Showing posts with label Diaspora. Show all posts
Showing posts with label Diaspora. Show all posts

Thursday, April 23, 2020

Մարուշ Երամեան։ ԿԸ ՅԻՇԵՄ ԵՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ


Կը յիշեմ բոլոր այն քերթուածները
Որ չեմ կարդացած
Որովհետեւ չգրուեցան
Բայց իմս էին իրաւունքովը հողերուս
Բռնագրաւուած

Կը յիշեմ լռութիւնըԿոմիտասին
Որ չեմ լսած
Որ պէտք չէր ըլլար
Եւ որուն շուրջ մեղեդիները
Թեւածեցին վիրաւոր արծիւներու պէս
Եւ ձայն չդարձան

Կը յիշեմ ցաւը ժայռերուն
Որոնց տրուեցաւ բացառիկ ուղեղներու
Ճիչին դիմանալու բեռը

յիշեմ Սասնայ լեռներուն վեհութիւնը
Որ միայն երազ է կանաչ
Եւ ուրկէ բորենիները վանելու
Կրակը կը պահանջեմ

Կը յիշեմ կարմիրը Եփրատին
Եւ կը պահանջեմ զայն լուալու
Իրաւունքը

Ե՛ս է որ կը յիշեմ եւ կը պահանջեմ
բայց որմէ՞ պիտի պահանջեմ
հատուցումը աննիւթեղէնին
ոչ միայն հողերուն
բայց մանաւանդ
մնացեալին
եթէ գիտնային անոնց արժէքը
չէին խողխողեր արդէն

Եւ ո՞վ ինձմէ պիտի պահանջէ
Բառին շարժումը
Ձայնին փոթորիկը
Եւ ըմբոստացումը անկասելի
Վերը տեղ մը Մէկը նստած կ'ողբայ
Եւ անօգուտ են անոր արցունքները
Ա՛լ

JE ME SOUVIENS ET J’EXIGE
Maroush Yéramian, Le Caire, 17 avril 2020
[Traduction en français : Hervé Georgelin]

Je me souviens de tous ces poèmes
Que je n’ai pas lus
Car ils n’ont pas été écrits
Mais ils étaient miens par le droit des terres
Accaparées
Je me souviens du silence de Gomidas
Que je n’ai pas entendu
Qui n’aurait pas dû être
Et autour duquel les mélodies
S’envolèrent comme des aigles blessés
Et ne devinrent jamais son
Je me souviens de la douleur des précipices
Auxquels furent livré le fardeau de supporter les cris d’exceptionnels cerveaux
Je me souviens de la majesté des montagnes du Sassoun
Qui n’est que rêve vert
Et j’exige le feu
Pour en repousser les hyènes
Je me souviens du rouge de l’Euphrate
Et j’exige le droit
De l’en laver
C’est moi qui me souviens et qui exige !
Mais auprès de qui exigerai-je
Le dédommagement immatériel
Pas seulement pour les terres ?
Mais surtout
Pour le reste
S’ils en connaissaient la valeur
Ils ne le massacreraient pas
Et qui exigera de moi
Le mouvement du verbe
La tempête de la voix
La résolue insurrection ?
Là-haut quelque part Quelqu’un assis se lamente
Et ses larmes sont inutiles
Désormais !

Thursday, May 29, 2014

Վահան Թէքէեան: ՀԱՇՈՒԵՅԱՐԴԱՐ

Հաշուեյարդար. ի՜նչ մնաց. կեանքէն ինծի ի՞նչ մնաց.
Ինչ որ տուի ուրիշին. տարօրինա՜կ, ա՛յն մնաց.
Խանդաղատանք մը ծածուկ, օրհնութիւններ անիմաց,
Երբեմն հատնումը սրտիս ու մերթ արցունք մը անձայն...:

Ինչ որ գնաց ուրիշին՝ վերադարձաւ անուշցած
Ու զօրացած՝ հոգիիս մէջ մնալու յաւիտեան.
Ինչ որ տարաւ Սէրն ինծմէ՝ չկորսնցուց զայն Աստուած,
Տուաւ ինձ ետ ու ըրաւ կեանքս անով միշտ բուրեան...:

Եւ այժմ, ո՛վ Տէր, հակառակ իմ տանջանքիս, հակառակ
Ինծի համար սա՛ չորցած երջանկութեան աղբիւրին.
Հին գինիով յորդաբուխ ես կ'արբենա՜մ տակաւին...:

Ու չեմ ըսեր «ի՞նչ մնաց...»: Ի՞նչ մնաց հողին տակ
Եղէգներէն դիւրաթէք, կաղնիներէն հաստաբուն,
Արեւն ըմպած ըլլալու մխիթարանքը անհուն:

Wednesday, February 12, 2014

Վահան Թէքէեան։ ՏԱՂ ՀԱՅԵՐԷՆ ԼԵԶՈՒԻՆ


Քե՛զ, Հայ Լեզո՛ւ, կը սիրեմ մրգաստանի մը նման... 
Մեր անցեալին թանձրախիտ ստուերներուն մէջ կարծես 
Մէյ-մէկ պտուղ՝ քու բոլոր բառերդ ինծի կ՚երեւան, 
Որոնց մէջէն կը քալեմ ու կը քաղեմ զանոնք ես։

Մրգաստանի մը նման կը սիրեմ քեզ, Հայ Լեզո՛ւ... 
Մեր հայրենի պալատէն, պարտէզներէն մնացորդ՝ 
Դալարագեղ դուն պուրա՜կ, որ դիմացար դարերու 
Եւ կը մնաս միշտ առոյգ, հին աւիշով կենսայորդ։

Ծառերուդ մէջ հովանուտ կ՚երթամ խինդով մ՚անսահման, 
Արմատներուդ, ճիւղերուդ վրայ նայելով հիացիկ, 
Զարմանալով, թէ ի՛նչպէս դուն մընացիր, երբ սաստիկ 
Քամին քու շուրջդ փչեց եւ տապալեց ամէն բան։ 

