Յարութ Կոստանդեան: Ճշմարի՜տ, ճշմարիտ ասում եմ քեզ …

Այսօր մարմինս ոչ ստուեր ունի, ոչ հոգի
Ոչ շղթայ ծանր, եւ ոչ էլ թեւ լուսեղէն,
Կէս սովամահ մի գայլի պէս՝
Դունչը մեկնած աներեւոյթ լուսնեակին…
Ոռնում է ցաւն իր ապրելու,
Տենչաքն անզուսպ պատառելու, լափելու
Տաքուկ արիւնն եղնիկին՝ դեռ կենդանի…։
Բայց պատասխանն իր ոռնոցին

Ոռնոց է զի՜լ, անձագանգ.

Եւ յուսահատ, հերոսական վայրի կամքով՝

Թաթն է փշրում ժանիքներով իր սրածայր,

Լափում արիւնն իր սրտի…։

Այսօր մարմինս ոչ ստուէր ունի, որ հոգի…։

Յարութ Կոստանդեան «Օրերի Իմաստութիւնը» Փարիզ 1935

Verily verily I say unto thee


Today, I am a body with no shadow and no soul
neither heavy chains nor shining wing,
like a wolf half starved to death
its chin turned to the moon unseen
howling its pain of life,
its burning desire to tear apart and devour
the warm blood of the deer, still alive …
But the answer to its howl
is its own echo returning,
and in despair with one wild heroic act
its ferocious teeth smash to pieces its paws,
as it devours its own life-blood.
Today, I am a body with no shadow and no soul.






translated by Vahe Oshagan. Published in RAFT Volume 8, 1994

Յարութ Կոստանդեան։ ՄԻ ՄԱՐԴ

I

Ասում էի ես ինձ մի օր՝
- Թէ գար հիմա այս ճամբայով
Մի մարդ հովի նման անցորդ,
Դէմքը պայծառ ու ոսկեզօծ
Նման աշխարհն ու տիեզերքը ման եկած մի արեւի…
Եւ լռութեան նման անդորր,
Երագներից անդին դիտող մի մարդ արի՜.
Մի մարդ աղքատ, սակայն հարուստ՝
Որպէս թափուած պտուղներով
Բեղմնաւոր է շուքը ծառի.
Հողերի պէս համբերատար, արցունքի պէս հաւատարիմ,
Եւ սիրո՜յ չափ տանջուած մի մարդ,
Օ՜, եթէ գար, եւ հայեացքն իմ դիտէր անթարթ,
Եւ աներկմիտ, եւ անայլայլ — քանզի վաղուց ինձ մտերիմ…
Թէ ճանաչէր ինձ անծանօթն
Եւ ասէր ինձ լոկ — « Բարի լոյս »,
Ողջունէի - « քեզ լոյս բարի ».
Բաւ էր այդքան ուր յայտնէի ես աշխարհին՝
Թէ կեանքիս մէջ տեսայ մի մարդ:

2

Եւ ասացի ես ինձ մի օր՝
— Միթէ՞ դու չես լոյսը զուարթ
Եւ չե՞ս կարող լուսաւորել կեանքիդ օրերն՝
Որ ձեռնունայն դեռ սպասէս — մինչ գայ մի մարդ
Եւ որոնէ քո մէջ՝ իրե՜ն…։
— Դո՜ւ ես աշխարհն եւ յայտնութիւնն իր նորահաս,
Հայեացքդ անհուն ցանկութիւնն է հորիզոնի.
Ո՜չ աւելի եւ ոչ պակաս՝
Հոսում ես դու յորդ ու վայրագ յորձանքներով Ամազոնի.
— Գե՜տ՝ գալարւում ես դէպի ծո՛վ.
Ծո՜վ փրփրուն եւ ալեծածան,
Յուզում են քեզ մեծաշառայլ տենչանք ու դող՝
Արդ, կամարւո՜ւմ ես ծիածան,
Եւ անձրեւում ես դէպի հող,
Դո՛ւ յարաշարժ եւ յեղյեղուկ , դո՜ւ ինքնութեանդ մէջ անսասան՝
Դու մարդ մի լոկ ;

3

Ասում եմ մի մարդ ամբոզջ ու անեղծ՝
Խենթ ու իմաստուն , հպարտ ու կարկամ.
Ասում եմ հերոս , սուրբ ու բանաստեղծ՝
Արեւի պէս մարդ բարեկամ:

