Sonia Nigolian: Poème posthume

Ne va pas dans ce jardin de fosses de l’oubli

Dans ce carré de terre recouvert

De plaques de marbre blanc et noir

Ne va pas dans ce lieu

Où sur des croix s’entassent des dormeurs de l’oubli

Où se tordent quelques fleurs assoiffées

Et quelques bougies

Je ne suis pas là…

Écoute le vent

Écoute le bruissement des branches

Le grondement des nuages

M’entends-tu ?

Je suis là… dans le vent

Dans le murmure du ruisseau

Je suis encore et toujours tout près de toi

Ne pleure pas…

L’espace éternel de ces silences infinis




Née à Beyrouth, Sonia Nigolian a fait ses études primaires et complémentaires chez les Sœurs de Besançon, et ses classes terminales au Lycée Français de Beyrouth, puis des études de Pédagogie et de Psychologie de l’Enfant à l’Ecole des Lettres.

Elle débute en 1974 une carrière journalistique consacrée aux arts, aux lettres et à tout ce qui touche la communauté arménienne et la politique de la République d'Arménie.

Sonia Nigolian, à part ses activités journalistiques est également l’auteure de quatre recueils de poésie.

Source : https://www.lorientlejour.com/article/1286723/poeme-dici-de-sonia-nigolian.html

Խաչիկ Տէտէան։ ՏԵՍԻԼՔ

Նայեցայ երկնքին` ճաճանչագեղ աստղեր կը ծորէր,

Հեշտասէր կնոջ մը տարփանքի շօն էր կարծես,

Բայց հոգիս` դառնաշփոթ մեխակներու փունջ էր,

Վերջին տեսիլքն ըլլար կարծես հրաժեշտի ձօն որպէս։ 

Օ՜ անցորդ մարդ, հերթն է մեկնողներու` կանգառին դիմաց,

Դառնահեծ բաժանման տեսարանին` ե՛ս տխուր վկան,

Արագ ու շփոթած քայլերով կ’երթան ճշմարտութեան ընդառաջ,

Սա ցնորքն է, մարդը` անցորդը, այս խաբկանքին վկան։

Նայեցայ երկնքին` արեւն իր քնքշանքով զիս կը դիւթէր,

Գուրգուրոտ մօր սեւեռուն աչքերէն բխող կեանք էր կարծես,

Նոր օր էր, հրա՞շք թէ դիպուած պատահական, էական չէր,

Սա մշտադալար տեսիլքն էր գողտրիկ իմ պարտէզիս…

Ապրիլ 2021

Խաչիկ Տէտէան։ ԱՀԱԶԱՆԳ

Մինչ կը քանդենք արմատները մեր ծառին,

Հազար ու մի պատճառ չքմեղանք բռնած,  

Իսկ անկումն այս գահավէժ՝

Կը մատուցենք իբր թաւշեայ սխրանք, 

Մեր գոյութեան հիմքերը քամիներու լլկանքին յանձնած,

Ողբա՜մ զքեզ, երկի՛ր իմ նախնեաց,

Ու ձեզ, այրեր՝ կամշոտ, այլասերած, 

Երբ դահիճն հիմա դարձեր է փրկարար,

Ու սուլթանին թաւիշը հրապուրիչ ընտրանք,

Աշխարհն անգամ կանգած է շուար ու մոլար՝

Ձեր բեմադրած այս ստոր ողբերգութեան։

Ուշքի եկէ՛ք, քանի դեռ ուշ չէ՜,

Երբ արմատները ծառին դեռ կը բաբախեն,

Կ'աղերսեն սէր, կամք ու իմաստութի՜ւն,

Մինչ փոթորիկները ժամանակի կը հարուածեն 

Աջ ու ահեակ, դուք ձիթենիի ճիւղ բռնած՝

Տենդոտ նազանքով դահիճին գիրկ կ'երթաք 

Դրախտի պատրանքին յափշտակութեամբ։

Ուշքի եկէք անհեթեթին տարփանքէն,

Քանի դեռ ուշ չէ՜…

2021 

 

Խաչիկ Տէտէան։ ԴՈՒՆ ԻՆԾԻ ՊԷՏՔ ԵՍ ԴԵՌ…

Եւ բորբոքեցաւ իմ մէջ վարակը դարու,
Կատղեցան բջիջները մարմինիս ինչպէս մաղձոտ զայրոյթ,
Միթէ՞ մահուան դուռ մօտեցայ ես ալ, այլոց նման,
Հարց տուի ես ինծի, բայց ձայն մը ներսէն՝
“Դուն ինծի պէտք ես դեռ, հէ՛ք երիտասարդ…” ըսաւ։


Օրերը ծանր էին, սարսափն իմ մէջ հանուր,
Իմ մէջ հարցադրումներ կային դեռ այս կեանքէն,
Միթէ՞ մահը պիտի յաղթէ, թէեւ պատրաստ չեմ անոր,
Հարց կու տայի ես ինծի, բայց ձայն մը ներսէն՝
“Դուն ինծի պէտք ես դեռ, հէ՛ք երիտասարդ…” ըսաւ։


Օ՜հ դժոխքի վարակ, մահուան բանալիները քեզի ո՞վ տուաւ,
Այսպէս անարգել ու յանդուգն կ’արշաւես ամէնուր,
Դուն մահն ես, ես դեռ կեանքը կը դաւանիմ, անհեթեթ թէեւ,
Ես յաղթեցի՛ քեզի, ոչ՝ մահուան, որ դեռ պիտի գայ,
“Դուն ինծի պէտք ես դեռ, հէ՛ք երիտասարդ…”
Ըսաւ Ձայնը ներսէն ու լուռ հեռացաւ։


Ապրիլ 2021

 

Մուշեղ Իշխան։ Սեղանին շուրջ կաղանդի

Հին ընկեր մը մանկութեան
Նոր Աշխարհէն Աւետեաց
Իր թուղթին մէջ կարօտի
Այսպէս կ'ըսէ սրտաբաց.--
Այս տարի,
Սեղանին շուրջ Կաղանդի
Բոլորուեցանք ութ հոգի՝
Ես ու կինս լռակեաց,
Երկու բաժակ կիսով լի
Եւ չորս պատեր մերկացած
Ութը անձ...
Սպասեցինք ընդերկար,
Որ շնչաւոր մէկը գար,
Զարնէր մեր դուռը ամուր
Եւ սրտալի բարեւ տար:
Սպասեցինք մենք ի զուր
Մեր հիւրերուն,մեր զաւկին,
Ու երբ որ ձայնը զանգին
Մնաց երկար քարացած,
Կինս ըսաւ.«Խմենք, մա՛րդ,
Խմենք կենացը անգին
Մեր սիրելեաց բացակայ»:
Լռութեան մէջ անձկագին
Բաժակը լոկ զրնգաց,
Շրթները լուռ մնացին,
Պատերը՝ մերկ մեր դիմաց
Եւ չտուին արձագանգ:
Տօնածառը գլխահակ,
Իր լոյսերով ամօթխած,
Նայեցաւ մեզ ու գթաց...