Մէյ-մէկ պտուղ գոյնզգոյն բոլոր բառերըդ ահա, 
Հիւթեղ բառերդ, զոր որքան հասունցուցին արեւներ, 
Բառե՛րդ, որքան այս պահուս շրթանցըս վրայ եմ բռներ, 
Բառե՛րդ, որ քիմքըս կ՚օծեն եւ կը սփոփեն սիրտս հիմա...։



Thursday, February 06, 2014

Վահան Թէքէեան։ Գեղօն Սօսեաց Անտառին


Հայոց երկրին մէջ մի՛շտ կ՛ապրին 
Մեծ սօսիներն արմէնաւանդ... 
Եւ լըռութեանն ու ըստուերին
Մէջտեղ անոնց՝ անարգաւանդ
Օրէ մը ետք քերթողն երբ խանդ 
Ու ներշնչում խնդրել կու գայ, 
Խըռովայոյզ ճիւղերն աստ անդ 
Կը փսփըսան «Դո՞ւն ես, արքա՛յ...։»

Կ՛անցնին, կ՛անցնին օրն ու տարին 
Հալածական…։ Դաշտ, դարաւանդ 
Եւ լեռներուն ալ կատարին 
Ձիւնը մաքուր զերդ ադամանդ 
Կը կըրեն հետքն անոնց հիւանդ 
Ծանըր քայլին... Մինչ հոս հսկայ 
Ծառերն, յոյսով միշտ անվկանդ՝
Կը փսփըսան, -- «Դո՞ւն ես, արքա՛յ...։» 

Սեւ աղէտի մը նախօրին ՝ 
Անտառն յուզուած է մանաւանդ, 
Եւ տխրութեամբ սօսիք կ՛օրրին... 
Օ՛հ, թշնամւոյն ըստուե՛րը ժանդ. 
Տունե՛րն, գիւղե՛րը քարուքանդ... 
--Բայց մինչ թաւուտքը կը սըգայ, 
Ահա ձայներ անհընազանդ 
Կը փսփըսան «Դո՞ւն ես, արքա՜յ...։» 



ՁՕՆ

Իշխա՛ն, անյայտ դրռ քու անուանդ
Հայորդիները ապագայ
Ուխտած պաշտում մը մոլեռանդ՝
Կ՛աղաղակեն. -- «Դո՛ւն ես, արքա՜յ...։»

1903

Friday, January 17, 2014

Վահան Թէքէեան։ Պիտի Ըսենք Աստուծոյ


Թէ պատահի որ այսօր անհաւասար այս կռուին
Չըկարենանք դիմանալ և ուժասպառ, ոգեվար
Գետին ինկած՝ չըկրնա՜նք ոտքի ելլել վերըստին
Ու յաղթէ՛ մահը կեանքի ոգորումին մեր երկար…


Թէ լըրրանա՜յ այս ոՃիրն ու վերջին Հայը փակէ
Վըրիժավառ իր աչքերն՝ օրն յաղթութեան չողջունած...,
Ահ, թո՛ղ այժմէն երդուըննայ իւրաքանչիւրը մենէ՝
Որ հանդերձեալ կեանքին մէջ երբոր գտնենք մենք զԱստուած


Ու երբոր Ան՝ երկրային մեր մեծ ցաւին փոխարէն,
Ուզէ ըզմեզ ըսփոփել, վարձահատո՜յց մեզ ըլլալ...,
Իր այդ շընորհն ապաժամ մենք մերժելով ուժգնօրէն՝


Պիտի ըսենք. - «Մեզ դըժոխք, դըժո՜խք ղրկէ՛ անգամ մ'ալ.
ՉԷ՞ որ զայն լաւ կը ճանչնանք, զայն ճանչցուցիր մե՜զ շատ լաւ,
Եւ Թուրքերուն յատկացո՛ւր արքայութիւնըդ ամբաւ...:»

1917

Sunday, January 05, 2014

Վահան Թէքէեան։ Կ՛անձրեւէ տղաս…


Կ՛անձրևէ, տղա՛ս... Աշունը թաց է,
Թաց աչքերուն պէս խեղճ խաբուած սիրոյն...։
Պատուհանն ու դուռը գնա գոցէ՛
Եւ դէմըս եկուր նստիլ վեհագոյն

Լռութեան մը մէջ...։ Կ՛անձրևէ տղա՛ս...։
Կ՛անձրևէ՞ երբեմն հոգիիդ մէջ ալ,
Կը մըսի՞ սիրտըդ, և կը դողդըղա՞ս`
Խորհելով պայծառ արևին անցեալ,

Դրան մը ներքև գո՜ց ճակատագրին...։
Բայց կու լաս, տղա'ս... Մութին մէջ յանկարծ
Ծանր արցունքներ աչքէդ կը գլորին...։

Լա՛ց անմեղութեան արցունքը անդարձ,
Լա՛ց չգիտնալով, խեղճ, անգէ՛տ տղաս,
Խե՜ղճ որսը կեանքին, ա՜հ, լա՛ց, որ մեծնաս...։


IT RAINS, MY SON…
 
It rains, my son Autumn is wet,
Wet as the eyes of a sad deceived love
Go, shut the window and the door
And come sit beside me in stately
 
Silence It is raining, my son
Does it at times rain in your soul as well?
Does your heart feel cold and do you shiver
Thinking of the bygone bright sunshine
 
Now beyond the shut door of dire fate?
But, you cry, my son In the dusk, sudden
Heavy tears tumble down your eyes
 
Cry the unredeemable tears of innocence,
Cry oblivious, my sad unaware son,
You poor prey of life Cry to grow up
 
