ԳՐԻԳՈՐ ՊԸԼՏԵԱՆ: ԱՆԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԼԵԶՈՒ
1
աղ կերանք
աւազ
յետոյ փշատները սեւ ձիւնին
լեռներու վրայ
հիմա
ցամաք ցուրտը
ցաւող մինչեւ չքացում
կռնծած
ձեռքերով
կակազող
անվհատ նոյն
հերքուած
վկան
ոչինչի
աղ կերանք
աւազ
յետոյ փշատները սեւ ձիւնին
լեռներու վրայ
հիմա
ցամաք ցուրտը
ցաւող մինչեւ չքացում
կռնծած
ձեռքերով
կակազող
անվհատ նոյն
հերքուած
վկան
ոչինչի
2
ջուրը
աճեցաւ
մինչեւ կոկորդ մը հուրէ
ապրիլը կը բուրէ դիակ այրածի
եւ ահա լոյսը պատառուն կ՚ըլլայ
դէմք մորթազերծ
թիթեղի սփիւռք
շունչս տուի զգետնուած քերթուածին
4
չորցանք
տղա՛ս
ատ արեւներէն ջուրերէն
օսկոր ու քար էղանք
խօսէ՛ մեզի
միւս շուքերէն
միւս դիէն խօսէ՛
եթէ կրնաս
եթէ դեռ կաս դուն
կ՚ըսեմ ինչպէս կայիր
դեռ մինչեւ ե՞րբ
պիտի ըլլաս
քու ձայնովդ այդ չանցնող արեւները փռես
խօսքերուն վրայ
դուն գիտես
օհ
հալեցանք
լեզու երազ փսխեցինք աւազին
մսեցանք տղա՛ս տարմատարմ լոյսին մէջ
հիմա
խօսքդ մորճիկ ըլլայ թող
ըլլայ փայտ ու գերան երդիկ ու անտառ որ
ծնինք
բայց անցնի կող կանաչ արեւներէն ու
ջուրերէն
դեռ մինչեւ ո՞ւր
պիտի ըլլանք
շամ սատակ վկայ
կռնծումէն
մոռցի՛ր
տղաս
որ չմոռնաս
երկրին հետ կորսուեցաւ ամեն պատկեր.
5
չեմ գիտեր ո՞վ
մէկը
ձեր լեզուն կտրեց ձեր բերնին մէջ
հատեց իմաստը լեզուէս
եղաւ
կանաչ խաղաղութի՜ւն
կատարներուն վրայ երկրին
եղաւ պարզկայ լուսին երկփեղկ
կոկորդի մէջ թխմուած
եթէ խօսիմ
կը մխրճուիմ ճիչի մէջ դատարկութեան
չեմ գիտեր ո՞ւր
հողի՞ն
երկնքի՞ն մէջ
երբ հանդիպիս մեռելներու
մեռած աստուածին
չըլլաս յարալէզ ու լէշի տարփաւոր
խզէ՛ իր հետ մեր դաշնութիւնն
սկզբնական
խլէ՛ անոնց
կը ճանչնաս
անոնց մարմինը որդնոտած
որպէսզի դադրիմ
լսելէ
աղմուկը կատարներու երգին
ընտրեց զիս երկիր մը ոչինչ
եթէ իմաստը կը պակսի
թաղէ՛
դիակն ապրողներու
թերի բառերուն մէջ
մնացորդ
համր անապահով նեխող
հոտով սատկած աղուէսի
այն ատեն
ոսկորէն կը բուսնի ծիրանենին
6
գիշերաշրջիկ ոգիներ
օր ցերեկով
կու գաք
կը բնակիք
սենեակին մէջ
դատարկ
կ՚ընդարձակէք պատերը խաւարով
կը լքէք ինծի ձեր մրմունջը ապաբան
երբ հակիմ սեղանին
կը գտնէք հետքն ու ձեւը ձեր մարմնին
զիս կոչեցիք արթուն
ու դարձուցիք խաւարախօս
որպէսզի տամ
ձեզի ներմարդացում խաբուսիկ
օ բռնկած ոգիներ
թեւթափող
որ չունիք հանգիստ
եւ կ՚անցնիք երազէ երազ
փողէ փող ու տանիքէ տանիք
կը շոյէք ծնօտն ու այտը քնատ մանուկին
կ՚ոլորէք վիզը պատմասանին աներկիր
կը խուժէք կրակին աչքին մէջ
պիտի պատմէք ձեր քայքայումը ամպ առ
ամպ
երամ առ երամ կը չքանաք օդին մէջ
աստուածներու պէս թափանցիկ եւ
անօգուտ
երբ կը սուրաք ձեռքէս
դէպի խօսք մը հերքիչ
ո՛չ իսկ ոգիներ
մնացա՛ք օ հեռուն
