ԳՐԻԳՈՐ ՊԸԼՏԵԱՆ: ԱՆԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԼԵԶՈՒ

1
աղ կերանք
աւազ
յետոյ փշատները սեւ ձիւնին
լեռներու վրայ
հիմա
ցամաք ցուրտը
ցաւող մինչեւ չքացում
կռնծած
ձեռքերով
կակազող
անվհատ նոյն
հերքուած
վկան
ոչինչի

2
ջուրը
աճեցաւ
մինչեւ կոկորդ մը հուրէ
ապրիլը կը բուրէ դիակ այրածի
եւ ահա լոյսը պատառուն կ՚ըլլայ
դէմք մորթազերծ
թիթեղի սփիւռք
շունչս տուի զգետնուած քերթուածին

4
չորցանք
տղա՛ս
ատ արեւներէն ջուրերէն
օսկոր ու քար էղանք
խօսէ՛ մեզի
միւս շուքերէն
միւս դիէն խօսէ՛
եթէ կրնաս
եթէ դեռ կաս դուն
կ՚ըսեմ ինչպէս կայիր
դեռ մինչեւ ե՞րբ
պիտի ըլլաս
քու ձայնովդ այդ չանցնող արեւները փռես
խօսքերուն վրայ
դուն գիտես
օհ
հալեցանք
լեզու երազ փսխեցինք աւազին
մսեցանք տղա՛ս տարմատարմ լոյսին մէջ
հիմա
խօսքդ մորճիկ ըլլայ թող
ըլլայ փայտ ու գերան երդիկ ու անտառ որ
ծնինք
բայց անցնի կող կանաչ արեւներէն ու
ջուրերէն
դեռ մինչեւ ո՞ւր
պիտի ըլլանք
շամ սատակ վկայ
կռնծումէն
մոռցի՛ր
տղաս
որ չմոռնաս

երկրին հետ կորսուեցաւ ամեն պատկեր.

5
չեմ գիտեր ո՞վ
մէկը
ձեր լեզուն կտրեց ձեր բերնին մէջ
հատեց իմաստը լեզուէս
եղաւ
կանաչ խաղաղութի՜ւն
կատարներուն վրայ երկրին
եղաւ պարզկայ լուսին երկփեղկ
կոկորդի մէջ թխմուած
եթէ խօսիմ

կը մխրճուիմ ճիչի մէջ դատարկութեան
չեմ գիտեր ո՞ւր
հողի՞ն
երկնքի՞ն մէջ
երբ հանդիպիս մեռելներու
մեռած աստուածին
չըլլաս յարալէզ ու լէշի տարփաւոր
խզէ՛ իր հետ մեր դաշնութիւնն
սկզբնական
խլէ՛ անոնց
կը ճանչնաս
անոնց մարմինը որդնոտած
որպէսզի դադրիմ
լսելէ
աղմուկը կատարներու երգին
ընտրեց զիս երկիր մը ոչինչ
եթէ իմաստը կը պակսի
թաղէ՛
դիակն ապրողներու
թերի բառերուն մէջ
մնացորդ
համր անապահով նեխող
հոտով սատկած աղուէսի
այն ատեն

ոսկորէն կը բուսնի ծիրանենին

6
գիշերաշրջիկ ոգիներ
օր ցերեկով
կու գաք
կը բնակիք
սենեակին մէջ
դատարկ
կ՚ընդարձակէք պատերը խաւարով
կը լքէք ինծի ձեր մրմունջը ապաբան
երբ հակիմ սեղանին
կը գտնէք հետքն ու ձեւը ձեր մարմնին
զիս կոչեցիք արթուն
ու դարձուցիք խաւարախօս
որպէսզի տամ
ձեզի ներմարդացում խաբուսիկ
օ բռնկած ոգիներ
թեւթափող

