Арсений Тарковский: Комитас

Ничего душа не хочет
И, не открывая глаз,
В небо смотрит и бормочет,
Как безумный Комитас.

Медленно идут светила
По спирали в вышине,
Будто их заговорила
Сила, спящая во мне.

Вся в крови моя рубаха,
Потому что и меня
Обдувает ветром страха
Стародавняя резня.

И опять Айя-Софии
Камень ходит подо мной,
И земля ступни босые
Обжигает мне золой.

Лазарь вышел из гробницы,
А ему и дела нет,
Что летит в его глазницы
Белый яблоневый цвет.

До утра в гортани воздух
Шелушится, как слюда,
И стоит в багровых звездах
Кривда Страшного суда.

1959

ՌԱՖԱՅԷԼ ՊԱՏԿԱՆԵԱՆ: Հայերուս Թուքը

Դուն խելօք հաշուով վաճառական ես,

Միւլք, փող ու ապրանք, կ՛ասեն շատ ունես,
Բայց թէ փողէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, փողիդ ալ վրան:

Քաջ ես, լըսել ենք, ինքդ մեծաւոր,
Անուն յաղթողի ունիս փառաւոր,
Բայց թէ թըրէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, թըրիդ ալ վրան:

Ի վերուստ քանքար քեզի տուած է,
Հեղինակ անունդ աշխարհ փըռուած է,
Բայց թէ գըրչէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, գըրչիդ ալ վրան:

Հեռատես մըտքով դուն զարդարեցիր,
Հըզօր իշխանի սիրելի դարձար,
Բայց թէ մըտքէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, մըտքիդ ալ վրան:

Բանուկ ու ճարտար դուն ունիս ձեռքեր,
Շատ կը յօրինես թանկագին բաներ,
Բայց թէ ձեռքէդ Շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, ձեռքիդ ալ վրան:

Մեծ ուսում առիր, եղար գիտնական,
Գովքովդ լըցուած է մարդոց բերան,
Թէ ուսումէդ շահ չունի Հայաստան,
Թքել ենք քու ալ, ուսմանդ ալ վըրան:

Կու տամ քեզ պատիւ, կ՛ունենաս դու յարգ
Ու կը դնեմ քեզ ազնիւ մարդոց կարգ,
Երբ օրօրանէդ մինչ ի գերեզման,
Միակ ձըգտմունքըդ լինի Հայաստան:

Գարմար։ Մեր պատմությունը

Ով է ասել, լավ չեմ հիշում,


Բայց լավ գիտեմ.


Պատմությունը շատ է սիրում ուժեղներին։

Հին գրքերի փոշին մաքրեմ,


Գնամ հասնեմ անտիկ դարեր,


Գնամ քայլեմ հին օրերի փողոցներում,


Վարդանի հետ մեկնեմ մարտի,


Մաշտոցի հետ խոսեմ մի կուշտ,


Անցնեմ կորած փողոցներով,


Գիրքը փակեմ


Ու գամ նորից մեր օրերը։



Մեր պատմությունը գրում ենք հենց մենք,


Ու քանի որ սա այդպես է.


Ես սիրում եմ ժամանակը


Այն, որ հիմա ապրում ենք մենք։

2011 թ.

Գարմար։ Գայլի մուշտակ

Դուք քանդեցիք մեր դրախտը


Եվ քավարան սարքեցիք,


Եվ այրեցիք մեր մատյանը`


Ձեր մատյանը չգրեցիք։

Սպանեցիք տանտիրոջը`


Տուն ունեցաք վերջապես,


Եղաք և շատ և շատացող


Գայլի ոհմակ`բարբարոս ցեղ։

Թակարդ լարե՞մ, որսի գնա՞մ,


Ո՞նց ձեր ցեղին, պարտքը մեր տամ,


Անցնի անգամ հարյուր տարի,


Հազար տարի անգամ անցնի,


Չի մեղմանա ցավը վերքիս։

Դուք քանդեցիք մեր դրախտը


Եվ քավարան սարքեցիք,


Եղաք նաև հարմար գործիք,


Հարմար պահին` սուտ խամաճիկ,


Փափուկ բարձի` վարձու դերձակ,


Մինչև ե՞րբ եք ձեր այդ բարձով


Փակ պահելու ունկն աշխարհի։

Եվ պիտի գա՛ նոր ժամանակ


Արդարացի ու հատուցող,


Որսի պիտի գնան նրանք 


Ովքեր երեկ եղել են զոհ։

9/01/2011 թ.


