Our inspirations: Daniel Varoujan 20 April 1884 – 26 August 1915 and his spouse Araksi, circa 1913

We honor his memory on his birthday. Varoujan perished during the Armenian Genocide. 

Hamazkayin Canada presents a reading

HAMAZKAYIN Canada presents

a bilingual reading of Daniel Varoujan's 

SONG OF THE BREAD

with a new translation by Tatul Sonentz-Papazian

SUNDAY, November 21, 2021 at 2:00PM EST

 Click to expand

Դանիէլ Վարուժան։ Կարօտի Նամակ

Կը գրէ մայրըս.- «Ո՜վ իմ որդեակս պանդուխտ,
Դեռ մինչեւ ե՞րբ պիտ՛ անծանօթ լուսնի տակ
Օրերդ անցնին դեռ մինչեւ ե՞րբ հէգ գլուխդ
Ես չսեղմեմ լանջքիս տակ:

Հերի՛ք օտար սանդուղներէ ելլեն վեր
Ոտքերդ՝ որ օր մ՛ափերուս մէջ տաքցուցի,
Հերի՛ք ալ սիրտդ՝ ուր իմ ծիծերս եմ պարպեր,
Դատարկ սըրտէս դուրս հիւծի:

Ջահրակին տակ թերեւս աշխատ յոգներ են.
Կ՛հիւսեմ պատանքս ա՛լ ծամերովս ըսպիտակ.
Ա՜խ, քեզ տեսնեն անգամ մ՛աչքերս ու փակեն
Թող հոգիս ա՛լ իրենց տակ:

Դըրանս առջեւ կը նստիմ միշտ տխրալիր,
Լուր կ՛ուզեմ վրադ ամէն կռունկէ՝ որ կ՛անցնի,
Այն ճիւղըն ուռի՝ զոր քու ձեռքով տընկեցիր,
Վըրաս կ՛ընէ հովանի:

Իրիկուննե՛րը զո՛ւր դարձիդ կը սպասեմ.
Կու գան կ՛անցնին գիւղին քաջե՛րը համակ.
Մշակը կ՛անցնի, կ՛անցնի կովարծը վըսեմ.-
Կը մնամ լուսնին մինա՜կ:

Աւերակ տան մէջ անտերունչ եմ թողուած.
Մեր շիրիմիս, միշտ օճախիս ծարաւի.-
Կրիայի մը պէս՝ որուն աղիքն իր կոտրած
Պատեանին դեռ կը կըցուի:

Եկո՛ւր, որդեա՛կ, հայրենի տունըդ շէնցո՛ւր:-
Դուռն են կոտրեր, մառաններն ո՛ղջ դատարկեր:
Կը մտնեն ներս լուսամուտէն ջարդուփշուր
Գարնան ամբողջ ծիծառներ:

Այն բազմաթիւ հօտէն, գոմին մէջ, եղո՜ւկ,
Մընացեր է խոյ մը միայն քաջարի՝
Որուն մայրն օր մ՛ - յիշէ՛, որդեա՜կ - դեռ գառնուկ,
Կերաւ ափիդ մէջ գարի:

Թեփով բրընձի եւ առուոյտով պատուական
Սընունդ կու տամ արդ անոր պերճ դըմակին.
Տօսախ սանտրով կը սանտրեմ բուրդն աղուական.-
Ան զոհ մըն է թանկագին:

Դարձիդ՝ պճնած վարդերով գլուխն իր համակ՝
Պիտի մորթեմ կեանքիդ համար ծաղկատի.
Իր արեան մէջ պիտի լուամ, քա՜ղցր որդեակ,
Ոտքերդ յոգնած պանդուխտի։»-

ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆ, Ցեղին Սիրտը, 1910, Կոստանդնուպոլիս

Դանիէլ Վարուժան։ ԱՆՑՆՈՂ ՏԱՐԻՆ

Պառաւցած է: Ձիւն գիսակներ` ծոծրակին

Խոր ակօսները կը սքողեն, եւ բերանն

Ակռայ չը կայ. միսերը չոր, ցըրտագին,

Կը դողան:

Ան կը փախչի մերկ ծառերուն խորերէն. 