որ չունիք հանգիստ
եւ կ՚անցնիք երազէ երազ
փողէ փող ու տանիքէ տանիք
կը շոյէք ծնօտն ու այտը քնատ մանուկին
կ՚ոլորէք վիզը պատմասանին աներկիր
կը խուժէք կրակին աչքին մէջ
պիտի պատմէք ձեր քայքայումը ամպ առ
ամպ
երամ առ երամ կը չքանաք օդին մէջ
աստուածներու պէս թափանցիկ եւ
անօգուտ
երբ կը սուրաք ձեռքէս
դէպի խօսք մը հերքիչ
ո՛չ իսկ ոգիներ
մնացա՛ք օ հեռուն
ժողովուրդ անհետացմամբ ժողովեալ
սահմանին
խաղաղ
ձայնին մօտ օրուան հրեշտակին որ գոչէր
Ղազար
ե՛լ արտաքս
քանի ոչ ոք կը վկայէ չգոյէն
երբեք չեղան քերթողները կապուած
ծառին
ու փողոտուած
մեծ հիմնոսներու քերթողահայր
ոչինչ մնաց որ ըլլար հաստատելի
քերթողաբար
այլ ոչինչը միայն
օ
գիշերապահներ անտէր շունչի
անդին
գացէ՛ք անդին մոռցէ՛ք զիս
քնացէք
լքեցէք լեզուահողը մահացու
ստուերներուն
ոճրապարտ անմեղներ
եղէ՛ք հօտաղներ աստղերու ջոլիրին
վերադարձէ՛ք երբ չըլլամ
կը փնտռեմ այս խարդախ
ծէսով
մոխիրը մորթին
ինչպէս լեզուն իր բառերը վերապրող
ես

ձեր չքացումը թարգմանող ձայնեղ գրիչ

8
բայց գարշելին

անխառն ծագումն է
պատկերին
որ կերար
ահա կրկին անժողովուրդ լեզուն

Langue dépeuplée 
traduit de l’arménien occidental par Lise Nazarian et l’auteur
1 

nous avons mangé du sel 
du sable 
et puis les ronces noires de la neige 

sur les monts 
maintenant 
un froid sec 
douloureux jusqu'à expiration 

les mains 
tranchées 
bègue 
le même obstiné 

témoin 
nié 
du néant 

2 

l'eau 
en crue 
jusqu'à une gorge s'épanouissant en flammes 
avril pue le cadavre brûlé 
et voilà la lumière déchiquetée 
visage dépouillé de sa peau 
diaspora de fer-blanc 

j'ai donné mon souffle au poème terrassé 

4

ces soleils ces mares
nous ont desséchés

mon fils

nous sommes devenus os et pierre
parle-nous
des ombres
parle-nous de l'autre côté 
si tu peux
si tu existes encore

je te parle
comme tu étais avant
et jusqu'à quand
vas-tu exister
pour étendre de ta voix ces soleils impassibles 
sur les mots ? 

tu le sais
nous avons fondu
craché langue et songe sur les sables
nous sommes devenus translucides dans cette
lumière dispersée 
à présent
que ta parole devienne rameau
qu'elle se transforme en bois et poutre toiture et forêt
pour qu'on naisse 
mais qu'elle retraverse les soleils verts et les eaux

jusqu'où
serons-nous encore ces chiens crevés

de témoins

du desséchement? 
oublie

mon fils

pour ne plus oublier

avec le pays s'est perdue toute image

5

je ne sais qui

quelqu'un

vous coupa la langue dans la bouche

sépara de la langue le sens

je mordis la paix des champs

sur les crêtes de la terre

la lune limpide à double tranchant

plantée dans la gorge

si je parle

je m'enfonce dans le cri du vide

je ne sais où
sur la terre
au ciel
si tu rencontres
le dieu des morts
romps alors notre alliance initiale

arrache-les
tu les connais
les corps grouillant de vers 
pour que je cesse
d'entendre
la rumeur du chant des crêtes

un pays anéanti m'a élu
si le sens manque 
enterre
le cadavre des vivants
dans le reste des mots
qui ont failli
muets désabrités putréfiés 
à l'odeur de renard crevé

