Literary quote for April 2014

Today if I write instead of building canals and power plants it is due to two things: the impact of meeting Yeghishe Charents, and second, the touch of ancient manuscripts at the Matenadaran library where I worked as a student and could read and hold the magnificent old manuscripts from the fifth through the eighteenth centuries.

Gevorg Emin (1918 – 1998)

Գէորգ Էմին։ Քեզ

Դու կա՛ս,
Եւ դրա համա՛ր է գուցէ,
Որ ես անձրեւոտ, մռայլ օրերին
Չե՛մ յուսահատւում
Եւ չե՛մ մոռանում արեւի մասին.

Սառնամանիքին
Միշտ յիշում եմ որ կրա՛կ կայ մի տեղ։

Շոգին՝ յիշում եմ
Որ ձի՜ւն կայ, պաղ ձիւն՝
Երկու քայլ հեռու…Մասիսի լանջին,
Եւ զով զեփի՜ւռ կայ
Հէնց այստե՛ղ,
Կողքի՜ս…

Դու կա՛ս,
Եւ դրա համա՛ր է գուցէ,
Որ ես՝ սրատես,
Մեր չորս աչքո՜վ եմ աշխարհին նայում,
Չորս ռունգով զգում
Բոյրը այս կեանքի.
Միաժամանակ
Լինելով հեռու՜, օտա՛ր մի վայրում
Եւ… մեր սենեակում։

Դու կա՛ս,
Եւ դրա համա՛ր է գուցէ,
Որ թւում է ինձ,
Թէ այս գարնանը է՛լ աշուն չկա՜յ,
Եւ ամառ-ձմեռ։
Արտո՜յտն է ճախրում կապոյտ երկնքում։


Հայրենի Ղօղանջներ, Ծաղկաքաղ սովետահայ գրականութեան, ԼՈՅՍ հրատարակչութիւն, Երեւան 1985


FOR YOU ON NEW YEAR'S DAY

By Gevorg Emin

Translated from Armenian by Diana Der-Hovanessian

  You are real, 

  and because of that, perhaps,

I can walk under clouds and rain

  and not forget the sun.

On the coldest days

  I remember there is fire

somewhere after all.

In the heat of sweltering days

I realize

that snow shimmers intact

on the peak of Ararat.

You are real

and because of that, I see

beyond our room to taste life

with two mouths, four eyes.

You are real. And because of you

I think the spring to come

  can have no fall. 

From the volume For you on New Year's Day - Gevorg Emin ; translated by Diana Der Hovanessian ; introduction by Yevgeny Yevtushenko [afterword by Edmond Y. Azadian]

ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ: Պատուհանիս Տակ

Պատուհանիս տակ անձրեւ է մաղւում,

Իսկ ես չե՜մ յուզւում անձրեւից արդէն.

Ծիածաննե՛ր են դէմից ծիծաղում,
Բայց չե՜ն հմայում նրանք ինձ արդէն.

Շուտով գուցէ եւ արե՛ւը ծագի,
Բայց ես դրանից չե՜մ ուրախանում.

Լի՞  օր է այսօր, տօ՞ն, թէ՞ կիրակի`
Մէ՜կ է ինձ համար, ես չեմ իմանում.

Ո՞ւմ համար եմ ես այս երգը… հինում,
Կա՞յ մէկը, որին նա պէ՛տք է գալու…

Մեր տան առաջ ճամբա՛յ են շինում,
Իսկ ես… տեղ չունե՜մ արդէն գնալու:

ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ: ՄԵՆՔ

Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Եթէ ծուռ նստենք, բայց խօսենք շիտակ.
Եթէ նաւ՝ ապա չոր ժայռի վրայ,
Եթէ գաւ՝ ապա արցունքով լեցուն,
Եթէ հող՝ապա քարացած ահից,
Եթէ քար՝ապա ճչացող ցաւից,
Հզոր մի ոգի, որ չունէ՜ր մարմին,
Եզակի որակ՝ առանց քանակի,
Քաջարի սպա՝ առանց բանակի,
Պաշտամունք՝ հնի ու աւերակի…

Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Թէ շիտակ նստած՝ծու՜ւռ խոսենք անգամ,
Զբոսաշրջի՜կ իր հայրենիքում,
Հիւր՝իր սեփական օջախ ու յարկում.
Գետ, որի լոկ մի ափին ենք նայում,
Լեռ, որ հեռուի՛ց է միայն երևում,
Անժողովուրդ հո՛ղ,
Անհող ժողովո՛ւրդ
Եւ ցրուած հուլունք, Որ չէր ժողովում:

Մենք խո´ւլ ենք կիսով.
Ամէն մի նոր ձայն թէև շուտ լսում,
Բայց անկարո՜ղ ենք ետևից գնալ.
Մեր ականջներում
Հայոց պատմութեան քաո՜սն է խշշում՝
Փնտռելով խօսքեր դառնալու հնար:

Մենք կա´ղ ենք կիսով,
Քանզի ո՜ւր էլ մեր մի ոտքը դնենք՝
Սուրիոյ աւազին,
Փարիզի մայթին,
Նեղոսի ափին…
Մեր միւս ոտքը
Խրուած է Մասիս լերան ձիւնի մէջ,
Եւ մենք չե՜նք քայլում,
Մենք տեղ չե՜նք հասնում՝
Գծում ենք միայն
Մեր պանդխտութեան շրջագիծն անել՝
Մասիսի շո՜ւրջ ենք պտըտուում անվերջ…

Մենք կոյր ենք կիսով.
Միշտ թաց է եղել մեր աչքն արցունքից,
Եւ աղո՜տ ենք մենք տեսնում,
Անկատա´ր.
Մի ձեռքո՜վ ենք մենք կառուցել միայն,
Ստիպել են զէնք բռնել միւսով՝
Պատերա՜զմ էր մեր հողում անդադար:

Մենք հա՛մր ենք կիսով.
Քանի՜ անգամ են կտրել մեր լեզուն,
Մեր մտածածը չասելու համար…

Որ չուրախանա՛նք մեր ուրախութեամբ,
Չհպարտանանք մեր հպարտութեամբ
Ու… չսգանք մեր զոհերն անհամար:

Արայի պէս ենք մենք սիրահարուում.
Մեզ թւում է միշտ,
Թէ սիրով տարուած՝մեր հողն ենք լքում
Եւ… վախենո՜ւմ ենք նոր Շամիրամից.

Կէս ուղեղո՛վ ենք աշխարհն ընկալում՝
Մթագնե՜լ է կէսն
Անեծքի՜ց,
Ցաւի´ց…

Մենք կէս,
Կէս ենք մենք,
Չլինէինք կէս՝
Հայ կը լինէինք,
Եւ ոչ թուրքահայ,
Կամ ֆրանսահայ.
Կամ Արաբահայ,
(Իսկ վաղն աստղահայ
Եւ կամ լուսնահայ…)

Կէս ենք,
Երկճեղքուած,
Կիսուած,
Երկգագաթ
Մեր խորհրդանիշ սո՜ւրբ լերան նման…
Բայց վկայ ճեղքուած Մասիս լեռը մեր,
Վկայ մեր կէսը մորթուած Տէր Զօրում
Եւ այն կէսը,
Որ ես եմ,
Դո՛ւ և նա՛,
Մենք կը միանանք
Մենք կ’ամբողջանանք,
Կը գտնենք մի օր
Լրիւ դառնալու հնա՛րն անհրար:

Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Փո՛քր,
Լեռների ծերպից սուրացող այն քարի՛ նման,
Որ դաշտում ընկած ժայռի ո՛ւժն ունի.
Փո՛քր,
Լեռնային մեր գետերի պէս,
Որոնք վիթխարի ո՛ւժ են ամբարել,
Անծանօ՜թ՝
Հովտի ծոյլ-ծոյլ գետերին:
Մենք փո՜քր ենք, այո,

Փո՛քր ենք,
Բայց ինչպէս գնդակը՝փողո՛ւմ,
Ինչպէս կաղնու սերմն՝արգաւանդ հողում

Ոսկու մի հատի՛կ,
Որ վերևի՛ց է նայում
Կապարի ու թուջի քաշին.

