեռնում է նա:
Մթնում է ահա քո կապույտ հեռուն – ու մեռնում է նա:

Մեռա՜ծ, մարած աստղ՝ նա ինչո՞ւ ընկավ երկինքները քո.
Նա ինչո՞ւ վառվեց երկրի խավարում – ու մեռնում է նա:

Շողի պես վերջին, աստղոտ երկնքից ընկած շողի պես`
Աչքերիդ վճիտ ցո՜ղն է համբուրում – ու մեռնում է նա…

20
Իրիկնային քո՜ւյր իմ հեզ, մեռելի՛ պես դու անցի՜ր,
Թող զանգերը օրհներգեն ու օրհնե՜ն քեզ, – դու անցի՜ր:

Վարդե՛ր թափեմ արծաթե, արծաթե աստղեր`
Դիակառքիդ, հոգո՛ւդ մեջ, դագաղիդ մեջ, – դու անցիր…

Մահատեսիլ ու անդարձ, օրերիս պես մի՛ֆ դարձած,
Անվերադա՛րձ, համրընթա՛ց, սգահանդե՛ս դու անցիր…

21
Կապույտ կարոտը գուրգուրեմ ու լռեմ.
Աղոթք անեմ, խունկեր բուրեմ – ու լռեմ:

Այն կարոտը, որ աչքերդ տվեցին,
Քո՜ւյր, հոգուս մեջ ողջագուրեմ – ու լռեմ:

Այն կարոտով իրիկնային ու անուշ -
Բոբիկ ոտքերդ համբուրեմ ու լռեմ…

22
Շրթունքներիդ հոգեվարքն է, քույր իմ, հեզ -
Աղո՜թք արա, որ աստղերի մեջ թաղեմ:

Քույր, շրթունքներդ արևին չերկարե՛ս.
Շունչդ սուրա, որ աստղերի մեջ թաղեմ…

Շրթունքներիդ դիակառքով, քույր իմ, ես
Հոգի՛ս, տարա, որ աստղերի մեջ թաղեմ…

23
Սիրո երգի կորած տողն ես հոգուս համար,
Սո՛ւրբ է կարոտդ` մոխրագես հոգուս համար:

Դու մի՛ֆ դարձած ու սրբացած մեռելների
Սուգը տոնող տրտում քո՜ղն ես հոգուս համար:

Իրիկնային մեռելոցի այս սուրբ պահուն -
Հի՛ն Կարոտի վերջին դողն ես հոգուս համար…

24
Քեզ կհասնեմ, քո՜ւյր իմ, ես – Ամենտի Երկրում:
Երբ հուշ դարձած կքնես – Ամենտի Երկրում…

Կհամբուրեմ, ջի՛նջ այնպես, շրթունքներդ ես,-
Կհամբուրեմ, քո՜ւյր իմ քեզ – Ամենտի Երկրում…

Մեռած աստղի լույսի պես, որ ժպտում Է մեզ -
Դու իմ հարսը կլինես-Ամենտի Երկրում…

25
Կմոտենանք մի իրիկուն Հավերժական Կապույտին
Կմոտենա երկրի հեռուն Հավերժական Կապույտին…

Վերջի՜ն սիրով կհամբուրեմ քո ոտները հոգնաբեկ.
Դու կմեռնես`նայվածքդ հեռուն`Հավերժական Կապույտին…

Եվ մարմինը քո խնկաբույր – հնամենի խունկեղեգ -
Կայրեմ որպես զոհաբերում – Հավերժական Կապույտին…

Կարս, 1916թ. 
Մոսկվա, 1917թ.

Tuesday, June 15, 2021

World Premier collaboration of poetry, music and art

On Sunday, June 27, 2021, the Armenian Institute will present a world premier of a new multimedia collaboration with Aram Bajakian (guitar), Kevork Mourad (visual), and Alan Semerdjian (poetry). Discussion follows.


