Մատթէոս Զարիֆեան։ ԴԵՌ ՉՀԱՍԱԾ...

Դեռ չըհասած այն մութ հեռուն,

Արցունք տեսայ իր աչքերուն...

        Մըտերմօրէն

        Ըսի իրեն՝

        Թէ պէտք չէ՛ լայ -

        Սիրե՜լ կ՚երթայ...

Եւ ուզեցի ժպտի՜լ, խնդա՜լ՝

Բայց իրե՛ն պես լացի ե՛ս ալ... ։

Mateos Zarifian Archives announced

We are thrilled to share that HOUSHAMADYAN, the online trilingual project to reconstruct Ottoman Armenian  town and village life,  has released a new article about poet Mateos Zarifyan, some of whose work has appeared in APP.

The English text may be viewed here:
https://www.houshamadyan.org/en/oda/middle-east/mateos-zarifian-archive-lb.html?utm_campaign=Houshamadyannewsletter5I71&utm_medium=email&utm_source=Houshamadyancontacts

Զարիֆեան Արխիւ - Պէյրութ, Լիբանան-ի բաժինը հոս կը գտնուի՝
https://www.houshamadyan.org/arm/oda/middleeast/matteoszarifianarchive.htmlՄատթէոս

In Turkish, the article appears here.

Please read, share and contribute financially to this amazing website.


This project is curated and produced by Lola Koundakjian in New York. To contact APP, send an email to: ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com.

Մատթէոս Զարիֆեան։ՁՄԵՌ ԻՐԻԿՈՒՆ

Դագաղի պէս նեղ օրեր,
Գերեզմանի փայտեայ խաչի պէս տխուր...
Դեռ երա՞զ, սէ՞ր -
Զո՜ւր է, զո՜ւր...
Գերեզմանի փայտեայ խաչի պէս տըխուր... ։

Ահա կ՚անցնին դիակի գոյն երկինքէն՝
Խուճապահար տարմերն անբախտ ագռաւի...
Ջարդէ փախչող մարդերու պէս կը հեծե՜ն.
Երկնքին մէջ ալ կը ջարդե՜ն՝ երեւի...

Ու փոթորկոտ իրիկունով,
Նախիրն ահա՝ լեռներուն մէջ ցանուցիր...
Ո՞վ գրեց, ո՞վ,
Կեանքի օրէնքը կարմիր... ։

*

Այս առտու,
Մարդ մը հուժկու
-Որ ունէր բիրտ ու արիւնոտ աչուըներ-
Մեծ կացինով մը ջարդեց
Լելակի ծառ մը տարէց։

Խորհեցայ թէ, երբ իյնար
Ծառն իր վըտիտ հասակով՝
Այն մարդն անշուշտ պիտի լար.
Ան հեռացաւ սուլելո՜վ...

Ո՞վ գրեց, ո՜վ... ։

*

Ահա կոչնակն Հայ ժամուն.
Հիմա հարկաւ մութ գըռիհններն են լեցուն,
Հայ մայրերով, մամերով,
Որ ժամ կ՚երթան իրկուն-առտու՝
Աւետարանն համբուրելու... ։

Անոնց տըժգոյն բերաններէն,
Հարկաւ, նորէն
Պիտի քակուի աղօթքն երկար՝
Մեռելներուն հոգւոյն համար... ։

Յետոյ անոնք, հարկաւ, նորէ՛ն
Իրենց տժգոյն բերաններով պիտի ներեն՝
Նոյնի՛սկ, նոյնի՛սկ թշնամիի՜ն...

Ու երբ մեկնին
Դողդողուն՝
Պիտի նորէ՛ն ունենան
Յիսուսի Ձեռքը շուշան՝
Ուսերնուն.. ։

*

Իրիկնամուտ, երկինքն ինչպէ՜ս կ բռընկի...
Աստուա՜ծ, Աստուա՜ծ,
Մարդիկ՝ ծունկի՝
Կարծես կ՚այրի՜ն,
Դիւային
Սա ամպերուն մէջ նետուած...

