Ռուբէն Սեւակ։ Անոնք որ Կուգան

 — «Ահա մենք կու գանք — կ՚ըսեն անո՛նք որ

Կու գան, չէ՞ք լսեր տրոփիւնն ահաւոր —

Մութը շնչելէն աչքերնիս կուրցած

Ու արեան հոտէն ռնգունքնիս լայն բաց։

«Ահա մենք կու գանք, ուսով հրելով

Մեր Ցաւին Անիւը դարահոլով,

Երկրագունտիս վրայ, խաւարին մէջէն,

Բոլո՛ր անոնց վրայ որ դեռ կը շնչեն…։

«Ահա մենք կու գանք, ահեղակորով

Մեր Յոյսին կռանիթ գարշապարներով

Խօսեցընելու անանո՜ւն կորած

Գերեզմաննոցներն համայնատարա՜ծ…։

«Ահա մենք կու գանք ու մենք՝ նզո՛վքն ենք,

Ու խաւարին մէջ մխուած տէ՛գը նենգ.

Վրէժներու հիդրան ենք փայփայելի,

Մե՜նք, սարսափահա՜ր ու սարսափելի…։

«Մենք՝ հին ուխտերու նո՛ր ուխտագընաց

Մենք՝ Սուսերը բիրտ ու Գիրքն օրինաց.

Մենք՝ Ցասման ջրվէ՛ժը սարի կողէն.

Մենք՝ Աղջամուղջի ծընունդ լուսեղէն…։

«Ձե՛զի՝ որ քերծուած մեր մորթերէն ձի՛գ

Հարսնիքի, Մեղքի վրաններ կառուցիք…

Ու Ձե՛զ՝ եւրոպեան դիք որ շնագին

Սակարկեցիք մեր արեան լռութեան գին…։

«Ձեր սրտին դռնե՛րը փակեցէք խուլ,

Սուրե՜ր սըրեցէք, սըրեցէք զանխո՜ւլ,

Սրեցէ՛ք ձեր խղճին վրայ քարացած,

Ու ատամներուն վրայ ձեր զաւակաց…։

«Ահա մենք կու գա՜նք, հովերուն մէջէն

Չէ՞ք լսեր ոսկրեր որ կը շշնչեն…։

Ամէնքս ալ զազիր դիակ, խոռոչ գանկ,

Ահա մենք կու գանք, ահա մենք կու գանք…»։

Ռուբէն Սեւակ «Կարմիր Գիրքը» Ջարդի Խենթը, Բեմական Մենախօսութիւն

Literary quote for February 2018

Որովհետեւ դեռ հեռո՜ւ է օրն այն
Երբ գայլն ու գառնուկ սիրո՜վ կ՛արածին...։

«ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր, ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր…»
Ռուբեն Սևակ

Ռուբէն Սևակ։ ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր, ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր…

Զանգակնե՜ր, բարի՜, բարի՜ զանգակներ,
Ի՞նչ բան կասեցուց ձեր գուժկան լեզուն,
Խօսք ելլել կ'ուզէ արիւնը վազուն...
Կը լռէ՜ք, բարի՜, բարի՜ զանգակներ։

Արդեօ՞ք, ձեր միսթիկ հագագն արոյրէ,
Ուր կեղե՜ւ կապեց աղօթքի փոշին,
Եւ ուր կ՛երազէ՜ր խունկի գոլորշին,
Յեղակարծ ցաւէն՝ անզօ՜ր կը լռէ՞։

Ո՛չ։ Ձեր դարաւոր հոգին պղնձի
-- Որ շա՜տ, շա՜տ յաճախ տեսեր է Բարին,
Յաղթուած Չարէն -- այժմ իր բարբառին
Ու իր Աստուծոյն վրայ կը կասկածի...։

Ա՜խ, որովհետեւ տեսա՜ք ձեր բարձրէն,
Հաւատաւորներ հազարով, բիւրով,
Ինկա՜ծ հեթանոս տապարով, բիւրով ...
Ձեր ոտքերուն տակ, երկիւղածօրէն...։

Ու ձեր գմբեթէն դիտեցէք անձա՜յն,
Թէ ինչպէ՜ս խնկոտ տաճարներու մէջ,
Ո՛րբ, կի՛ն, ծերունի՛, բոցերով անշէջ,
Իրենց Աստծոյն գահին զոհուեցան:

Բա՜յց... ։ Գիտէք նաեւ, թէ մեր դարաւոր
Դիակներու բուրգն ամպերէն անցա՜ւ.
Ու մեր արիւնի ժահրէն նեխեցաւ
Սրբութիւններու ծո՝յլ գունդն երկնաւոր...։

Արդ, ո՞ւր էք, չքնաղ խոստումներ խաչին.
Եղբայրութեան զո՜ւր բարբառներ, ո՞ւր էք։
Կրակ կը փսխէ հողն ամէնուրէք,
Գետերն արիւնո՜վ, դիակո՜վ կ՛ուռչին...։

