Quote for the month of January 2025

ԱՅՆՏԵՂ

Արդէն այնտեղ
Ուր երազները աւելի՛ իրական են
Քան՝ իրականութիւնը

Մարուշ Երամեան, Տարփանք, Գահիրէ, 2024

ՌՈՒԲԷՆ ԽԱԺԱԿ: Highway 401-ին Վրայ (Վրէժ-Արմէնի Հետքերով)

Տորիս Ճ. ՄըքՔարթի, «401` ժամը 4:01-ին», 1992, ջրաներկ թուղթի վրայ, 47 x 56.5 x 3.2 սմ, Տորիս ՄըքՔարթիի Պատկերասրահ, Թորոնթոյի համալսարան (Սքարպորո): Նուէր` Ու. եւ Տ. Ուաքոյէն, 2022:



Կը փորձեմ գծագրել
Յիշողութեանս մէջ
Highway 401-ի անվերջ ճամբան,
Որուն վրայ դուն կը քշես տակաւին:

Խմբագրատան լոյսերը վառ էին միշտ,
Ինչպէս մայրուղիին լոյսերը,
Ու ինչպէս հիմա` քու բառերդ
Կը լուսաւորեն մեր ճամբան:

Քանի՜ քանի՛ անգամ անցար այս ճամբէն`
Խմբագրականներդ գրելով մտքիդ մէջ,
Մինչ գիշերային ձիւնը կը պարէր
Լուսարձակներուն տակ:

Թորոնթօ-Մոնրէալ. հինգ ժամ երկարող
Այս ճամբան, որ անգիր գիտէի,
Այսօր միայն յիշողութիւն է արդէն:

Այժմ Երեւանը կը դիտեմ պատուհանէս,
Մինչ դուն կը շարունակես քու յամառ ճամբորդութիւնդ
Երկու քաղաքներու միջեւ,
Երկու սերունդներու միջեւ,
Երկու աշխարհներու միջեւ:

Քու գրիչդ կը հիւսէ կամուրջներ`
Աւելի ամուր քան պողպատէ կառոյցները Highway 401-ի,
Եւ ես, հեռուէն, կը սորվիմ տակաւին,
Թէ ինչպէս ճարտարապետը կը դառնայ բառերու վարպետ,
Ինչպէս հայրենասէրը կը դառնայ անխոնջ ուխտաւոր:

Ձմրան գիշերներուն, երբ այս քաղաքը կը քնանայ,
401-ի վրայ դեռ լոյսեր կը վառին.
Ահա՛ խմբագիրը կ՛անցնի,
Ահա՛ ճարտարապետը կը նախագծէ,
Ահա՛ մշակը կը մշակէ
Վաղուան արշալոյսը:

Ես թողուցի այդ ճամբան, բայց ան չթողուց զիս.
Ամէն առաւօտ քաղաքը կը դիտեմ,
Կը յիշեմ խօսքերդ`
«Այլապէս ի՞նչ իմաստ ունին այս ժողովները,
Այս «զոհողութիւնները»:

Զոհողութիւն, այո՛, բայց` առանց չակերտի.
Սէր անսակարկ, անվերջ,
Ինչպէս սէրդ` հանդէպ լեզուին,
Հաւատքդ` հանդէպ մեր գոյատեւման:

Highway 401-ը կը մնայ յաւերժօրէն
Որպէս վկան անոնց,
Որոնք իրենց կեանքը դարձուցին կամուրջ
Երկու աշխարհներու միջեւ:

Եւ դուն,
Վրէժ-Արմէն,
Անոնց մէջ`
Ճարտարապետ մը, որ կառուցեց
Ո՛չ թէ լոկ շէնքեր, այլ`
Սերունդներու անխախտ հոգեւոր կամուրջներ:


ՌՈՒԲԷՆ ԽԱԺԱԿ, Լոյս տեսակ Ազդակ Օրաթերթի մէջ
***

Գրուած` Վրէժ-Արմէնի «Այո՛, ա՛յս ենք մենք» յօդուածին («Ազդակ» 19 դեկտ. 2024 https://www.aztagdaily.com/archives/635961 ) ի պատասխան

Վեհանոյշ Թեքեան: Նոր տարիին

Տարին հինցաւ գնաց, օրերու կաղութիւնն ալ գնա՞ց։
Տառապեալներու, զրկեալներու, զոհերու կողքին
Ամբողջ աշխարհը ցնծութեան տօն ունի այսօր։