Ու կարծես թէ՝
Հեռուն,
Գլխատուած մարդ մ՚աստղերուն
Դե՜ռ կ՚աղօթէ
Բազկատարած. -
Աստուա՜ծ, Աստուա՜ծ... ։

*

Մա՜հ։
Ո՞վ է հըզօր իրեն պէս։
Մա՜հ, մա՜հ...
Պէտք է դընել, վերջապես,
Մեր հոգիները յըստակ՝
Իր երկարած սուրին տակ...
Ժըպտելո՜վ... ։

Ո՜վ գրեց, ո՜վ...

ՄԵԾ ԿՂԶԻ, ԱՊՐԻԼ 1923

Մատթէոս Զարիֆեան։ ԱՊՐԻԼԻ ՀՈՎԸ

Ապրիլի հովն աղջիկ մ՚է՝
Վարդ-մանիշակ շըրթներով...
Ապրիլի հովը, սակայն,
Երբ ըլլայ մո՜ւթ-մո՜ւթ գիշեր,
Աստուածուհի՜ կը դառնայ՝
Խենթեցընող համբոյրով... ։

1923

Մատթէոս Զարիֆեան։ Խաղաղութիւն

Դեռ կը հևամ.
Դեռ մահամերձ վարդերու պես տժգոյն եմ.
Հոգիիս մէջ, դեռ գիշերը Տառապանքին
Հսկայ բուի իր թևերը կը փռէ...
Բայց արդէն իսկ կապոյտ լեռնե՜րն են ահա,
Զոր երազեր եմ երկար.
Կապոյտ լեռնե՜րն, ու իրենց վէս կողերն ի վեր
Լռութի՜ւնը անրջական՝
Որուն համար արցո՛ւնք թափեր եմ երկար,
Երբ պատանի հոգիս մինակ կը մնար,
Մութ գիշերներ, աստղերուն տակ...

Մատներըս դեռ կ’արիւնին.
Ի՜նչ դժուարին վերելք էր այս,
Ապառաժէ ապառաժ,
Վիշտերու բեռը ուսիս...
ու ահա մութ, կապոյտ լեռնե՜րն են, իրաւ,
Շքեղ՝ ինչպէս մերկ հոգին,
Թէև տժգոյն ու հեռաւոր տակաւին...
Գիշեր չեղած՝
Ինչպէ՞ս նայիլ ամբաւին...

Բայց այս յուզո՜ւմը յստակ.
Ա՜հ, կարծէս թէ,
Այս խորտակուած կուրծքիս տակ,
Տրտմութեան հին աղբիւրն է որ,
Աւերակէ աւերակ,
Լուսնի լոյսովը օծուն,
Հոգւոյս ճամբան կը փնտրէ.
Ա՜հ, սփոփա՛նքը իր երգին...
Խաղաղութի՜ւն...

Այս իրիկուն,
Աստղերն որքա՜ն են վճիտ,
Ինչպէս շիթերն արցունքի՝
Որ կը թափին երբ մարդ կ՝իյնայ աղօթքի...
Խաղաղութի՜ւն:

Ու այս ձա՜յնը.
Բայց ծաղիկէ զատ ո՛չ մէկ իր կայ այստեղ.
Ահ, այս ձա՜յնը, այսպես խաղաղ ու տրտում...
Անհո՞ւնն է.
Ձայն կը լսեմ, կարծէս թէ,
Լռութեան այս անրջահև երգին մեջ...

Խաղաղութի՜ւն:

Literary Quote for May 2014

Իմ կղզիէս իր կղզին կ՛երթամ նորէն յամրօրօր:

ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆ, «Դէպի Սէր»

ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆ: ՀՍԿՈՒՄ

Քի՛չ մըն ալ հսկեմ, գիտեմ, կը լուսնայ.

- Դուրսը լուսնկայ գիշեր է խաղաղ -
Ճրագիս բոցը շուտ-շուտ կը ցածնայ,
Քի՛չ մըն ալ հսկեմ, գիտեմ, կը լուսնայ…

Ինչո՞ւ այս գիշեր հսկումն այս յամառ.
- Դուրսը լուսնկայ գիշեր է խաղաղ -
Աչքերըս կ՛այրին, միտքըս չի կենար,
Ինչո՞ւ այս գիշեր հսկումն այս յամառ…

