Gérard Chaliand (1934-2025)

 « Ma vie touche à sa fin/ Je suis serein/ Presque détaché/ Nul besoin d’être stoïque/ Je ne souffre pas/ Je décline. »

“My life is coming to an end/ I am calm/ Almost detached/ No need to be stoic/ I am not suffering/ I am declining.” translation by Lola Koundakjian

The Armenian Poetry Project mourns the death of Gérard Chaliand, a Belgian-born Armenian expert in geopolitics and a poet. 

Click here for an obituary in French and an homage by Tigran Yegavian.

Gérard Chaliand: Excerpt from Feu Nomade (À la mémoire de mon père)

10.

“L’estuaire de l’Elbe coule large comme les fleuves d’outre-mer

Et je regarde passer les grands navires quittant le port d’Hambourg

la brume au loin lance son cri de sirène perdue

Et tous mes souvenirs s’embuent dans la glace des eaux. 

Les longues plaines du Nord s’en vont mourir dans les bouleaux

Et la pluie fine sur la Baltique d’ambre et de bruine

terre gorgée d’eaux et de canaux

et la paix de tes maisons aux carreaux rouges.

Cafés de Vienne, rues buissonnières de Prague

on s’y penche sur le tain des miroirs

ma vie se souvient de ce qu’elle n’a pas connu.”

Gérard Chaliand. Excerpt From Feu nomade et autres poèmes

GERARD CHALIAND: MIST


I am watching great ships
gliding from the port of Hamburg 

through the Elbe's wide estuary 

that opens into undersea rivers.
A lost siren's voice is calling 

in the distant fog as 

all my memories gather 

in mist over the ice water.


In the north, vast plains stretch 

and die in the birch trees 

while a fine amber rain 

dimples the Baltic sea swollen 

with waters from the gorged earth 

and from canals running along 

peaceful red-tiled houses.


Cafés of Vienna, meandering 

streets of Prague -- I lean my life 

against silvered mirrors and 

remember what I have never lived.


Translated by Diana Der-Hovanessian for Poetry Magazine, published September, 1999.

Gérard Chaliand: Je me souvien du Nil

Je me souviens du Nil, chargé d’histoire,
on y menait les défunts sur la rive gauche,
Je t’ai transporté en felouque sur ce versant funèbre,
il y a tantôt un siècle,
le croirais-tu, mon père, dans une douleur longtemps muette.
Jamais, durant dix années, nous n’avons parlé de toi
avec ma mère,
Je n’aurais pu, quelque chose s’était brisé en moi.
Il m’a fallu atteindre l’âge de ta mort pour cesser de rêver de toi.
Pourtant je me souviens de tes leçons :
« On ne renonce jamais.
On lutte jusqu’aux dernières foulées.
Jamais on n’est vaincu au cœur de soi-même. »
Depuis j’ai vécu par des chemins peu courus, semés de charniers, d’amis perdus,
de rencontres inoubliables.
À des années-lumière de ta mort, je rêve de toi à nouveau,
par une de ces nuits moites de mousson.
Je t’entends dire « j’ai rêvé de Tamitza ! »
La petite cousine dont tu étais amoureux.
Tamitza avait treize ans quand elle a été assassinée,
en 1915, avec tous les autres.
Père, que j’ai tant aimé et qui m’a tant donné,
tu es le fil me rattachant à ce passé,
murmuré par les vieilles de mon enfance.
Cette geste qui me fonde,
celle de ton frère aîné, mort dans une cité montagnarde,
après un long siège, les armes à la main,
en paix.

On ne se rend pas.






Gérard Chaliand, Feu nomade et autres poèmes, © Poésie/Gallimard, 2016

Jean-Baptiste Baronian à Maison de la Poésie et de la Langue française, Namur, Belgique

Rencontre avec Jean-Baptiste Baronian autour de son ouvrage « Dictionnaire Rimbaud ». Poète préféré des Français, Arthur Rimbaud est aussi l'un de ceux sur lesquels on a le plus écrit. Mais il n'existait à ce jour aucun ouvrage de cette ampleur. Une somme de portraits et d'anecdotes faisant le tour le plus exhaustif de l'univers du poète. Vente et dédicace de l’ouvrage en fin de soirée. Animateur : Rony Demaeseneer. Tarifs : 5€ - 2€.