Աշխարհի վիճակը վիճակ չէ՜,
Նոր Տարին այս բաները չգիտեր
սորվելու ժամանակ ալ պիտի չունենայ,
սկիզբը աղուոր աղուոր պիտի ժպտի
բոլորին՝ բարիին չարին, աջին ձախին։
Յետոյ օր նոր՝ խնդիր նոր
ձեռքով-ոտքով մէջը պիտի իյնայ.
Որքա՜ն սուտ ու սով, խաբկանք ու արհաւիրք պիտի տեսնէ
Տխրութիւնը զսպած «հասիր Աստուած» պիտի կանչէ։

Նոր Տարին լուր իսկ չունի որ հին պիտի դառնայ
իր նախկինին բախտին պիտի արժանանայ։
Սակայն հիմա լուսազգեստ յոյսով, նարօտի խորհուրդով
զարդարուած կուգայ,
Կ՚ենթադրէ թէ աշխարհը կրնայ իրար անցնիլ բայց
Ինքը ժամանակի տէ՛րն է, ուրեմն Բարին պիտի յաղթէ.
Յայտնի է՝ չգիտեր ինչերէ՜ անցանք այս տարի։
Մէկ ձեռքին դալար դափնի միւսին՝ սուր առած կու գայ։

Սխալ համոզումներ ունի
կը կարծէ թէ մարդ արարածը ինքնակործան չէ.
Ի՜նչ ալ ըլլայ պատճառը՝ հակառակ է պատերազմի,
կը քաջալերէ երկխօսութիւնը
հանդուրժողութիւն թող ըլլայ, խաղաղութիւն թող ըլլայ
անոնք որ հազարաւոր նահատակներ կը ստեղծեն
թող անո՛նք ըլլան շան սատակ։
Բոլոր ժողովուրդները հաւասար իրաւունք թող ունենան
Զաւթողը կաշառողը ետ իր տեղը քաշուի, սմքի, անշարժանայ։

Չէ, այս անգամ Նոր Տարիի՛ն համար քուէարկելու ենք,
Մեր մթնոլորտը պղտոր է մութ է
«Գիտե՜մ, Արցախի համար պիտի մղկտաք
Եկած օրս իսկ ձեզի հետ հոնգուր-հոնգուր պիտի լամ
Հայը իր աշխարհէն այլեւս դուրս պիտի չելլէ։»

Նոր տարին ՄԱԿին ականջը պիտի քաշէ։

Անօթի երեխայ պիտի չմնայ
Երեխաներ պէտք չէ ենթարկուին չարաշահման
Սէքս թրաֆիքինկ-ով զբաղողները՝ շիտակ կառափնարան
Թող մեղմացնէ վիշտը անոր որ անձնասպան պիտի ըլլայ
ըսէ թէ ժամանակը կը բուժէ զինք,
Բոլոր շուար հոգիներուն մեծաքանակ յոյս
եւ քանի մը շոքոլա սէր բաժնէ,
Հիւանդներուն ցաւերը հաւաքէ թափէ
Պարապ դրամապանակ չձգէ։
Այլեւս անտեսուած ծերունի պիտի չմնայ
Կին անարգողին քիթէն-բերնէն պիտի գայ
Անարդարին մայրը պիտի լացընէ։

Նոր Տարուան խոստումները շատ են. անակնկալները՝ աւելի։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչե՜ր գլխիվար կը դառնան.
Պէտք է գիտնանք սակայն
Նոր Տարիին առաքելութիւնը ուրախացնել է պահ մը միայն,
Անկէ ետք ամէն մարդ իր տունը կարգի պէտք է դնէ։
Եթէ անդուլ պայքարինք՝ արդարութիւնը պիտի հաստատենք
Հայոց պատմութեան դասագիրքերը մէկ գիշերուան մէջ
Ճշմարտութեան պատմուճանով պիտի յայտնուին,
Հայերէն լեզուն անխառն գինիի նման
իր որակը, համն ու բոյրը պիտի պահպանէ։
Հայաստանը օտարներ պիտի չղեկավարեն
յայտնի ու անյայտ ցպիկներով։
Ինչո՞ւ Զանզիպարի մէջ խռովութիւն չկայ –
որովհետեւ հոն հայեր չկան։