ժողովուրդ անհետացմամբ ժողովեալ
սահմանին
խաղաղ
ձայնին մօտ օրուան հրեշտակին որ գոչէր
Ղազար
ե՛լ արտաքս
քանի ոչ ոք կը վկայէ չգոյէն
երբեք չեղան քերթողները կապուած
ծառին
ու փողոտուած
մեծ հիմնոսներու քերթողահայր
ոչինչ մնաց որ ըլլար հաստատելի
քերթողաբար
այլ ոչինչը միայն
օ
գիշերապահներ անտէր շունչի
անդին
գացէ՛ք անդին մոռցէ՛ք զիս
քնացէք
լքեցէք լեզուահողը մահացու
ստուերներուն
ոճրապարտ անմեղներ
եղէ՛ք հօտաղներ աստղերու ջոլիրին
վերադարձէ՛ք երբ չըլլամ
կը փնտռեմ այս խարդախ
ծէսով
մոխիրը մորթին
ինչպէս լեզուն իր բառերը վերապրող
ես
ձեր չքացումը թարգմանող ձայնեղ գրիչ
8
բայց գարշելին
անխառն ծագումն է
պատկերին
որ կերար
ահա կրկին անժողովուրդ լեզուն
Langue dépeuplée
traduit de l’arménien occidental par Lise Nazarian et l’auteur
1
nous avons mangé du sel
du sable
et puis les ronces noires de la neige
sur les monts
maintenant
un froid sec
douloureux jusqu'à expiration
les mains
tranchées
bègue
le même obstiné
témoin
nié
du néant
2
l'eau
en crue
jusqu'à une gorge s'épanouissant en flammes
avril pue le cadavre brûlé
et voilà la lumière déchiquetée
visage dépouillé de sa peau
diaspora de fer-blanc
j'ai donné mon souffle au poème terrassé
4
ces soleils ces mares
nous ont desséchés
nous ont desséchés
mon fils
nous sommes devenus os et pierre
parle-nous
des ombres
parle-nous de l'autre côté
si tu peux
si tu existes encore
je te parle
comme tu étais avant
et jusqu'à quand
vas-tu exister
pour étendre de ta voix ces soleils impassibles
sur les mots ?
tu le sais
nous avons fondu
craché langue et songe sur les sables
nous sommes devenus translucides dans cette
lumière dispersée
à présent
que ta parole devienne rameau
qu'elle se transforme en bois et poutre toiture et forêt
pour qu'on naisse
mais qu'elle retraverse les soleils verts et les eaux
jusqu'où
serons-nous encore ces chiens crevés
parle-nous
des ombres
parle-nous de l'autre côté
si tu peux
si tu existes encore
je te parle
comme tu étais avant
et jusqu'à quand
vas-tu exister
pour étendre de ta voix ces soleils impassibles
sur les mots ?
tu le sais
nous avons fondu
craché langue et songe sur les sables
nous sommes devenus translucides dans cette
lumière dispersée
à présent
que ta parole devienne rameau
qu'elle se transforme en bois et poutre toiture et forêt
pour qu'on naisse
mais qu'elle retraverse les soleils verts et les eaux
jusqu'où
serons-nous encore ces chiens crevés
de témoins
du desséchement?