Ու կ՛իյնայ այն որ կը ծնկէ վախով.
Զի թուրն աւելի արդար է խաչէն,
Զի կեանքն անո՛նց է միայն, որ քա՛ջ են,
Անո՛նց որ կ՛ապրին ուրիշի մահով...։

Որովհետեւ դեռ հեռո՜ւ է օրն այն
Երբ գայլն ու գառնուկ սիրո՜վ կ՛արածին...։
Թէ ապրիլ կ՛ուզէ գառնը նորածին՝
Պէտք է իր ակռան սրէ լռելեայն...։

Լու՞ռ էք, զանգակնե՜ր, Աստուած է մեռեր։
Գո՜յժ տուէք Վաղուան, իր հա՜սկը մեռաւ։
Գո՜յժ տուէք Հայուն, զի ազգը մեռաւ։
Զանգակնե՜ր, ծերո՜ւկ, բարի՜ զանգակներ...։

Ինչպէ՜ս կ՛ուզէի ձերին պարանին
Կախուիլ ու ցնցել երկա՜թ բազուկով.
Անոնք որ ինկան բիւրո՛վ, քովէ քով,
Ձեր ղօղանջին հետ՝ լալու պէտք ունին...։

Հոգիիս հազա՜ր խուլ զանգակներով
Գոռացէք, զանգե՜ր ու կատաղօրէ՛ն
Գահավիժեցէք ձեր երկաթ թառէն,
Ուրկէ միա՛յն լա՜լ գիտցաք դարերով...։

Օ՜, ղօղանջեցէ՜ք. Աստուա՜ծն է մեռեր…։


Ռուբեն Սևակ
Լօզան, 2 Յունիս 1909

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Մահազգացում

Այսպէ՜ս, այսպէ՜ս... Անուշ, անուշ սիրական

Մօտեցուր մանըր մատներըդ մանկական

Տաք կոպերո՜ւս, տաք կոպերո՜ւս դժոխքին,

Զգո՜յշ, զգո՜յշ, ա՜խ չըլլայ որ բորբոքին:

Կուրծքի՛ս հակէ փոքրիկ գլուխդ յաղթական,

Լսէ՛, դեռ հոն հռնդիւններ, ողբեր կա՛ն,

Լսէ՛, անուշդ իմ սիրական: Ո՜հ, անգին

Արբանք մ՛է այս, որ կը խնկէ իմ հոգին:

Մեռնի՜լ, մեռնի՜լ... անմահանալ մահուան մէջ.

Մեռնի՜լ, գրկիդ գոգն, ա՜յսպէս մեր սէրն անշէջ՝

Անհունին մէջ ծառացընել տիրական...

Մեռնի՜լ... Կու լա՞ս... Կը խորհէի սիրակա՜ն,

Թեւերուդ մէջ քարանալու հաճոյքին,

Քո՜յր, մահանո՜յշ, քոյր, մահազօր, մահագին...

Լօզան, 14 Դեկտ. 1908

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Վրէժին սերմնացանը

Քե՛զ, ցասումի՛ վայրագ հեղեղ գահավէժ,

Արդարութեան փայփայելի մո՜ւթ հըրէշ,

Խաւարներոու ահե՛ղ ծընունդըդ, վըրէ՛ժ,

Ողջո՜յն. տաղե՜րըս քեզի...։

Մոխրին կու տամ սրտիս վէրքերն ախտագին...։

Ամէնո՛ւն վէրքն, անսահմա՜ն վէրքը ազգին,

Արդարութեան ծարա՛ւը, մահն հաւատքին,

Երգեն տաղե՜րս քեզի...։

Սանձերնին լա՜յն երիվարներ ասպազէն,

Ալիք-ալիք թօթուելով սէգ բաշն ուսէն,

Թող հայրենի աշխարհիս կուրծքն ակօսե՜ն,

Սուրան տաղերս քեզի...։

Ու ես գա՜մ,-- մո՜ւթ շանթերու սերմնացան--

Այդ ակօսէն, ուր արիւններ լճացա՜ն,

Գիշերներով, չար հովերով, ցիրուցա՜ն,

Ցանել տաղե՜րս քեզի...։

Բարէ՜, եթէ այս իմ բազուկս կարեվէ՜ր

Չը սորվեցաւ զարնել...: Գոնէ անվեհե՛ր

Ցանքէս, մահու առաքեալնե՜ր, հսկանե՜ր

Կը ծնին տաղե՜րս քեզի...։

«Կիլիկեան Երգեր»,  Լօզան, 6 Յուլիս 1909

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Հայաստան

Ո՞վ կու լայ այսպէս խշտեակիս շէմքին.

-Քո՛յր, ղարիբն է, բաց:

Կմա՞խք մը կ՛անցնի դուրսէն լալագին.

-Սովն է, դուռըդ բաց:

Տապա՞րն է ջախջախ դրանըս կուրծքին.