Մենք փո՜քր ենք,
Սակայն համեմունք ենք մենք…
Ա՛ղն այն մի պտղունց,
Որ հա՜մ է տալիս մի ամբողջ ճաշի…

Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Ձեզ ո՞վ էր ասում,
Մեզ սեղմէ՛ք այնքան,
Որ մենք ստիպուած…ադամա՜նդ դառնանք.

Ո՞վ էր ստիպում՝
Մեզ աստղերի պէս ցիրուցա՜ն անէք,
Որ միշտ մե՛զ տեսնէք՝
Ուր էլ որ գնաք…

Մենք փոքր ենք,
Սակայն մեր երկրի նման,
Որի սահմանը
Բիւրականից մինչ Լուսի՛ն է հասնում,
Եւ Լուսավանից մինչև Ուրարտո´ւ…

Փո՛քր,
Այն հրա՜շք ուրանի նման,
Որ դար ու դարեր
Փայլո՜ւմ է,
Շողո՜ւմ,
Սակայն չի՜ հատնում…

WE…

 

And what were we
And our land?
Let us stand tall, and tell the truth! If a vessel -- then on dry rock;
If a cask – then full of tears;
If soil – then petrified by fear;
If stone – then screaming with pain;
A mighty spirit, devoid of body;
A unique quality, devoid of quantity;
Valiant, yet without army,
A creed of antiquity and relics…
And what were we
And our land?
Even if we told the truth, standing tall --
Tourists all,  in our own homeland;
Guests in our own home and hearth;
River, with only one bank in our view;
Mountain, visible only from far;
Land without people;
People without land,
And scattered beads, that never gather.

We are half deaf,
Though acutely aware of any new sound,
Yet unable to fall in line and follow; In our ears,

Rumbles the chaos of Armenia’s history
Trying to turn into clear words.
We are half lame,
For wherever we set foot --
On Syrian sand,
On a Paris sidewalk,
On the banks of the Nile,

Our other foot
Is sunk in the snow of Masis Mountain,
And we do not walk,
We do not reach,
We only trace The closed circle of our exile
Wandering endlessly around Masis…
We are half blind;
Our eyes were always wet with tears,
And we see things in a mist,
Incomplete;
We have built only with one hand,
Forced to hold a weapon with the other,
With incessant warfare on our land.

We are half mute;
They have cut off our tongue so many times,
Preventing us to speak our thoughts… So that we may not rejoice in our joy,
To stand proud with our pride And… not to mourn our countless dead.
We fall in love like Ara;
It always seems to us,
That we leave our land with feelings of love

And… the fear of a new Semiramis.
We are assessing the world with half a brain,
The other half has gone dark
With curses

And pain…
Bisected --
We are halved, Had we not been half,
We would be Armenian,
Not Turkish-Armenian, Not French-Armenian,
Or Arab-Armenian,
(And tomorrow, Star-ArmenianOr Moon-Armenian…)
We are half,
Bisected,
Split,
Bi-summitted
Like our Mountain, our sacred symbol…

But, as our split Masis Mountain is our witness,
As our half,  slaughtered at Der Zor is our witness, And that half, Which is me,
Which is you,  and the other,
We shall unite

And become whole,
Finding someday the unattainable way Of becoming one…

We are small, yes,
Small,Like a stone breaking loose from a mountain top,
That has the clout of a rock fallen in a field;

Small,Like our mountain streams,
that have dammed up enormous might,Unknown
To the languid rivers of the valley.
We are small, yes,
We are small,
But like the bullet in the barrel,
Like the seed of the oak tree in fertile soil,
A nugget of gold,
That looks from above
Upon lead and tin;
We are small,
But we are spice…
That pinch of salt,
That gives taste to an entire meal …
We are small, yes --
Who told you
To squeeze us with such force
That … turned us into diamonds?
Who forced you
To scatter us like stars,
So that you always see us
Wherever you go…?
We are small,But, like our country,
whose boundary
Stretches from Biurakan to Luna, the Moon, and from Lunavan to Urartu…
Small,
Like that awesome Uranium, Which, for century after century
Radiates
Emitting its light
With no end in sight…

 

………………….GEVORG EMIN

Translated by Tatul Sonentz

Գէորգ Էմին։ Ա՜Խ, ԱՅՍ ՄԱՍԻ՛ՍԸ

Ա՜խ, այս Մասիսը...