Մի մարդ՝ մարմնացած ոսկոր ու արիւն.
Մի մարդ՝ գոյութեան ցնծութիւն ու կամք.
Մի մարդ՝ հիասքանչ հոգի ու աւիւն՝
Աշխարհի պէս մարդ բարեկամ:

Ասում եմ մի մարդ յամառ եւ ուժեղ՝
Ձեռքեր ժրաջան եւ ձեռքեր անկար,
Դաշտերը հերկող անմշակ ուղեղ՝
Հողերի պէս մարդ բարեկամ։

Մի մարդ՝ հեշտասոյզ կնոջ մէջ բեղուն.
Մի մարդ՝ թշնամի լքուած արնաքամ.
Մի մարդ՝ պայքարի տենդերով եռուն՝
Կրակի պէս մարդ բարեկամ։

Ասում եմ մի մարդ յուզուած եւ հասուն՝
Ինքս իր մէջ տեսիլք, ինքն իր դէմ պատգամ.
Ասում եմ աստուած կերտող անասուն՝
Անհունի պէս մարդ բարեկամ։

ՅԱՐՈՒԹ ԿՈՍՏԱՆԴԵԱՆ: ԿՌՈՒԻ ԵՐԹ

Արձակէ՛ք ցասումի ցուլերը կատաղի,

Թող պոռթկայ զայրոյթը մեր արեան,

Որ հնչենք յաղթական որպէս հու՛ր ծիծաղի՝
Շանթահար հանդիպենք երբ մահուան...։

Նժոյգները վրէժի վրնջում են արդէն

Մեր հոգում շեփորներ խելագար...

Զերթ արծիւ արձակէ՛ք դրօշներ հրեղէն --

Թող ծփա՜յ մեր արիւնն հողմավար.

Որոտում են գրոհի թմբուկները ահեղ.

Շիկացած բարկութիւնը մեր հի՛ն՝

Թող անսանձ արշաւէ,-- շանթերի բորբ հեղե՛ղ

Շառաչեն թող կրքեր մոլեգին։

Արձակէ՛ք ցասումի ցուլերը կատաղի,

Թող պոռթկայ զայրոյթը մեր արեան,

Որ հնչենք յաղթական որպէս հու՛ր ծիծաղի՝

Շանթահար հանդիպենք երբ մահուան...։

ՅԱՐՈՒԹ ԿՈՍՏԱՆԴԵԱՆ

«Բանաստեղծութեամբ», 1974, Պէյրութ

Յարութ Կոստանդեան: Ամայութեան մէջ

Click to hear the audio clip In Loneliness read by Lola Koundakjian.

Ամայութեան մէջ փողոցի՝
Անցնում եմ լուռ երկու ըստուեր--
Չէ խօսում մին՝ որ չը խոցի
Միւսի խոնարհ սիրտը աւեր…

Զերդ ոգիներ մունջ ու մոլար,
Ուրուականներ մեռած սիրոյ… --
Տանջւում է մին՝ որ պիտի լայ,
Կը մըռնայ միւսն մինչ երեկոյ…։

Չէ խօսում մին՝ որ չը խոցի
Միւսի խոնարհ սիրտը աւեր…
Ամայութեան մէջ փողոցի՝
Անցնում եմ լուռ երկու ըստուեր…։

Յարութ Կոստանդեան

ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941

Յարութ Կոստանդեան: Ամէն հովի դէմ

(Ամէն հովի դէմ՝ հոգին առագաստ՝
Եթէ կա՜յ հոգի:
Եթէ կա՛ն հովեր՝ հոգիս է պատրաստ:
Եթէ գա՛ն հովեր՝ կը մեկնիմ անդարձ.
-- Մնաս բարեաւ ոչ ոքի՛):

Ոսկեզօծ ու բոսոր տերեւներն անցա՛ն
Երեկոյեան հողմերի հետ ցրտագին.
Եւ ծառերը լերկ կմախքներ դարձած՝
Անհունօրէն մերկ ծառե՛ր են կրկին:
-- Ձիւնի տակ թաղուած որպէս հունտն անմեռ,
Ապագան այստեղ դեռ չունի՛ անուն՝
Կոչւում է ե՛ւ սէր ե՛ւ լոյս վարարուն.
Եւ արդ, սպասո՜ւմ եմ դեռ:

(Ամէն հովի դէմ՝ հոգին առագաստ՝
Եթէ կա՜յ հոգի:
Եթէ կա՛ն հովեր՝ հոգիս է պատրաստ:
Եթէ գա՛ն հովեր՝ կը մեկնիմ անդարձ.
-- Մնաս բարեաւ ոչ ոքի՛):

Յարութ Կոստանդեան (հեղինակին կողմէ սրբագրուած)

APP wishes to thank Harout Kosdantyan's family for providing scans of the corrected pages from the late poet's second volume, published at Beirut's Vahe Setian Press.