Պէտք է տքնինք բարելաւելու, կանաչապատելու աշխարհը։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչեր գլխիվար կը դառնան
քաղաք քաղաքի վրայ կը քանդուի
Որովհետեւ ամէն ղեկավար, նախագահ, վարչապետ,
Բռնատէր, խելագար
կը կարծէ թէ ի՛նքը իրաւունք ունի
Իրե՛նք են հոգեկան հիւանդները.
Երկիրներ կը կործանեն,
հազարաւոր տարիներու պատմութիւն կր քարկոծեն
Կ՚ահաբեկեն, մարդ կը սպաննեն հազար-հազար
գեղեցիկը բեկոր-բեկոր կ՚ընեն
իրենց ոյժը ցոյց պիտի տան
Բանակ ունին, տռոն-մռոն, լէգիոններու վոհմակներ։
Մէյ մը քաղաքացիներուն հարցուցէք, ո՛չ թէ դուք,
այլ՝ անոնք են զոհերը,
Անոնց զաւակներն են կռուողները
Անո՛նք է որ Տո լաճ տնաւեր կը դառնան։

Արկածը, փլուզումը, պայթիւնը որ կը պատահի հանքերու մէջ
թող աշխարհի բոլոր զինամթերքներու, զինաշինութիւններու ,
ռումբի պահեստանոցներու երաշխիքը ոչնչացնէ։

Թող շո՜ւնչ մը քաշենք։ Մակը դռները փակելու է։
Մակին ծակերը մեծ են։
Այլեւս պետական մեծամեծներ թող մնան անգործ։

Բայց այսպիսով չաւարտիր մեր կարծր կեանքը
գերեվարող փորձանքները.
Բնութեա՛ն աղետները կան –
Մէկէն ի մէկ կը զայրանան, կը ճաթին, կը պայթին,
երկինքէն կը թափին, երկրի խորքերէն դուրս կը ցատկեն,
կը ցամքին, կը յորդին, կ՚որոտան, կ՚որոճան։

Բայց իմաստուն ենք մենք,
Մէկ կեանք է, մէկ ճամբայ, այստեղէն պիտի քալե՛նք,
Մենք կը շարունակենք ընտանիք կազմել,
Մեր մանուկներու տարեդարձները տօնել,
առանց կործանարար ոգիներու շուքին։
Մենք կը շարունակենք Նոր Տարի տօնել։
Հին յոյսերը բերել՝ նորի՛ն փակցնել,
Կեանքը լուսաւորել, լոյսը յաւերժացնել։

Նոր Տարի՛, գաւազանի պէտք չունինք մենք,
Մենք շատ բարի, օգտակար էինք,
Մենք տուն-տեղ կը պահենք, կարօտեալին կը հասնինք,
Քաղաքներ, երկիրներ կը զարգացնենք,
Գիտութեան եւ արուեստի գաղտնագիրեր կը նուաճենք
խորապէս տխրիլ եւ անսահման սիրել գիտենք։
Պարելով, հապճեպով լոյսի ջահերո՜վ եկուր, Նոր Տարի։

Չեմ գիտեր մե՞նք քեզի խոստացանք, թէ դո՛ւն մեզի.
Ամէն պարագայի մեր փափաքները լուրջի առ
Կաղանդ Մաման ալ հետդ բեր, էլֆերդ ալ ալ հետդ բեր,
Մեր հայկական ճաշերը ամէնուդ համար են.
Քեզի ուզածիդ չափ
Ուզածի՜դ չափ անուշապուր,
Լեղի ապուր չունինք մենք։
Եւ մի՛ երթար։
Մի երթար մի՛ հեռանար, բան մը կայուն թող մնայ
Լա՜ւ բան մը թող դեռ մնայ մեր աշխարհին մէջ։

Բերէք շամփայնի բաժակները
Բան մը թող համով ըլլայ
Մեր պատմուելիք-չպատմուելիք
Անհետելու ատակ
մարդկութեան մէջ։

Բերէք Աստուածաշունչը
Բան մը թող հոգեւոր հոգեծին հոգելոյս մնայ
Թող միմիայն Բարի Հոգին գերիշխէ մեր աշխարհին մէջ։

Նոր Տարի՛, շուտով պիտի հասկնաս
թէ ինչու սահմռկած ենք այս գառագեղին մէջ
Այս խօսքերը ականջիդ օղ մի ըներ, ականջդ կը ծակծկեն։
Բայց մեր արիւն-քրտինքով կերտած կեանքը
այս տարուան իւրաքանչիւր օրը
Բարի գալուստ ըլլալու համար, Նոր Տարի՛
Աւետիսի ղօղանջներով խաղաղեցուր
ալիք-ալիք երգով լեցուր, ծրագրուած մահը կեցուր,
Որ դուրս ելլեն արհաւիրքէն ու վերստին օրհնանք ապրին
Մեր հնամեայ, մեր նորօրեայ հոգիները տրտմաթախծող։

Դեկտեմբեր 31, 2023

Jen Siraganian: The Sand of the Syrian Desert Apologizes to the Armenians after the Genocide

It was heat we embraced, not
your deportation, better known
as extermination. Still we held
no gentleness in our grit.