Ժամերն յետին հին տարուան
Դանդաղօրէն, ծանրօրէն
Դարձան դիակ անկենդան,
Բայց Նոր Տարին տիրական
Ներս չմտաւ մեր սեմէն։
Կաղանդ պապան խելացի
Ինչու՞ մեզի գար այցի.
Երկու պանդուխտ ալեհեր,
Կինս ըսաւ. «Խմենք, մա՛րդ,
Խմենք կենացը նորէն
Մեր զաւակին ու թոռան»։
Բաժակը մեղմ զընգաց,
Նայեցայ ես փակ դրան.
Գինին կոկորդս մնաց…
Եւ լռութեան մէջ յանկարծ
Աւետաբեր հեռաձայն՝
«Հէլօ՜ պապա, հըլօ՜ մամ,
Շնորհաւոր Նոր Տարի,
Յուսամ որ լաւ անցուցիք
Ձեր երեկոն Կաղանդի…»


Այո՜, մենք հոս այս տարի,
Սեղանին շուրջ Կաղանդի
Բոլորուեցանք ութ հոգի --
Կինս ու ես լռակեաց,
Երկու բաժակ կիսով լի
Եւ չորս պատեր մերկացած՝
Ութը անձ…


25 Ապրիլ 1982




Մուշեղ Իշխան

ԱՒԵՏԻՍ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆ: ԻՂՁ

Գիշեր է խաղաղ, լուսնակը ժպտուն,
Ուրախ է նորէն, քանի նոր մարդիկ
Երկրէն են եկած իրեն այցելու
Քար են տանելու, գուղձեր մեծ պզտիկ։

Մտքերով կորած, յանկարծ զգացի,
Թէ հոգիս թռեր գացեր էր այցի
Հայոց աշխարհի հեռաւոր ափեր,
Վանքերը մեր հին, օճախներն աւեր։

Քար կը փնտռէի, սրբացած տաշուած
Խոյակներ սիրուն, քանդակներ խաչքար։
Սիրտս քարացած, արցունքս սառած
Մնացի թախծոտ, դիտեցի երկար…

Պատարագ էր սա, թէ թաղման թափօր,
Կը լսեմ հեռուէն մեղմ Տէր Ողորմեա,
Կիսափուլ վանքէն, եւ մար տաճարէն
Կը հնչեն զանգեր… կ՚երգեն Ալէլուիա։

Կ՚ուզեմ անպայման տանիլ ինծի հետ,
Նմոյշներ քարի, վէմի, քանդակի։
Թող մարդիկ գիտուն, ջահակիր մտքի,
Որմնադիր բանուոր ու ճարտարապետ։

Մարդկային խղճի տարրալուծարան…
Թող քննեն զանոնք, չափեն տեսնելու
Թէ որքան խորունկ սէր եւ պաշտամունք
Ունի իմ ազգը հանդէպ Աստըծուն։

Թէ որքա՜ն հաւատք, արիւն, տառապանք,
Խառնած է հայը, շինելու համար
Բարձրաբերձ բերդեր, մատուռ ու տաճար,
Նարեկայ Սուրբ վանք, շքեղ Ախթամար։

Կ՚ուզեմ ես յայտնել ամբողջ աշխարհին,
Ինչպէս անցեալին, եւ նաեւ այսօր
Աւերող ձեռներ, անխիղճ, տմարդի,
Կը պղծեն տաճար, կը դարձնեն ախոռ։

Բայց յանկարծ մտքիս կը ծագի նոր լոյս.
Այդ ե՞րբ է եղած օտարներէն յոյս
Հայու ժիր ձեռքով, մե՛նք պէտք է կերտենք
Վաղուայ յարութեան շքեղ արշալոյս։

Տեսիլք ունեցող ուխտեալ, անվեհեր,
Զաւակներն ցեղիս, ամբողջ սփիւռքի,
Ու վերածաղկող երկրին հայրենի,
Որպէս վերածնած Առիւծը Մհեր։

Կառուցեն նորէն շքեղ անսասան
Մարութայ մեր հին, Սուրբ Աստուածածին,
Մոխիրէն յառնէ որպէս վեհ փիւնիկ,
Յաւերժական ազատ Հայրենիք։

(«Անի» պարբերագիրք, Պէյրութ)

10 մարտ 1971

Մուշեղ Իշխան։ Նամակ Կաղանդ Պապային

Կաղանդ պապա,
Իմ այս նամակս առաջին
Քե՛զ կը գրեմ ես ահա
Եւ կարօտով կը յանձնեմ քու սուրբ աջին։

Ու՛ր ալ ըլլաս,
Պիտի անշուշտ զայն կարդաս
Եւ անհամբեր պիտի բռնես դուն կրկին
Մեր տան ծանօթ հին ուղին։

Քեզ չեմ մոռցած,
Ինչպէ՜ս կրնամ մոռնալ քեզ.
Ամէն գիշեր, երբ քնանամ, դուն յանկարծ
Մօտս կուգաս եւ կը սարքես մեծ հանդէս,
Իսկ ցերեկներն ալ թէեւ
Կը հեռանաս մեր քովէն,
Կ'ըլլաս երազ, կ'ըլլաս երկինք ու արեւ,
Բայց սրտաթունդ միշտ կը լսեմ ես նորէն
Քու ոտնաձայնդ հեռուէն...

Պէտք է դուն ալ մեծ կարօտով ի՛նձ յիշես.
Քանի՞ մանչուկ ինծի պէս
Կրնաս գտնել դուն այսօր
Քու փայփայած մանուկներուդ մէջ բոլոր...

Մի՛ հաւատար իմ մասին
Թռչուններու բերած այդ սուտ լուրերուն.
Ես եմ տիպարն ամենուն,
Հեզն ու բարին
Եւ ամենէն արժանին՝
Հրաշազան նուէրներուդ գոյնզգոյն...