Կըքած, մախաղ մ’ունի ուսին. իր աչքեր` 

Աղօտ լոյսով` ձանձրոյթ, խոնջանք կը փայլեն 

Տարուբեր… 

Միշտ կը փախչի մախաղովն, ուր իղձեր կան, 

Մոխիր յոյսեր, անբախտներու վաղամեռ 

Հառաչանքներն ու ինքնախաբ մարդկութեան 

Երազներ: 

Ժամանակի մ’հեղեղին մէջ, հէ՛գ պառաւ, 

Պատրանքներով իր քամակն ա՛լ ծըռած է: 

Կ’երթայ մեռնիլ հանգըստութեան մեծ անձկաւ: 

Անդա՜րձ է… 

Մըթընշաղին մէջ մարդիկներ, վայրապա՜ր, 

Ապշօրէն, լուռ կ’նային անոր ետեւէն, 

Եւ գոչելով թախանձագին. -Վայրկեան մ’ալ. - 

Կ’աղաչեն: 

Բայց ուղեւորն լերան ետեւ ա՛լ լըռին 

Կը կորսըւի. եւ կը դառնան մարդիկներ 

Նոր եռանդով մը կ’ընդգըրկեն Նոր տարին, 

Անտարբեր… 

(Փուշի Ակօսներ տետր, Վենետիկ 1902-1905)

Tekeyan Cultural Association of Greater NY presents a literary evening dedicated to Daniel Varoujan

The event will be held Friday, May 29, 2015 at 7:30pm, at the TCA Center, 560 Sylvan Ave, Englewood Cliffs, New Jersey. RSVP required. Free admission. 

Live from Holy Cross: Aaron Poochigian reading Daniel Varoujan

Click to hear the audio segment

Aaron Poochigian - photo by Khatchik Turabian

ALMS

TO THE STARVING PEOPLE.

“There is famine; bread, bread !”

Who is sighing?

On the threshold of my cottage, who is sighing?

My love has gone out, with the flame in my fireplace.

Ashes within me, ashes around me; oh, of what use is it

To sow tears on ashes?

I have nothing, nothing! To-day, with my last

Small coin I bought poison;

I shall mix poison within me.

Come to-morrow to the graveyard, thou Hungry One,

Through the storm, early, when around the village

Wolves are still wandering.

Come to-morrow! As bread, from my grave

I will throw into that bag of thine

My poet’s heart.

My poet’s heart shall be thy blood, the blood of thy orphans,

As long as thy grief lives.

Come to-morrow to the graveyard, O thou Hungry One!

Translated by Alice Stone Blackwell

The Longing Letter

My mother writes: “My son on pilgrimage, 

How long beneath a strange moon will you roam?

How long a time must pass ere your poor head

To my warm bosom I may press, at home?

“Oh, long enough upon strange stairs have trod

Your feet, which in my palms I warmed one day—

Your heart, in which my breasts were emptied once,

Far from my empty heart has pined away!

“My arms are weary at the spinning wheel;

I weave my shroud, too, with my hair of snow.

Ah, would mine eyes could see you once again,

Then close forever, with my heart below!

“Always I sit in sadness at my door,

And tidings ask from every crane that flies.

That willow slip you planted long ago

Has grown till over me its shadow lies.

“I wait in vain for your return at eve.

All the brave fellows of the village pass,

The laborer goes by, the herdsman bold—

I with the moon am left alone, alas!

“ My ruined house is left without a head.

Sometimes for death, and always for the cheer

Of my own hearth I yearn. A tortoise I,

Whose entrails to its broken shell adhere!

“Oh, come, my son, your ancient home restore!

They burst the door, they swept the larders bare.

Now all the swallows of the spring come in

Through shattered windows, open to the air.

“ Of all the goodly flocks of long ago

One brave ram only in our stable stands.

His mother once—remember, little son—

While yet a lamb, ate oats out of your hands.

“Rice, bran and clover fine I give him now,

To nourish his rich dmak,* of noble size;

I comb his soft wool with a wooden comb;

He is a dear and precious sacrifice.