oublie
oublie
mon fils
pour ne plus oublier
avec le pays s'est perdue toute image
5
je ne sais qui
quelqu'un
vous coupa la langue dans la bouche
sépara de la langue le sens
je mordis la paix des champs
sur les crêtes de la terre
la lune limpide à double tranchant
plantée dans la gorge
si je parle
je m'enfonce dans le cri du vide
je ne sais où
sur la terre
au ciel
si tu rencontres
le dieu des morts
romps alors notre alliance initiale
arrache-les
tu les connais
les corps grouillant de vers
pour que je cesse
d'entendre
la rumeur du chant des crêtes
un pays anéanti m'a élu
si le sens manque
enterre
le cadavre des vivants
dans le reste des mots
qui ont failli
muets désabrités putréfiés
à l'odeur de renard crevé
alors
de l'os poussera l'abricotier
6
noctambules
vous venez
esprits
en plein jour
habiter la pièce
vacante
repousser de votre souffle les murs
pour ne me laisser que votre discordant murmure
lorsque je me penche sur la table
vous retrouvez la trace et la forme de votre corps
vous m'avez appelé « l'éveillé »
et fait de moi un diseur de paroles ténébreuses
sur la terre
au ciel
si tu rencontres
le dieu des morts
romps alors notre alliance initiale
arrache-les
tu les connais
les corps grouillant de vers
pour que je cesse
d'entendre
la rumeur du chant des crêtes
un pays anéanti m'a élu
si le sens manque
enterre
le cadavre des vivants
dans le reste des mots
qui ont failli
muets désabrités putréfiés
à l'odeur de renard crevé
alors
de l'os poussera l'abricotier
6
noctambules
vous venez
esprits
en plein jour
habiter la pièce
vacante
repousser de votre souffle les murs
pour ne me laisser que votre discordant murmure
lorsque je me penche sur la table
vous retrouvez la trace et la forme de votre corps
vous m'avez appelé « l'éveillé »
et fait de moi un diseur de paroles ténébreuses
pour que je vous
spectres enflammés
donne une illusoire incarnation
spectres enflammés
qui volez à tire-d'aile
sans repos
et passez d'un songe l'autre
d'un clairon l'autre d'un toit l'autre
vous caressez la joue de l'enfant endormi
vous tordez le cou du narrateur apatride
pour vous enfoncer dans le feu et les yeux
et faire le récit de votre décomposition
dans les nuées
vous disparaissez dans l'air
comme des dieux diaphanes et inutiles
et vous vous glissez à travers mes mains
vers les mots du déni
esprits
pas même
peuple rassemblé par sa disparition
demeurez au loin
à la limite des limbes
paisibles
proches de la voix de l'ange du jour qui va clamant
« Lazare
veni foras »
mais personne ne témoigne de ce qui ne fut pas
et jamais n'ont existé les poètes attachés à l'arbre
poignardés
ô pères du récit et des grands hymnes
rien ne demeure de ce qui poétiquement demeurait
ne demeure que le rien
ô gardiens de nuit souffles sans maître
allez au loin
oubliez-moi
dormez
quittez le pays-de-langue
mortifère
des fantômes
criminels innocents
bouviers de la meute des étoiles
féroces
revenez quand je ne serai plus
dans ce cérémonial mensonger
je cherche
traducteur vocatif de votre disparition
la cendre d'une peau brûlée
comme la langue recherche ses mots rescapés
8
mais le plus sordide
est l'origine sans mélange
et passez d'un songe l'autre
d'un clairon l'autre d'un toit l'autre
vous caressez la joue de l'enfant endormi
vous tordez le cou du narrateur apatride
pour vous enfoncer dans le feu et les yeux
et faire le récit de votre décomposition
dans les nuées
vous disparaissez dans l'air
comme des dieux diaphanes et inutiles
et vous vous glissez à travers mes mains
vers les mots du déni
esprits
pas même
peuple rassemblé par sa disparition
demeurez au loin
à la limite des limbes
paisibles
proches de la voix de l'ange du jour qui va clamant
« Lazare
veni foras »
mais personne ne témoigne de ce qui ne fut pas
et jamais n'ont existé les poètes attachés à l'arbre
poignardés
ô pères du récit et des grands hymnes
rien ne demeure de ce qui poétiquement demeurait
ne demeure que le rien
ô gardiens de nuit souffles sans maître
allez au loin
oubliez-moi
dormez
quittez le pays-de-langue
mortifère
des fantômes
criminels innocents
bouviers de la meute des étoiles
féroces
revenez quand je ne serai plus
dans ce cérémonial mensonger
je cherche
traducteur vocatif de votre disparition
la cendre d'une peau brûlée
comme la langue recherche ses mots rescapés
8
mais le plus sordide
est l'origine sans mélange
de l'image
que tu as dévorée
voici de nouveau la langue dépeuplée
que tu as dévorée
voici de nouveau la langue dépeuplée
Krikor Beledian est né à Beyrouth, en 1945. Il s'est installé à Paris en 1967. Maître de conférences en langue et
littérature arméniennes à l'Institut de langues et civilisations orientales (INALCO), ancien professeur à l'Université
catholique de Lyon (Chaire d'Arménologie), il vit à Paris. Auteur de plusieurs ouvrages en arménien (poésie, essais,
récits), en français, notamment Cinquante ans de littérature arménienne en France, 1922-1972, (CNRS éd., 2001),
Seuils (Parenthèse, 2011), et bilingues, dont Avis de recherche. Une anthologie de la poésie arménienne,
(Parenthèses, 2006). Il prépare une étude sur le génocide arménien (Perspectives sur la Catastrophe, 1895-1922).
Seizième secousse, Juin 2015