Le 5 février à 20h : « Dictionnaire Rimbaud »

Maison de la Poésie et de la Langue française, rue Fumal 28 - 5000 Namur.

Infos & réservations : 081/22.53.49 – info@maisondelapoesie.be – www.maisondelapoesie.be

Jean-Baptiste Baronian born 29 April 1942 is a French-language Belgian writer of Armenian descent. He was born in Antwerp, Belgium. Baronian is a critic, essayist, children's book writer and novelist. He is a member of the Académie royale de langue et de littérature françaises and will present a book about Arthur Rimbaud on February 5 at 8:00 PM at the Poets House in Namur, Belgium. 

Daniel Varoujan at Ghent University's Library

The Armenian Poetry Project is happy to report that the plaque dedicated to the memory of Daniel Varoujan at Ghent University has been recently photographed at my request.

I am most grateful to Patricia Naets of Mechelen, Belgium for contacting the university, and, Geert Roels, photographer and co-ordinator of the digital studio at the University's library. Mr. Roels informed me that a webpage will be available soon on the author Daniel Varoujan at Booktower Library.

Pictures by Geert Roels, taken on November 18, 2009. Copyright © 2009 University Library Ghent. Used here by kind permission.

Jean-Baptiste BARONIAN: Ivresse

J'ai mordu l'univers de mes dents enivrées
Et dans ma bouche reste une odeur de printemps
Et sur ma langue ingrate amoureux de vins blancs
Perdurent les parfums des splendeurs ignorées

J'ai étreint le soleil des mes mains encrassées
Et brûlent sur mes doigts des éclats rutilants
Et ma peau misérable embrasée de sangs
Exhale des senteurs exquisement parées

J'ai fait surgir en moi l'écho de mes amours
Et mon coeur a bondi vers des cîmes nouvelles
Pour tâter aussitôt la soie et le velours

J'ai quitté l'univers vers ces mers éternelles
Emportant avec moi des souvenirs brouillés
Et surtout le nectar des rêves étranglés

extrait de La chair et le sang

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ : ԳԻՐՔ ԻՄ, ԴՈՒ ԹՌՉԻՐ

Գիրք իմ դու թռչիր աշխարհից - աշխարհ,
Որտեղ հայ մարդ կա մոլոր, գլխիկոր
Դու փարոս դարձիր, լույսդ արձակիր .
Հույսի շող նրանց սրտերում վառիր
Լույս տուր ճամփեքին, որ չմոլորվեն,
Բռնեն հայրենի տունդարձի ճամփան,
Որ հայոց հողում ծլեն ու ծաղկեն
Արմատներ գցեն, ամուր ամրանան
Թռչի´ր դու իմ գիրք աշխարհին պատմիր
Sեր-Զորում հանգչող հայերի մասին.
Ցեղասպան թուրքի դիմակը բացիր,
Որ լա՜վ ճանաչեն այդ բարբարոսին.
Գիրք իմ կոտրի´ր շղթաներն ամեն,
Հալեցրու մարդկանց սրտերը սառած
Խորը թմբիրից արթնանան, ելնեն
Այրերն աշխարհի խղճները մեռած...

20.02.2005թ

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ: ՃԱՄՓԱՍ ԲԱՑԵ´Ք, ԵՍ ՂԱՐՍ Կ՛ԵՐԹԱՄ