“When you come back, his head with roses wreathed,

He shall be sacrificed to feast you, sweet;

And in his blood, my well-beloved son,

I then will wash my pilgrim’s weary feet.”

_____________________ 

* A mass of fat which hangs down behind sheep of this breed, in place of a tail.

Translated by Alice Stone Blackwell

Live from Holy Cross: George Wallace reading Daniel Varoujan

Click to hear the audio segment

George Wallace - photo by Khatchik Turabian

Working Girl

BENEATH my window, as each morning dawns,

You like a wandering ghost go flitting by, 

And on your beauteous virgin head there fall

Tears from my rose vine, leafless now and dry.

I hear your footsteps in the silent street,

And the awakened dog that barks at you;

Or in my sleep I hear the constant cough

That racks your lovely bosom through and through.

I think that you are hungry, robbed of sleep,

Your body shivering in the breezes cold,

And on your tresses, O my sister! Lies

The frost, like jewels, glittering to behold.

Or else, I think, your shoes are torn and rent;

The water from the street is oozing through;

Or impudently, as you pass along,

Some scoundrel Turk is whistling after you.

I think that ill at home your mother lies,

And that the oil which fed the lamp is dry,

And to the factory you go, to toil

For light and life. I think of it, and sigh!

I think of it, and madly then I wish

I might come down, my pallid sister dear,

Come down to you, to kiss your thin, frail hand,

And whisper low, "I love you!" in your ear.

I love your sorrow, which is mine as well-

My grief of griefs, all other woes above;

I love your shattered breast, where still your love

Sings on and on-a skylark wild with love.

Pale girl, I long to press you to my heart

Like some poor banished dove, forlorn and lone-

Give you my strength, my prizes won from fame,

And my untarnished name to be your own.

Fain would I be your honor's veil and screen,

My breast a shield for your defenceless breast.

If I could guard, with arms as granite strong,

Your sex and your grave beauty, I were blest!

Fain would I give you all that I have won

In life's hard struggle, all I have of good-

Crown you with roses of my victory,

Roses that wear the color of my blood;

Only that never more, my sister dear,

You should be pale and hungry, coughing sore,

And that your mother's lamp should not go out,

And to the factory you should go no more!

Based on the translation by Alice Stone Blackwell 

ANDASTAN

At the Eastern part of the earth
Let there be peace…
Let sweat, not blood, flow
In the broad vein of the furrow,
And at the toll of each hamlet’s bell
Let there rise hymns of exaltation.

At the Western part of the earth
Let there be fecundity …
Let each star sparkle with dew,
And each husk be cast in gold
And as the sheep graze on the hills
Let bud and blossom bloom.

At the Northern part of the earth
Let there be abundance …
In the golden sea of the wheat field
Let the scythe swim incessantly
And as gates of granaries open wide
Jubilation let there be.

At the Southern part of the earth
Let all things bear fruit…
Let the honey thrive in the beehive
And may the wine run over the cups
And when brides bake the blessed bread
Let the sound of song rise and spread.

Daniel Varoujan 1914

Translated by Tatul Sonentz

Live from Holy Cross: Aida Zilelian reading Daniel Varoujan

Click to hear the audio segment

Aida Zilelian-Silak - photo by Khatchik Turabian

In My Father’s Prison

I was a little boy when I visited you

In your dark cell in the prison;

Mother had taken ill. I was wandering

Between the prison and her bed.

They informed you of my visit.

You came to the iron-bar gate

That blocked our passionate embrace – what a crime –

You were silent and sad.

You were frail and so longing to see sunlight.

Your beard, as if grown on bone, concealed your face. Oh,

Father you were a dead man.

You smiled when you saw me,

But that kind smile was a fake;

Like a blossomed water lily wrongly placed

On a lake of tears.

From behind the dark iron bars,

You stretched your lips to kiss mine.

Alas, our lips could not come close to touch.

We were like a cradle and a coffin.

Oh, how I wished to embrace you warmly,

Grant you the free world outside the cell,

Flood your eyes with the boundless sky seen

Through my own small pupils.