Գարմար։ Մեր ճանապարհը

Մենք ընտրեցինք ճանապարհը


Թե ճանապարհն ընտրեց մեզ,


Ու գնում ենք` տուն կառուցող


Անշտապ քայլով շինարարի,


Եվ կոշիկի հիշողությամբ


Անգիր գիտենք, որտեղ է փոս,


Որտեղ ակոս։

Մեզ խաբելը շատ դժվար է,


Ինչպես մանկանն է դժվար խաբել.


Այն մանկանը, ով լավ գիտե,


Թե որտեղ կա քաղցրավենիք։


Մեր ճանապարհն այնքան նեղ է`


Հազիվ լինի աշխարհաչափ,


Բայց մենք գոհ ենք և եղածից


Դժգոհելը քանզի մեղք է։


Հավատացյալ չլինելով`


Բայց լինելով հավատավոր,


Շարունակենք մեր ընթացքը հավատալով,


Որ ոսոխը վախենում է միայն ուժից.


Մեր տաք զենքից, մեր սուր աչքից` հեռահար,


Իսկ աղոթքը հասկանում է միայն Աստված...




2010 թ.

Գարմար։ Ազատություն

Ես այնքան եմ ազատ,


Որքան որ ազատ եմ.


Շատն ու քիչը սրա


Ես դեռ չեմ հասկանում։

Թե լավ բժիշկ ես,


Ինձ այս դեղը տուր


Ճիշտ չափաբաժնով`


Ազատությունը չափ ու սահմանն է։


Ես դա հասկացա.


Նայելով անշուք փշալարերին`


Կեղծ սահմանների ազատությանը:


Անազատ մարդու ազատ մտքերը


Մի՞ թե չեն անցնում ողջ սահմանները.


Անցնում են, անշո՛ւշտ,


Բայց դրանից հետո միշտ մահանում են Հրանտ Դինքերը։

2010 թ.


Գարմար։ Առավոտ

Ջութակի պես նուրբ այս առավոտը

Գրկեցի մի օր ու հետըս տարա,

Ես չգիտեի և ոչ մի նոտա,

Բայց ոնց էր սահում աղեղը արա՜գ,

Լարերի վրով բարձր հոսանքի,

Կուտակումներից բոլոր ձայների

Ինձ դուր էր գալիս միայն այս ձայնը`

Ջութակի պես նուրբ այս առավոտի։

2008 թ.

Գարմար։ Ժամանակը

Ամեն ժամ ունի իր ժամանակը`

Հաշվված վայրկյաններ,

Անցնող ակնթարթ։

Ժամանակը` հորինված տիրույթ,

Ապրելով, դանդաղ մենք վատնում ենք այն,

Իսկ նա երբևէ պիտի սպանի

Իրեն հորինող հպատակներին։

18/02/09 թ.

Գարմար - կենսագրկան գիծեր

Գարմարը (Կարեն Մանվելի Մարդանյան) ծնվել է Վանաձորում, 1984 թվին։ 
Մանկությունը և պատանեկությունն անցել Է Դիլիջանում։ 
2006- ից տեղափոխվել ու ապրում է Ռուսիայում, ուր իր ասելով՝ հասկացել է Տերյանի այս խոսքը` «Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես»։

Պոեզիան դարձել է իր տխուր և ուրախ օրերի անդավաճան ընկերը։ Ինքնակենսագրականի մեջ նա նշում է, որ բանաստեղծությունը պահի, զգացմունքների, տրամադրությունների մի ամբողջ փունջ ունի իր մեջ, այն իր խտացված միտքն է թղթի վրա, իր կյանքը... 