Դուք ինձ ներեք ի´մ գարուններ,
Այգաբացեր իմ կյանքի.
Դուք մանկության ծաղկուն սարեր
Զմրուխտ հավքեր երկնքի,
Որ չեմ երգում ծառ ու ծաղիկ
Վարդ , մանուշակ ու մեխակ,
Որ չեն գերում երգն հավքերի,
Վայելքները բովանդակ.
Սերն էլ սրտիս խորհքում լռեց,
Աստղ ու լուսին խավարեց.
Էլ չեմ կարող ձեր գովքն անել
Միտքս ճամփա է ընկել.
Երկնած միտքս ճամփա կերթա
Ընկել ճամփա Մասիս կերթա
Կերթա Սիփան ու Մարութա
Մեր սարերը... լիճը Վանա,
Քաղաքները' Ղարս, Ադանա,
Բիթլիս Էրզրում ու Երզնկա,
Մուշ ու Սասուն,
Որ ծառերուն կիջներ
Կիջներ անու՜շ մանանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
ճամփա ընկել ոտքով կերթա
Ոտաբոբիկ, հանց ուղտավոր.
Մեր վանքերն ու բերդերն անտեր
Ամրոց, տաճար' Անին ավեր
Ամե´նն ավեր,
Թուրքի դավեր
Ջարդին, թափին մեր խաչքարեր,
Վառին մեր սուրբ ավետարան,
Գիրք ու մատյան...
Մարագներում մանուկ ու ծեր
Հարսն ու փեսա' ահե՜լ, ջահե՜լ
Կրակ տվին ու վառեցին,
Խորովեցին ազգիս սաղ-սաղ
Բարբարոսները նենգ ու խարդաղ.
Էլ ձեր գովքն ինչպե՞ս անեմ.
Սիրտս է լցվել լոկ ա՜խ ու վա՜խ.
Թուրքը զավթեց մեր գողգոթան
Թափառ դարձանք ու գաղթական.
Մենք նայեցինք մահվան դեմքին,
Բայց ապրեցինք,
Մենք ժայռ դարձանք հողմերի դեմ
Մաքառեցինք,
Մենք գետ դարձանք' մեր հուներից
Վարարեցինք
Դարձանք մենք սերմ ու ցանվեցինք
Աշխարհով մեկ.
Դարձանք ավեր,
Տուն- տնավեր
Դարձանք խիղճն ողջ աշխարհի,
Քար աշխարհի,
Կույր աշխարհի
ՈՒ լռեցինք...
Այս էլ արդեն
Քանի´, քանի ՜ տարի
# #
#
Դե արի ու պոետ հիմա
Գարուն երգիր, սիրտդ թնդա,
Երբ սրտիցդ արյուն ելել
Գետ է դառել, ելե՜լ կերթա.
Դուք ինձանից մի´ք նեղանա
Իմ խնկաբույր այգաբացներ,
Ծառ ու ծաղիկ, երկնի հավքեր,
Սարից իջնող պաղ- պաղ ջրեր,
Ձյունի տակից նոր արթնացած,
Կապույտ աչքերդ դեպ ինձ պարզած
Մանկությունից ձեզնով գերված.
Դուք իմ անգին ձնծաղիկներ,
Ի´մ գարուններ.
Սրտես արյուն ելել կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա.
Կարոտ սիրտս բողչան կապել,
Տեղից ելել
ճամփա ընկել մեր տուն կերթա,
Որ իմ պապի'
Բալո աղի
Տուն ու տեղին,
Արտ ու ցանքին
Մեր կալերին
Որ տեր դառնամ,
Որ oջախիս ծուխը դառնամ'
Երկինք ելնեմ.
ճամփաս բացե´ք.
Ես Ղարս կերթամ,
Ի´մ տուն կերթամ.
Ես մեն - մենակ կռիվ կերթամ...