And to empty into your heart my days spent under the sun.

I wanted to flood your cell with roses and spring

And bury my youth and my future in your cell.

Oh, what a sad hour indeed.

I told you bit-by-bit all of the sufferings of our home:

The passing of granny; the illness of mom with her cough

That bursts the silence of the nights.

I told you that owls are dancing under the moon

On our roof;

That our rose vine withered this year

From the dry winds of the cemetery.

You were listening with an inquiry of questions.

When suddenly a cruel command,

- A command so evil – came to separate us;

- You left without  kissing me.

Standing there, gazing at your departure,

I cried there. Lonely and alone, I cried, Dad.

- A new vengeance was born in my chest –

The tears in my eyes were the echoes of my heart.

Oh, love of life, honest labor, thorny hearts,

Saintly things all thrown into filth.

They are like collapsed veins

In the much needed paths of survival.

Along with you, drowned in genocides,

I saw, lilacs and saints of all religions,

And Christs who were spit upon.

Translated by Herand M. Markarian

Դանիէլ Վարուժան։ Մենաւոր

Դեկտեմբերի պայծառափայլ իրիկուն.
Երկընքին տակ, ադամանդի նըման ցուրտ,
Ուղեկորոյս հովը կ’անցնի մայելով:
Վըճիտ լոյսերն աստղերուն
Արիւն կու լան սառոյցին վրայ լճակին:
Հոգիս կառչած մըտածուﬕ մը յամառ`
Կը սպասէ գոց պատուհանին ետև լուռ…
Չեկա՜ւ. – «Եւ ա՛լ պիտի չըգամ», – ըսաւ ան.
Որբ շեﬕս վրայ մըխիթարիչ քայլն անոր
Պիտի բընաւ չըծաղկի.

Եւ դեռ հոգիս կը սպասէ՜:

Ի՜նչ մենաւոր սենեակ, ի՜նչ կեանք մոռցըւած.
Յիշատակի մը մէջ յանկարծ կը փըղձկի
Սիրտըս տըրտում… Կը փըղձկի՜…
Ըզգացուﬓերն այսպէս կու լան մութին մէջ,
Քաղցըր, տըրտում, անյագո՜ւրթ.
Եւ կը խըﬔն շրթունքներս
Արտասուքներս հոսանուտ:
Ո՜հ, ի՛նչ ցուրտ է հոս, Տէ՛ր իմ.
Հանգեր է կայծը վերջին
Կրակարանիս մէջը քաﬕ՜ն կ’ողբերգէ:
Կը զգամ եղեամն այս թողլըքուած խուցին մէջ,
Որ մազերուս վըրայ սեւ
Ձիւնասպիտակ ծաղիկներն իր կը բանայ.
Բոլոր աստղերն, երկինքէն վար սառնաշիթ,
Օրհասական իւղն օծման
Ճակատիս վրայ կը հեղուն:
Կահերուն տակ թաքթաքուր
Ամէն վայրկեան մութն աւելի կը բարդի,
Կը տարածէ անկողինիս վրայ արդէն
Դամբանական ծաղկոյթը իր սեւաշղարշ:
Ո՛հ, չեմ ուզեր, ես չեմ ուզեր այս ժամուն
Լամբարիս լոյսը մատնիչ.
Վարագոյրիս ժանեակներէն կաթկըթող
Լուսընկան բա՛ւ է ինծի:
Մարդիկներուն շըռայլօրէն տալէ վերջ
Աւիւն և սէր, ծաղիկներն իմ էութեան,
Գըտնել զանոնք ﬕշտ ծանծաղ,
Գըտնել Աստուած ﬕշտ ըսփինքս
Ոչնչութիւնը պըճնող,
Եւ հեռացուիլ այն սիրելի էակէն`
Որուն թարթափը կոպերուն կը բաւեր
Արծարծելու համար կրակներն արիւնիս,
Միսիս ճենճերն, սըրտիս բուրվառն հոտեւան,
Հիմա, աւա՜ղ, ի՞նչ կը մընայ ալ ինծի.
Մոխի՜ր, մոխի՜ր, և աւերա՜կ. և նոյն իսկ
Խորունկ սոսկում մ’իմ իսկ անձիս նայելու:
Ո՜հ, չեմ ուզեր, ես չեմ ուզեր այս ժամուն
Լամբարիս լոյսը մատնիչ:
Երբ ա՛լ դատարկ է հոգին
Ահաւոր է տեսնել յատակը անոր:
Փլատակներուս կանգուն մնացած կատարին
Լուսնին ոսկի ծեփող մէկ շողը բա՛ւ է:
Ես չե՜մ ուզեր լամբարիս լոյսը մատնիչ.
բայց լուսինն ալ, աւա՜ղ, լուսինն ալ ահա
Հո՛ն, դըրացի երդին ետև ծածկուեցաւ:
Հովը կու լայ, կը կաղկանձէ, կը թըռչի:
Կրակարանիս մէջ պաղեր է մոխիրն իսկ:
Հովը կ’ոռնայ… հովը բացաւ ﬔղմօրէն
Պատուհանիս փեղկը հին:
Օ՜հ, ո՜վ Տէր իմ, ո՜վ Տէր իմ,
Չայցելուած այս սենեակը ո՜րքան ցուրտ է.
Արցունք մ’ահա մարգարտի պէս սառեցաւ
Ծայրին վըրայ թարթիչիս,
Եւ սիրտըս դեռ տըրտո՜ւմ տրտո՜ւմ կը փըղձկի:

Հեթանոս Երգեր

Դանիէլ Վարուժան։ Հերկեր

Հօ՛, հռօ´ հռօ´ հռօ՛.- հողին տակ հըռընդիւնն է արօրին`

Լուրթ մշուշին մեջ առտուան, կողին վրայ բըլուրին

Կ՛երթան եզները հուժկու` զանգակներով դաշնաւոր,

Ու մսուրին վերջին յարդը կ՛որոճան գլխիկոր:

Սարին ուսէն ծըլացող արևն ահա կը ծագի

Ու մշակին ճակտին վրայ կը դնէ համբոյրը ոսկի:

Մարդը կ՛երթայ երգելով` մաճն ափին մեջ պընդաջիղ,

Ու իր ճամբան կը գըծէ իր հոգիին պէս ուղիղ:

Հօ՛, հռօ´ հռօ´ հռօ.- Ակօսները կը բացուին մըխալով,

Եւ կը դիզուին արգաւանդ հողակոշտերն իրար քով:

Մէկ ծագէն միւսն յուլորէն կը սողայ խոփը պողպատ,

Կը հեղեղէ հերկերուն մէջ իր լոյսերը արծաթ:

Իր տակ ճըմլըւած, կարեվէր, կը գալարուի յոյր ճըճին,

Կ՛ահաբեկին խըլուրդներ իրենց խուղին մէջ մթին:

Բունծերն ահա կ՛ոռոգուին մերթ օձերու արիւնով,

Զոր ըսպաննած է արօրն անոնց գլուխէն անցնելով:

Արևն արդէն կը հոսէ իր երակներն հրածորան

Ակօսներուն նորաբաց արգանդի մեջ հոտևան:

Հօ՛, հռօ´ հռօ´ հռօ.- Անդաստանն է կորդացած այս տարի,

Բայց հերկերուն շարքն արդէն անհունօրէն կ՛երկարի:

Եզները յաղթ թափ կուտան, դողացնելով մերթ ընդ մերթ`

Սուր խըթանէն` ըստևներն իրենց փորին լուսաշերտ:

Ի´նչ փույթ թէ ճղուղն արօրին խութին դէմ յա´նկարծ կուլայ,

Եւ կը ծորի մըշակին քիրտը ամէն գուղձի վրայ:

Դեռ սուրբ կոչնակը գիւղին՝ սարին ետև չըհընչած`

Բըլուրին կողը ամբողջ պիտի ըլլայ թխացած,

Եւ պիտի լայն ակօսները շար ի շար աւարտին`

Օծուած շաղովն իրիկուան, շողիքներովն հարկիքին…

Այն ատեն, երբ արտին ծայրն հասած, ճիգով մը դողդոջ,

Տղմուտ արօրն հողին մէջ յանկարծ կասի, - Մշակը խոնջ

Պիտի խորհի անկասկած – յանու՛ն վաղուան հունձքերուն,

Թէ կարասի´ մ’ոսկելից կառչեր է խոփը իսկոյն:

«Հացին երգը»

Դանիէլ Վարուժան։ ԳԱՐՆԱՆ ԱՆՁՐԵՒ

Դաշտերուն վրայ իր տրտմութեամբ յամառող
Անձրեւը չէ՛ ասիկայ։
Գարնան ջաղբն է ՝ որ ցանքերուն վրայ անհուն
Լուսացընցուղ կը տեղայ։

Աստղերն անյայտ, կարծես հալած արեւէն,
Տեղատարափ կը թափին,
Եւ կը լըւան իրենց լոյսին մէջ փաղփուն
Անդաստաններն ու այգին ։

Կապոյտն յանկարծ կու լայ բուռըն ծիծաղէն ,
Եւ կը տեղայ ադամանդ.
Կը լուսնան կոյր աղբերակներն ու կ'երգեն
Իրենց ծընունդն արգաւանդ։

Անհունն ի վար կը հեղեղուին շառաչուկ
Մեծ կաթիլներ շափիւղայ,
Լի արեւով, ցընծութիւնով, կապոյտով,
Ծիծաղներով սատափեայ։

Մարգերը թաց կ'արտաշընչեն զովութիւն…
Կը լըւացուին գառնուկներ…
Բո՜յրը հողին, հողին բո՜յրը , ծաւալուն ,
Կը լեցնէ գիւղն ու եթեր։

Ու արտերո՜ւս , արտերո՜ւս մէջ քրտնաշատ
Իմ ցորեաններս յամեցող
Նոր ուժերով յորդահոսա՜ն կ'ընձիւղին
Կայլակներու մէջ ի լող։

Եւ մաքրըւած անտառին մէջ, այս պահուս,
- Ըստ իմ գիւղիս հէքեաթին -
Կը ծնի եղնիկը, գօտիին տակ ծիրանի,
Եղնորթ մը ՝ նման լուսինին։

Դանիէլ Վարուժան։ Հաշիշ

Click here for the audio clip to Daniel Varoujan's poem entitled Hashish.

Սիրտը լեցուն է բանտին խաւարով. 

Ա՛լ դաշտ ու երկինք չը կան իր համար. 

Պիտ՚ գըներ աչքի հազար գոհարով՝ 

Աստըղ մ՚ան նոյն իսկ՝ ասուպ ալ ըլլար։ 

–– «Օ՜ն, հաշիշ բերեք, կը մըրմընջէ ան, 

Երբ աշխարհս ինծմէ այսպէս կ՚ապշոպեն, 

Ես կ՚ուզեմ հոգւոյս մէջ ըստեղծել զայն. ––

Օրորուիլ, բուժի՜լ հըզոր ցընորքէն.

Օ՜ն, հաշիշ բերեք»։–– Եւ ան կը ծըխէ, 

Իբր ուրախութեան ըստի՛նքը ծըծէր. 

Կը հոսի երազ ջըլերուն մէջէ. 

Աշխարհը լուծուած կ՚ելլայ սիրտն ի վեր։ 

Աչքերը բանտին դիմաց կը գոցուին՝ 

Ապարանք մ՚իր մէջ գըտնելու համար. 

Բիբերն հըրաժեշտ կու տան խաւարին՝ 

Աստղեր բերելու խոստումով ճարտար։ 

Եւ կը քընանայ՜ արուեստի քունով՝ 

Ինչպէս խըղճի խայթն՝ աղօթքէ մը վերջ. 

Ո՛վ թըշուառ հոգի, հիմայ ապահով, 

Ազատ է եւ տէր՝ ցընորքներուն մէջ.