Յանուն փառքիդ անսահման
Եւ փառաշուք մօրուքիդ՝
Որքան ուզեն՝ լաւ խոստումներ կուտամ միշտ
Ծնողներուս սիրական.
Լացող տղան
Ես չեմ , պապիկ ,այլ անպիտան սատանան,
Որ կը վանեմ մէջէս դուրս
Եւ կը դառնամ համակ ժպիտ, համակ լոյս։

Մայրս կ'ըսէ որ այս տարի
Քիչ մը հոգի եւ քիչ մը խելք ու շնորհ
Բերես ինծի,
Բայց չլսե՛ս դուն անոր.
Խելք ու շնորհ՝
Այնքա՜ն ունիմ որ կը բաշխեմ ես ձրի՜...
Կողովիդ մէջ խորհրդաւոր
Լեցուր շուտով ինձ համար
Շաքար ու միրգ ու խաղալիք անհամար։

Կաղանդ պապա,
Որքան կրնաս շուտ եկուր,
Ալ չեմ վախնար, ես կը սիրեմ քեզ հիմա.
Դուն մի նայիր իմ բառերուս կցկտուր,
Դէմքիս գոյնին ու քայլերուս դողահար։
Ձեռքըդ վստահ մօտեցուր
Իմ բոցավառ շրթներուն.
Որքան ատեն զայն երկարես լեփ-լեցուն՝
Կը համբուրեմ անպատճառ,
Նոյնիսկ կ'երգեմ քեզ համար
Ու չեմ դպիր քու մօրուքիդ թելերուն...

Երբ մեզի գաս եւ Կաղանդի բերես տօն,
Չըլլայ մոռնաս դուն նաեւ
Մեր դրացի Տիգօն, Մարօն եւ Կարօն,
Որոնք ունին շատ բարեւ
Եւ որոնց հետ ծեծ ու կռուի բարեկամ՝
Ես միասին կը խաղամ։

Հայրս կ'ըսէ՝ Մասիսն է լոկ մեծ ընծան,
Որ դուն օր մը կրնաս բերել հայ տղոց,
Որուն մէջ կայ ամէն բան -
Աստղ ու լուսին ոսկեզօծ,
Կրակ ու բոց,
Հսկայ շուներ պահապան,
Շղթայակապ հին քաջեր
Եւ հրեղէն նժոյգներ...

Կաղանդ պապիկ, ես այդ Մասիսը կ'ուզեմ,
Դիր անիւներ ոտքին տակ
Ու համարձակ քշէ՛ մեր տունը շիտակ,
Բե՛ր ինձ նուէրն այդ վսեմ:
Օ՜, մի՛ վախնար, չեմ կոտրեր,
Զայն կը պահեմ սրտիս դէմ՝
Իբրեւ բարի հրեշտակ
Եւ գահակալ իբրեւ հզօր բռնատէր։

Կ'ըսեն որ դուն ամէն տարի Մասիսէն
Կուգաս արդէն.
Մազերդ ամբողջ բամպակ ու ձիւն են դարձեր՝
Իր ձիւներուն մէջ անհուն։

Ափսո՜ս որ շա՛տ ես դուն ծեր,
Բեռներու տակ կորաքամակ, դողդոջուն.
Ափսո՜ս որ չես կրնար դուն
Քալել արագ գայլիկներու նման վէս
Եւ կ'ուշանաս միշտ այդպէս։

Ինչո՞ւ սակայն ոտքով կ'երթաս տունէ տուն
Ու չես առներ ի վերջոյ
Կամ օդանաւ, կամ օթօ։

Աստուած պապա, Կաղանդ պապա, Տէր պապա,
Մերթ բացակայ, մերթ ներկայ՝
Մեր քովն էք դուք եւ ամպերուն մէջ անհետ.
Ես դեռ յաճախ կը շփոթեմ իրար հետ

Ձեր կերպարանքը հսկայ.
Բայց մէջերնին դուն լաւագոյնն ես կարծեմ,
Առատաձեռն ու բարին,
Ահա ինչու՛ իմ այս նամակս առաջին

Սիրով քեզի՛ կը ղրկեմ...

Անդրանիկ Ծառուկեան։ Ուխտ Արարատին

Պիտի հասնինք, սրբազան լեռ, կատարիդ,
Երբ ջրհեղեղը ռումբերուն գտնէ վերջ,
Ու արիւնի ծովերն հագնին ծիածան...
Երբ մորթուած խաղաղութեան աղաւնին Վերադառնայ արհաւիրքի վիհերէն՝
Ձիթենիի հաշտարար ճիւղը բերնին,- Պիտի հասնի՛նք կատարիդ...


Քաղաքներէն, ճամբաներէն, դաշտերէն,
Աքսորի խուլ գռիհներուն խորերէն,
Պիտի շարքերը մեր խրոխտ փոթորկին
Մեր պապերուն խնդիր սուրբ երազին...
Պիտի փշրին մեզ իրարմէ անջատող Ճակատագրին սեւ պատնէշները բոլոր,
Պիտի հասնինք՝ մեր ջուրերուն ու հողին՝
Ամենասուրբ ըրած կարօտը շեփոր,
Պիտի հասնինք, թէ արեւներն իսկ փլին,
Եւ ճամբաներն ըլլան դժոխք ու արիւն,-
Պիտի հասնի՛նք կատարիդ...


Տե՛ս մեր շարքերը խանդաբորբ ու արի,
Տե՛ս մեր կարօտը՝ խոյանքով Վահագնի,
Տե՛ս մեր հոգին՝ քու ձեռքերուդ պէս մաքուր,
Ու կամքը մեր, տե՛ս, ժայռերուդ պէս ամուր,
Եւ հաւատա՛, գրանիտեայ ո՜վ աստուած,
Սրբազան լեռ, հաւատա՛,
Որ կը հասնի՛նք, մենք կը հասնի՛նք կատարիդ...





A Vow to Ararat


We will reach your summit, oh Holy One,
When the flood of bombs desists,
And the seas of blood are draped in rainbows.
When the butchered dove of peace
Returns from the abyss of distress
With the olive branch of amity in its beak,
We shall make it to the mountaintop…


From the cities, the streets, and the fields,
From the depths of the blind alleys of exile
Our people shall gallantly storm
And make our forebears’ dream a fact,
And the black walls of fate, which separate us
Shall disintegrate.


We will reach our waters and lands,
Trumpeting our Holy-of-Holies,
We shall reach, even if all stars crumbled
And all roads turned to blood and hell—
We will reach your summit…


Come, see our ranks flaming with fire and fervor,
See our yearning that soars on Vahagn’s* wings,
See our spirit, spotless as your hands,
See our will, solid as your stones,
And have faith, oh God of Granite,
Oh Holy Mountain, have faith—
We shall make it to the summit!



Antranig Dzarougian
Translated by Rupen Janbazian and Tatul Sonentz


* Vishapakagh Vahagn (Vahagn the Dragon Reaper) was a god of fire and war worshiped in pre-Christian era Armenia.