……………………Vahan Tekeyan
Translated by Tatul Sonentz

Friday, May 28, 2010

Սիամանթօ: Ափ մը Մոխիր՝ Հայրենի տուն …

Ակնայ յիշատակին


Ա

Աւա՜ղ, ապարանքի մը պէս մեծ էիր եւ շքեղ,
Ու ես՝ երդիքներուդ սպիտակ կատարէն,
Աստղածորան գիշերներու յոյսին հետ,
Վարէն, ահեղավազ Եփրատին կ'ունկնդրէի...։

Բ

Արցունքո՜վ, արցունքո՜վ լսեցի որ աւերակ առ աւերակ,
Քու լայնանիստ պատերդ իրարու վրայ կործանեցին,
Սարսափի օր մը, կոտորածի օր մը, օր մը արիւնի...
Զքեզ եզերող պարտէզիդ ծաղկըներուն վրայ։

Գ

Ու մոխրացա՜ւ այն սենեակը կապոյտ,
Որուն որմերուն ետեւ եւ գորգերուն վրայ,
Իմ երջանիկ մանկութիւնս կը հրճուէր,
Եւ կեանքս կ'աճէր եւ հոգիս իր թեւերը կ'առնէր...

Դ

Փշրեցա՞ւ, ուրե՛մն, այն հայելին ոսկեծիր,
Որուն եթերային խորութեանը մէջ,
Երազներս, յոյսերս, սէրերս եւ կամքս կարմիր,
Տարիներով, մտածումիս հետ, ցոլացին...

Ե

Ու բակին մէջ երգող աղբիւրը մեռա՞ւ,
Ու կոտրտեցա՞ն պարտէզիս ուռին եւ թթենին.
Եւ այն առուակը որ ծառերուն մէջէն կը հոսէր,
Ցամքեցա՞ւ, ըսէ՛, ո՞ւր է, ցամքեցա՞ւ, ցամքեցա՞ւ...

Զ

Օ՜, այն վանդակին կ'երազեմ յաճախ,
Որուն մէջ գորշագոյն կաքաւս, առաւօտուն,
Արեւածագին հետ եւ վարդի թուփերուն դիմաց,
Զարթնումի Ժամուս ՝ յստակօրէն կը կարգճէր...։

Է

Հայրենի՜ տուն, հաւատա՜ որ մահէս յետոյ
Քու աւերակներուդ սեւին վրայ, իմ հոգիս,
Պիտի գայ, որպէս տատրակ մը տարագիր,
Իր դԺբախտի երգը եւ արցունքը լալու...։

Ը

Բայց ո՜վ պիտի բերէ, ո՜վ պիտի բերէ, ըսէ՛,
Քու սրբազան մոխիրէդ ափ մը մոխիր,
Մահուանս օրը, իմ տրտում դագաղիս մէջ,
Հայրենիքս երգողի իմ աճիւնին խառնելու...։

Թ

Ափ մը մոխի՜ր աճիւնիս հետ, Հայրենի տուն,
Ափ մը մոխի՜ր քու մոխիրէդ, ո՜վ պիտի բերէ,
Քու յիշատակէ՛դ, քու ցաւէ՛դ, քու անցեալէ՛դ,
Ափ մը մոխիր... իմ սրտիս վրան ցանելու...։

Monday, May 24, 2010

Վահան Թէքէեան: Ընթերցողին

Հոգիս իմս է, եւ որքան թըւիմ յանձնել զայն այստեղ
Անցնորդներուն անծանօթ, իւրաքանչիւր էջի վրայ,
Հոգիս ի՛մս է եւ ոչ ոք պիտի ամբողջ զայն ճանչնայ
Իր լոյսերովը պայծառ, իր մըթութեամբը ահեղ…։


Հոգիս հանքի մ՛է նըման - ոսկի՞, ածո՞ւխ թէ կապար -
Որուն հազիւ հեղեղներ քրքրեցին խաւը վերին,
Մերթ հրճուանքի ու յաճախ սեւ հեղեղները ցաւին,
Մինչ հըրաբուխ մը խորունկ անոր ներքեւ կը գոռար…։


Հոգիս այս հանքն է հիմա՝ զոր բացած եմ ու պահած
Եւ ո՛վ գիտէ դեռ որքա՜ն այսուհետեւ նոր վիշտեր
Պիտի պեղեն ու փորեն զանի հարուած առ հարուած…։


Հոգիս ի՛մս է, եւ այսօր կը մըտածեմ թէ հա՞րկ էր
Զայն այս չափով ալ միայն՝ անցորդներուն ճանչցընել,
Մինչ կ՛ուզէի քիչերուն ամբողջովի՜ն զայն յաձնել…։


1922


TO THE READER


My soul belongs to me no matter how I offer pieces,
on every page to strangers passing by.
My soul belongs to me. No one can recognize it whole
with its formidable darkness and blinding lights.


Like the unstripped mine for gold, coal, or perhaps lead,
the dredging has bared only the first layer
of joys, and the black floodwaters of pain.
A deeper volcano rumbles underneath it all.


My soul is that mine, only partially excavated.
Who knows how many new pains will burrow
and shaft, blast by blast? It belongs to me.


Today I regret that so many samples were passed
to onlookers when I intended all the while
to give it whole, to only one or two. 



Sacred Wrath: The Selected Poems of Vahan Tekayan, translated by Diana Der Hovanessian and Marzbed Margossian. Ashod Press, NY, 1982

Friday, January 01, 2010

Գամառ Քաթիպա (Ռափայէլ Պատկանեան)։ [Երնէկ, թէ այս նոր տարին...]