5.06.2005թ

FORCE MY WAY THROUGH, I’M GOING TO KARS

Excuse me, my flowers,
and dawns of my life, excuse me,
flowery valleys of my childhood
and pretty birds of the sky,
excuse me all of you,
for I don’t sing for you,
for I don’t sing about roses and violets,
for none of you is inspiring me right now,
for I haven’t time to enjoy by nature,
Love has died deep in my heart,
the stars and the moon have got dark as hell,
And I can’t sing about you, praise the nature,
for my thought has started its journey,
it’s going to Masis1, Sipan2 and Maruta3,
Our great mountains, our lake Vana,
Our cities Kars, Adana,
Bitlis, Erzrum and Erznka,
Moosh and Sasoon,
where the heavenly manna comes
down on the trees,
Don’t be hurt from my words,
my moon and stars, my pretty flowers,
I have no time for you today,
‘cause my thought has started on journey,
it’s going on foot,
and barefooted like pilgrim,
it’s going to our abandoned churches and castles,
to the ruined temple Ani,
and all these places that were our own,
but ruined now and destroyed,
‘cause the Turks have broken every treasure we’d had,
Even our cross-stones and the Holy Bible,
our books, handwritings and manuscripts,
And burned all my people –
young and adult,
mother and child,
The Turk bastards have killed my people
without any conscience,
the knavish and insidious beasts
have torn my nation to pieces,
Excuse me, my flowers,
For I can’t praise you today,
‘cause my nation has become wanderer,
‘cause we’d been plundered heavily,
‘cause we stayed face to face with death,
but we survived at least,
we became a rock against storms,
we struggled hardly,
we became a river and overflowed,
we became seeds and have been sowed
all over the world,
we were occurred by ruins and homelessness,
we became the conscience of all the world,
of the blind world,
and we were silent
and we are still silent,
for so, so long time…
***
Now,
how can a poet sing joyously
about spring and its miracles,
when the blood is flowing from her heart?
Excuse me, my flowers,
and my fresh-scented dawns, excuse me,
flowery valleys and pretty birds of the sky,
cool waters coming down the mounts, excuse me…
Excuse me, my snowdrops,
you were inspiring me since my childhood,
and I was going crazy every time
while you were smiling with your blue eyes,
Excuse me now, I haven’t time even for you,
‘cause my thought has started journey,
and the blood is flowing from my heart,
my longing heart has packed its bags today
and started on its way,
it’s going to our lands,
it’s going our home,
it’s going to be the owner of the fields
of my grandfather Balo,
to pick our fruits, to enjoy by harvest,
to keep the fire in the hearth going…
Force my way through,
I’m going to Kars,
I’m going home,
I’m going to face the fight alone…


translated from the Armenian
by Tatevik Khurshudyan

L'Âme arménienne: anthologie poétique et musicale

Un CD contenant des poésies et musiques par K.Beledian, Komitas, V.Derian, Ganatchian, Khatchaturian.

Voix : Alain Carré
Harpe : Martine Blot
Flûte : Pierre-Aram Nazarian

Langue d'écoute : Français
ISBN : 2-930335-55-6

Pour écouter un extrait aller au site: Autrement Dit

Place des archers, 3
B-7000 MONS - Belgique
+32 (0)476 64 49 88
+32 (0)65 31 73 76

Acheter le livre numérique ici ou chez Amazon.Fr

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ: ԴՈՒ ԾՆՎԻ´Ր, ԵՐԳ

Քունն է փախել
Իմ աչքերից
Ու ծվարել
Չգիտեմ ու՜ր.
Լուռ փնտրում եմ
Որտե՞ղ գտնեմ
Հիմա նրան.
Խոհերի՞ս մեջ,
Հեռուներու՞մ,
Բայց իզու՜ր...
Ու քանդում եմ
Իմ մտքերի
Կծիկն անվե՜րջ
Ու անվե՜րջ.
Ինձ թվում է
Թե չի անցնում
Գիշերն ասես.
Ու գիշերն այս
Չունի վերջ...
Եվ ծանրացած
Գիշերն ահա
Իմ կոպերում,
Վեր եմ ելնում
Ու ետ նետում
Քողն անվերջ
Մթության.
Մի նոր երգ է
Երկունք ապրում
Խոհերիս մեջ
Ու թող որ նա
Ծնունդ առնի,
Լույս աշխարհ գա.
Եվ ո´չ մի գիշեր
Ու ո´չ մի մեգ
Նրա ծնունդին
Արգելք չդառնա,-
- Դու ծնվի´ր, երգ:

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ, Մենք չենք մոռացել գրքում
Copyright Sona Arshunetsi
Reprinted here by kind permission of the author