Բիւր անգամ չըսի՞ թէ ա՛լ չեմ սիրեր.
- Դուրսը լուսնկայ գիշեր է խաղաղ -
Հոգիիս վրայ սեւ քօղ եմ ձգեր,
Բիւր անգամ չըսի՞ թէ ալ չեմ սիրեր…

Բայց ամէն անգամ որ այսպէս լռին
- Դուրսը լուսնկայ գիշեր է խաղաղ`
Միտքըս չի՛ կենար, աչքերըս կ՛այրին,
- Ահ, յիշատակը այն խոշոր ժայռին…:

ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆ: Ծառը

Ձմեռ օրեր,

Երբ փոթորիկն ըլլար մռայլ,
Ես կ՛երթայի խորն ամայի դաշտերուն,
Ականջ տալու կէս-գիշերուան քրքիջին:

Սլա՞ցքն անոր…

Պերճ ու հպարտ, խաղաղութեամբ մը խորունկ,
Ան կ՛երկարէր արտասուահիւծ աստղերուն
Բազուկներն իր հոլանի,
Զերթ պարմանի մ՛իր հարսին,
Գիշերին մէջ կը լսէի կարծես թէ
Ձայնն իր զուլալ համբոյրին…

Ինծի համար
Խորհրդանիշն էր ան Ոյժին ու Կեանքին…
Ու ես հաւատքն ունէի իր անմահութեան…
Փոթորիկին դէմ իր քրքիջով
Ան մտածումըս կը հանէր լեռնէ մը վեր…:

*

Անցեալ աշնան,
Օր մը յանկարծ մարդեր եկան
Խորն ամայի այն դաշտերուն,
Կացիններով, պարաններով…

Ուրուականնե՞ր էին կարմիր.-
Կը խնդային վհուկի պէս…:

Հսկայ մուրճովն իր արեւուն
Աստուած դարե՜ր աշխատեր էր անոր համար:
Այդ մարդերուն
Քանի մը ժամը բաւեց
Զայն խլելու իր յոգնաբեկ բազուկներէն….

Իր մահէն ետք
Ա՛լ չգացի, երբ փոթորիկն եղաւ մռայ,
Խորն ամայի դաշտերուն.
Մտածումըս իջեր էր վա՜ր Լեռներէն…

*

Հիմա աղուոր գարուն է.
Եւ անցեալ օր,
Մղում մ՛յամառ նորէն քայլերս ուղղեց հո՛ն,
Խորն ամայի այն դաշտերուն.
Եւ յուզումէս ինկայ ծունկի…

Կացինահար ծառն էր նման շիրմաքարի
- Սեւ գերեզման մը խոժոռ,-
Բայց իր կողէն`
Արծուաթըռիչ նիզակներու խրոխտանքով`
Բարունակներ ժայթքեր էին դէպի երկինք:

Անոնց մէջէն
Նորափետուր թռչուններ ե՜րգ կ՛երգէին…:

Մատթէոս Զարիֆեան։ Չ՛ըսի

Մութը չիջած, իրիկուընէ,
Իրեն ըսի թէ ինձ համար
Սէրը տժգոյն ծաղիկ մըն է,
Չոր շունչիս տակ չէի կրնար
Ապրեցընել―լուռ, կը խնդար․․․

Մութը չիջած, իրիկուընէ,
Իրեն ըսի թէ ինձ համար
Սէրը հիւանդ կարապ մըն է,
Չոր շրթունքներս չէին կրնար
Կեանքի բերել―լուռ, կը խնդար․․․

Մութը չիջած, իրիկուընէ,
Իրեն ըսի թէ ինձ համար
Սէրը մեռնող նշոյլ մըն է,
Զոր իմ հոգիս ալ չէր կրնար
Բոցավառել―լուռ, կը խնդար․․․

Ու լուսնին տակ, կես-գիշերին,
Երբ կ՛իջնէինք բլուրն ի վար՝
Կը կշտամբէր զիս հոգևին․
«Տես, հիւանդ եմ, ու չե՛ս գթար»
Կը մրմնջէր ու լուռ կու լար․․․

Բայց ես իրեն չըսի՞, չըսի՞,
Իրիկուընէ, մութը չիջած,
Թէ ցուրտ Հովէն եթէ մսի՝
Այս հոգիովս, ցավէն շիջած,
Չէի՛ կրնար հուր տալ, չըսի՞․․․

Մատթէոս Զարիֆեան։ Կարեկցութիւն

Պզտիկ աղջիկ մ 'ինծի կ'ըսէ
Որ զիս խենթի պէս կը սիրէ.
Պզտիկ աղջիկ մը զիս սիրէ՜...