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Վերջ տար հայի ցաւերին,
Չարը կորչէր ու բարին
Բուն դնէր մեր սրտերին:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ազատ շնչէր Հայաստան,
Եւ շուրջ Մասիս մեր սարին
Փայլէին վարդ-անդաստան:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Հայ ազգ ի մի գումարուէր,
Ի գլուխ Կարնոյ հայ ամրին
Հայի դրօշակ ծածանէր:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ոտքի կանգնէր Հայաստան,
Եւ կիսաքանդ մեր Կարին
Լինէր քաղաք մեր ոստան:

Հայեր, երբեք չերկմտիք,
Կը կատարուի այդ ամէն,
Եթէ իսպառ մենք հանենք
Փոքրոգութիւն մեր սրտէն:


Գամառ Քաթիպա



Qu'heureuse soit cette nouvelle année …

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Qu'elle mette fin aux douleurs des Arméniens
Que les méchants disparaissent et que les bons
Fassent leur nid dans nos cœurs

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie respire librement
Et qu'autour de notre Mont Massis
Resplendissent les roses champêtres

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que la nation arménienne se rassemble
Solidement à la tête de Garin l'arménienne
Et que flotte notre drapeau national.

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie se dresse debout,
Et que notre Garin à demi démolie,
Devienne notre capitale.

Arméniens, n'hésitez jamais,
Tout cela se réalisera,
Si nous ôtons entièrement,
La petitesse de notre cœur.

Kamar Katiba
Traduction Louise Kiffer

New Year 
Translated by Rupen Janbazian  

If only this New Year
Would bring an end to our sorrows,
Evil would fade and good
Would live in our hearts.

If only this New Year
Armenia would be free
And fields of roses would gleam
Around our Mount Masis.

If only this New Year
The Armenian people would unite
And our flag would wave atop
Our fortress at Karin.

If only this New Year
Armenia would stand on its feet
And our half-ruined Karin
Would become our capital.

Armenians, never doubt
That all this will be realized
If we free ourselves
Of small-mindedness, once and for all.

Friday, May 01, 2009

Դանիէլ Վարուժան։ Մայիս Մէկ

Քընարս այսօր, կըտըրտելով լարերն իր,
Ձե՜զ կը կանչէ Արևելքէն Արևմուտք,
Ո՛վ դուք
Հացի՛ զոհեր, որ ունիք միշտ արևու
Պասուք:

Այս առաւօտ` գըտա հասակըս թաղուած
Հեղեղին մէջ շուրջըս ծաղկած վարդերուն.
Եւ կանգուն`
Խմեցի ավիշն հողին, երգերը բոլոր
Բույներուն:

Ինծի՛ եկէք, ես կախարդն եմ Մայիսին. --
Ձեր քըրտինքը ես կ’ընեմ գոհար ցօղն անգին
Վարդին.
Կը հեղում ձեր ոսկորներուն մէջ ցամքած`
Արփին:

Ինծի՛ եկէք գործատունէն` ուր երկար
Շաղուեցիք դուք մեր Աշխարհին ցեցակեր
Նո՛ր հիմեր.
Փուռէն` որ ձեր գըլխուն, սըրտին վրայ` մոխիր
Է ցաներ:

Ինծի՛ եկէք նաւարանէն` ուր կռեցիք
Նաւեր, վաղուան ձեր դագաղները պողպատ։
Ելէ՛ք արդ
Աղիքներէն հողին, ճահճին արգանդէն,
Դա՜շտն ու ա՜րտ:

Ինծի՛, ինծի՛ եկէք այս օր բոլորնիդ.
Սիրտս ա՜յնքան բոց ունի, հոգիս` ա՜յնքան լոյս`
Որ ձեր խիւս
Ցեխերէն իսկ կը շաղուեմ նո՛ր Մարդկութիւն
Եւ նո՛ր Յոյս:

Հերի՛ք հիւծաք նըկուղներուն մէջ խոնաւ,
Եւ ունեցաք միշտ կարոտ, նման խըլուրդի,
Օդի,
Եւ ժանգի պէս երկաթներուն փարեցաք,
Նօթի՜:

Թող ձեր մուրճն ա՛լ չըկայծակէ սալին վրայ.
Մըխուած մընան թող ատամները սղոցին`
Հեցին.
Կոճղին խըրուած` թող խէժերէն ժանգոտի
Կացինն:

Ի՛նչ փոյթ թէ որբ մընայ շարժիչ մեքենան,
Եւ գործատան մէջ ճիւաղներ սողան լուռ.
Ի՛նչ փոյթ ո՛ւր
Դառնայ ճախրակն, ու խորտակուին լոյծ փոկերն
Ընդհանուր:

Դե՛հ քրրտնաբոյր ձեր շապիկներն հանեցէք.
Թող ճենճոտած ձեր գըտակները նետուին
Հնոցին.
Գլուխնիդ այսօր պիտի սուզիմ արևուն
Բոցին:

Ինծի՛ եկէք, եկէք ինծի՛, Եղբայրնե՛ր,
Ձեր ամենուդ այսօր տօնն է Մայիսի,
Վասըն զի
Հողն ըստեղծիչ, ձեր ըստեղծիչ արեան լոկ
Կը խօսի:

Զեփիւռն ահա,՛-- ո՛վ տառապեալ հոգիներ,
Ձեր կուրծքերուն բացէ՛ք վէրքերն` իր անգին
Խունկին.
Աղբիւրն ահա՛, թո՛ղ գըլուխնիդ իր լոյսին
Հակին:

Դեղձին ահա՛, ծաղիկներն իր կ’անձրևէ
Ձեր կոշկոճուած ձեռքերուն վրա արիւնոտ.
Եւ կարօտ
Կը զգայ մայրին` որ գըրկէք զինք թևերով`
Վիրոտ:

Ահա Արե՜ւն, Արե՜ւն ահա. լոկ ձեզի՛
Այս օր կ’նայի. կը համբուրէ միայն ձե՛ր
Ճակատներ.
Ան` բոլոր միւս ճակատներուն վրայ իշխող
Է թըքեր:

Ձե՛րն են դաշտեր, ձե՛րն է Քաղաքն, որուն լուռ
Փողոցներէն պէտք է անցնի լոկ այս օր
Ձե՛ր թափօր,
Դրօշներ ծըփան, ծաղկին յոյսեր, և գոռայ
Շեփոր:

Հանգի՜ստ երգեն թող ձեզ բոլոր արծիւներ.
Հանգի՜ստ երգէ քընարս, որուն, ձեզ համար,
Իբրեւ լար,
Ես արծիւի տըւի այս օր աղիքներ՝
Որ գոռար։

Թող ձեր շեմերը ողողուին վարդերով։
Երբ գայ լուսինն ու իր բիբերը բոցէ
Յածէ՝
Բալասանո՜վ թող այս գիշեր ձեր դուռներն
Օծէ…։

Դանիէլ Վարուժան

Friday, January 02, 2009

Լեւոն Շանթ: Տերեւներ

Կը ծլինք, ծաղկինք,
Գարնան օրերուն,
Նազով կ՛օրօրուինք
Կանաչ ճիւղերուն։

Ամրան՝ արեւը
Կու գայ, կը շողայ,
Ցօղը մեր կուրծքին
Կը խաղայ, դողայ։

Դաշտը մերկացաւ,
Ալ ծաղիկ չկայ,
Մեղմիկ զեփիւռը
Ալ չի շընկշընկայ։

Ինչու՞ ճիւղերէն
Կախուինք ու դեղնինք,
Լաւ չէ՞ որ մենք ալ
Թեւ առնենք, թռչինք։

Եկէ՛ք, ա՛յ հովեր,
Հեռու տեղերէն,
Փրցուցէ՛ք, տարէ՛ք,
Մեզ չոր ճիւղերէն։

Փրցուցէ՛ք, առէ՛ք,
Մեզ ձեր թեւերուն.
Աշունն է եկեր,
Տարէ՛ք մեզ հեռուն։

Thursday, August 21, 2008

ՎԱՐԱՆԴ: ԱՐԵՒԻԴ ՄԵՌՆԵՄ...

Դու ուզել ես՝ քեզ գրեմ մի նամակ,
Խոստովանութեան պարզ ուղին բռնեմ,
Իսկ ես սէր եմ ու կարօտ եմ համակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Դու ասում ես, որ չարիք կայ, վտանգ,
Եւ կարող են մեզ մեղքի մէջ բռնել.
Միթէ այդպէս չէ՞ր ընդմիշտ, շարունակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Քեզ համար ես մի «Երազ էի թանկ»,
Եւ կարող էի քո «Կեանքն էլ առնել»,
Հիմա ինչպէ՞ս եմ դարձել «խեղկատակ».
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Դու ինձ համար մի արեւ էիր բարկ,
Իսկ հիմա նաեւ՝ սառցէ բեւեռներ.
Չդառնամ յանկարծ՝ սառոյցին՝ կրակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

«Կեանքը կարճ է շատ, չկայ ժամանակ
Սիրոյ մասին չար որոշում առնել».
Գիտես ու կրկին անում ես կատակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնե՜մ...


* * *


Աշնան նշոյլ է նշմարւում
Անոյշ նայւածքիդ նուշում,
Անուրջ ներշնչում
այս մղձաւանջում.
Դրա համար եմ
Մոլորւում աչքիդ մեղոյշ մշուշում,

Կորա՜ծ որբի պէս
Ինքս ինձ յուշում՝
Ոսկէ դղեակ կայ
Այս ճամբի վերջում:

Աշնան նշոյլ է նշմարւում
անոյշ նայւածքիդ նուշում....

Thursday, August 07, 2008

Սողոմոն Տարօնցի։ Սիամանթօ

Ո՜վ դու մրրկաշունչ, շանթալեզու գուսա՛ն,
Դու երգեցիր միայն արիւն եւ կոտորած,
Կռիւն աստուածուհի, եւ կռիւը՝ աստուած,
Կռիւն՝ ընդվզումի եւ քաջութեան յեսան։

Քո աչքերը՝ մեռնող մարդ-անտառներ տեսան,
Քաղաքում ու գիւղում, դաշտում համատարած.
Ճապաղիք ու նախճիր - անգթութեամբ վարած,
Սըւինահար սրտեր, - սահմռկած ու սասան։

Ռազմի կոչովդ ելան քաջ ու անօրինակ,
Ինքնամոռաց մարդիկ - սրտերով բոցկլտուն,
Բազուկներով երկաթ ու կրծքերով անագ…

Բայց եւ մէկ-մէկ ընկան երկար գօտեմարտում,
Ինչպէս որ դու ընկար այն խելայեղ օրին,
Բախուելով բռնութեան սուր տապարի՛ն, սրի՛ն։



Սողոմոն Տարօնցի, «Կրակէ քառուղիներով»

Tuesday, August 05, 2008

Դանիէլ Վարուժան։ ՄՇԱԿՆԵՐԸ

Մշակնե՛րն են իմ գիւղիս, դաշտի հըզօ՛ր զաւակներ,
Քըրտինքներով մարգարտեայ` բընութեան թա՛գն են հիւսեր:
Կը բաբախէ սիրտն հողին իրենց բըրդոտ կուրծքին տակ.
Ու իրենց լայն երակին մեջ կը յորդի արեգակ:

Երբոր քալեն` մայր-երկիրն իր արգանդէն կը սարսռայ.
Բայց չի խամրիր ծիլ մը իսկ գարշապարնուն տակ հըսկայ:
Գըլուխն իրենց, զոր կ'հակեն առջևը սուրբ խորանին,
Պըսակուած է միշտ ոսկի փոշիներովը յարդին:

Ակօսներուն մեջ անոնք խինդ կը ցանեն, և Աստուած
Իրենց ճակտին ակօսէն բարութիւններ կը հընձէ:
Աւիշներուն հոսուն երգն անո՛նք միայն են լըսած:

Եզին շողիքն ի՛նչ փոյթ թէ իրենց ձեռքերը կ'օծէ,
Եւ ախոռի հօտ կու գայ իրենց նախշուն լօդիկէն.-
Նախ անոնց լայն ափի՛ն մեջ կը ծլին սերմերն համօրէն:

Դանիէլ Վարուժան «Հացին Երգը»

Saturday, August 02, 2008

Լեւոն Շանթ: Գիշերապահը

Click to hear the audio clip The Nightwatch read by Lola Koundakjian

Գիշեր է. տա՜նկ, տա՜նկ, հսկայ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։

Պաղ հովը կու գայ, կը զարնէ ճակտին,
ուր հին-հին յուշեր յանկարծ կը յածին,
ինչպէս երկնքի քօղէն ալ անդին
մոռցուած աստղեր մերթ վառ կ՛առկայծին։

Ու միտքն ակամայ թափով մ՛ինքնաբեր
կը թռչի հեռուն՝ տունը հայրենի.
է՜, կեանքն ուրիշ էր, սրտերն ալ տարբեր
այն լեռներուն մէջ վեհ ու ամեհի։

Ու պարզ կը յիշէ… Գիշեր է խորին.
իրենք քոյր-եղբայր լարումով անհուն
լռիկ պաշարած ալեհեր հանին՝
կ՛ունկնդրեն անոր վէպերն հմայուն։

Եւ հանին ինքն ալ ներշնչուած արդէն
Մհերի ուժը կը պատմէ տղոց.
երբ յանկարծ բուքը տնակի երդէն
այլանդակ ձայնով կը հանէ հոգոց։

Ահեղ ոռնումով կարծես կը խօսի,
կը սուլէ բառեր բիրտ ու չլսուած,
բա՛ռ, որ դժոխքի խորքէն կը հոսի…
Ու խաչ կը հանէ հանին երկիւղած։

Իսկ տղաքը լուռ կը նային իրար
ու ամէն մէկը կը խորհի ինքնին,
որ նոր Մհեր մը դառնայ անպատճառ,
երբ ինքն ալ հասնի անոր տարիքին։

Եւ ահա՜… տա՜նկ, տա՜նկ, խորհո՛ղ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։


Levon Shant

Friday, August 01, 2008

Միսաք Մեծարենց։ Երգ

Քո՛յր, մօտեցի՛ր կըրակին,
ծըխէ տերեւն այս բուրեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ հոտն արեան։

Քո՛յր, մօտեցի՛ր դարակին
ու բե՛ր հեղուկն հնձանեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ համն արեան։

Քո՛յր, մօտեցի՛ր ճըրագին,
մարէ՛ զայն, թո՛ղ լուսընկան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ ձայնն արեան։

Քո՛յր, մօտեցի՛ր նըւագին,
երգէ դաշտերն ու ցորեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ գոյնն արեան։

Քո՛յր, մօտեցո՛ւր իմ ձեռքին
աստուածաբոցն հըրացան,
զի ամէ՜ն բան ինձ կրկին
կը յիշեցնէ վրէ՛Ժն արեան...։

Thursday, June 26, 2008

Պետրոս Դուրեան: ՍԻՐԵԼ

Բոյլ մը նայուածք, փունջ մը ժպիտ,
Քուրայ մը խօսք դիւթեց իմ սիրտ:

Ես ուզեցի լուռ մենանալ,
Սիրել փըթիթք՝ խորշեր թաւուտ,
Սիրել կայծերն երկնի կապոյտ,
Առտըւան շաղն, իրիկուան բալ,
Ճակատագրիս սեւ գիծ կարդալ,
Խոկալ, սուզիլ, զմայլիլ սուտ:

Ո ՜հ, խուրձ մը վարս, եդեմ մը շունչ,
Շրչազգեստ մը շրշեց իմ շուրչ:

Ես ուզեցի լոկ ու մինակ
Սրտակցիլ ջինջ վըտակին հետ,
Յիշատակի չունի նա հետ,
Սիրտ մ՚որոյ մինչ սուզիմ յատակ,
Գաղտնիք մ՚ ունի — այն՝ անթիւ վէտ:

Եթեր մը տրոբ սրտի լսեցի,
Հծծեց — «Կ՛ ուզե՞ս սիրտ, ե՛կ ինծի»:

Ես ուզեցի սիրել զեփիւռ
Որ երկնքէն թռչի բեկբեկ,
Նա չի՛ սիրեր խոցել երբեք,
Հոգի՛ մ՚որոյ գաղտնիքն է բոյր,
Գիտէ շոյել երազներ բիւր,
Երկնի բոյրն յուշ կ՛ածէ առ հէք:

Ո՜հ, փունչ մը բոց փըսփըսաց ինձ,
— «Կ՚ ուզե՞ս պաշտել հոգի մ՚անբիծ»:

Ես ուզեցի քընարով մի՝
Լոկ սիրել հոս, հոս դալկահար,
Պաշտել, գրկել միայն քընար,
Սիրող էակ ճանչել զանի,
Ըստ իմ քըմաց լարել աղի,
Եւ սրտակցիլ սիրողաբար:

Նէ մօտեցաւ յուշիկ՝ ըսաւ.
— «Քնարդ է ցուրտ սիրտ, եւ սէրդ՝ ցաւ»:

Թօթուեց թեւերն հոգիս մոլար,
Ճանչեց ըզնէ, գեղ ու կըրակ՝
Սիրտն անապակ ինչպէս վտակ,
Անմեղ՝ ինչպէս սիւք դալկահար,
Հաւատարիմ՝ ինչպէս քընար,
Հրաժեշտ տուաւ կեանքի մենակ:

Բոյլ մը նայուածք, փունջ մը ժըպիտ,
Քուրայ մը խօսք դիւթեց իմ սիրտ:

Tuesday, June 24, 2008

Մատթէոս Զարիֆեան։ Գիշերներ կան…

Գիշերներ կան այնպէ՜ս լոյս որ՝ կարծես թէ
Երկինքն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն անծանօթ աշխարհին,
Ուր կ՛ըսեն թէ աստուածները կը խորհին…