An Armenian Triptych: Retracing Our Steps


7:00 pm 8:30 pm (GMT+1)
2:00 PM EST
11:00 AM PST



For more information, click the AI's calendar of events

https://www.armenianinstitute.org.uk/events/an-armenian-triptych-retracing-our-steps


Friday, June 11, 2021

Milena Abrahamyan: To Arpi


հուլիսի 25, 2020 -



սահմանը սարի հետևից ամպեր է ուղարկում գլորվելով դեպի լիճը։ սահմանը սարի հետևում թաքցնում է արևը։ սահմանը գիշեր է առանց երևակայության, որ դանդաղ սողում է դեպի տան պատերը ու հրվում պատերին։ հրում է պատերը։ պատուհաններից կառչած։ սահմանը պատուհանը կբացեր ու ներս կնետվեր։

the border sends clouds rolling down the lake from behind the mountain. the border hides the sun behind the mountain. the border is a night without imagination, it slowly crawls toward the house and presses itself against the walls. pushes the walls. clings to the windows. the border would have opened the window and thrown itself inside.

ամպերը մթության մեջ սկսում են դողալ ու ամպրոպել։ անձրև։ լույսերն էլ տարան։

the clouds start to shiver and thunder in the dark. rain. the lights have also gone off.

սարի հետևում է՞լ լույս չկա։ իսկ որտեղ առաջինը լույսերն անջատվեցին, այստե՞ղ թե՞ սահմանի մյուս կողմում։ ո՞րտեղ առաջինը ամպերը գոռացին, ա՞յս մեր կողմում թե՞ այն նրանց կողմում։ իսկ ո՞րտեղ ավելի շատ մարդ վախեցավ։ իսկ ո՞րտեղ ավելի շատ մարդ մահավավ։ և ո՞րտեղ ավելի շատ, և ո՞րտեղ ավելի քիչ։

and behind the mountain? is there no light there, too? where did the lights turn off first? here? or on the other side of the border? where did the clouds first growl? in this our side or in that their side? and where did more people become scared? and where did more people die? and where is it more? and where is it less?

այս տարածքում կիսաքանդ տները բոլորովին տներ չեն։ նրանք մասնատված ուրվականներ են։ մեկը ուրվական մարմնի աջ կողմ է։ մեկ այլը ուրվական մարմնի ձախ կողմ։ մեկը աջի ձախը, մյուսը ձախի աջը։ իսկ որոշների աջ ու ձախ կողմերը չես ճանաչի, այնքան կամուրջի են վերածվել, այնքան ամուր են կանգնած քարե ոտնաթաթերի վրա։ շատերը ընդհամենը ոտնաթաթեր են։ ընդհամենը չէ, ամբողջությամբ մարմինը ոտնաթաթ է։ ամուր կանգնած ու պատրասր երբեք չլքելու այս տարածքը, որ մարմնի բոլոր մյուս մասերով լքել են։

the semi-destroyed houses in this place are not houses at all. they are disjointed ghosts. one is the left side of a ghost body. the other is the right side of a ghost body. one is the left of the right, the other the right of the left. yet it can be impossible to recognize the left and right sides of some of these bodies, they have transformed so much into bridges. they stand so strong on feet made of rocks. some are merely feet. not merely, their bodies are whole feet. standing strongly and ready never to leave this site, which they have left with all other parts of their bodies.

թանգիկը ձախ ոտքիս ամբողջ երկայնքով տարածվող երակներով հոսում է առատ, թույլ չի տալիս մոռանալ իր մասին։ ամռանը ավելի շատ կցավա, բայց ինչքան մեծանում եմ այնքան ավելի շատ կզգամ իր ներկայության ծանրությունը ոտքիս մեջ։ գիշերը տակը բարձ կդնեմ, որ սրտիս հետ խոսա։ իսկ սիրտս, որն ընդհամենը մարմնումս կբնակվե, ինձ չի պատականա։ նա կխոսե տատուս հետ, ով իր դուստրն է, ով ինձ իր ոտնաթաթերն է ժառանգել։

tangik flows profusely through the veins spreading all over my left leg. she doesn't let me forget about her. it hurts more in the summer, but the more I grow old, the more I feel the weight of her presence inside my leg. i put a pillow beneath her at night, so she could speak with my heart. and my heart, which merely lives inside my body, won't answer me. it speaks to my grandmother, who is her daughter, whose feet I have inherited.