Յարութ Կոստանդեան։ [Ու տուր ինձ մի բաժակ գինի]

Click to hear the audio clip of an untitled poem read by Lola Koundakjian.

...Ու տուր ինձ մի բաժակ գինի,
Ուր թափել է արեւն իր հուր,
Նախ քան օրը գիշեր լինի
Ե՛կ, սիրուհի՛ս, բաժակը տուր։

Նուռ պրիսմակովը բաժակի՝
Գեղեցկութեանդ ցոլքը դիտեմ,
Նըմանի դԷմքդ հրեշտակի,
Սատանայ ես թէեւ, գիտեմ։

Ե՛կ, սիրուհիս, լեցուր բաժակն.
Շրթներիդ վարդն օծէ ցողով,
Ու շրթներիդ համբոյրի ակն
Թող քաղցրանայ նաեւ գինով...

Համբոյրդ լինի թող գինեհամ,
Արժանանաք մենք գեհենին՝
Բայց համբոյրովդ թէ չարբենամ՝
Չըմեղադրես ազնիւ գինին։

Յարութ Կոստանդեան

…And hand me a glass of wine
Where the sun has poured its shine
Before the day turns into night
Come my love, hand me that wine.

Thru the red prism of the glass
Let me watch your beauty’s glow
Your face is that of an Angel
But you’re the Devil I know.

Come my love and fill that glass
Bless your rosy lips with dew
And may your lips kissing sphere
Be also sweetened with its brew.

Let your kiss taste of wine
And make us worthy of Paradise
But if I am not drunk by your kiss
Do not blame the noble wine.

H. Kostandyan, untitled poem published page 20, in his first volume, Paris, 1935.

Translated by Lola Koundakjian

Յարութ Կոստանդեան: ՀՈՂ

Click to hear the audio clip Land read by Lola Koundakjian.

Հո’ղ`
արգանդ, գերեզման
ու նորից արգանդ:
Ուր ապրել եմ ես
երկար տարիներ`
առաջ քան ծնուելս:
Ուր, երբ որ մեռնիմ,
նորէն պիտ’ ապրիմ
երկար տարիներ`
առաջ քան ծնուելս …
Հո’ղ`
արգանդ, գերեզման
ու նորից արգանդ:
Քեզմով է շինուած
տաճարս աննըման,
ու երբ նա փուլ գայ,
քեզմո’վ պիտ’ ծեփեն
պատերը նըրա.
որ կրկին անգամ
դէպ’ վեր բարձրանայ:
Հո’ղ`
արգանդ, գերեզման
ու նորի’ց արգանդ:
Հո’ղ` … :

Յարութ Կոստանդեան

Land,
Womb, cemetery
and once again womb.
Where I have lived
for many years
before my birth.
Where, upon death
I will live again
long years
before my birth.
Many years
before my birth...
Land,
womb, cemetery
and once again womb.
My unequaled temples are built
thru you,
and when they crumble down
they will rebuild their walls with you,
and rise once more.
Land,
Womb, cemetery
and once again womb.
Land...

Translated by Lola Koundakjian

Յարութ Կոստանդեան
Օրերի Իմաստութիւնը (Wisdom of the Days), published in Paris, 1935.

Յարութ Կոստանդեան: ԱՅՍ Է ԻՄ ՏՈՒՆ …

Click to hear the audio clip This is my home read by Lola Koundakjian.

Մըթին ու նեղ սանդուխներով` ութը յարկեր երբ բարձրանամ,
Նրբանցքներով նեղ ու մըթին շէնքի սրտումն երբ խորանամ,
Ես կը խորհեմ, սենեակիս դուռն հազիւ բացած,
_ Այս է իմ տուն, իմ հայրենիք, ա’յս է բոլոր իմ ունեցած …

Արեւելքից հետըս եկած մաշուած մի գորգ,
Գոյնը նետած, վըտիտ ու մերկ, կարծես մի որբ,
Խօսում է մերթ յիշեցնելով ձայնովն իր ցած`
_Այս է իմ տուն, իմ հայրենիք, ա’յս է բոլոր իմ ունեցած …

Պատից կախուած նըրա պատկերն գեղեցկադէմ,
Փայլում է մերթ յիշատակով քաղցր ու վըսեմ:
Սիրում էր Նա, սակայն վաղո~ւց է մոռացած,
_Այս է իմ տուն, իմ հայրենիք, այս է բոլոր իմ ունեցած …