Գիշերներ կան այնպէ՜ս մութ որ՝ կարծես թէ
Ծառերն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն գեղեցիկ աշխարհին,
Ուր հոգիներ հոգիներու կը փարին…։

Friday, May 23, 2008

Գէորգ Դոդոխեանց։ ԾԻԾԵՌՆԱԿ

Ծիծեռնա՜կ, ծիծեռնա՜կ,
Դու գարնան սիրուն թռչնակ,
Դէպի ո՞ւր ինձ ասա´,
Թռչում ես այդպէս արագ:


Ա՜խ, թռի՛ր ծիծեռնակ,
Ծնած տեղըս Աշտարակ,
Անդ շինիր քո բոյնը,
Հայրենի կտուրի տակ:


Անդ հեռու՝ ալեւոր
Հայր ունիմ սըգաւոր,
Որ միակ իւր որդուն
Սպասում է օրէ օր:


Երբ տեսնես դու նրան,
Ինձնից շատ բարեւ արա´,
Ասա´ թող նստի լայ՝
Իւր անբախտ որդու վրայ:


Դու պատմէ՛ թէ ինչպէս
Աստ անտէր ու խեղճ եմ ես,
Միշտ լալով ողբալով՝
Կեանքս մաշուել, եղել է կէս:


Ինձ համար՝ ցերեկը
Մութ է շրջում արեգը,
Գիշերը թաց աչքիս
Քունը մօտ չի գալիս:


Ասի՛ր, որ չը բացուած
Թառամեցայ միայնացած,
Ես, ծաղի՜կ գեղեցիկ,
Հայրենի հողից զրկուած։


Դէ՜հ, սիրո՛ւն ծիծեռնակ,
Հեռացի´ր, թռի´ր արագ՝
Դէպ՝ Հայոց երկիրը,
Ծընած տեղըս Աշտարակ:


Գէորգ Դոդոխեանց
(1830-1908)


Swallow


Swallow, swallow,
Fine bird of spring,
Tell me, where
Are you flying, so fast?


Ah swallow, fly
To Ashtarak, where I was born
Weave your nest there
Beneath your native roof.


There, far away, I have
An ageing father who mourns,
Who waits out the days
For his only son.


When you see him
Bring him all my love;
Tell him he must sit and weep
Over his luckless son.


Tell him that I'm
Bereft and miserable,
Always crying, always wretched,
My life worn down, half gone.


For me, the day
Passes in darkness,
And no sleep comforts
My eyes at night.


Tell him I am fading
Before I ever came to bloom,
A splendid small flower
Wrenched from its native ground.


Well, pretty swallow,
Be gone, fly away fast
To the land of Armenia,
To Ashtarak, where I was born.







Armenian poetry, old and new : a bilingual anthology / compiled and translated with an introd. by Aram Tolegian.
Detroit :  Wayne State University Press , 1979. 


Wednesday, March 26, 2008

Պետրոս Հերեան։ Բառը

Վաղուց արդէն բնակուած հմայական ցաւերով,
Կը շրջէի ես անդուլ դիւահարի մը հանգոյն,
Կը փնտռէի փրկարար բառըս բարի,
Սակայն չէի յաջողեր ճշդել անունը անոր։

...

Բառը ցօղ էր նախապէս՝ իջած դողին մատներուս,
Դէմքիս թեքուած ծաղիկներու ժպիտ էր այն վայրկեանի,
Թոթովանքիս շնորհուած գուրգուրանք էր պարզապէս։

Բառը ցո՜լք էր աղջկայ,
Բաժակ էր ան հրաշահիւս կակաչի,
Ապա խաչքար ճաքճքած,
Մագաղաթի ծուէն էր՝ արիւնիս մէջ թաթախուած,
Երակներս լափլիզող կրակ էր ան պատուհաս,
Եւ ջիղերուս ցանցը ցնցող հրապոյր էր էգերու,
Որդան կարմիր է եռուն,
Արեւայորդ հաւատամք էր հեթանոս,
Հնադարեան մեղեդի,
Հողի բոյր էր զգլխիչ,
Յովատակի վրինջ էր ու վարգ էր ան եղնիկի,
Նեմրութ սանի գագաթէն դէպի երկինքն սլացող
Աստուածային թռիչք էր ան ֆետաներու միածին,
Ինձմէ ձգուած - զիս կանչող՝ բառը տանջանք էր գուցէ,
Կոմիտասեան խնկարկում էր խելագար,
Եւ առ Աստուած ճեղճերում էր Նարեկի,
Շարականի խազերուն մէջ հոլովուող
Հոգեվառ բառն այդ մախմուր,
Հոգեհան բա՛ռն իմ անգոյ,
Որուն կարօտ՝ թափառեցայ ամէնուր,
Եւ անձնատուր եսի մթին ծալքերուն՝
Ես դիմեցի աստղերուն եւ փողոցի լամբերուն...

Բայց ի վերջոյ,
Անցնող ամէն վայրկեանին դէմ,
Մեռնող մէն մի բջիջիս հետ,
Հասունացման դառնակսկիծ րոպէին,
Ես զգացի ու հասկցայ վերջապէս,
Համոզուեցայ արդարեւ,
Թէ չգրուած իմ բառն էր ան ահարկու,
Որ թունաւոր նետի պէս
Կ՛երթեւեկէր մարմնիս մէջ...

Պէյրութ 1983

Պետրոս Հերեան (Պետիկ Հերկելեան)


Bedros Hergelian. Writer, poet, and satiristշ was born in Anjar in 1954.

"Badouhanen Tours" (Out of The Window), his first collection of poems, was published in 1972 when he was only 18. Herian was a contributor to "AZTAG" daily in Beirut. He also worked at "AZTAG" as a proof-reader.

Herian's literary works include "Youhoo", "Yev Yergir Bakanem", and "Parrh".