How many feet caressed us. 

We all parched for something here.

When a mother staggered, 

what could we do but shift 

grain from grain when she fell 

into golden indentation?

What did we know of people 

dispersing into air?

Each year, we sink and sink, 

but look at our gifts — 

millions of your femurs and clavicles 

rising hot to the surface.

Published in Portland Review, FALL 2024 issue

Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Jen Siraganian: Waiting

Standing on the Jerusalem sidewalk // my father,
raised and expelled in this city // neither Arab,
nor Jew // suggests we alternate // the last taxi
we took to dinner had yellow plates, a Jewish cab
// upon our return, we hail a taxi with green
plates, an Arab driver // the sky darkens plum //
we should be prepared to be stopped // it's our
last night // baklava's phyllo clings sweetly to
teeth // my father and the driver flutter back and
forth in Arabic // our car approaches a cluster of
lights // slows at the checkpoint // other cars
waved ahead // giddy with speed, they pass // we
are directed into a parking lot // men in
cardigans smoke, avoid eye contact with soldiers
// inside a trailer, benches and more benches //
women in headscarves, children // a black sign -
No photos allowed // my father asks how long //
the driver put up his hands // we wait, no empty
seats // sunset unnoticed, no one leaves //
cigarettes glow hot with each inhale


Published in Portland Review, FALL 2024 issue




Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Հրանդ Մ․ Մարգարեան: ԴԻԱԿՍ․․․

Այս առաւօտ,
դիակս գտան`
գլուխս խոնարհած ստեղնաշարին համակարգիչիս։
Հարուածէն՝ ճակտիս արեան հոսք մը մեղմ
տառերուն անզարդ երանգ էր տուած․․․
Արիւնս լերդացած․․․

Դիազննողը ըսաւ վճռօրէն․ «Մահը առտուայ մութին էր եկեր։
Սրտի կաթուած է ․․․»:

Յետոյ նայեցաւ համակարգիչի պաստառին ճերմակ,
Ուր տառ մը մինակ, որբի մը նման․
նստա՞ծ էր, կանգնա՞ծ, թէ լո՜ւռ խոնարհած․․․

Զարմացած հարցուց․ «Այս ի՞նչ է, արդեօք»։
Թոռներս ըսին․֊
«Հայերէն տառ է։ Չորս հազար տարուայ լեզուի մէկ հունչը»։
«Իսկ ի՞նչ տառ է այս», հարցուց ան նորէն։
«Հայերէն ՛ Հո ՛ն է», ըսին թոռներս գլուխնին հակած․․․

«Իր առանձնութեան անհուն պահուն մէջ,
ինչո՞ւ է ընտրած այս տառը ծուռլիկ։
Անուանատա՞ռն է», հարցուց բժիշկը։

֊«Չենք կարծեր», ըսին գլուխնին կախած իմ բալիկները՝ Կամքն ու Երազը։
«Անուանատառ չէ՛»։
Իրար նայեցան, զաաւակներս լուռ,
տխուր, գլխիկոր, ըսին շատ հանդարտ․
֊«Իր ներաշխարհի սրբութիւններու արձագանգներու պսակի զարդն է՝
– ՛ Հո ՛ն Հայաստա՛նն է՝ իր գոյութիւնը։
– Մարտնչող ՛Հ՛ա՛յն է։
– ՛ Հո ՛ ն Հայրենի՛քն է, իր կարմիր ՛Հ՛ո՛ղն է։
– Եւ այս բոլորով ՛ Հո ՛ ն ապրող, շնչող, իր ՛Հ՛այութի՛ւնն է»։
«Մեր հայրը», ըսին․
– ՛Հո ՛ տառով ծնաւ,
– ՛Հո ՛֊ով ապրեցաւ,
– ՛Հո ՛֊ով մահացաւ․․․»

Համակարգիչի պաստառին վրայ
՛ Հո ՛ տառր խոնարհ,
Որ գահակալն է սրբութիւններուն մեր գահնամակին,
Խաչուած, պարտասած, բազմիցս հրկիզուած,
Դարերու փոշին վրայէն նետեց,
Յարատեւութեան խորհուրդը հագաւ
Խոնարհութեան մէջ հպարտ, անկոտրուն,
Լռիկ ժպտեցաւ,
Եւ ձայնով մը մեղմ եւ անլսելի
Ըսաւ պատմութեան ալեկոծ ծովուն․
«Ես պիտի ապրիմ
Դարերու հեւքի յորձանուտին մէջ։
Յաւերժին ձգտող
Նաւարկող, անխոնջ ՛հ՛ոգիներուն մէջ,
՛հ՛ուրի կայծ մ՛ինչպէս,
՛հ՛ուրէն ալ անդին
՛Հ՛աւատքով կ՛ապրիմ»։

***

Իսկ դիակս լուռ
՛հո՛֊ի օծումով
Հանգիստ քնացաւ․․․

Published in Hairenik Weekly 

Peter Balakian: Moonlight

Published in the New Yorker June 17, 2024. Click this page to hear the author reading the poem.