-Ջարդն է, դուռըդ բաց:

1909

Ռուբէն Սեւակ: Չը հասկցուա՜ծ…

Չը հասկցուած երգի կմա՜խք մ´է հոգիս.

Աններդաշնա՜կ, գալարուո՜ղ ճիչ մը վայրի...։

Դո´ւն ապառա՜ժը չես ճանչնար իմ սուգիս,

Ու աչքերուդ երգը կ´երգես ինձ բարի։

Ու երբ զուա՛րթ ամէն բանի կը ժպտիս,

Ես կը փակեմ կոպն աչերուս, որ կ´այրի՝ 

Թափառելո´ւ համար մութին մէջ սրտիս,

Ուր երկիւղած արհաւի՜րքն է քարայրի։

Դա՛ռն յուշքերուս հո՛ն սանդուխներն անկո՛խ, կո՜յս.

Հո՛ն ցաւերուս լիճը որ մու՛թ կը սարսռայ.

Հո՛ն դիտապաստ հէգ հայեացքնե՛րը սիրոյս՝

Կըրանիթի կամարներու ներքեւ ցա՜ծ.

Հո՜ն… Դեռ ինչե՜ր…Զուարթ ա՛ղջիկ, որոնց վրայ

Թէ գիտնայիր՝ պիտի լայի՜ր անկասկած…։

1908

Ռուբէն Սեւակ: Գիշերն իջաւ

Գիշերն իջաւ անամպ, անհուն,

Բիւր բիւրեղէ ի՜նչ նուրբ անուն

Տալ անուրջի այս սուրբ պահուն։

– Ա՜խ, ապրելո՜ւ երջանկութիւն…։

Կ՛անէանայ նաւն հեռակայ,

Լիճն երազ մ’է, կայ ու չըկայ.

Ջուրի շշունջն է լոկ վըկայ,

– Շշնջելո՜ւ երջանկութիւն:

Վերն հազար աստղ, վարն հազար լույս,

Կիսասուերին մէջ հոգեյոյզ

Կը խօսակցին քար, վըտակ, բոյս.

– Ա՜խ, իրերո՜ւ երջանկութիւն…։

Ու կը ձայնյէ  մատուռն հստակ.

– Սա ծերունի ծառերուն տակ,

Այս քաղցրութեան մէջ բովանդակ

Քարանալո՜ւ երջանկութիւն…։

1914

Ռուբէն Սեւակ: Կ՛արիւնի

Տժգոյն դողդոջ գիծ արիւնի… 

Մահօրէ՜ն լուռ, նստած կողքիս, 

Կ’իտէանաս, ո՜վ քոյր հոգիս։ 

Իրիկնավերջը կ’արիւնի։ 

Լեռներն հսկայ անրջանքներ 

Կը խնկանան լիճի ափին. 

Հոգիները կը խարշափին. 

Ամպո՜տ, անծա՜լ ջուրն է մեռէր։ 

Ի՜նչ խորն է այս պահն աշունի 

Հորիզոնը կ’այրի անշէջ 

Կու լա՞ս… Այսօր մեր հոգւո՛յն մէջ 

Իրիկնավերջը կ’արիւնի։ 

Ա՜խ, ըլլայիր դուն աշունի 

Լիճն այս գինով սիրոյ մէգով. 

Ա՜խ, ըլլայի ես ափիդ քով՝ 

Լեռնացած սէրն յաւիտենի…

Ռուբէն Սեւակ [1914]

Live from Holy Cross: Sarah van Arsdale reading Rouben Sevak

Click to hear the audio segment

Sarah Van Arsdale - photo by Lola Koundakjian

Whisper Of Love

They sailed away, loaded with mystery and secrets,
The ships of my love sailed away from my gaze,
Their prows high, facing dark and distant shores,
And their sails drunken with the warm sunset breeze.
And I saw how, like ancient and beautiful goddesses,
In their immaculate sanctity, pure as snow,
Wings high, like pilgrims to unknown lands,
The swans of my love silently glided away.
It is evening. I am watching the immense flow,
The sea-breeze is quietly recounting the happy memories
And the boundless waters are rising with an ineffable mystery.
In front of me, gravel and foam are kissing on the shore,
I am looking at the distant horizon beyond which
The ships of my love and the swans of my dreams have silently glided away.
They sailed away, loaded with mystery and secrets…

Rouben Sevak
Translation by Berge Turabian

Live from Holy Cross: Peter Bricklebank reading Rouben Sevak

Click to hear the audio segment

Peter Bricklebank and Sarah Van Arsdale 

Photo by Lola Koundakjian

Edelweiss

On my wall, wordless, pale, 

covering an unseen nail 

its freshness evaporates 

as it wilts and browns,

its petals gradually fade 

losing its delicate 

bouquet. What ill wind 

brought it down

from the mountains 

to this fate of 

crumbling pistils 

drooping crowns

as the coiled petals dry, 

unclasping to velvet ash?

But still it keeps 

the unreached heights 

of my dreams in its white 

heart of edelweiss.