The following passages are taken from Antranig Dzarougian’s 1980 memoir, Ethereal Aleppo (Երազային Հալէպը). One of the foremost writers and editors in the Armenian Diaspora, Dzarougian lived and worked in the Armenian communities of Syria and Lebanon. Born in 1913 in the Ottoman town of Gurin (modern Gürün), Dzarougian was rescued during the massacres and brought to Aleppo, where he was raised in an Armenian orphanage. He is best known for a memoir about that period in his life, People without a Childhood (Մանկութիւն չունեցող մարդիկ), as well as for his long poem, Letter to Yerevan (Թուղթ առ Երեւան), and for the various pieces of prose and poetry published in Nayiri, the Aleppo-based, and later Beirut-based, literary journal that he founded and edited.-- Jennifer Manoukian, The Armenian Weekly

Վահէ Վահեան։ ՄԻ ՏՐՏՄՆՋԱՐ

Մի տրտմնջար, անտէր հոգի,

Թէ չունիս զենք ու պաշտպան.

Գանձերդ չեն խորած ոսկի,

Որ վրադ աչք ուենան։

Հոգիդ անդուռ շտեմարան,

Բերքերդ անկեղծ, անկապուտ.

Բաշխէ առատ եւ անվարան,

Մինչեւ վախճանն օրերուդ։

Վահէ Վահեան, 1967

DON”T GRUMBLE

Don’t grumble, you restless soul,

That you don’t sit in a guarded fortress,

Yes – your pockets are not lined with gold,

But you are free from greed’s grasp.

And so, your soul remains a doorless warehouse,

Your fruit pure, untainted,

Spread it far and wide without hesitation,

Until your final breath.

Vahe Vahian, 1967

Վահէ Վահեան։ Հին ալպոմի մը էջին

Որքան յոյգեր անխօստուաե, 

Որքան երազ, կարօտ, ու սեր, 

Որքան խոհեր իմաստութեան 

Ու թառամած որքան յոյսեր 

Կը ննջեն ծոցն այս թերթերուն 

Ծաղիկներու նման դժգոյն։

Բայց կը դողան ու կ՚արթննան 

Յոյս ու երազ, կառօտ ու սեր, 

Որպես թէ մատն հպեր գարնան՛ 

Կառնեն իրենց կոպերը վեր, 

Երբ կը նայիմ այս թերթերուն, 

Արտասուքով հոգիս լեցուն։

Ու կը խորհիմ...Ով պիտի, ո՞վ, 

Այստեղ ննջող եւ իմ յուշին, 

Տարիներ ետք, կեանք տայ կրկին, 

Գարնանաբոյր իր արցունքով։

Վահէ Վահեաև Պեյրութ, 1955

To the pages of an old photo album…

How many unspoken emotions,

How many dreams of yearning and of love,

And how many overripe hopes,

Sleep within the bosom of these pages,

Like an a flower that has never blossomed ?

But they begin to tremble, they wake !

Hopes and dreams, yearning and love,

Just as Spring fills the gnarled branches of oak with vibrant green youth,

I give new life to these shadows of the past…

My soul fills with tears..

And I begin to think…Who,

After many years have passed,

Will give these slumbering pages life once more,

And give these fading shadows another Spring…

Vahe Vahian, 1955

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ։ Վաղուան տունը

Պիտի կերտե՛մ ես կրկին քեզ քերթուածի մը նման,

Տուած մեր հին քարերուն բոցէ շաղախն արիւնիս.

Պիտի ժայթքիս լուսագեղ դուն ինչպէս նո՜ր, անմահ Բան՝

Պանդուխտի սե՛ւ օրերուս երկունքէն վերջ տանջալից...

Հողին վըրայ հայրերուս, ուր արեան տաք մո՜ւխ է դեռ՝

Պիտի կերտեմ քեզ գինո՛վ, անյագօրէն, քար առ քար,

Աչքերուս մէջ՝ շատերո՜ւ ջերմ կարօտներ վաղամեռ

Եւ թեւերուս՝ ուժն ամբողջ հայ հանճարին շինարար...

Դուն յաղթանիստ ու հպարտ պիտի ըլլաս կեանքին դէմ.

Հովն ու արեւն հայրենի պիտի հասակըդ գրկեն,

Կռունկներու երամներ՝ ամպերուն հետ լուսագեղմ՝

Ազատութեան երգերով պիտի ճախրեն վերեւէն:

Պիտի կանգնե՛մ քեզ իբրեւ կենսազեղուն յուշարձան՝

Հեռուն անթաղ կորսըւած մեռելներուն իմ բոլոր.

Քու մէջ հանգչիլ պիտի գայ անոնց հոգին անկայան,

Երբ հոն ընդմի՜շտ բաբախէ արեւաշող կեանք մը նոր...

Կտուրիդ տակ երջանիկ պիտի յառնէ մաս առ մաս

Հարազատ խումբն անցեալի մեր մեծ տոհմիկ քար ու քանդ.

Պարթեւ հասակն իմ եղբօր, քոյրիկիս դէմքը երազ

Եւ տակաւին՝ նոր դէմքեր՝ խորհրդասքող ու անյայտ...

Բոլորի՜ն դէմ դուռըդ բա՛ց պիտի ըլլայ շարունակ

Եւ լեցընեն պիտի քեզ ամեն առտու, երեկոյ

Շէնշող քրքիջ ու զրոյց, երգերու ձայն ու նուագ,

Բայց եւ խաղա՜ղ, լո՜ւռ պահեր՝ մտերմութեան ու սիրոյ:

Եւ երբ անցնին առջեւէդ աղջիկ, տղայ, փոքր ու մեծ՝

Պիտի կենան ու ըսեն անոնք իրար ժպտալիր.

_ Ա՛յս է ահա տունը մեր բանաստեղծին, որ երգեց

Տուներու Երգն ու երկա՜ր տառապեցաւ տարագիր...

Գիրք մը, հեղինակ մը՝ Եդուարդ Պօյաճեան: Ծննդավայր կորուսեալ

ՁՄԵՌ    ՏԱՐԱԳՐԻ

Ձմեռ Է ցուրտ, 

Ալ մերկ ու պաղ, 

Ձմե՜ռ Է մութ, 

Անձրեւամաղ:

Փողոցն ի վար 

Կ՚երթայ քամի, 

Օձագալար 

Ու դժպհի։

Կը տեղայ ձիւն, 

Լո՜ւռ, անդադրում,

Ոչ մէկ հծծիւն, 

Ամէն տեղ քո՜ւն:

Չկայ ոչ ոք, 

Ոչ մէկ նոբ բան, 

Լոկ ծնկաչոք 

Հիւղակներ կան։

Չկա՜յ, չկա՜յ,

Բնաւ արեւ, 

Քամին կու լայ 

Լոկ մեր վերեւ:

Պանդուխտ ենք մենք, 

Չունինք ոչինչ, 

Հայ մա՜րդ ենք մենք, 

Մահուան դէմ ջինջ:

Տարագիրի 

Կեանքն է նման 

Իր նոր կայքի 

Տխռւր ձմրան։

«Ծննդավայր կորուսեալ», Պէյրութ 1984

Գիրք մը, հեղինակ մը՝ Եդուարդ Պօյաճեան: Դուն

Սիրով կը ներկայացնենք ԹՈՒՂԹ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻՆ
ԵՒ ՔՆՆԱԴԱՏԻՆ...որը առաջին անգամ ըլլալով լոյս տեսած է այս հատորին մէջ։

ԹՈՒՂԹ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻՆ

ԵՒ ՔՆՆԱԴԱՏԻՆ...