I was walking through the muddy pastures of Woodstock.

Even now, what do I know?




My days on the football field were numbered.

And—then—what did I know?




I pumped iron, ran down-and-outs—followed a pulling

guard. It was 1969 and men had just landed




on the moon; we watched it on TV two miles

from where a car went off a bridge at Chappaquiddick.




And so—Chappa-quid-dick floated

in the air; what matters more, the bridge or the moon?




Then—I thought I understood the moonlight

on the water snakes in “The Rime of the Ancient Mariner.”




I knew that three women broke down the door at McSorley’s

that summer. Liberty was not just for men on the moon.




I walked out of McSorley’s with Coleridge’s poem

in my pocket, uplifted by their breakthrough.




I didn’t know Coleridge was high on dope.

I thought I knew his poem was an ode to love.




When I entered the pasture of love Canned Heat

needled my head. The sky was acid blue.




Whatever I knew—I didn’t know. The moon

stared over the groaning planet and that pasture.



Peter Balakian is the author of books including “No Sign” and “Ozone Journal,” which won the 2016 Pulitzer Prize for poetry. He teaches at Colgate University.

Jen Siraganian: How To Teach Atom Egoyan’s Ararat To Twelfth Graders

Pause the film. Ask them to Google the Armenian Genocide.

Lazy but keeps my voice from quaking.

A girl in a hoodie looks up from her computer,

why weren’t we taught this in school?

Toss (underhand) key words. Denial. Forgetting. Jailed journalists.

One student asks to be excused,

half-hides his phone in his sleeve. Is he Turkish

or just rejected from Stanford?

Don’t tell them I’m Armenian. 

A colleague told me she recommended a book

about the genocide to her student. She was called

into the headmaster’s office the next day.

Turn the movie back on. 

The boy and his phone haven’t returned.

Maybe he’s texting his mom. Maybe I’ll be fired.

A moth lands on the screen. I swat it away.

Don’t nudge the girl in the hoodie when she falls asleep. 

The boy slips back in the room as a mother

is raped on a horse cart. The camera tilts down.

She is holding her daughter’s hand. 

Mention nothing about this morning, wrapping a towel around my hair, asking the shower-steamed mirror if Turks would take me.

After the credits, a girl comments,

Schindler’s List made me feel more. Another

complains, the Turks were too villainized.  

As they leave class, don’t speak of my grandmother who was raped, or what happened to her mother. Smile, the secrets lodged like seeds in teeth.

_____________

Jen Siraganian, Los Gatos Poet Laureate, has been featured in San Francisco Chronicle, the Mercury News, and NPR’s KALW. Her chapbook Fracture was released in 2014, and her writing has appeared in Best New Poets, Southwest Review, Cream City Review, Mid-American Review, and other journals and anthologies.

Reprinted from MIZNA

UNTITLED by JOSEPH POLADIAN

I

Am Cupid’s daughter.

Mistake and design begot me.

Under the silver sun,

I brush away my identity.

A few blots here, a few strokes there,

And all the men gather round me.

The people above,

Impeached,

Glare down at me,

Yet, still I dance

And cherish this ineffable circumstance.

I spend the nights

Swinging between restless arms,

Swathed in sordid kisses

And garnished with love bites.

Beyond this place

Of discord and hate,

I move my hips

And feel the night

Gently stroke my face

With the long, dark blades of its fingers.

I go home,

Smelling like a thousand men.

My flamboyance

Lures natural nonconformists

Out of their comfort.

I shake their grounds

With every coaxing sway,

Until I mitigate their pangs

Of unjustified guilt.

Passersby under the sun

Think I’m a harlequin.

But all I am

Is a goddess,

Devoid of coarse remorse.

My very being is nothing

But benign poison.

When the harrowing hour of the dawn strikes,

Ghost-quiet as every truth awakes,

Then,

And only then,

Does my freedom disintegrate

Back into the infinite sunset.

Only then,

Do I see

What they see

Only then,

Just then,

Do I remember,

I am somebody’s son.

