ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ։ Օրօր Նայիրիին

Բոլոր ձիուկները փայտէ չեն,

Բոլոր փայտերը խաղալիք չեն,

Բոլոր տուները տուն չեն ,

Բոլոր մանուկները մանուկ են

    եւ միմոս կը սիրեն:

Միմոս մը մէկ գոյն

Եւ երեք քիթ կ՚ունենայ.

Առաջինը իր բնական քիթն է,

Երկրորդը միմոսական քիթն է, որ բնական քիթին

    ճիշդ վրան է, 

Երրորդը՝ մանուկներու խնդուքը հոտոտալու քիթն է

    որ մեր քիթին ճիփճիշդ երկու անգամն է

    եւ չի տեսնուիր։

Նորէն աշխարհը պաղպաղակ կարծեր`

    մէջտեղերը թափթփեր ես

Փիղին փրթած պատիճը, Շիլային գօտին,

Թէպի Պէրին ժապաւէնը եւ Աննայիդ

    արդուկուած հագուստները։

Շա՛տ կը սիրեմ Քէպէճ Փէչդ ,

Ճաբոն ծնած է, հնդկագոյն մազեր ունի

Եւ քու մականունդ.

Բաց կանաչ հագուստ, բաց կանաչ ժպիտ,

Առաջ ճի՛շդ ասոր չափ էիր։

Խոշոր գնդակը պարտէզին անկիւնը հրեր ես

            ասանկ բան կ՚ըլլա՞յ։

Պաղպաղակի պէս կ՚իջնէ ձիւնը ,

Ամէն գնդակ ձիւնին-բուքին չի դիմանար

    եւ ինչո՞ւ պիտի դիմանայ, 

Ներս բերելու, տաքուկ տեղ մը պահելու է։

Կաղանդ Պապան ճինկը՛լ ճինկը՜լ պիտի գայ.

Երանի՜ Կաղանդ Պապային՝ չի բաւեր եղնիկ ունի

    կարմիր, պսպղո՛ւն քիթով եղնիկ ունի.

Չի բաւեր սայլ ունի՝ երկինքներէ՜ն, երդիքներէ՜ն

    թռչող սայլ ունի։

Բարիներուն ալ, չարերուն ալ

Ձմրան բոլոր երգերը ինքը կ'երգէ, կը շէնցնէ,

Ուրախ մարդ է Կաղանդ Պապան, տալուն համար

    եւ երթալուն՝ յաջորդ տարի ալ կը սպասենք :

Իսկ ո՞ւր է, ո՞ւր գացեր է Կաղանդ Մաման

Խենթ ենք ինչ ենք որ մենք իրեն բան չենք հարցներ,

Մինչդեռ ինքը՝ պարելէն առաջ

    մեզի ինչեր կը հարցնէ։

Գիրքդ բացեր ես նորէն արա

    Մէկ-էն Տասը սորվելու

Մէ՛կ հնդիկ, երկո՜ւ հնդիկ ,

Բոլոր հնդիկները աս որքան կլոր աչքեր ունին,

Ժապաւէն ՝ ճակատին , նաեւ թոնթոշիկ են,

(Կարծեմ քիչ մը սխալ գծուեր են):

Մէկէն Տասը համրելը երբոր սորվիս

    աշխարհը պիտի սկսի բարդանալ .

Կարգ կանոնէն աւելի ՝ օրէ՛նք պիտի ըլլայ:

Ալ փայտէ ձիուկիդ պիտի չնստիս ,

Փիղին պատիճը ընձուղտի պոչիկ պիտի չընես.

Պիտի չըսես որ

Բաց կանաչ հագած պուպրիկը բաց կանաչ ժպիտ ունի:

Ոչ–ի փոխարէն Այո՛ պիտի ըսես,

Այո–ի փոխարէն՝ Ո՛չ.

Կարեւորը Ոչ ըսելը չմոռնալն է:

Հիմա գիտես որ ոսպը օգտակար է ,

    եւ պաչիկը, եւ նարինջի հիւթը.

Յետոյ ՝ օգտակարը եւ վնասակարը յաճախ

    նոյնը պիտի ըլլան:

Վան Սոն Փարքին չուչու շոգեկառքը ձգած ՝

    գորշ մեքենաներու մէջ պիտի մտնես,

Եւ ես պիտի կարօտնամ աւազը, արեւը,

    ու վառվռուն տոտիկներդ.