ROUBEN SEVAK

*A small white herb growing high in the Alps whose name in Armenian is Lion's Paw. It is the symbol for freedom in Austrian and Armenian poetry. Roupen Sevag recovered in the Alps from tuberculosis contracted as a medical student.

From Poetry of  our Time

Live from Holy Cross: Lola Koundakjian reading Rouben Sevak

Click to hear the audio segment

Lola Koundakjian - photo by Khatchik Turabian

ԳԻՆՈՎ ԳԻՇԵՐ

Օդին մէջ խունկ կայ, օդին մէջ համբոյր,

Օդին մէջ գգուանք, օդին մէջ գաղջ բոյր.

Բի՜ւր, բիւր դիցանոյշ կարծես շշնջեր

Ջորսդիս, այս գիշեր օդին մէջ ինչե՜ր…։

Ցայգին մէջ թրթռում մը կայ անդադրում,

Սիրոյ պէս հըզօր, սիրոյ պէս տրտում,

Հազար աստղ կարծես մէկ-երկու պաչեր

Վերեւս, այս գիշեր երկնքին մէջ ինչե՜ր…։

Լիճն արծաթ փրփրով վե՜ր կը սլանայ,

Ամէն ալեակէ մէկ-մէկ սիրենա

Ինձ կախարդ հրաւէր կարծես շշնջեր .-

Այս գիշեր լճիս ծոցին մէջ ինչե՜ր…։

Ա՜խ, տաք սիրտ մ՛ըլլար, երկու թաց աչեր,

Գլուխըս սիրոյ կուրծքին վրայ հանգչէր.

Թեւերս իր մերթ թեւին վրայ խաչէր…

Այս գիշեր գինո՜վ սրտիս մէջ ինչե՜ր…։

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ, ԵՐԿԵՐ, 1986, Antelias, Lebanon

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ԿԱՐՄԻՐ ԿԱՐՕՏ

Ճամբո՜րդ, անցա՞ր դուն այն գիւղէն հեռաւոր,

Որ ժայռերուն սերտիւ կառչած վէս կուրծքին՝

Իր քարուքանդ պարիսպներուն դարաւոր
Կը դիտէ շու՛քը ծովուն մէջ տրտմագին.
Ճամբո՜րդ, անցա՞ր դուն այն գիւղէն հեռաւոր։

Տեսա՞ր սուգի տնակները հին ու ցած,

Որոնց սեմին առջև ծերեր կ՚երևին.

Արիւնաներկ մամռոտ պատերն ալ հինցած՝

Ուր մողէզները կը տաքնան արևին.

Տեսա՞ր սուգի տնակները հին ու ցած։

Անցա՜ր վտիտ արահետէն, բարեկամ,

Որ մարգերուն մէջ կը խաղայ գետին հետ,

Կամուրջներով կ՚ընդհատէ զայն շատ անգամ

Յետոյ հեռու՜ն կ՚ըլլայ դաշտին մէջ անհետ.

Անցա՞ր վտիտ արահետէն, բարեկամ։

Ա՛խ, հո՞ն են դեռ այգեստաննե՛րը գիւղին

Ողկոյզներու տակ բեռցուած քաղցրաւէ՜տ

Ու ցորենի անծայր դաշտերը դեղին

Որ ոսկեցո՜լ կը ծփային ալևէտ.

Ճամբո՜րդ, տեսա՞ր այգեստանները գիւղին։

Ու նայեցա՞ր ապառաժին բարձունքէն,

Գիշեր ատեն երբ սիւքը մեղմ կը փչէ

Ու ծովափին վրայ ալեակները կ՚երգեն,

Երբ աւերակ գիւղն իր մա՛հը կը ննջէ… 

Նայեցա՞ր դուն ապառաժին բարձունքէն։

Լուսնակ լոյսով գերեզմաննոցն ալ տեսա՞ր,

Որ ժայռերուն հանդարտ կողքին կը փարի.

Բլրակներու ներքև գետնին հաւասար՝

Կը ննջեն մեր նահատակնե՛րը բարի…

Լուսնակ լոյսով գերեզմաննոցն ալ տեսա՞ր…։

Տարիներո՜վ կարօտն ունիմ սիրագին

Այդ հողերուն, աղբիւրներուն մեղմ հոսան

Այգիներուն, գերեզմանին, լուսնակին

Ու ժայռերուն որ իմ ծընի՛լս տեսան…

Անոնց կարմիր կարօտն ունիմ ախտագին։

Ճամբո՜րդ, անցա՞ր դուն այն գիւղէն հեռաւոր…։

«Կարմիր Գիրքը», Կ.Պոլիս, 1910

Ռուբէն Սևակ։ Էտըլվեյս

Պատիս վրա անխոսուկ, մունջ,

Գամ մը մեջքիդ՝ կմտածես,

Կտժգունիս, կուլաս կարծես,

Էտըլվեյսի ո՜վ վտիտ փունջ:

Թառամե՜ր են թերթերդ բոլոր,

Հյուծեր է ցո՛ղդ տրտմորեն.