This poem was previously published in Rusted Radishes, the Beirut Literary and Art Journal, founded in 2012. 

Joseph Poladian

Joseph Poladian is a 20-year-old student of English literature at the Lebanese University. He has been passionate about the written word ever since he knew what different combinations of the alphabet can do. Being an avid reader, he started writing his own poems and short stories, experimenting with words, genres, and structure.

Michael E. Stone: Ambert’s Soft succor

Ambert, round towers
black fortress remains
battlements cast down
dressed stones scattered
chunks broken off walls

    gaping breaches
And parts still standing.

And she
helped me softly,
down to there,
by there,
beyond there,
and back.

September 2021

Raffi Joe Wartanian: Phantom Tongue

The Armenian Poetry Project is proud to share this unpublished poem by the Inaugural Poet Laureate of Glendale, California,  Raffi Wartanian, and his pictures of Խուլավանգ, which is the church in Kharpert that he referenced in the poem.

Phantom Tongue

by Raffi Joe Wartanian

Somewhere in the world 

my history is erased

my name is changed

Րաֆֆի Վարդանեան 

կլլա

Րաֆֆի Վարդանեան 

glla

Raffi Vartanian 

becomes

Rayfee Wartaynyin

Wartanian

Like the tan on your wart

Stylized melanoma

Signifying the end

Or Wartanian

A song of war

Death, destruction, murder

Nothing I stand for

Mixed into the moniker 

Not here: Vartanian

Warrior sons and daughters 

Defiantly defending a people

Only to have their nom de guerre lathered

Like suds swirling down the drain

Of the car wash on Jackson Street

Under an American sun baking flesh white

Calls for change, or at least a discount, stifled by the heat

Somewhere in the world 

my ancestor’s creations are destroyed

          crosstones of a medieval Armenian necropolis on the banks of the Araxes River reduced to rubble

a stone church, Խուլավանգ, in the golden wheat fields of Kharpert, on its crumbling column defiled with a spray-painted swastika

homes in Hajin, Adana, Zara, and Kumkapi

 never to be known

only to be evoked

during visits, with maps, in verse

their names are ghosts who saunter in meadows of the amnesia I recall

so that sometime in the future

I can sit down with my boy

look him in the eye

and have “the talk”

Will the news destroy his innocence 

The day I tell him

That we were, are, will be

Objects of genocide?

How will he come to understand the unfathomable?

A series of moments…by osmosis…

Lighting candles at the church

The old typewriter hanging on the wall

A grainy image of emaciated corpses

Their sunken eyes somehow familiar

Protestors demanding recognition from violent nations we now or once called home

Or will he already know? Was it coded in his bones? 

When will he learn that the imposed tension 

Between erasure and endurance

Is not just a thing of the past

But a choice today

Between internalizing the oppressors’ will, 

And facing the question

Answers illuminating a path

Fraught with the promise of truth’s daggered thorns

Poking holes in our language

“Endangered” like a fading phantom living in my throat

Կոկորդս, Լեզուս

Spoken to my child

Hearing him voice the revenant

On his tongue does she live or die? 

Maybe both. Maybe none of it matters, especially once we’re erased. 

Have we already arrived?

And once we’ve arrived, can we finally begin to return?

Knar Gavin:APPTUS INTERRUPTUS

Up early

flirting, knucks

jambed

into

the reel.

Some hungering

line unfolding

along a

plastic

wire

haggard as a hedge

ha-ha’ing

at the edge

of the

lawn.

But the way we are rapt

now is nothing

like you

in the sun.

I was free with the nectarine

blossoms, a

tree in the world

that was

our life.

At least

it’s summer

forever

now.

Tiny fuzz-less

heads rolling

into mash.

Knar Gavin: After Meriye B. Ouzounian

O, captains of infamy, again 

you’ve battered and eaten the world. 

Borges had it almost right. Every cata

clysm happens for the first time, 

and in a wash that is infernal.

                         With fighting

fossil capitalism 

               there’ve been attempts — over the sink

               and under the moon, some white-lit

               trying, as if 

               to cleanse 

               buttered hands  

               with cold water.

Our bodies are shitting credit cards

               by the week, so plastiform is this life. 

Some things work themselves into you, 

               and that is the only getting them gone.

Where we might’ve broken bread

               or even 

broken it off with the land-swallowers

instead capital’s tyrant uncles drove

their straws beneath beautiful surfaces

to guzzle past and future all at once. 

When we think of tenure

we ought to think 

of the land, & 

of those who 

would hold

nothing 

back 

to get 

to a settled future. 