He died in 1987 at the age of 33.



Here's a recent remembrance article by Edgar DAVIDIAN, which appeared in L'Orient-LeJour in Beirut, Lebanon.

Les bateaux ivres de Bedig Herguelian
L'article d'Edgar DAVIDIAN


Il y a vingt ans, Bedig Herguelian se séparait de la vie. Salué par l’intelligentsia libanaise arménienne et William Saroyan comme le poète d’expression arménienne de sa génération, ses mots n’en sont pas moins vivants dans toutes les mémoires. En souvenir de son parcours, un musée ouvre bientôt ses portes à Anjar, sa ville natale et fief de l’arménité.
Le regard vif, l’inspiration romantique, le mot d’une fraîcheur native, l’ironie cinglante, le chant suave, l’éloge de la terre du pays du Cèdre et des monts Ararat vibrants et subtilement conjugués, ainsi va l’impérissable héritage culturel de Bedig Herguelian. Un écrivain d’expression arménienne, visionnaire, fauché par la mort à 33 ans, cet âge mûr où pourtant tous les accomplissements n’ont pas encore tenu les promesses de la
jeunesse…
Sept opus, entre poésie et prose, bâteaux ivres lancés sur les flots des mots de la langue de Sayat Nova, jalonnent sa vie brève et fulgurante.
Miné par la maladie, entre cœur fragile et céphalées incurables, grand consommateur de café, à la mémoire phénoménale (il pouvait lire et visualiser un livre en un clin d’œil), ce fin poète de Anjar (ayant aussi vécu à Beyrouth) redoutait son propre parcours tant il avait le complexe du poète Bedros Tourian, mort lui aussi presque au même âge… Obscur pressentiment d’un destin que nul ne conjure, n’élude et ce n’est pas pour rien qu’on naît «mage»…
Né donc en 1954 à Anjar, entre forêts bruissantes, écrasées de soleil et grandes mares stagnantes aux eaux visitées par les oiseaux migrateurs, Bedig Herguelian a très tôt trouvé l’état de grâce et la consolation dans la douceur de la nature.
Féru de Goethe, Balzac, Tolstoï et Pouchkine, bercé par la musique de Wagner, Bruckner et Mahler, mais aussi de Komitas et Khatchadourian, passionné d’antiquités, curieux de la vie et de ses surprises, Bedig Herguelian a vite compris l’attrait et l’emprise du verbe, et son appartenance au monde du Parnasse.
Après de brillantes études de littérature arménienne, épris de Varoujean et Mezarentz, le jeune poète plonge à corps perdu dans la mêlée des mots et des cercles littéraires arméniens de la diaspora.
À 17 ans («On n’est pas sérieux quand on a 17 ans», dit pourtant le poème de Rimbaud), il balance littéralement par-dessus la fenêtre ce qui l’habite déjà ! Badouhanen tourse, Par la fenêtre est la traduction de ce premier recueil où un adolescent talentueux jette son premier cri. Entre chaleur de l’amitié, premiers émois de l’amour et la révolte contre la société et les «assis» (oui encore Rimbaud), le poète s’exprime. Entre rigueurs d’une prosodie classique de la langue de Siamento et certaines libertés modernes d’une rime affranchie de toute servitude métrique, il affine une voix qui est parfaitement reconnaissable aujourd’hui…

Une imagination débordante
À 20 ans, suit la plaquette Pare (Le mot) où pointe déjà un farouche nationalisme. Nationalisme où se mêlent les plaines verdoyantes de la Békaa et les hauts plateaux battus par le vent du pays de Grégoire l’Illuminateur…
Toujours dans le même sillage de ce fervent amour pour le Liban et l’Arménie, dans ce geste merveilleux et humble de s’agenouiller devant une terre aimée, vient se ranger le troisième recueil intitulé Yev yeguir bakanel.
Quittant la poésie entre beautés parnassiennes et symbolisme coloré, Bedig Herguelian se tourne vers le roman. Sa prose chargée d’humour, enrobée pourtant d’une humeur chagrine et mélancolique, fait étincelle dans Yuhu (L’étranger), un récit à l’imagination débordante, caustique et
mordant.
Un récit allégorique, narrant les déconvenues d’un extraterrestre parachuté en montgolfière sur des rives au sable fin et dont la mission est de mettre en garde le citoyen contre toute intrusion étrangère… Parabole perceptible pour tout pays aux frontières lamentablement ouvertes à tous les vents de la sédition…
Entre une vision défiant l’absurde et le sarcasme, sur un ton tragique, le romancier propose des idées pour la protection d’un pays contre l’anarchie, le chaos et les dérives sociales et politiques.
Cet ouvrage est salué par les gens de lettres comme innovateur et un des plus brillants écrits de la diaspora arménienne. On retient ici le mot d’Abraham Alikian : «On salue bien bas le brio de “Yuhu” où l’âme arménienne et les préoccupations libanaises sont dans toute leur intégrité et honnêteté avec un remarquable sens de l’humour… »
Dès lors, on édite en Arménie, souveraine consécration pour un auteur né en dehors de la patrie mère, son Hadendin, une sorte de best of de son inspiration enrichie de quelques nouveaux poèmes.
Il y a 20 ans mourait Bedig Herguelian. Ses amis et les lecteurs de la langue de Vahan Tékéyan ne l’ont pas oublié. À Anjar, sa ville natale, on prépare déjà son « tankaran », un musée qui sera ouvert à tous, comme l’univers de Gibran à Bécharré est ouvert aux regards du monde.
La littérature arménienne de la diaspora s’est enrichie d’une voix rimbaldienne. Le mot de la fin est celui du metteur en scène Meher Karakachian, installé aujourd’hui outre-Atlantique: «Bedig Herguelian traverse l’espace et le temps avec confiance, car il est de ceux qui sont habités par le feu d’une inspiration dévorante…»