Որից փափկո՜ւմ են սրտերը բոլոր,
Երբ ինքը... քա՛ր է.

Որ ջերմացնո՜ւմ է սրտերը մոլոր,
Երբ ինքը... սա՛ռն է.

Որ աշխարհներից հեռավոր-հեռու,
Բոլոր հայերին այստե՜ղ է բերում,
Երբ ինքն... այստե՜ղ չէ...

Միաբանության քարո՜զ է կարդում
Աշխարհում ցրված հայերին անտուն
Երբ որ... կիսվա՜ծ է.

Որ, մեծ սիրո պես,
Ոչ հեռանո՛ւմ է,
Ոչ էլ գալի՜ս է...

Ախ, այս Մասիսը:

Գէորգ Էմին, Ա՜Խ, ԱՅՍ ՄԱՍԻ՛ՍԸ, Սովետական Գրող, Երեվան, 1980

ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ: ՍԻԱՄԱՆԹՈՅԻ ԱՂՕԹՔԸ

«Ո՞վ յղացաւ այս միտքը դիւական՝ 
Մասիսը ճերմակ, 
Մասիսը անբիծ 
Այս լայն աշխարհում դնել այն տեղո՛ւմ, 
Ուր դար ու դարեր 
Պիտի արիւնեն լանջե՛րը նրա 
Եւ գագա՜թն անգամ.  

Ո՞վ միտք յղացաւ 
Դժոխք արարել 
Եղեալ ու չեղեալ դրախտի տեղում՝ 
Արարատ լեռան հովանու ներքոյ,- 
Երկրի փոխարէն 
Մեզ տալով մի հի՜ն, ոտնակո՜խ ճամբայ, 
Հողի տեղ՝ չոր քա՛ր, 
Ջրի տեղ՝ արի՜ւն…  

Ո՞վ միտք յղացաւ 
Դեռ մեր պատմութեան վաղ արշալոյսին 
Այս արարչագործ, 
Հին ժողովըրդի 
Գլուխը դնել մի հարեւանի՝ 
(Բիրտ Պարսկաստանի) 
Արնոտ սրի տակ, 
Միւսի աջով՝ 
(Բիւզանդիոյ խաչով) 
Պահանջելով, որ նա…ծախի՜ հոգին, 
Եթէ ուզում է մարմինը փրկե՛լ…  
Եւ եթէ դարերն 
Անզօ՜ր են եղել նրան ազատել, 
Եւ եթէ գալիք 
Դարերն անզօ՜ր են ազատել նրան, 
Եւ հրա՜շքն է լոկ 
Հնա՛րն անհնար, 
Տէ՜ր, տո՛ւր ինձ Մովսէս մարգարէի պէս 
Հանե՛լ ու տանե՛լ ցեղն իմ հալածուած 
Այս Հայաստանի՜ց,-

Գէորգ Էմին։ ՄԵՐ ԱՅԲՈՒԲԵՆԸ

Այբուբեն չէ սա`
Բե՜րդ է անմատոյց,
Գա՛նձ է աննուաճ.

Դո՛ւռ է փրկութեան,
Ե՛լք, երբ յոյս չկայ,
Զարթօնքի նուա՜գ:

Էութի՛ւնն է մեր,
Ընթացքն ու ուղի՛ն,
Թագ ու զօրավա՛ր.

Ժողովող մի կա՛նչ,
Իմաստուն խորհո՛ւրդ,
Լինելու հնա՛ր:

Խո՛ւնկը խորանի,
Ծնո՜ղը Բանի,
Կնի՛քն ինքնութեան.
Հա՜ցն համապազօր հայի սեղանի,
Ձիրքերի հնձա՛ն:

Ղօղա՛նջը երգի, ղե՛կը ընթացքի,
Ճեմարա՜ն ճառի.
Մարզարան մտքի, մատեան հաւատքի,
Ի՜ւղ անմար ջահի:

Նախահի՛մքն է մեր,
Շո՛ղը մեր յոյսի,
Ոգի՛ն մեր ճարտար.