Թիւ աոաջին ահըս ես դուն

Տգէտ, գիտուն,

Ո՜վ ընթերցող՝

Ընթերցուածը ընդմիշտ եղծո՛ղ։

Նստած տեղէս, հեոու տեղէս, իմ անկիւնէս՝

Կը տեսնեմ քեզ.

Մարդ ես դուն պաղ, մարդ ես անկէզ:

Աոջեւդ գիրք, աչքիդ ակնոց՝ դուն կը կարդաս։

Գորշ գոյն աոած,

Խելացութեամբ կարծես զինուած՝

Գրքին աոջեւ դուն իբրեւ թէ

Կը մտմտաս։

Յայտնի է թէ՝

Ընթերցումիդ կէսը կեղծ է։

Ցուցադրման փորձ է մտքի

Աոանց ճիգի։

Կը ժպտիս մերթ, մերթ կը տխրիս.

Անհասկացող՝

Անպէ՛տ տեղը կը դժգոհիս.

Անվերահաս՝

Անպէ՛տ տեղը կը բարկանաս։

Մտաբոպիկ, խղնաբոպիկ, խե՜ղճ ընթերցող,

Յայտնի չէ թէ

Այդ ընթերցմամբ գիրքըդ եթէ նոյնիսկ ցնցող՝

Քեզ արուեստի ճաշակին մէջ պիտի կրթէ^՞։ 

Միթէ, միթէ յայտնի՞ է թէ՝

Խորունկ գրքիդ անխոր երբոր տեղը հասած՝ 

Ինչո՛ւ իսկոյն դուն տարօրէն կը զմայլիս։

*   *   *

Գրքիդ աոջեւ նստած այդպէս՝ խելօ՜ք - խելօ՜ք,

Կ՚ուզես թուիլ դուն ինքզինքիդ եւ ուրիշին՝

Անձ լրջադէմ եւ մտահոգ։

Կ՚ուգես թուիլ

Բարձր կեանքով ու արուեստով դուն վարակուած։

Հապճեպօրէն քանի մը էջ հազիւ տեսած՝ 

Արդէ՜ն արդէ՜ն իմաստնացա՛ծ:

Թուիլ գէշ է, 

Թուիլ լուրջ չէ, 

Սեւ անուրջ է,

Իմացական աղքատ քու՛րջ է։ 

Հարկ չէ թուիլ,

Հարկ է ըլլալ։

Ճիգ ընել խոր, բազմապատիկ,

Մեծ բաներուն, աստուածներո՚ւն ըլլալ մօտիկ։

Գրքին առջեւ նա՛մանաւանդ ըլլալ լուրջ մարդ

Ագնիւ, հպարտ։

*   *   *

Ո՜վ ընթերցող,

Գրքին միայն բա՛ռը ծամող,

Իմաստը բայց մերժող, թքնող,

Դուն փոքրիկ անձ՝ լոկ ժամանցող՝

Պահ մը գիրքդ մէկդի հրէ,

Եւ խելօքիկ մտիկ ըրէ։

*   *   *

Չնչին անձերու իբրեւ շատ հին ծէս,

Ծոծրակ քերելով, յօնք պռստելով դուն կը մտածես։–

«Ես՝ մարդ խելացի,

«Գիրք բերին ինծի եւ չմերժեցի,

«Գուցէ գէշ ըրի, բայց ա՛լ գնեցի,

«Ա՛լ վճարեցի.

«Բարի ըլլալուս եւ այնքա՜ն բարի՝

«Մէկդի չդրի,

« Նոյնիսկ կարդացի՛:

«Խեղճ մարդ մը անշուշտ գրեր է խեղն բան,

«Պէ՚տք է դրամ տալ, գթա՜լ իր վրան։

«Դրամ շահելու ու բարձրանալու անշուշտ անատակ

««Սեղանին աոջեւ, պարապ, անճարակ՝

«Մրոտեր է էջ կէս-սուտ, կէս–շիտակ։

«Բայց զարմանալի, ով որ չի՛ կարդար,

«Անո՜ւս է կ՚ըսեն ու խելքով տկար:

«Արդ պէտք է կարդալ

«Կամ այդպէ^՛ս ցոյց տալ։

«Եւ յետոյ արդէն քունս չի տանիր, կուշտ ու կո՛ւռ կերայ ,

«Սա գիրքը կարդամ մինչեւ որ պարոն քունը աչքիս գայ։

*   *   *

Ու երբ կը կարդաս,

Կէս-քուն, կէս-արթուն կարծիքներ կու տաս

Տիար ընթերցող,

Ամէն ճաշէ ետք մրա՜փ մուրացող։ -

«Հոս լա՛ւ է գրեր,

«Շատ կանոնաւոր ու խելքի մօտիկ բաներ է ըսեր,

«Թէեւ կրնար դեռ սա բանն ալ ըսել,

«Միւսը չըսե՛լ։

«Հոս վնաս չունի,

«Թէեւ խօսքեր են անպէտ, անճոռնի,

«Չօճուխի յայտնի,

«Յամենայնդէպս

«Ո՛չ վայել բերնի»։

«Ու տեղ մը տարբեր,  շինած դէմք խոհեմ - 

«Բայց թող չկարծեն զիս անխելք եւ էշ,

«Ուրեմն ըսեմ՝

«էջե՜ր ալ ամբողջ գրեր է շատ գէշ»։

*   *   *

Գրքէ հեռու երբոր ըլլաս,

Դուն աւելի լուրջ կը խորհիս քան երբ կարդաս։

Գո՞րծ մը ունիս շուկայի մէջ կամ խանութի,

 Միտքդ կ՚եռայ ու կը յորդի.

Կ՚օժանդակէ, ներս կը խուժէ.

Խելքդ յայնժամ հզօր ուժ է եւ կը բուժէ։

Իսկ գիրք ունիս երբ ընթերցման, ինչո՞ւ արդեօք

Մտքերդ ամբողջ կ՚ելլեն-կ՚երթան հանդերձ ընտանեօք։

*   *   *

Դուն ինչ եւ է , լա՞ւ չես կարդար , խո՞ր չես կարդար ,

Դուն ի՜նչ եւ է, պա՛րդ ընթերցող,

Արուեստի մեծ սահմանէն ներս անչափ, անշող։

Չարիքդ քու կը հարուածէ զքեզ միայն.