Եւ երկար ատեն պիտի անցնի

Մինչեւ սորվիս որ տգեղ բադիկը՝ գեղեցիկ կարապ է։

Միքի Մաուսին խոփխոշոր դեղին կօշիկը

    պահած անկողինիդ տակ

Տաքուկ բարձիդ վրայ՝ օրուան փրկութեան ապաւինած

    մշիկ–մշիկ կը քնանաս,

Անշուշտ առանց անդրադառնալու թէ հիմա

Այս աշխարհի հազարաւոր կէտերուն վրայ

    Կարմիր Աղջկան կը խաբէ գայլը,

Տգեղ բադիկը լքուած մինակ կը զգայ ցուրտ լիճի մը վրայ,

Յովազը կը յօշոտէ եղնիկը, եղնիկը կը յօշոտէ թռչնիկը,

Թագաւոր մը չարութիւն կ՚ընէ, բոլոր հսկաները մեռեր են,

Մոխրիկը կը լուայ տունը եւ պարահանդէսի չ՚երթար

Ինչո՞ւ պիտի անպայման Մէկ -էն Տասը սորվիս ...

1987

« Բազմածուփ աշխարհ »

Vehanoush Tekian - TO NAYRI 

Not all ponies are made of wood
not all wood are toys
not all houses are home
all children are child
and they love mimes

A mime has one color
and three noses
The first is his natural nose
the second his own--
the mimic nose on top of the natural one
the third is to smell the children's laughter
a nose exactly twice the size of our own nose
and not to be seen

Again mistaking the world for a farm
you've scattered your things around
the elephant's detached trunk
Sheila's belt
Teddy Bear's ribbon
and your Anna's ironed clothes
I adore your Cabbage Patch
born in Japan with Indian-colored hair
and your surname
light-green dress
light-green smile
you used to be exactly that size

You've kicked the large ball
to a corner of the yard
is that a thing to do?

The snow comes down like ice-cream
not all balls withstand snowstorms
and why should they?
It should be brought in
and stored in a warm place
Father Christmas will arrive with jingle-jangle
he's got it made
not just reindeer
he has red-nosed reindeer
not just a sled
he's got a sky-spanning
roof-top sweeping sled

To both the good and the bad
he sings all the winter songs
he brings warmth

Father Christmas is a merry man
we expect his giving and his going next year as well

Where is Mother Christmas?
We're out of our minds not to ask her anything
while she asks us so many questions
before the ball!

You've opened your book again
to count one to ten--
One Indian Two Indians
all those Indians have such round eyes
bands around their heads
they're also cuddly
somehow I think they've been designed wrong

The counting of one to ten
when you've learned it
you'll find the world a bit more complicated
there will be law more than order
you'll no longer ride your wooden pony
you will not tail the giraffe with an elephant's trunk
you'll no longer say that the light-green dressed doll
has a light-green smile
you'll say yes for no
no for yes
--the important thing is not to forget to say no—

Now you know that lentils are good for you
so are kisses so is orange-juice
later what's good and what's bad for you
will often be the same
you'll get off the play-ground choo-choo
and get into grey machines
and I shall miss the sand
the sun and your restless little feet
and a long time will go by
until you learn that the ugly duckling
is a beautiful swan

Keeping the huge yellow shoe of Mickey Mouse
tucked away under your bed
on your warm pillow
you sleep tight counting on daylight's rescue
oblivious of course that at this moment
in a thousand locations on this globe
the wolf deceives Little Red Riding Hood
the ugly duckling feels abandoned
on a freezing lake
the panther devours the deer
the deer molests the bird
a king does evil deeds
the giants are all dead
Cinderella cleans the house
and does not get to the ball

Why do you have to learn one to ten?

Translated by Tatul Sonentz

Եղիշե Չարենց: Գիշերապահը

 Ես արթնանում եմ, երբ քնում էք դուք

Եւ գիշերն ամբողջ անխոնջ ու անքուն,

Երբ փողոցներով չի անցնում ոչ-ոք —

Քայլում եմ, քայլում անկիւնից-անկիւն:

Քայլում եմ և լուռ մտածում եմ ես,

Որ չունեմ ձեզ պէս ոսկիներ, գանձեր,

Բայց գիշերների մենակութեան մէջ

Ձեր ոսկիների հսկողն եմ դարձել:

Հսկում եմ, հսկում, որ ոչ-ոք չգայ

Եւ չգողանայ ոսկիները ձեր:

Հանդարտ է շուրջս՝ ձայն, շշուկ չկայ,

— Իմ կեանքն էլ, մի՞թէ, այսպէս չի՞ անցել:

Ես չեմ շտապել առաւօտ ծէգին,

Ոսկի չեմ դիզել, չեմ գանձել ոչինչ.