Չինարի՜ն այգու,
Պարի՛սպը մեր տան,
Ջրաղա՛ցն արդար:

Ռո՛ւմբն է մեր ռազմի,
Ռո՛ւնգը բնազդի,
Ռահվիրան կեանքի.
Սէրն ու սի՛րտն է մեր,
Սե՜րմը` միշտ ծլող,
Վէմ ու վիմագի՛ր:

Տունը` ցամաքում,
Տապանը` ջրում,
Րոպէն` սլացքում.
Ցորեանը` արտում,
Ուղին` անյայտում,
Փառքը` սխրանքում:

Քի՛ստն ու քա՛ղն է մեր,
Քանքա՛ր ու քնա՛ր,
Քարաւա՛ն ու ա՛փ.

Եւ
Օջա՛խն անմար, օժի՛տն անհատնում,
Ֆէ-ից մինչեւ Ա՛յբ:

Գէորգ Էմին: ԵՍ ՀԱՅ ԵՄ

Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս բիբլիական,
Թաց են ոտքերս դեռ ջրհեղեղի ջրից,
Իմ սուրբ հողն է տեսել Նոյն առաջին անգամ,
Բաբելոնյան Բելը խորտակվել իմ սրից:
Իմ մատների հետքն է կրում կողի վրա,
Քարն առաջին մամռոտ, որ իմ ձեռքով տաշված,
Եվ միացած հողին շաղախով իմ արյան,
Արարատյան դաշտում մեհյանի վեմ դարձավ:
Իմ նահատակ որդոց արյունով է ոռոգ
Ամեն ծաղիկ ու ծառ հողում հայրենական,
Ամեն բլուր՝ քաջի մի շիրիմ է նորոգ,
Եվ կոթողի բեկոր՝ ամեն սանդուղք ու քար:
Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս Արարատյան,
Հազար սուր է բախվել իմ վահանին ահեղ,
Բայց փշրել եմ նրանց ես ցասումով արդար
Եվ լեռներիս նման գլուխս վեր պահել:

Գէորգ Էմին 1919-1998

Գէորգ Էմին: ՔՈ ՁԵՌՔԵՐԸ

Ես սիրո՜ւմ եմ քո ձեռքերը
Որոնք, արդեն քանի՜ տարի,
Ինձ ամենի'ց ամուր գրկում,
Սակայն երբեք չե'ն... բանտարկում.
Ինձ աշխարհի տե'րը անում,
Սակայն երբեք չեն տիրանում.
Օղակի պես շուրջս պրկվում,
Բայց չե՜ն խեղդում,
այլ` լոկ փրկո՜ւմ,
Ինչպես փրկում են խեղդվողի'ն...
Քո ձեռքե'րը,-
Նո՜ւրբ,
Ասողի՜կ,
ՈՒ երգեցի՜կ,
Որոնց ափում,
Ես` չո՜ր խեցի,
Մարգարի՜տ եմ քիչ-քիչ դառնում...
Ես սիրում եմ քո ձեռքերը...
"Մարգարի'տ եմ քիչ-քիչ դառնում..."-
Իսկ Մարգարիտն այս աշխարհում
Ինչքան էլ թա՜նկ լինի, անգի'ն,
Ինչքան չքնա՜ղ ու եզակի՜,-
Երբեք պիտի չխնայե՜ս
Եվ... միշտ... կրցք'իդ վրա' պահես,-
Թե չէ, քո ջե՜րմ կրծքից հեռու,
(Քո սիրո'ւց ու կրծքից հեռո'ւ),
Իսկույն խամրո՜ւմ է, դալկանո՜ւմ,-
Կրկին դարձած... նույն չոր խեցի՜ն...

Իմ սիրելի՜,
Իմ ասողի՜կ,
Իմ գեղեցի՜կ...


Գէորգ Էմին (1919-1998)
Alternate spelling Kevork Emin