Սակա՜յ ն , սակա՜յ ն,

Չարիքն այդ յար ընդհանրացնող, գերազանցող՝

Գրիչ շարժող քննադատին չարիքը կայ,

- Չարիք հսկա՚յ։

Կը թուի, թէ բան գործ ձգած,

Քննադատը ահա նստած՝

Կը վերլուծէ հեղինակէն

Տպուած խօսքը, ոճն ու հոգին։

Նման բաներ, խե՞նթ է , չ՚ըներ.

Ինչո՛ւ ընէ,

Ինչո՞ւ գիրքը, յետոյ ինքզինք՝ հարցաքննէ,

Միտքը հանդարտ ինչո՞ւ տանջէ։

Քիչ մ՚ընթերցում գրքին մէջէն, ասկէ-անկէ։

Ա՛լ չի խորհիր –խորհա՞ծ էր որ -

Ա՛լ կը ծխէ –չէ՞ր ծխած որ -:

*   *   *

Գի՜րք վերլուծել...

Սակայն ինչո՞ւ տանջանք կրել,

Կարելի չէ՞ չկարդալով իսկ բան գրել

Գրքի մասին աոատ-աոատ կարծիք տպել։

Գրել այսպէս, գրել այնպէս,

Գրել առանց բան ըսելու, ըլլալ աղուէ՛ս։

Շատ-շատ, շատ–շատ,

Տող անջատել ընդհանուրէն քանի մը հատ,

Տանիլ գրքի իմաստներէն հեոու-հեոու,

Բզկտելու։

Շրջել գրքին շուրջը օտար մարդու նման, 

Չարախորհուրդ գողի նման։

*   *   *

Քննադատին գործն արուեստի՞.-

Գրքին մէջէն հայրենազուրկ ընել խօսքեր

Տեղահանել,

Օ՜, տարագրել,

Յետոյ յուշիկ, յետոյ քսու՝

Որբահաւա՜ք կագմակերպել,

Ու գրքէն դուրս խեղճուկ-որբուկ եղած խօսքին՝ 

Գրչի դանակ զարնել կուրծքին։

*   *   *

Քննադատին գործն արուեստի՞ հայերուս լքէջ .-

Գրքին համար խորթ մօր վարմունք գծել անվերջ։

*   *   *

Քննադատել։ -

Ըսել՝ լաւ է, հիանալի, գլուխ-գործոց,

Գրքին առջեւ չկարդացուած, նոյնիսկ դեռ գոց։

Քննադատի ըստ քմայքի՝

Բանալ ծորակ պաղ խօսքերու եւ կամ տաքի:

Ու միշտ այսպէս փուճ բառերու բաղնիքին մէջ

Իր խեղճ գրքով խեղճ հեղինակը լոգցնել 

Հիւանդացնել։

*   *   *

Եւ կամ, եւ կամ՝

Յաւէտ դժգոհ , յաւէտ չկամ՝

Միտքը փակել, սիրտը փակել,

Հին հաշիւի, հին ոխերու դուոը բանալ,

Յետո՚յ կարդալ։

Եւ այդպէս ալ,

Հանրութեան քով հոչակաւոր քննադատ մը իսկոյն դաոնալ

Եւ յոխորտալ։

*   *   *

Մեր ագգին մէջ գիրքով անշէջ՝ 

Ես կը վախնամ.

Ի՜նչ տխուր բան,

Քննադատներ կէս-բան սորված,

Չլրջացած,

Պիտի գրեն այսօր յօդուած,

Վաղը յօդուած։

Ցմա՛հ յօդուած:

Իրենք իրենց քէնը սերտած ու շարադրած,

Քսան տարի, քառսուն տարի՝

Պիտի յանձնեն գրքեր անթիւ տպարանի:

Վկայուած չեն բարձր-րարձր դպրոցներէ,

Արուեստի վեհ ճգնարանէ.

Վկայուած են ու տիտղոսուած՝

Զուտ անձնական, խմբակցական

Հիւանդաշունչ նկատումէ։ 

Այդպէս յաւէտ պիաի տպուին, տպուի՜ն անոնք,

Ընդդէմ գրքին, արուեստին դէմ իբրեւ կախ յօնք։

*   *   *

Կայ եւ սակայն դեո աւելին,

Դեռ սոսկալին,

Կայ եւ սակայն աղէտալին։-

Քննադատներ բոլորը մէկ 

Կ՚ուզեն ընել քեզ սրտաբեկ։

Չար ու փութկոտ՝

Գրքիդ հանդէպ կ՚ընեն պոյքոթ։ 

Ըսէ՛ք, ըսէ՛ք, քննադատնե՛ր,

Հաշիւով լի եւ ոխով լի,

Գրքերու դէմ դուք չէ՞ք դիմած

Քար լռութեան հաւաքական գործադուլի։

*   *   *

Հարկ է խորհիլ, չընել սակայն այսքան գանգատ,

Ունի՞նք արդէն խորահմուտ ու խորախոհ

Մենք քննադատ:

Ունի՞նք անհատ,

Քիչ անգամ գէթ գեղեցկագէտ,

Որ գրքիդ մէջ ու գրքիդ հետ,

Լոյսի մը պէս քալէ, երթ՜այ,

Խոհով, յոյզով, վերացումով՝

Հեոուն սուզուի։

Որ արուեստին դէմ մեղանչող

Գեղեցկութեան ոչ թէ աջով,

Ձախո՛վ գրուած գիրքը այրէ։

Եւ բարձրացնէ, վե՜ր բարձրացնէ,

Գիրքը միւս՝

Հանճարահիւս,

Նման կեանքի նուիրական ջինջ սկիհի։

Կա^՞յ քննադատ՝ վերափոխուող քրմապետի,

Պատարագիչ քահանայի,

Որ գրքերու իր խորանէն,

Աղօթահունչ ձայն բարձրացնէ 

Ըսէ՛, ըսէ՛.-

«Արբէ՜ք ահա ի սմանէ՛...»։

*   *   *

Ընթերցողնե՚ր, քննադատնե՚ր 

Յոգնած մարդեր ու գո՜րշ մարդեր,

Դուք ո^՞ր չափով, ո^՞ր աստիճան 

Գիտէք գրքին խորունկ ճամբան:

Այո՛ անշուշտ, գիրք կը գնէք,

Այո՛ անշուշտ,  կը յօրինէք

Գրքի մասին նաեւ կարծիք,

Ամփոփ կամ ձիգ.

Ունի^՞ք լոյսեր բայց բաւական,

Դուք թափանցման, դուք ճանաչման.