Նայել եմ միայն հեռու աստղերին,

Որ ահա նորից հե՛զ թարթում են ինձ:

Նայում եմ լուսնին: Հսկում եմ արթուն:

Աշխարհը — անհո՛ւն, աստղազարդ տեսիլ:

Իսկ երբ արթնանաք — կը գնամ ես տուն —

Եւ անո՛ւշ, անո՛ւշ կը քնեմ ես էլ...

1916

Sotère Torregian: Vision Quest

For Yeghishe Charents (1897–1937) 

and 

in Memoriam, Diana Der Hovanessian (1934-2018)

mais c'est moi qui  leur réclame mon trésor volé

Le Rebelle, from Et les chiens se taisaient   

Tragédie par Aimé Césaire

Yet again une autre fois I speak

to you O Heart of A Lion you are ever remembered

Your heart still beats its rhythm within me

and in every Armenian still

What can Poetry declare

about you your dreams your hopes your love

for a homeland to welcome the dispossessed

There are days I do not know

where or why I am

as I gaze out of my window

as a virtual prisoner here in this home

watching

folks out there pass by

as if sleepwalking or in a cloud

The drums of Africa beat inside me

calling still in this dépaysement

         --AWAKE ! -- ARM !-- REVOLT !

As you called from your prison-cell to your people

themselves downtrodden and confined

not only by dictators

but by superstition also and suspicion

of each other Vanetsti and Bitlistsi !

Yet here is yesterday today and tomorrow residing

as one within the soul

of the Poet's

         Vision - quest for a new life

for all of man -and -womankind

         and that of the world that would be

as was once proclaimed the kingdom of God on Earth

  Sotère (L'Inconnu )

  17 mai 2025

Նորա Պարութճեան։ Ճերմակին վրայ

ճերմակին վրայ ընդլայնած պատմութիւն մը կը հեւայ

ու չի կրնար արձակուիլ իր սաւանի տարածքէն

անցեալն այնտեղ մերթ ընդ մերթ կը մռմռայ  համրօրէն

լռութիւնը քունի մէջ ըմբոստութեան ծախելով

կը հանդարտի խաւարը

լոյսին հաշիւը չկայ

շղարշուած հարցումը ծոցէն իջնող վիրապի սանդուխները կը փնտռէ 

մոռցուելու 

բայց որմէ՞

որո՞ւ կողմէ ան կրնայ անգամ մը եւս բեղմնաւորուիլ

ու վարդ բուրել 

եղանակները մեկնեցան առանց ետեւ նայելու

հրաժեշտի սիրային հպումն անգամ ողբերգութեան թաթխելով

չպատմուող մարմինը  

ինքն իր վրայ կը հալի

ու ինքն իր մէջ ոչնչութեան հունտերը մէկիկ մէկիկ կը ծամէ 

անոնք պիտի չպայթին

չունին միջուկ

ոչ իսկ խօսքի զօրութեամբ կեղեւներէ մերկացնող արթնութիւն

հեւալու պէս կը սահին դէպի անզօր ժամանակ 

բայց հողին մէջ տեղ չունին 

Happy 19th Anniversary, Armenian Poetry Project !

Today is the start of APP's 20th year.

It's hard to believe that, what started as my experiment to learn about RSS feeds, became a unique place where the lonely and the curious reach out to poetry TM.

Earlier this month, the site passed two million visits. That's quite an achievement and I will celebrate it, as I often do, quietly, reading poetry. 

Here are a few key achievements: APP remains the only website providing audio and text RSS feeds of poems written by Armenians, as well as contemporary authors on Armenian subject matters.

It continues to provide all internet surfers free access to the webpage and audio, RSS feeds from follow.it, and since last year, audio clips on Spotify.