Ո՞ր դժբախտ հո՜վը սարերեն

Քեզ հոս նետեց քայլամոլոր:

Ծաղիկներուդ գոգը վայրի

Ու թերթերուդ մեջ գալարուն,

Անհա՜ս, հպա՜րտ բարձունքներուն

Հիվանդ կարո՜տն է, որ կայրի:

Ու կերազե՜ս դուն անշշունջ,

Գամ մը մեջքիդ. ու կ՚՚՚՚ոլորի

Գունատ թավի՛շդ մոխիրի,

Էտըլվեյսի ո՜վ նիհար փունջ:



Edelweiss

On my wall, wordless, pale, 

covering an unseen nail 

its freshness evaporates 

as it wilts and browns,

its petals gradually fade 

losing its delicate 

bouquet. What ill wind 

brought it down

from the mountains 

to this fate of 

crumbling pistils 

drooping crowns

as the coiled petals dry, 

unclasping to velvet ash?

But still it keeps 

the unreached heights 

of my dreams in its white 

heart of edelweiss.

ROUBEN SEVAK

*A small white herb growing high in the Alps whose name in Armenian is Lion's Paw. It is the symbol for freedom in Austrian and Armenian poetry. Roupen Sevag recovered in the Alps from tuberculosis contracted as a medical student.


From Poetry of  our Time

Ռուբէն Սեւակ։ ՎԵՐՋԻՆ ՕՐՕՐ

Օրօ՜ր, օրօ՜ր… օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս,

Վիրաւոր հօրըդ ճիչերն ա՜լ չիմանաս,

Ծիծէս ծըծածըդ թոյն է… կաթ չէ՛, գիտնաս…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Արիւն հեղեղ յորդեց այս սուրբ ձորերէ,

Բայց չի փախի՛ս, փարէ՛ երկրիդ, զայն սիրէ՛,

Հողիդ վրայ գերի մ’ըլլար, այլ տիրէ՛…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Հօրըդ վըրայ եթէ անշո՜ւնչ չինկայ ես,

Զի ուխտեցի՛ Հռոմի էգ գայլին պէս

Նոր Ռոմուլոս մը դիեցնել ստինքէս…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Բազուկներուս պարա՜ն, ոտքիս ալ կացի՜ն,

Ստինքիս զո՜յգ պտուկներն ալ կտրեցին։

Վերքէս արիւնս ծծէ, որդեակ միածին…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Ահա կ’իյնամ… Հայաստանը մա՜յր քեզի,

Կտակ կուտամ այս կոտրած սուրն երկսայրի՝

Ուր հայրիկիդ դեռ տաք արիւնը կ’այրի…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Ռուբէն Սեւակ: Երթա՜լ...

Երթա՜լ, երթա՜լ, երթա՜լ անձայն, անհանդէս,

Երթա՜լ առւին պէս՝ մարգերու տակ անտես.

Կապոյտին մէջ՝ հե՜զ, հողմնավար ամպին պէս...

Երթա՜լ՝ առա՛նց գիտնալու, թէ դէպի ուր,

Երթա՜լ՝ հեռո՛ւ ոստաններէն այս տխուր.

Երթալ՝ խաւար գիշերին մէջ թաքթաքուր...

Երթա՜լ, երթա՜լ, երթա՜լ՝ առանց ճրագի.

Երթա՜լ՝ առա՛նց սուգի, լացի, փափագի.

Երթա՜լ՝ առա՛նց սովի, առա՛նց պապակի...

Երթա՜լ՝ մարդոց կոյտին մէջէն լռելեայն.

Օտար մնալ իրենց Ցաւին, Գիտութեան.

Երթա՜լ տգէ՛տ, խո՛ւլ, հա՛մր, կո՛յր յաւիտեան...

Չգիտնա՛լ, որ հոս Իդէալը չիկա՜յ...

Ուխտագնա՜ց երթալ ափերն հեռակայ

Դէպի ուղին Երջանկութեան մշտակայ...

Աննիւթանա՜լ, անրջանա՜լ, վսե՜մ, վէ՛ս.

Երթալ անցա՜յգ ,անա՜յգ, երթա՛լ վերջապէս.

Աչքերը գոց՝ ցայգաշրջիկ խեղճին պէս...:

Երթա՜լ, երթա՜լ, չճանչնալ Մա՛րդ ու Աստւա՛ծ,

Զո՜յգ երթալ՝ ձեռքդ քո՜յր ձեռքի մէջ դրած

Անշրջանքի՜ն ու Սիրոյն պէս աքսորւա՜ծ...

Լօզան, 1912

His Going

Without a word, without a sound 

without a ceremonial bow 

like a brook sunk underground 

like a cloud dissolved above

into the dark without a lamp, 

without thirst or fear or plan, 

not caring what is lost or found 

leaving the known far behind

wordless, with indifferent mind 

to other people's need or pain 

ignorant of ideals, blind 

without an intellectual stand

like a pilgrim impelled, shoved 

not by man or God, but love.