Ռափայէլ Պատկանեան։ Հայերուս Բաղցանքը

Ա՜խ, ինչպէ՜ս կ՝ուզեմ տեսնել մեր հային

Ազատ, ապահով, կրթեալ, ինքնագոհ,

Ամէն հայի տուն՝ դրախտ երկնային ,,,

Լոկ այդ բանն ինձնից չունզենար մէկ զոհ:

Ա՜խ, ինչպէ՜ս կ՝ուզեմ տեսնել Հայաստան

Մի որ ազատուած թշնամու ձեռքէն,

Հայի երկիր, հայի սեփական ,,, 

Լոկ այդ չի բաժաներ ինձ իմ կոպէկէն:

Ա՜խ, ինչպէ՜ս կ՝ուզեմ, որ մեր հայերուս

Արծարծուէր սէրը ուսման, գիտութեան,

Հայի մէջ չի մնար մի հատիկ անուս ,,,

Լոկ հեռի ինձնից թուղթ ստորագրութեան:

Ա՜խ, ինչպէ՜ս կ՝ուզեմ, որ հաձ պատանիք

Դէպ համալսարան խմբով վազէին,

Եւ Զուիցերիա երթար հայ աղջիկ ,,,

Լոկ ինձնից նոքա կոպէկ չուզէին:

Ա՜խ, ինչպէ՜ս կ՝ուզեմ, որ մեր Զէյթունցին

Միթռայլեոզ, շասպոյ, ռմբկէն ունենար,

Ջարդ ու բուրդ անէր Քուրթ ու Չերքեզին ,,,

Լոկ ինձնից զէնքի նա փող չունենար:

Երբ մեր հայրենիք հրաշքով ազատուէր,

Մերոնք էլ ազատ կեանք-օր վարէին,

Ա՜խ, ինչպէ՜ս, ինչպէ՜ս լաւ բան կլիներ,

Երբ Հայք ինձ իրանց իշխան ընտրէին:

Ռափայէլ Պատկանեան (1830-1892Օ

                     Our Desire   

By Raphael Badganian   (1830-1892)

Translated By Kevork Kalayjian

                                   

Oh, how I would love to see Armenians

Free, safe, educated, and self-sufficient

Every Armenian’s home, paradise on earth should be …

But this shouldn’t require a sacrifice from me.  

Oh, how I would loved for Armenia to be

Freed from the hands of the enemy, 

Armenian rulers governing the Armenian country … 

As long as this aim doesn’t cost me a penny.

Oh, how I wish for all Armenian to be

Rekindled with the love of science, and discovery

For once and for all eliminate illiteracy

Onley if, no commitment is required of me.

Oh, how I wish to see, Armenian teens,

Heading to colleges and universities

Women … traveling to Switzerland for higher education;

As long as, no body expects a penny from me.

Oh, how I wished that our brave freedom fighters

Were equipped with all the advanced weaponry,

To defend the homeland against the enemy … but

To buy those arms, they shouldn’t ask for my money!

Finally, when our country is miraculously freed

Our people are independent, and self-sufficient

Oh, how wonderful and benevolent it would prove to be

For all Armenians, as their ruler … to elect me!

Ռափայէլ Պատկանեան։ ՎԱՐԴԱՆԻ ԵՐԳԸ

Հիմի է՞լ լըռենք, եղբարք, հիմի է՞լ,
Երբ մեր թշնամին իր սուրն է դրել,
Իր օրհասական սուրը մեր կրծքին,
Ականջ չի դընում մեր լաց ու կոծին.
Ասացէ՛ք, եղբարք հայեր, ի՞նչ անենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:

Հիմի է՞լ լըռենք երբ մեր թշնամին,
Դաւով, հրապուրանքով տիրեց մեր երկրին,
Ջնջեց աշխարհքից Հայկայ անունը,
Հիմքից կործանեց Թորգոմայ տունը,
Խլեց մեզանից թագ, ե՛ւ խօսք, ե՛ւ զէնք, —
Հիմի է՞լ լռենք:

Հիմի է՞լ լռենք, երբ մեր թշնամին
Խլեց մեր սուրը — պաշտպան մեր անձին,
Մշակի ձեռքիցն էլ խոփը խլեց,
Այդ սուր ու խոփից մեր շղթան կռեց,
Վա՛յ մեզ, շղթայով կապած գերի ենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:

Հիմի է՞լ ըռենք, երբ մեր թըշնամին`
Սոսկալի զէնքը բռնած մեր գլխին,
Կուլ տալ է տալիս արտասուք առատ,
Աղեխարշ բողոք վարուց ապիրատ.
Մեր գլուխ լալու Եփրատ ու՞ր պտռենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:

Հիմի է՞լ լռենք, երբ մեր թշնամին
Լիրբ գոռոզութեամբ լցրած իր հոգին,
Արդարութեան ձայնն հանած իր սրտից
Արտաքսում է մեզ մեր բնիկ երկրից,
Պանդու՛խտ հալածեա՛լ, եղբարք, ո՞ւր դիմենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, երբ մեր թըշնամին,
Անհոգ մեր բերած ծանր զոհերին,
Յուր լիրբ նըզոված ձեռքը կարկառեց,
Ազգության վերջին կապը պատառեց.
Հայի կորուստը մոտ է, ի՞նչ անենք, —
Հիմի է՞լ լըռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, երբ մեր թըշնամին,
Արհամարհելով մեր փառքն ազգային,
Մեր եկեղեցուն ձեռնամերձ եղավ,
Գառնազգեստ գայլին մեզ գըլուխ դըրավ,
Սուրբ խորան չունինք, արդ ու՞ր աղոթենք, —
Հիմի է՞լ լըռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, մարդիկ ի՞նչ կասեն,
Երբ մեր տեղ քարինք, ապառաժք խոսեն.
Չե՞ն ասիլ, որ հայք արժանի էին
Այդ ըստրկական անարգ վիճակին.
Մեր սուրբ քաջ նախնյաց գործերը գիտենք, —
Մինչև ե՞րբ լըռենք:
Թո՛ղ լռե մունջը, անդամալույծը,
Կամ` որոց քաղցր է թշնամու լուծը.
Բայց մենք, որ ունինք հոգի ու սիրտ քաջ,
Ե՛կ անվախ ելնենք թըշնամու առաջ,
Գոնե մեր փառքը մահով ետ խըլենք —
Ու այնպես լըռենք:


SHALL we be silent, brothers?
Shall we be silent still?
Our foe has set against our breasts
His sword, that thirsts to kill;
His ears are deaf to cries and groans.
O brothers, make avow !
What shall we do ? What is our part ?
Shall we keep silence now ?
Our foe has seized our fatherland
By guile and treachery ;
Has blotted out the name of Haig,
And ruined utterly
The house of Thorkom, to the ground ;
Has reft from us, to boot,
Our crown, our arms, our right of speech —
And shall we still be mute ?
Our foe has seized our guardian swords,
Our ploughs that tilled the plain,
And from the ploughshare and the sword
Has welded us a chain.
Alas for us ! for we are slaves,
And fettered hand and foot
With bonds and manacles of iron —
And shall we still be mute?
Our foeman, holding o’er our heads
His weapon fierce and strong,
Makes us devour our bitter tears,
Our protests against wrong.
So many woes are heaped on us,
To weep our sorrows’ sum
We need the broad Euphrates’ flood -
And shall we still be dumb?
Our foe, with overweening pride,
Treads justice under foot,
And drives us from our native soil —
And shall we still be mute ?
Like strangers in our fatherland,
Pursued o’er plain and hill,
O brothers, where shall we appeal?
Shall we be silent still?
Not yet content with all the ills
That he has made us bear,
His insolent and cursed hand
He stretches forth, to tear
The last bond of our nation’s life —
And, if he have his will,
Complete destruction waits for us ;
Shall we be silent still?
Scorning the glory of our land,
Our foe, with malice deep,
Invades our church, and makes the wolf
The shepherd of the sheep.
We have no sacred altars now;
In valley or on hill
No place of prayer is left to us;
Shall we be silent still?
If we keep silence, even now,
When stones have found a voice,
Will not men say that slavery
Is our desert and choice ?
The sons of brave and holy sires,
Sprung from a sacred root,
We know the deeds our fathers did —
How long shall we be mute ?
Mute be the dumb, the paralyzed,
Those that hold slavery dear !
But we, brave hearts, let us march forth
To battle, without fear;
And, if the worst befall us,
Facing the foe like men,
Win back in death our glory,
And sleep in silence then !

[Translation from Armeniahouse.org]