Գիշերն անհուն իմ աչքերուն
Երեւի դեռ նա չէ՜ տեսեր.
Պզտիկ աղջիկ մ ’ինծի տայ սէ՜ր...

Երեւի դեռ նա չէ՜ նայեր
Հոգւոյս խաւար անդունդն ի վար.
Պզտիկ աղջիկ մ'ինձ սիրահար...

Եթէ լսէր թէ ո՛չ մէկ սէր
Այդ անդունդին մէջ կը շնչէր՝
Հէք պզտիկը չէր հառաչեր...

Ուստի եղբօր մը պէս ըսի
Որ լուսնին տակ մարդ կը մսի.Գնա՛, գնա՛ ննջէ՛ ըսի.

Յետոյ գացի՝ հեռո՜ւն լացի...

Compassion


A young girl tells me
She's deeply in love with me;
A young girl loves me ...


It seems she hasn't yet seen
The depths of my eyes at night;
A young girl tenders her love to me ...


It seems she hasn't yet looked
Into my soul's dark abyss;
A young girl loves me...


Could she but know not one love
Ever breathed in that place,
Wouldn't the poor little one sigh?


Hence, like a brother I told her
A body can catch cold under the moon;
Go, I said, and get some sleep.


Then I went far away and wept.

Armenian poetry, old and new : a bilingual anthology / compiled and translated with an introd. by Aram Tolegian.

Detroit :  Wayne State University Press , 1979. 

Mateos Zarifian in 1918

Մատթէոս Զարիֆեան՝ 1918-ին

Մատթէոս Զարիֆեան։ Իրիկուան Ծովը

Click to hear the audio clip The evening's sea read by Lola Koundakjian

Երբ իրիկուան ծովը դիտես՝
Կը տեսնես, խո՜ր, իրերն անտես…
Ա՜հ, իրիկուան
Ծովն ա՜յնքան
Կը տժգունի
Ու դող ունի՝
Որ կը տեսնես, աստղերու պէս,
Յըստա՜կ - յըստա՜կ իրերն անտես…


Մատթէոս Զարիֆեան

Մատթէոս Զարիֆեան։ Գիշերներ կան…

Գիշերներ կան այնպէ՜ս լոյս որ՝ կարծես թէ
Երկինքն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն անծանօթ աշխարհին,
Ուր կ՛ըսեն թէ աստուածները կը խորհին…

Գիշերներ կան այնպէ՜ս մութ որ՝ կարծես թէ
Ծառերն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն գեղեցիկ աշխարհին,
Ուր հոգիներ հոգիներու կը փարին…։

Մատթէոս Զարիֆեան: ԳՈՂՈՒԹԻՒՆ / ԱՇՈՒՆ ԳԻՇԵՐ

Click to hear the audio clip
Theft, and, Fall Evening read by Lola Koundakjian.

ԳՈՂՈՒԹԻՒՆ

Կիսամութին մէջ հոգիիդ
Պիտի իջնեմ այս իրիկուն.
Քանի մը վարդ աղուափըթիթ
Պիտի գողնամ ու տանիմ տուն
Պիտի արդեօք վշտանա՞ս դուն...

Գարո՜ւն է, քոյր, ամէն տունի...

Իմ տունըս, տես, ծի՛լ մը չունի...



ԱՇՈՒՆ ԳԻՇԵՐ

Լուսընկայ գիշերուան
Թափառողն եմ լըռին.
Ծեր վարդեր կը դողա՜ն
Որ ցուրտէն չսառին...

Լուսնի լո՜յս ամէն դի,
Նոյնիսկ ի՜մ աչքերուս.
Բայց ինչո՞ւ կը կաթի
Սա արցունքն այտերուս...

Լուսընկայ գիշերուան
Թափառողն եմ լըռին.
Երազներս կը դողա՜ն
Որ լուսնէն չսառին...

Մատթէոս Զարիֆեան