From Poetry of  our Time

Ռուբէն Սեւակ: Պոռնիկը

Գ. Զօհրապին

Կէս գիշերէ վերջ մըն էր, խոնաւ գիշեր մ’անձրեւի,
Լապտերին թաց լոյսին տակ կանգներ էիր տրտմովի.
Ջուրը կ’երգէր մայթին վրայ, հոս հոն վազքն էր կառքերուն.
Կ’սպասէիր դուն այդ ա'փ մը հողիդ շուրջ դեգերուն:

Բռնի ժպիտ մը կու լար աչքերուդ խո'րը ծաւի,
Ներկուած լիրբ շրթներուդ վրայ պրկումը կար ցաւի,
Ու անառակ չըփակիդ զոյգ սահանքին տակ սիրուն՝
Ցայտքը չիկար այդ գիշեր ցայգազըւարճ կիրքերուն:

Կ’սպասէիր դուն պատրաստ ու համակե՜րպ ու հըլու,
Առանց սիրոյ, ընտրութեան, նուիրուելու համար կո՛յր
Այն բարեհաճ Արուին որ հաց ունէր քեզ տալու...շ

Գութի, կիրքի պէս տարտամ բոց մ’զգացի սրտէս ներս՝
Ու թերե՜ւս այդ գիշեր նուիրուէի քեզի, քոյր,
Եթէ կաթիլ մը արցունք չը սառեցնէր իմ այտերս...,
Կէս-գիշերէ վերջ մընէր, խոնաւ գիշեր մ’անձրեւի...

THE HARLOT

To Krikor Zohrab

It was way past midnight, a muggy night of showers, 

Under the wet lantern light you stood there forlorn,
The water sang on the sidewalk, cars ran at random;
You waited there, lingering on that bit of plot of yours.

A strained smile sobbed deep in your sapphire eyes,
There was the strain of pain on your brazen painted lips,
And under the pretty paired decline of your décolletage,
There was no bound to ardors that would last all night.

You were waiting prepared, submissive and compliant,
without love or choice, to offer yourself, eyes shut tight,
To that condescending male who had bread to impart…

I felt a faint flame, like pity, or passion within my heart,
And maybe that night, I would have ceded to you, sister,
If a lone teardrop had not congealed on my cheeks…
It was way past midnight, a muggy night of showers.

 

  

……………………………………………….ROUBEN SEVAK

 Translated by Tatul Sonentz

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: Հանդիպում

Ա՛ն, ահա հո՜ն, Ան է նստա՜ծ քայլ մ՛անդին…
Ա՛ն, յոյսերուս համբուրելի՜ գերանդին…
Ա՛ն, անուշա՜կ, երազունա՜կ, ահաւոր,
Ա՛ն խենթեցնող ունայնութի՜ւնը աղուոր…:

Ա՛ն, ահա հո՛ն: Ու ձայնն իրեն, քայլ մ՛անդին
Կը գգուէ զիս ինչպէս առուն` մարմանդին
Քամած իրանը կը գգուէ տարփաւոր.
Ճլճլալով իր հեղուկ սէրն անցաւոր…:

Ա՛ն, ահա ա՛ն, որ գիշեր մ՛ինձ սրտագրաւ
Յայտնուեցաւ յանկարծ. երա՞զ, թէ իրա՞ւ…
Ա՛ն, ահա ա՛ն, եղեռնօրէն կանացի…:

Իրեն համար ցայգեր ամբողջ ողբացի,
Աստանդական փնտռեցի հե՜տքն իր բողբո՜ջ…
Ա՛ն է. ու ես քամուած կու լամ հոն դողդոջ…:

18 մարտ 1910

Quote for the Month of November

«Ո՛չ դրամին կիրքը ունիմ, ո՛չ փառքին կիրքը, ո՛չ համբաւին կիրքը»։

Ռուբէն Սեւակ 20 տարեկանին Հ. Նազարեանին ուղղած նամակին մէջ

Ռուբէն Սեւակ: ՓՈՂՈՑ ԱՒԼՈՂԸ

Click here for the audio clip of Rouben Sevak's the Street Sweeper read by Lola Koundakjian.


Սիկառ մը բերնիս, բաց պատուհանէս՝

Խոռոչ մը թաքչած ծեր բուի մը պէս՝

Կը դիտեմ փողոցը ամայի՜, լա՜յն,

Անտերեւ ծառի զոյգ շարքը երկայն,

Հալած ձիւնի ծոյլ անձրեւը բարա՜կ,

Գոցուած հազուադէպ կառքերը արա՜գ.