Catastrophe fills the scope, but my Armenian blood knows

brutality is as old as the fossil record. 

I remember my great, great

               grandfather, Krikor. Buried alive, but first

                         he put mud on our faces

                         so we wouldn’t look pretty. 

               I realize, now, that I am in the situation of communication 

where Krikor could not be.

 

The truth is 

in the pudding, 

& its still blood. Or, 

               the medium is

               the massage that

                              structure will have been.

Krikor, 

               he had pigeons

                                             he left all.

This full world is in flight for the stationed few. 

               O, Sinemas and, likewise, Pelosis and Kochs,

               O, Manchins — hot wives in cold houses

                              amidst this inferno 

                         of a near-future 4-degrees. 

I vow this: to cut the arms off every lifeboat. (1)

               To let them, all lovers of pigeons, survive the road out,

               to tear the fossil-hankering factory down, glitch

               the bone machine

                         with the incandescent power of those 

                                             neither wealthy nor insatiable 

               to wretch and howl the brute money men down.

Petes Buttigieg, Brians Deese: we’re coming.

               We’ve got mud on our faces 

and pigeon eyes in the millions.

We will not look pretty. 

               We will not back down.  

Wimmer of the 2022 William Carlos Williams Prize, University of Pennsylvania 

Luisa Muradyan: My Favorite YouTube Channel

think Beetlejuice without Michael Keaton

but with one hundred Geena Davises
 
dressed in floral nightgowns


think absolute freedom

standing in a house

of haunted women


listen to the music

furniture moving

without explanation
 
in this video

you can clearly see

the outline of a face

in the fireplace

This poem appeared in the Missouri Review, November 2019

William Zeytounlian: Armenia

 Armenia

By William Zeytounlian

There is a dual dimension of history written from the testimonies of a survivor. It’s certainly a speech about the past. But first of all, it is a discourse about the present, or rather, a discourse about the project that the survivor has about the interlocutor. With a survivor, we enter the collective ditch of the past with our present-day clothing, like the apostles of a Renaissance painting in ancient Jerusalem or Dante in hell.

The alphabet on the shield

Unveils the grass,

The abridged sand

We – weak morrow

Muffled breath

Us – oblivion, memory

Of a breed

 

Ottoman moon

Shiny epidermis —

Reveals the seed,

The sober aria

Over sand:

 

Before we’re past

Breaths we were

 

Translated from Portuguese by Shushanik Hovakimyan

William Zeytounlian: Di-áspora:

 Di-áspora:

sêmen somos e óvulo

lançados de novo à terra –

um dia duvidaram do gérmen;

hoje somos bifurcação incontável.

Di-áspora:

como um auspício,

Tumanian leu o futuro

no voo de um grou.

Mas teria imaginado

que entre as bananeiras e arranha-céus,

entre as catedrais góticas

e os rios de leite da Califórnia

prescrutaríamos

apenas com a memória,

todo o deserto da Síria?

Teria imaginado que

buscaríamos o que fosse,

lasca de osso,

feixe de cabelo?

William Zeytounlian

William Zeytoulian (nascido em São Paulo em 1988) é mestre em História pela Universidade Federal de São Paulo (UNIFESP), esgrimista, poeta e tradutor.

Luisa Muradyan: Schwarzenegger in Prayer

There's a scene in Predator
where Arnold Schwarzenegger slaps the hand
of Carl Weathers and the camera focuses
for a moment on the flex of their palms
and I think this is how prayer works.
Two tulips brush against each other in the rain
And when I watch action movies I believe
there is a reason Bruce Willis
can jump out of a helicopter
and propel into a circus tent, that perhaps
Yippee-ki-yay is really
another way to say Baruch ata Adonai
that perhaps the choppa is a temple,
and when he says Get to da choppa
this is the call to return or just a call
to stand in the garden and marvel at the beauty
of wet flowers.

This poem appeared along with an interview in Houston's Public Radio.