Գրքակալում գրքերի հոծ ամբոխը լո~ւռ,
Պատմել է ինձ իմաստութիւն, հեքեաթ, ի զո~ւր …
Քանզի գիտեմ` նըրանց խորհուրդն ես գոց սորված`
_Այս է իմ տուն, իմ հայրենիք, այս է բոլոր իմ ունեցած …

Ու քարտէսը Հայաստանի _ ծովի~ց ի ծով _
Դէմըս է փըռում խոցուած սրտին թոյնն ու գորով …
Սակայն մտքումս քարտէսն հազար մասի պատռած`
Որոնում եմ մի հայրենիք, ուր մարդը չէ մարդից ատուած …

Յարութ Կոստանդեան
Օրերի Իմաստութիւնը

Harout Kostandyan, Wisdom of the Days, Paris, 1935

In the dark and narrow staircases as I climb 8 flights
And make my way through the narrow passages of the building
I think to myself as I enter my room
- This is my home, my homeland, all that I've got.

A worn out rug brought from the East,
Its colours washed out, thin, naked as an orphan
It speaks in its low voice
- This is my home, my homeland, all that I've got.

On the wall hangs its beautiful picture
Sometimes reflecting a memory tender and noble,
It loved but has long forgotten,
- This is my home, my homeland, all that I've got.

In the bookcase, the silent books
have taught me wisdom and stories in vain
Because I know their advice by heart
- This is my home, my homeland, all that I've got.

And the map of Armenia, from sea to sea
Burns injured by the heart's poison and love
While in my mind the map is torn in a thousand pieces
I search a homeland where men do not hate each other.

Translated by Lola Koundakjian.

Յարութ Կոստանդեան: ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԻ ԳԵՐԵԶՄԱՆԻՆ ԱՌՋԵՒ

Անձրեւն իջնում է հեղուկ երգի պէս,
Դուռը դամբանիդ բախելով ի զուր,
Սակայն յուսալով գուցէ ինձ լըսես`
Ահա` եկել ոմ, երկիւղած ու լուռ:

* * *
Վարպե~տ, այս ես եմ, անանուն մի ես,
Հոգիս վաճառած գրքիդ մէկ էջին,
Դու որ նիրհում ես, բա’ց աչքերդ ու տես,
Քանզի մարմնացած քո երգն եմ վերջին …

* * *
Իջնում է անձրեւն այտերիս վըրայ. _
Արցու՞նք է արդեօք, թէ` միայն անձրեւ.
Անձրեւ կամ արցունք նոյնըն է հիմա`
Հանգչում է մահը այս քարի ներքեւ …

* * *
Վարպե’տ, այս ես եմ, անանուն մի ես,
Եկած սեւ կաւովդ արձան կերտելու …
Ա~հ, ես անքուն եմ, իսկ դու ննջում ես,
Վարպե~տ, եկել եմ վիճակ փոխելու … :

Յարութ Կոստանդեան
Harout Kosdantyan, page 16, in his first volume, Paris, 1935.
Օրերի Իմաստութիւնը (Wisdom of the Days)

Searching for information on poet Harout(h) Constantine

Harout(h) Constantine, aka Harut' Kostandyan, author of two collections of poetry, published in 1935 (by Imprimerie Arax, 46 rue Richer, Paris, and reprinted in Armenia in 1988) and 1974 (in Lebanon).

The first volume is entitled Օրերի Իմաստութիւնը (Wisdom of the Days) and the author's name appears as Յարութիւն Կոստանդեան.The second volume is entitled Բանաստեղծութեամբ (By Way of Poetry) and published by Vahe Setian Press in Beirut, Lebanon.

Member of the "Société des Gens de Lettres Arméniens" in France, in the 1930's.

Born in Bushir, Iran, a city on the southwestern coast of Iran, on the Persian Gulf. At 10 he went to India and studied at Bombay's English High School. In 1926 went to Italy and England. Settled in France from 1927, first in Paris, and then Provence where he lived until his death.

As per the Library of Congress, in Washington DC, he lived 1909-1978, although others state he passed away in 1979.

Anyone with more information about Mr. Constantine, please contact armenianpoetryproject@gmail.com.

Many thanks Per Wik (Sweden) who initially contacted me about his grandfather; Khachig Tololyan (USA), Rev. Nishan Bakalian(Lebanon), Eddie Arnavoudian, Artsvi Bakhchinian (Armenia) who have already contacted me about this author.

Lola