Ու ծառերուն վրայ, դողդո՜ջ ցըրտահա՜ր

Որոնք աչերէս արցունք կը բերեն…

Ա՜խ, մարդերն ի՜նչ նուրբ կենդանիներ են։

Ճիշտ տանըս դիմաց, այս ցուրտ օրերո՜ւն,

Հին համազտեստով ծեր մը երերուն,

Այս անձրեւի տակ, աւել մը ձեռքին,

Մինչեւ իրիկուն լո՜ւռ, դանդաղագի՜ն,

Երկուքի կոտրած հասակն ալեւոր,

Կը մաքրէ մայթին ցեխը՝ այնպէս որ

Չաղտոտի կօշիկն ազնիւ անցորդին…։

Ի՜նչպէս թոյլ կու տանք այս բուքին, ցուրտին,

Որ ծերերն այսքա՜ն կըռնակնին ծըռեն…

Մարդերն ի՜նչ անգութ կենդանիներ են։

Գըլուխն է կըքած թաց գըլխարկին տակ,

Լա՜յն առատ մօրուք մ՛ունի ըսպիտակ,

Թագաւորի հին դէմք մ՛ըլլար կարծես.

Բայց ձեռքը կըմախք կը խըրտչեցնէ ձեզ։

Աչքերը թաց են. արցո՞ւնք մ՛է ծերի,

Անձրեւն է, ճակտէն վար կը կաթկըթի։

Բայց գոհ է, նոյնիսկ երգ կը մըրթմըրթայ,

Որովհետեւ տուն գիշերն երբ երթայ՝

Որբ թոռներուն հաց պիտի տայ նորէն…։

Ա՜խ, մարդերն ի՛նչ սուրբ կենդանիներ են։

Սէրն ինչո՞ւ կերտեց Մարդը ոչինչէն.

Ա՞յս կեանքին համար…։ Իրեն համար չե՛ն

Երկինքն աստղազարդ, պըլպուլը ցայգին,

Զեփիւռն առտեւան, գինեբեր այգին,

Կապոյտ երակները՝ թոնիրին մօտ,

Իր ծեր հասակին՝ ձեռներ խընամոտ…

Բաբէ՜, կեա՞նք է այս. աշխատիլ սովա՜ծ,

Ուտելու համար գիշերը սոխ-հաց…։

Մեռնիլը լաւ չէ՞ այսպէս ապրելէն…

Մարդերն ի՜նչ անհագ կենդանիներ են…։

Մինչեւ ճերմկցան իր մօրուքն ու մազ,

Կեանքէն սորվեցաւ բան մը հազի՜ւ հազ, -

Ճակատագրական ուժը Արգանդին։

Իր խելքը չ՛անցնիր այդ կէտէն անդին։

Աշխատութենէն ահա դարձաւ ծեր,

Բայց իր հացը չոր շո՛ւն մը չի կրծեր.

Մինչ անդին ոմանք ծնած վայրկեանին

Իշխան են արդէն, կամ ոսկի ունին,

Ու աղքատին բախտ կը տնօրինեն…։

Մարդերն ի՜նչ քոսոտ կենդանիներ են…։

Վաղը եթէ քաղցը կամ ցուրտ քամին

Յանկարծ մեռցնէ որբ թոռներէն մին,

Ամբողջ ունեցած դրամը միասին

Չը պիտի բաւեն մահուան հանդէսին…։

Բայց ի՜նչ փոյթ, կեցցէ՜ կառավարութիւն,

Ի՛րն է անտունին դիակն անարիւն,

Նախ կը սպաննէ, բայց կը թաղէ ձրի…

Ծուռ խօսողին թող բերանը ծռի.

Արքան խեղճերուն տէ՛րն է համօրէն.

Մարդերն ի՜նչ գթոտ կենդանիներ են…։

Կառավարութի՜ւն… ինչ բարի՜, բարի՜…։

Աղքատին դպրոց բացէր է ձրի,

Որ հոն սորվեցնէ կարդալ ու գրել,

Օրէնքի առջեւ կռնակը ծռել…

Գիտնալ որոշել չարը ու բարին,

Սեփական փողէն տուրք կալ կեսարին…

Ըլլալ հնազանդ մէկ կաթնատու կով,

Զօրք գրուիլ, մեռնի՜լ արքային կամքով…

Յարգել հարուստին վաստակն անօրէն…

Մարդերն ի՛նչ խելօք կենդանիներ են…։

Աւլէ՛, ծե՛ր, աւլէ՛, աշխատէ տքուն,

Ձմեռուան ցուրտին, ամառուան տաքուն,

Աւլէ՛ մարդկութեան աղտը ցնցոտի,

Ու գիտցի՛ր, որ մի՛շտ պիտի աղտոտի…

Գիտցիր որ հա՛ցդ է աւելի մաքուր,

Քան ջոջին կարմիր հացը թաքթաքուր։

Գիտցիր դուն բաւե՛լ՝ քեզի որպէսզի

Օգնեն, ըսելով, չի խեղդեն քեզի…

Գիտցի՛ր, որ ինչ ալ ըլլան կամ ընեն,

Մարդերը զազիր կենդանիներ են…։

Ու սորվէ ատե՛լ նողկանքով անհուն.