Տաթեւ Չախեան: ԵՍ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒՄ ԵՄ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ես թարգմանում եմ բանաստեղծություններ,
երբ ուզում եմ լինել ուրիշ ներսինիցս,
որ գրում է բանաստեղծություններ:
Երբ ուզում եմ ծնված լինել մեծ քաղաքում
ինչ-որ կարևոր բանից առաջ, հետո կամ ընթացքում,
երբ ուզում եմ ապրել քառասունականների Ամերիկայում,
շահի ժամանակվա Իրանում,
Բեռլինի պատից ձախ,
լինել Կանադա փախած հրեա տատի ծոռ,
Սիբիրի աքսորից հետ եկած պապի անունով թոռ,
երբ ուզում եմ լինել սև, դեղին, կարմիր, զոլավոր,
անգլերենի պես հեշտ,
լեհերենի պես աղմկոտ,
պարսկերենի պես ծորուն ասել անծանոթ բառեր...
...ուրիշի բերանով ասել:

Ես թարգմանում եմ ուրիշի ցավը՝
second-hand ապրումի պես,
չդողացող ձեռքով ու սառը սրտով,
որովհետև ցավն ինձ հետաքրքրում է տեսականորեն,
որովհետև ես ուզում էի բժիշկ լինել...
Ես թարգմանում եմ,
երբ լեզու չեմ գտնում ներսինիս հետ, որ գրում է:


I TRANSLATE POEMS

I translate poems
when I want to be different from this other me who writes them.
When I wish I’d been born in a large city before, during or after a breakthrough,
when I wish I’d lived in America in the ’40s,
at the times of the Shah in Iran,
on the left side of the Berlin wall,
when I wish I’d been a granddaughter of a Jew who ran to Canada,
a grandson bearing the name of an ancestor who survived the Siberian exile,
when I want to be black, yellow, red, striped,
when I want to speak out the hardest thoughts with the mouth of a stranger,
to express me as easily as in English,
as noisily as in Polish,
as seamlessly as in Persian.
I translate the pain of the others as a second-hand feeling,
with a steady hand and heartless,
as pain only interests me in theory,
as I wanted to be a doctor.
I translate when I can’t get along with this other me who writes.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՍԿՍՆԱԿ ՎԱԶՈՐԴԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ

Մենք դուրս ենք գալիս շքեղ մեքենաներից
ու վազում դեպի ծառերը`
ամրացնելով մկանները ոտքներիս,
որի շնորհիվ (չգիտես ինչու) ավելի ամուր չենք կանգնում հողին:
Մեր ազդրերը ծառաբնից էլ հաստ են,
քամին տարուբերում է մեր մազերը,
բայցևայնպես, թռչուններն այնտեղ չեն բնավորվում:
Նրանք էլ փախչում են վանդակներից ու նետվում դեպի ծառերը:
Մենք շաբաթական երեք անգամ՝ մեկ ու կես ժամ,
թռչուններն ավելի հաճախ,
հետ չնայելով մտածում ենք, որ
մեկը պիտի հսկի փախուստը,
մեկը պիտի ամուր լինի,
մեկը պիտի մնա կանգնած:



A GUIDE FOR A BIDDING RUNNER


We get out of luxury cars and run to the trees
strengthening the muscles on our feet which
(I wonder, why)
does not help us stand on the ground any firmer.
Our hips are thicker than tree trunks,
the wind streams our hair,
and yet, birds do not nest there. Likewise,
they escape the cages and rush to the trees.
Thrice a week, for an hour and a half,
yet, the birds – more often,
we think, without looking behind –
someone needs to watch the escape,
someone needs to be strong enough,
someone needs to remain standing.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՀԱՅՐԵՆԻՔ. ԱՆԾՈՎ

Լեռներով շրջապատված ճահճոտ լճում
ապրում ենք ես ու երկու-երեք միլիոն ծանոթ ձուկ:
Ծովի մասին լսած բիձեքը վաղուց մեռել են:
Ժայռերը չեն շարժվում. հարմարվել ենք:
Ու մենք ձանձրանում ենք առավոտյան,
ու մենք ձանձրանում ենք կեսօրին,
մինչև գալիս է հյուրն ու մի տափակ քար գցում ջուրը:
Մենք՝ հուզմունքից շնչակտուր, թպրտում ենք,
ցատկոտում վեր-վար, բերանքսիվայր
լողում՝ շուրջպար բռնած, ոլոր-բոլոր-մոլոր,
պարուրաձև, գլանաձև, ձվաձև:
Ու մենք ձանձրանում ենք երեկոյան,
ու ձանձրանում ենք գիշերը...
Բացվում է օրը, սպասում ենք հյուրին:



MOTHERLAND: NO-SEA


In a muddy lake surrounded by mountains
I live with some two, three million familiar fish.
Old men who heard of the sea are long dead.
Rocks are motionless; we have adjusted.
We are bored in the morning, we are bored in the afternoon,
until a guest comes and drops a stone.
Excitement leaves us breathless,
we slap about,
we spring up and fall down grasping the air,
we start dancing, braided, twisted, bonded, spiral, cylindrical, oval.
And we are bored in the evening, we are bored at night…
A day comes, we wait for a guest.



Translated by the author