ես ոչինչ չգիտեմ թանգիկի մասին բացի այն, որ նա փախել է վանից։

i know nothing about tangik except that she escaped from van.

ջուրը մոտենում է ջրին։ ասում է մի մոռացիր ու կուլ է տալիս հիշողությունը։

water approaches water. whispers "do not forget" and swallows the memory.



այստեղ գրեթե հնարավոր չէ մոտենալ լճին։ կանաչ գույնի կայունությունը պատրանք է։ ամենականաչ խոտերի տակ ջուր է ու ցեխ։ քաշում է ցած։ կուլ է տալիս ներկան կուլ տված անցյալով։ ցեխերի այն կողմում, հենց ափին նստած են մեծ սպիտակ թռչուններ և ես պիտի հասնեմ նրանց։ մոտիկից տեսնեմ, համոզվեմ նրանց մեծության ու սպիտակ գույնի մեջ։

it's almost impossible to approach the lake here. the stability of the color green is an illusion. underneath the most green grass there is only water and mud.it pulls you under. it swallows the present with a past that has been swallowed. large white birds sit on the other side of the mud, right on the shore, and i must get to them.i must see them up close, i must be assured of their largeness and of their whiteness.

շեղվում եմ չոր ճանապարհից, քարերի վրայով գնում եմ մինչև ոտքերիս տակ էլ քար չի մնում։ ջուր է հոսում։ տեղ տեղ խոտ է, բայց գիտեմ, որ ոտքս կուլ կտա կանաչը եթե սխալ քայլ անեմ։ միևնույն է գնում եմ, խրվելով ցեխերի մեջ, հույս ունենալով, որ կուլ չեն գնա տատիկիցս ժառանգած ոտնաթաթերս, փախուստըս ու տեղ հասնելու ցանկությունըս։

i deviate from the dry path, walking on rocks until i get to a part where there are no more rocks left beneath my feet. water flows. there is grass in spots, but i know that the green will swallow my feet if i take a wrong step. i go anyway, wallowing in mud, hoping that the feet i have inherited from my grandmother won't be swallowed, that my escape and my desire to get to where i am going also won't be swallowed.

ինչքան էլ չարչարվում եմ, միևնույն է սպիտակ թռչունները հեռվում են մնում, անհասանելի, անշոշափելի։

the white birds stay in the distance no matter how much i struggle. they are inapproachable, intangible.

որոշում եմ հետ դառնալ, նոր ցեխերի մեջ են ոտքերս խրվում, նույնիսկ քարերն են մնում ցեխի տակ։ երբ այլևս դեպի լիճը չեմ շրջված, դիմացս կանգնած են կիսաքանդ տները։ կիսախավարի մեջ տան ֆանտոմ պատուհաններից նայում են ուրվականները, բայց ոչ ինձ։ նրանց հայացքները ձգվում են դեպի ջուրը։ աչքերը լցված են լճի կարոտով։ նրանք էլ ճամփա չունեն դեպի ջուրը։

i decide to go back. my feet get stuck in new mud, even the rocks end up in the mud. the semi-destroyed houses stand in front of me when i am no longer facing the lake. ghosts stare at me through the phantom windows of the houses in the semi-dark. their gazes stretch toward the water. their eyes are filled with yearning for the lake. they too have no path toward the water.

Wednesday, June 09, 2021

Michael Stone: Six Glimpses

Entering the Arpa Valley


A faded sign “BISTRO”


Comley with thick shins and petite feet in blue shoes
She was selling white yoghurt by the road.


A poplar in a roadside meadow,
its leaves straining south to follow the wind,
Like a girl's long hair.


An old car picking its way down a very steep track,
all ruts and roots and rocks.


Billows of hill and deep gulches cleavage,
hills smoothed into green-yellow waves,
lakes of light green in the valleys,
houses below, monopoly pieces.


A village drowning in greenery
Yellow humps of harvested hay rolled up
Ingathered fields inlaid into the hills




Michael E. Stone, Vayots Dzor 2016






Friday, June 04, 2021

Final notice: we are moving our email subscription from FeedBurner to Follow.it

Dear APP readers:


In the next few days, we will be permanently transitioning away from FeedBurner's email subscription as they will no longer support it.