alors
de l'os poussera l'abricotier

6
noctambules
vous venez
esprits
en plein jour
habiter la pièce
vacante
repousser de votre souffle les murs
pour ne me laisser que votre discordant murmure

lorsque je me penche sur la table
vous retrouvez la trace et la forme de votre corps 
vous m'avez appelé « l'éveillé »
et fait de moi un diseur de paroles ténébreuses

pour que je vous spectres enflammés

donne une illusoire incarnation 

spectres enflammés

qui volez à tire-d'aile

sans repos 
et passez d'un songe l'autre
d'un clairon l'autre d'un toit l'autre
vous caressez la joue de l'enfant endormi 
vous tordez le cou du narrateur apatride 
pour vous enfoncer dans le feu et les yeux 
et faire le récit de votre décomposition 
dans les nuées

vous disparaissez dans l'air
comme des dieux diaphanes et inutiles 
et vous vous glissez à travers mes mains
vers les mots du déni

esprits 
pas même
peuple rassemblé par sa disparition 
demeurez au loin
à la limite des limbes
paisibles
proches de la voix de l'ange du jour qui va clamant 
« Lazare
veni foras »

mais personne ne témoigne de ce qui ne fut pas 
et jamais n'ont existé les poètes attachés à l'arbre
poignardés
ô pères du récit et des grands hymnes
rien ne demeure de ce qui poétiquement demeurait 
ne demeure que le rien
ô gardiens de nuit souffles sans maître 
allez au loin
oubliez-moi 
dormez
quittez le pays-de-langue 
mortifère
des fantômes 
criminels innocents
bouviers de la meute des étoiles
féroces
revenez quand je ne serai plus
dans ce cérémonial mensonger 
je cherche
traducteur vocatif de votre disparition 
la cendre d'une peau brûlée
comme la langue recherche ses mots rescapés

8
mais le plus sordide
est l'origine sans mélange

de l'image
que tu as dévorée
voici de nouveau la langue dépeuplée

Krikor Beledian est né à Beyrouth, en 1945. Il s'est installé à Paris en 1967. Maître de conférences en langue et littérature arméniennes à l'Institut de langues et civilisations orientales (INALCO), ancien professeur à l'Université catholique de Lyon (Chaire d'Arménologie), il vit à Paris. Auteur de plusieurs ouvrages en arménien (poésie, essais, récits), en français, notamment Cinquante ans de littérature arménienne en France, 1922-1972, (CNRS éd., 2001), Seuils (Parenthèse, 2011), et bilingues, dont Avis de recherche. Une anthologie de la poésie arménienne, (Parenthèses, 2006). Il prépare une étude sur le génocide arménien (Perspectives sur la Catastrophe, 1895-1922).

Seizième secousse, Juin 2015

ԳՐԻԳՈՐ ՊԸԼՏԵԱՆ: ԹՌՉՈՒՆ

Առաւօտեան ապակի այլութեան մէջ այցելու

թեւ մը հալած
հպելով սահմաններուն սրբուած
ի՞նչ վանկ վարկած կը շրջի քարի հեռու երակներուն
ի՞նչ ընկղմած թռչունի միահամուռ խորութեան կը նայիս
անջատ
վերէն
կ՛անցնէին ծածանող ծիծառներ երաժիշտ
ու կը դողայիր վերամբարձ
միաձիգ
թեւերով ծառերու բացակայ
աստղ մը կանաչ կը բացուէր բոյրերու մով ճաճանչումին
ո՞վ էր հոն ո՞վ էր հոն
տերեւներու բիլ ու մանուկ ոռոգումին ողողող
եւ նոյն ալիքը հունչին անտառներէն կը տարածուէր երկնքին
կը քալէր համասփիւռ հոյլերու հոծ արշիպեղագոսէն
անդրատլանտեան նաւերուն ուղղահայեացք թռիչքէն
եւ ծովն էր յաւերժական իր աստղերու շրջուող ալիքներով հրային
եւ թաթառը կեդրոնախոյս անսկիզբ մինչեւ ձայները գերազանց կրակներու
ուր չեն հասնիր հին վկաները լեզուին
մինչեւ հոն ուր կապոյտ միաձայնութեան եւ անծանօթ մեծ թիւերու
ովկիաններուն կը ծագին
կը փշրուին ծիր կաթիններ հելիոմէ
կը քալէիր լռութեան եզերքներէն քայքայուող
քերթուածի յայտնութեան
թեթեւ
իբրեւ ձուկ ու թռչուն ու տերեւ միասին
եղաւ
կը պտտիս ապակի տարածոյթին մարմինիդ:

Quote of the Month: Գրիգոր Պըլտեան

Մտածել բանաստեղծիւթիւն մը, քերթուած մը, տող մը, կը նշանակէ ամէնէն առաջ յայտնաբերել, հարցադրութեամբ, գետինը, ուրկէ ան կու գայ։


Կրակէ շրջանակը, Դ. Վարուժանի Շուրջ, Անթիլիաս 1988

Krikor Beledian

VIENT DE PARAÎTRE :

Krikor Beledian

Seuils
Traduit de l’arménien par Sonia Bekmézian

16,5  × 23 cm, 258 p., 2011 / ISBN 978-2-86364-258-0 / 19 €
Éditions Parenthèses / collection diasporales

Premier volet d’une large fresque autobiographique, Seuils retranscrit les atmosphères d’une enfance beyrouthine. Composé en cinq scansions, le récit, d’une écriture résolument contemporaine, se focalise sur la découverte d’une liasse de photos de famille. Sur la sollicitation d’une voix, le narrateur retranscrit ces scènes de vie autour des personnages de trois femmes, Elmone, la tante, Vergine, la grand-mère, et Antika, la voisine. Construit comme une mosaïque, dans une langue ciselée, le texte recrée et réinvente ces vies et ces destins croisés, ces odyssées d’exode vers les pays d’accueil, à travers chaque détail des photographies retrouvées.
Le travail de mémoire du narrateur permet de restituer ces réalités d’enfance, parcourant des périodes, des lieux et des événements qui tous ont contribué à construire les «seuils» de son existence.


Krikor Beledian est né en 1945, à Achrafieh, quartier de Beyrouth.
En France depuis les années soixante-dix, il est maître de conférences à l’Inalco à Paris (Langues orientales).
Écrivain de langue arménienne, tour à tour philosophe, essayiste, poète, romancier, on lui doit de nombreux ouvrages qui en font une figure centrale d’une littérature contemporaine qui a renouvelé la pratique de l’arménien moderne.
Ses œuvres en arménien font actuellement l’objet d’une édition intégrale critique aux éditions Khatchents, à Erevan. Il a publié en français l’ouvrage de référenceCinquante ans de littérature arménienne en France : Du même à l’autre (cnrs Éditions, 2001).


Krikor Beledian sera présent à Beyrouth au Salon du livre francophone:

Mercredi 2 novembre 2011
à partir de 18 h
stand de la librairie El Bourj
(stand B1 — Biel - Centre Ville)

... et pour une série de conférences / signatures:

Lundi 31 octobre 2011 à partir de 19 h
Université Haïgazian, Beyrouth
Jeudi 3 novembre 2011 à partir de 20 h
Hamaskaine, Bourj Hammoud, Beyrouth
Vendredi 2 décembre 2011 à partir de 20 h
Hamaskaïne Marseille
du vendredi 9 décembre au dimanche 11 décembre
Salon du Livre arménien, Armen' Livres, Alfortville
(avec présentation de l'intégralité de la collection Diasporales).

... autres dates et lieux à venir....

………





Éditions Parenthèses
72, cours Julien
13006 Marseille
téléphone : 0 495 081 820
télécopie : 0 495 081 824
info@editionsparentheses.com