Եւ կ՚երազէ շա՛տ, շատ բաներ աղուոր 

Կամ յոռիներն ալ աղուոր կ՚երազէ. ––

Բըռնած շըղթայի մ՚օղակն ահաւոր՝ 

Կընոջ մը մանեակը զայն կը կարծէ։ 

Վարդէ, ոսկիէ գետի մ՚ափն ի վար 

Իր մանկան խաղին կը ժըպտի հիմա. 

Կամ ինքն իսկ մանուկ՝ լըճակին մէջ յար 

Երկինքն՝ երկընքին մէջ զինք կը տեսնայ։

Շըրթունքները լուռ, մեղմիկ կը դողան՝ 

Անշուշտ ուրիշներ գըտնալնուն համար. 

Թերեւս (ո՞վ գիտէ) կը լըրացնէ ան 

Համբոյր մ՚ատենով թողուած կիսկատար.

Կամ կը շըրջի արտն՝ ազատ քայլերով. 

Կը վայլէ երկինքն, աստղերու արգանդ։ 

Մի՛ արթընցընեք, քանզի ապահով 

Զինք կը փոխադրէք լոյս աշխարհէն՝ բանտ։ 

Թողէք քընանայ… թող հաշիշին մէջ 

Սեւ շըղթան բեկտի՝ վիշտը լուծելով։ 

... Ո՛վ անմահ մեկոն, երազի առէջ, 

Դու ցընորքն հիւսէ ոսկեղէն թելով.

Հիւսէ խընդութիւն մը անըրջական 

Իր խոցուած հոգւոյն, ուղեղին վըրայ. 

Ժըպիտն աղուո՜ր է, եթէ նոյն իսկ ան 

Խաբուած ջըղերու վիժա՜ծն ալ ըլլայ։ 

Դանիել Վարուժան, Սարսուռներ, Վենետիկ - Սուրբ Ղազար 1906

Դանիէլ Վարուժան։ Ձօն

Եղեգնեայ գրչով երգեցի փառքեր.

—Քեզի ընծա՜յ, իմ հայրենիք —
Սօսեաց անտառէն էի զայն կըտրէր…
—Քեզի ընծա՜յ, հին հայրենիք —
Եղեգնեայ գրչով երգեցի քուրմեր.
Ընդ եղեգան փող լո՜յս ելանէր։

Եղեգնեայ գրչով երգեցի կարօտ.

—Ձեզի ընծա՜յ, հայ պանդուխտներ—

Ան տարաշխարհիկ բոյսի մ՚էր ծըղօտ…

—Ձեզի ընծա՜յ, հէգ պանդուխտներ—

Եղեգնեայ գրչով երգեցի հարսեր.

Ընդ եղեգան փող ո՜ղբ ելանէր։

Եղեգնեայ գրչով երգեցի արիւն,

—Ձեզի ընծա՜յ , սուրի զոհեր—

Ան ծլած էր մոխրի մէջ իբրեւ կընիւն…

—Ձեզի ընծա՜յ, կրակի զոհեր—

Եղեգնեայ գրչով երգեցի վէրքեր.

Ընդ եղեգան փող սի՛րտս ելանէր։

Եղեգնեայ գըրչով որբ տունս երգեցի.

—Քեզի ընծա՜յ , հայր ալեհեր—

Ցամքած աղբիւրէն մեր զայն յօտեցի…

—Քեզի ընծա՜յ, մայր կարեվէր—

Եղեգնեայ գրչով օճախս երգեցի,

Ընդ եղեգան փող ծո՛ւխ ելանէր։

Ու պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի.
—Ձեզի ընծայ, հայ մարտիկներ—
Գրիչս եղաւ անթրոց սըրտերու հնոցի…
—Ձեզի ընծա՜յ, քաջ մարտիկներ—
Եղեգնեայ գըրչով վըրէժ երգեցի.
Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելանէր։

ԳՐԱԿԱՆ ՑՈԼՔԵՐ, 5, Դանիէլ Վարուժան, Սարսուռներ-Ցեղին Սիրտը, Հատուածներ. Վենետիկ, Սուրբ Ղազար, Մխիդարեան Հրատարակութիւն. 1944։