Ունի^՞ք լոյսեր՝

Ձեր աչքին մէջ,

Ձեր մտքին մէջ,

Ձեր սրտին մէջ։

Եւ ունի^՞ք դեռ

Իմաստութեան ծովու յատուկ մաքի կարթեր

Եւ ուռկաններ՝

Մութ վայրերէ, քաոսներէ լոյս որսացող, 

Տգեղ վայրէ՝ գեղեցկութիւն, 

Գերեգմանէ՝ կենդանութիւն։

*   *   *

Ըսէ՛ք, ըսէ՛ք,

Աստուա՜ծ սիրէք,

Ունկնդրութեան խոր վարժութիւն իրաւ ունի^՞ք

Վա՞րժ էք ապա

Դուք արուեստին մեծ լրջութեան

Բարձրաստիճան բարկ ալքոլին:

*   *   *

Գեղեցկութեան ու խոր խոհի թէ սիրող էք, 

Հրամմեցէ՚ք,

Կրնա՛ք կարդալ բարձր գրքեր, եւ կարդացէ՛ք

Իսկ եթէ չէք ՝

Գիրք մի՛ տանջէք,

Ելէք, կեցէք, պտտեցէք, 

Զուարճացէք, 

Պորտ մեծցուցէք։

Ոչ Եւս Է Լիբանանահայ Բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսեան

We regret to announce the passing of poet Sarkis Giragosian in Lebanon.
A few of his poems have appeared in the Armenian Poetry Project and can be read here.

Մուշեղ Իշխան: Հրդեհը

Ես դեռ մանուկ` տեսայ հրդեհն հայ տուներուն,
Երբ գիւղն ամբողջ գնդակներուն տակ կը թնդար,
Երբ կը փախչէր խելագար մարդ, անասուն
Մինչև երկինք նետուող բոցեր օձագալար:

Մղձաւանջին մէջ հրկիզուող հայ տուներուն
Անկէ ի վեր կ՛ապրի հոգիս ﬕնչև այսօր
Խլեակներու ծխապատ հեծքը ու ճարճատիւն,
Ճիչն ամբոխին և բոցերու սարսափն հզօր:

Ոչինչ կրցաւ մարել հրդեհն այդ իմ կեանքէս.
Ոչ ովկիաններն ուրկէ անցայ գինովի պէս,
Ոչ փառքն` օտար նոր շէնքերուն գեղաքանդակ…

Եւ հիմա ﬕշտ կը տեսնեմ մութ կամ արեան գոյն
Աշխարհն ամբողջ լեռ, դաշտ, ծաղիկ, մարգեր, քաղաք.
Աչքերս լի ծուխ ու բոցոﬖ հայ տուներուն…

Մուշեղ Իշխան «Լուսեղէն Տրտմութիւն» Գիրքէն

Մուշեղ Իշխան: Որբերու Բանակ

Որբերու բանակ, ոգեղէն սերունդ,

Քեզ համար, Երազ, որբացանք այսպէս.

Եւ յետոյ ﬔծցանք ծծելով ﬕշտ քեզ`

Իբրև մայրական սուրբ կաթ ու սնունդ:

Փոթորիկին մէջ երբ որ ﬔնք անզօր`

Որոնեցինք պարզ խլեակ մը ﬕայն,

Դուն ﬔր ոտքին տակ, անդունդին վրան

Կախարդական նաւ դարձար լուսօրօր…

Տուիր ինչ որ ﬔզ այս կեանքը ﬔրժեց-

Մայրական թևեր, հայրենի երդիք.

Աշխարհի վերև դուն սիրոյ երկինք.

Աւելի հզօր, աւելի անեղծ…

Գոյնէդ տուիր գոյն դուն ﬔր դէմքերուն-

Վեհօրէն դալուկ և մաշա՜ծ պատկեր.

Մշտաբոց լոյսի տեսիլք գերիվեր`

Մեր աչքերուն մէջ կը վառիս ﬕշտ դուն:

Թէև ﬕգացած քայլերով տրտում

Բայց ﬔր երթն անշեղ չի ճանչնար նահանջ.

Մեր ձայնը ﬔռած լճի խուլ հառաչ,

Բայց ﬔր խօսքը վառ` ալեկոծ յուզում:

Որբերու բանա՜կ, տելսահար խենթեր,

Մենք քեզմով, Երազ, գինով ենք այսօր.

Քու անհուն փառքիդ նուիրեալ զինուոր`

Մեր կուրծքին վրայ կ՛երթանք քեզ գրկել…

Մուշեղ Իշխան «Լուսեղէն Տրտմութիւն» Գիրքէն

Մուշեղ Իշխան: Նոյնն Է Ճամբան

Դուք, որ ﬔռաք հինգ դար առաջ,

Դուք, որ այսօր կը մահանաք,

Նոյն ծառին ծիլն էիք կանաչ

Եւ դարձաք նոյն հողին ճարակ:

Հինգ դար առաջ, հինգ դար յետոյ

Նոյն անցորդն էք անվերադարձ

Կ՛իջնէ անյոյս մութ երեկոյ

Ձեր աչքերուն վրայ սառած:

Ծառին համար և այս հողին

Նոյնն էր երէկ, նոյն է այսօր.

Նոյն ծաղկուﬓ է գարնանային

Եւ աշնան նոյն տերևը չոր…

Դուք, որ յաճախ արտասուեցիք,

Եւ դուք, որ շատ զուարճացաք,

Դուք, որ տուիք փուշ ու ծաղիկ`

Նոյն խաւարին դարձաք բանակ:

Նոյն է հիմա դար ու վայրկեան,

Երբ որ չկայ երթ ու գալիք,

Համայնական նոյն է ճամբան,

Երբ որ չկայ կեանքի ալիք:

Մուշեղ Իշխան «Լուսեղէն Տրտմութիւն» Գիրքէն

Մուշեղ Իշխան: Լիբանան

Ռումբեր տեղացին, ռումբեր հրավառ

Քաղաքին վրայ այս լուռ, բայց անքուն,

Մարդիկ յեղակարծ եղան շանթահար,

Եւ ահը մահուան մտաւ տունէ տուն:

Հրթիռներ կրակ սուրացին անվերջ

Եւ խրտակեցին երդ ու պատուհան,

Մթին ու խոնաւ նկուղներուն մէջ

Մարդիկ կոչ եկան խլուրդի նման:

Դժոխքէն ժայթքող հրանիւթ որպէս

Ժայթքեցան յաճախ ականներ հզօր,

Բիւր անձեր անﬔղ եղան ողջակէզ

Կամ ցիւ եղան կտոր առ կտոր:

Ինչո՞ւ չարն այսպէս տարիներ տիրեց,

Մին ըսաւ Աստուած սէր է և գթած,

Միւսն ըսաւ` Աստուած մէկ է և ﬕշտ ﬔծ,

Եւ տարածեցին աւեր, կոտորած…

Մայրիներուդ պէս անմահ Լիբանան,

Դուն գեղեցկութեան թագուհին ﬕակ,

Զոհն եղար անﬔղ այլոց ցանկութեան

Այլոց հեշտասէր մոլուցքին անյագ…

Մուշեղ Իշխան «Լուսեղէն Տրտմութիւն» Գիրքէն

We mourn the passing of Lebanese-Armenian writer Bebo Simonian

Bebo Simonian was born in 1937 in Alexandria, Egypt. In 1939, his family moved to Beirut where he received his primary education at the Nichan Palandjian Djemaran, continuing on at the Antelias seminary and Université Saint Josef. 