We have exported and transitioned many of you already to follow.it

You might want to check that you are getting these notices on the new platform, or subscribe by visiting APP's main page. Please note that like FeedBurner, you will need to confirm your subscription (and check your spam folder!)

follow.it has many new features which were not available on FeedBurner so check them out.
You can also read more about them at https://follow.it/all-news


Thanks, Lola Koundakjian/Լօլա Գունտաքճեան
Curator and Producer,
ArmenianPoetryProject[at]gmail[dom]com

Thursday, June 03, 2021

Յարութ Կոստանդեան: Ճշմարի՜տ, ճշմարիտ ասում եմ քեզ …


Այսօր մարմինս ոչ ստուեր ունի, ոչ հոգի
Ոչ շղթայ ծանր, եւ ոչ էլ թեւ լուսեղէն,
Կէս սովամահ մի գայլի պէս՝
Դունչը մեկնած աներեւոյթ լուսնեակին…
Ոռնում է ցաւն իր ապրելու,
Տենչաքն անզուսպ պատառելու, լափելու
Տաքուկ արիւնն եղնիկին՝ դեռ կենդանի…։
Բայց պատասխանն իր ոռնոցին

Ոռնոց է զի՜լ, անձագանգ.
Եւ յուսահատ, հերոսական վայրի կամքով՝
Թաթն է փշրում ժանիքներով իր սրածայր,
Լափում արիւնն իր սրտի…։
Այսօր մարմինս ոչ ստուէր ունի, որ հոգի…։

Յարութ Կոստանդեան «Օրերի Իմաստութիւնը» Փարիզ 1935



Verily verily I say unto thee


Today, I am a body with no shadow and no soul
neither heavy chains nor shining wing,
like a wolf half starved to death
its chin turned to the moon unseen
howling its pain of life,
its burning desire to tear apart and devour
the warm blood of the deer, still alive …
But the answer to its howl
is its own echo returning,
and in despair with one wild heroic act
its ferocious teeth smash to pieces its paws,
as it devours its own life-blood.
Today, I am a body with no shadow and no soul.






translated by Vahe Oshagan. Published in RAFT Volume 8, 1994

Wednesday, June 02, 2021

Sarah Giragosian: OCD


To survive this exile, you will need

to hold court with the moon, store the memory

of its light in a mason jar for later.

Understand: there’s no field guide for this,

for what you will encounter, for when the sluice

gate of your mind opens, for the whetstone

of your doubts or the homespun loop of Whys?

Even when your mind seems to have nothing left

to plunder, What if, in a certain key,

snags at your heart again. If you could dare

the feral child of time to stop cuffing your wrist

just to drag you down another detour, you might

just make it, but you can’t let go. 


To survive this exile, plan for the times

your thoughts will turn to snapping turtles;

it’s safest to approach from behind. Beware the tail,

the backlash and tango of open possibilities.

Keep close the sprig of secrets that grow

just below your chest pocket. You’ll need poetry

to face this, and metaphors like blinkering flashlights

to pass among your people if you return.


This poem appeared in Bellevue Literary Review's ISSUE 39 READING THE BODY where BLR Celebrates Mental Health Awareness Month

Tuesday, June 01, 2021

Peter Balakian: Near the Border

Gyumri, Armenia, 12/18/10


1.

Over brandy at breakfast we were talking about the Hellenic temple
at the edge of the canyon and the sun gods

who were worshipped there before the time of borders and decrees.
And then the priest came and we were off in a white van

that slid into the sky that was washed into gullies
slate-gray-tarnished-silver, then smooth as tarmac just poured, the way

12/7/88 poured on the screen with numbers when I was teaching in London
and walking Kings Road every day into early dark.

It wasn’t until we got to Gyumri and you put it casually over pizza: you
were in shop class shaving a hammer in a drill press and the floor began to slide.


2.

The neon lights glared over our faces as the amped-up
Russian waitress with green hair spilled Coke on the table.