Անոնք որ «փրկչի» կը կրեն անուն

Ու ճոխ խօսքերով տունըդ կը քանդեն.

Սորվեցուր տղոցդ ատել արգանդէն՝

Քաղաքագէտնե՛րը ամէն գոյնի,

Որոնք կը սպաննե՛ն քեզ առանց թոյնի։

Սորվեցուր իրենց խօսքը հետագայ՝

«Աղքատին համար բարեկամ չի՛կայ».

Փոքրերն անվրէպ մեծերուն կեր են.

Մարդերն կատղած կենդանիներ են…։

Աղքատասէր սիրտ մ՛ունիմ ես ի՛նքս ալ .

Թէ անկեղծ է այդ՝ քաղցր է ինձ յուսալ.

Այդ ծերն եղբայրս է, գրա՛ծըս վկայ.

Մէկ տարբերութիւն միայն եթէ կայ,

Մինչ ես կը գրեմ տողեր խնամոտ,

Սիկառ մը բերնիս, վառարանիս մօտ,

Ու բիւր յանգերու մէջ քաղցրահնչիւն

Կը փնտռեմ կեանքի «ինչպէսն ու ինչուն».

Ծերը այս ցուրտին կ՛աւլէ խեղնօրէն…

Մարդերն ի՜նչ ահեղ կենդանիներ են…։

Ի՜նչ ատեններու հասեր ենք, Աստուա՜ծ,

Փըշրեցինք ինչ որ կար վըսեմ կերտուած։

Կրօնքը բառ մ՛է, իսկ հոգի չի կայ,

Ով դեռ կը հաւատայ, խենթ մ՛է անիկա.

Իսկ Յիսուս ապուշ մըն է յետնագոյն

Չունի ծրագիր, քաղաքական գոյն…

Գութն ըզգացում մ՛է գրեթէ մանկական,

Պէտք է դաւանանք մը ընկերական,

Այսպիսով կ՛երթայ աշխարհք ինքնիրեն…

Մարդերը չէ՞ որ կենդանիներ են…

Ո՜վ փողոց աւլող, ո՜վ եղբայր, ո՜վ ծեր.

Քու պարզ ներսիդիդ դժոխք են դարձուցեր։

Ու դուն կը խորհիս. Ինչո՞ւ է այս կեանքը.

Լաւ չէ՞, որ շուտով մեռնինք, հող դառնանք.

Թէ վարձատրութիւն չիկայ աղքատին

Ոչ մահէն ասդին, ոչ մահէն անդին,

Թէ պատիժ չիկայ հարուստ անգութին

Ոչ մահէն ասդին, ոչ մահէն անդին,

Ապա թող ամէնքն իրար յօշոտեն…

Մարդերը ի՛նչ երկչոտ կենդանիներ են։

Թէ Արդարութիւն, թէ միտք գերբնական,

Թէ սուրբ իտէալ, թէ Աստուած՝ չի՛ կան,

Ապա ո՞ր ուժով, ո՞ր օրէնքով, ո՞ր

Արդարութեամբ, ո՞ր կամքով ահաւոր

Կըրնան արգիլել քեզ ծերուկ բարի,

Որ օր մ՛երբ վըճիտ հոգիդ փըրփըրի,

Թէ արժան չէիր դուն այս վատ կեանքին,

Օր մը քու դողդոջ ձեռներդ մոլեգին

Անխիղճ մեծերուդ աղիքը պատռեն…։

Մարդերն պատռելիք կենդանիներ են…։

Սակայն ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ։ Ձիւնին, ցուրտին մէջ

Աւլէ՛ մարդկութեան ցեխն ոգ կեղտն  անվերջ,

Աւլէ՛ ու գիտցիր որ միշտ կ՛աղտոտի…։

Մի՛ խորհիր. Միտքը զարդ մ՛է սնոտի…

Աւլէ՛, որբիկներդ հացիդ կը սպասեն։

Աւլէ՛, սուրբ է պարտքն հացիդ կը սպասեն։

Աւլէ՛, որպէսզի իրիկուան երբ տան

Նիհար սակագին քու սրտկութեան՝

Նըզովես այդ ձե՛ռքը սերտիդ խորէն…

Մարդերն անիծած կենդանիներ են…։

Ու ես գիտեմ որ, ցած խշտեաքիդ մէջ

Ձըմեռ գիշերներ գետնին վրայ գէջ,

Լուռ մըտմետանքով երբ որ կը դիտես

Որբերըդ քնած հըրեշտակներու պէս,

Որ կը հասուննան վաղուան գերութեան

Ու անվաղորդայն անիմաստ Մահուան,

Կը փղձկի ծեր սիրտըդ սուգով լեցուն՝

Ձեր միակ պաշտպան բարի Աստծուն…։

Որ մեռցուցին քու մէջդ անգթօրէն…

Մարդիկ ինչու՞ վատ կենդանիներ են…։

1911