With a career spanning over 40 years, Bebo Simonian was a teacher and journalist. A member of the Union of Armenian Writers of Lebanon he wrote for several papers. 

Bebo Simonian was an author of many poetry and prose collections and articles. His poetry books include Prelude, Նախերգանք,  (1968), “Myth of the Greens”, Կանաչներու առասպելը, (1977), “Humans”, Մարդեղութիւն, (1981), “Cry of Trees”, Ծառին ճիչը, (1991) and “In Front of the Lights of the Mediterranean”, Միջերկրականի լոյսերուն դիմաց, (2004). 

His prose collections include “Shred Shred”, Ծուէն¬ծուէն, (1981), “Roots of Cedars” (Մայրիներու արմատները) (1986) and “Instants in the Days of Man and Life”, Ակնթարթներ մարդու եւ կեանքի առօրեայէն, (2012). Bebo Simonian’s complete works “Pages and Materials of Literature” was published in 2012 .

Mr. Simonian passed away in Beirut on March 27, 2015.

Պէյրութի Մէջ Մահացած Է Լիբանանահայ Գրող Պէպօ Սիմոնեանը

ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».¬ Պէյրութի մէջ մահացած է նշանաւոր գրող, լիբանանահայ մշակութային կեանքի երեւելի անձնաւորութիւններէն, երկարամեայ ուսուցիչ, լրագրող, հասարակական գործիչ Պէպօ Սիմոնեանը (Պետրոս Գալայճեան): Այս մասին տեղեկացուցած են Հայաստանի Գրողներու միութենէն։

Պէպօ Սիմոնեան ծնած է 1937ին, Աղեքսանտրիա: Երկու տարի ետք ընտանիքը տեղափոխուած է Պէյրութ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է Նշան Փալանճեան ճեմարանին եւ Անթիլիասի դպրեվանքին մէջ: Այնուհետեւ աւարտած է «Սէն Ժոզէֆ» ֆրանսական համալսարանի արեւելեան դպրութեան կաճառի հայագիտական ճիւղը: Աւելի քան 40 տարի զբաղած է մանկավարժութեամբ, զուգահեռաբար նաեւ լրագրութեամբ: Անդամ է Լիբանանահայ գրողներու համախմբումի եւ քարտուղարութեան, անդամ է «Կամար»ի եւ «Շիրակ» գրական հանդէսներու խմբագրական կազմերուն։

Պէպօ Սիմոնեան հեղինակ էր բազմաթիւ չափածոյ, արձակ, գրաքննադատական եւ հրապարակախօսական ժողովածուներու: Անոր բանաստեղծական գիրքերէն յիշատակելի են «Նախերգանք» (1968), «Կանաչներու առասպելը» (1977), «Մարդեղութիւն» (1981), «Ծառին ճիչը» (1991), «Միջերկրականի լոյսերուն դիմաց» (2004) ժողովածուները: Արձակ գործերէն յիշենք «Ծուէն¬ծուէն» (1981), «Մայրիներու արմատները» (1986), «Ակնթարթներ մարդու եւ կեանքի առօրեայէն» (2012) գիրքերը: Անոր գրականագիտական ուսումնասիրութիւնները ամփոփուած են 2012ին լոյս ընծայուած «Էջեր եւ նիւթեր գրականութեան» երկու հատորներու մէջ»:

Պէպօ Սիմոնեան պարգեւատրուած է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսին կողմէ՝ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով, իսկ 2012ին Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին կողմէ արժանացած է «Մովսէս Խորենացի» մետալի:

«Սքանչելի գրողի եւ մտաւորականի հայրենանուէր վաստակը մի ամուր եւ անխորտակ կամուրջ էր սփիւռքի եւ հայրենիքի միջեւ, որը կը շարունակի երկար խանդավառել ճշմարիտ արուեստասէրների սրտերը», յայտնած են Գրողներու միութենէն։

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ։ ԳԱՃԱՃՆԵՐՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՆ ՄԷՋ

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Ուր ապրեցան մեզմէ շատեր,

Չկային զօրավարներ ու իշխաններ,

Կային բազում երեւելիներ.

Հերոսներ չգտնուեցան հոն, բացի անոնցմէ՝

Որոնք սուտ պատերազմներ հրահրելով,

Հրշէջի դերը ինքնակոչ ստանձնած՝

Փորձեցին մոլորեցնել ամբոխը անզօր,

Իրենց չքնաղ նուաճումներուն համար։

Գաճաճները հերոսներ չեն ծնիր, ո´չ ալ՝ իշխաններ,

Հայելիներու դիմաց, անոնց հասակը չ᾿աճիր,

Ո´չ ալ բեմերու վրայ, ինչքան ալ գոռան ու պոռչտան,

Թէկուզ հնչիւն ոսկիներ փռեն՝

Մուտքն իրենց դղեակներուն, ու

Կաշառքով կորզեն քուէներ անհաշիւ:

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Պարթեւները հազուագիւտ էին.

- Դարու հիւանդութիւնն էր ու պահանջքը երեւի:

Ոմանք, այլանդակ էին, շատեր՝ ձաղկուած,

Ուրիշներ, կը յաւակնէին ըլլալ անփոխարինելի...

Ուրեմն, պարտին փարիլ բեհեզեայ գահին

Ու տիրել թշուառին, տգէտին ու անիմացին,

Բայց աւա~ղ, հերոսներ չեղան երբեք,

Քանզի գաճաճներու հայրենիքին մէջ

Աքիլլէսներ չեն ծնիր,

Ո´չ ալ՝ հերակլներ իրաւամբ.

Հերոսները կը ծնին հսկաներու փաղանգէն սոսկ,

Իրենց նմաններուն շարքերէն միայն։

 

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Ուր ապրեցան մեզմէ շատեր,

Չկային զօրավարներ, իշխաններ՝ խիզախ,

Կային շրջուն փերեզակներ, կոմսեր ինքնակոչ,

Եւ ընչաքաղց կրեսոսներ անկասկած.

Այդ ալ դարուս ողբերգութիւնն է երեւի...:

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