I remember 12/7/88—the Albert Bridge lit up and the Thames smooth black—
as I watched walls come down on the screen;

a man carried a child through a gouged-out apartment,
three women passed with sacks into the stone-dust and became damask.

----

The neon lights in the pizza place on the square flashed on the window
as you pointed out the rebuilt school and hotel and the polished tufa stone

of fault-line resistance. Outside we picked up the teenage boy,
who settled into the front seat with the priest; a medley of punk

was a soft buzz off the rattling speakers, and the priest began talking to the boy 

    in medias res
about how the body and soul must find a balance with each other,

if we’re to make our own destiny, God couldn’t do it all for you.

----

It came back to you in spurts—
how the floor dished you into the hall, the hammer shaving your hand as

a wall seemed to throw you into the street
where mattresses and chairs were sandwiched in crushed cars.


3.

I was chewing a pizza crust as we walked through abandoned fields of Stalin-
    barracks.
Under the Soviet eagles and busted windows along the tracks where Near East 
    Relief

trains once arrived with powdered milk and clothes for the orphans in the ’20s—
we kicked some rusted cans. Armenian soldiers went back and forth

at the checkpoints of a new history; three women with bags disappeared
into the fog along a chain-link fence.


4.

Memory is like the hammer you used to make coffins
all week with your uncle. When you found your cousins under

rubble they were speaking clearly through the dark—but that was early in the day.
On the BBC some faces moved along the street, the sun lit up punched-out 
    windows

of Brezhnev buildings; in the morning I went to Heathrow to help load planes 
    with clothes and food; 
in evening at a pub off Cheyne Walk, the TV flashed casualty numbers on the 
    telex

news band and the voice of Roy Orbison, who was dead at 50, stayed in my head 
    all day.


5.

I was blind-sided by the sign—30 kilometers ANI
where the border slid into Turkey and the open plain was bleached—

a few boulders, some cattle and beyond the tenth-century city of Ani
was a mislabeled ruin cordoned off by barbed wire, a river, and some Turkish 
    guards.

6.

Between Armenia and Turkey, on the shrinking blue horizon, I saw,

but what does it mean to say “I saw”? just the mind leveraging
a way out of confinement of a cigarette smoke-filling van?

I saw pillars dissolving under the dome of a basilica,
some women disappearing into the abyss of Saint Gregory

as we moved through gullies and blanched grass,

7.

and the van swerved to miss some cows on the road, grazed a fence.
The priest was going on about the soul made flesh—I almost

interrupted him to ask: "the soul not the word? "The boy nodded as he kept beat
to The Clash that was wavering from the dashboard—London was a buzz-saw drone,

hard sexual fetish, world-warning; the horizon was white-air gaps now,
a flaking Virgin on a conical roof floated in the sky, and then the winds changed—


8.


The priest said to the boy that Ani was the Florence of Armenia—“lost”—he said 
    it again, “lost”— and the 
boy asked, really rifled back, as he lit another cigarette, why Armenia

didn’t have a covenant with God like the Jews did. The priest was upset—visibly, 
    in the face, like cold 
wind hit through the window—and he answered in Armenian—

(my voice stalled and I didn’t ask,“what are you saying?”)


9.

The Sex Pistols chanted off-key like urban monks in leather,

the van jolting over ruts,

the gray light giving way to fine snow coming west from Kars


10.

“Byron thought the Garden of Eden circled Ani and on south”—I interrupted 
the priest—
“Yes, yes, Byron learned our language”— he shot back

“Just a romantic orientalist,” I croaked—

“What?”— the priest turned and stared at me over the headrest

“You think anything’s left there? After 1915?” The CD player skipped on a scratch as


11.

the boy popped a can of Diet Sprite, and said something back to the priest in 
    Armenian,

before we stalled in a gulley and the van doors slid open and the cold rushed

us as we spilled outside with flashlights; the opaque white light blew back at me,


12.

the priest pulled his black hood up which flashed against the white outcroppings 
    on the plain that could’ve been sheep carcasses or something else—

The banging gonzo drums of time kept playing off the dashboard—
snow came like crazed moths.



From Ozone Journal, The University of Chicago Press, 2015