I invite you to join our readers in celebrating APP's broad spectrum:
- independent research of the best Armenian poetry I can find
- gems by authors from the 19th century to the present
- introduction to out of print books, periodicals and digitized archives
- an index by author and country
- experimental works by contemporary authors
- introduction to budding authors
- works mostly in Armenian, English or French, with translations provided whenever possible


A special thanks to: 

You, our Readers -- you make it all possible. Your constant encouragement motivates the poets, the translators and the teachers.

 

To the Armenian Institute, London, and, IALA who helped celebrate the 15th anniversary with readings and a commemorative booklet. 

To the Poets around the world. You have sent your work, became friends, and supported this unique anthology. 

Although many have gotten in touch, I wish to thank: 

Peter Balakian, James Baloian, Sarkis Vahaken, Jean Assadour, Alan Whitehorn, Arpine Konyalian Grenier (RIP), Diana Der-Hovanessian (RIP), Aram Ketenjian, Tamar Boyadjian, Panos Jeranian and William Michaelian who sent their books and notes.

Ikna Sariaslan, Aram Saroyan, Gregory Djanikian, Michael Casey, Sotère Torregian, Lorne Shirinian, Raffi Setian, Lory Bedikian, Nancy Kricorian, Esther Heboyan, Keith Garebian, Nora Nadjarian, Nancy Agabian, Jim Erkiletian, Michael Akillian, Mark Gavoor, Albert K Kapikian, Garo Armenian and other contemporary authors for their permission to post their poems.

The Armenian Students Association, RI who funded the poetry competition winners from 2011-2014, and to the judges of the Arthur Halvajian Memorial poetry writing competition: Garen Kazanc, Christopher Janigian; Lisa Whitten, Silva Ajamian, Dr. Rachel Goshgarian, Father Mesrob Lakissian and Alice Movsesian.

Louise Kiffer of France and Sylvie M. Miller of U.K. for their translations of poems into French, and Tatul Sonentz-Papazian, US, for his translations into Armenian, French and English.

The budding poets who sent me emails and who participated in the 1st, 2nd and 3rd anniversary Poetry Blasts, and APP's poetry writing competitions including those during the pandemic.

The volunteer readers who contributed their voices to 19th - 21st century authors.

The staff at Horizon Weekly's Literary Supplement (Montréal); the Aztag Daily's Literary and Arts Supplement (Beirut); the New York Public Library (Humanities Research); the Glendale Public Library; the Zohrab Center (New York); the Armenian Prelacy (New York); the AGBU's Bibliothèque Nubar (Paris); and, the former Librairie Samuélian (Paris).

Dr. Levon Avdoyan, now retired from Library of Congress, for his assistance in researching books,
Prof. Theo M Van Lint, Oxford University, for his scholarship and help in acquiring texts,
Nvair Kadian Beylerian for the use of her grandfather Anoush Krikorian's library,
Zachary Jean Chartkoff for his contribution of books to the ever expanding APP library,
Artsvi Bakhchinyan and Vartan Matiossian for their scholarship and translations,
Prof. Dora Sakayan for her translations of Paruyr Sevak and her enthusiasm,
Prof. Valentina Calzolari for her translations published in the series Patrimoine littéraire J.-C. POLET (éd.),
The L.A.'s Zephyr Poets --Tina Demirdjian, Armine Iknadossian, Shahé Mankerian and Alene Terzian; Karen Karslyan, and Ara Shirinyan, for their support and participation in readings,
Albert Kaprielian for his aid in getting documents on Canadian-Armenian poet Sha[u]nt Basmajian,
Per Wik who introduced his grandfather Harout Kosdantyan and his work,
Gagik Batikian for his love and sharing of Istanbul's contemporary Armenian poets,
Elizabeth Grigorian for her assistance at the Glendale Public Library.
Catherine Fletcher and the editorial staff at Rattapallax for devoting a special feature on post-Genocide Armenian Poetry where I was a guest editor. 

Tato Ayvazian, former director of AI, and Olivia Katrandjian, founder of IALA 

Friends and colleagues, including the Western Armenian Women's Writers Collective who have personally supported my creative writing. 

Lola Koundakjian
Curator and Producer of The Armenian Poetry Project
ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com

____________

Unfortunately, APP does not receive financial support for this endeavor. Therefore, the research, data entry and audio recordings are entirely a labor of love.


If YOU ENJOY this website, please consider making a donation via Paypal.com by clicking on the button below. Your donations help maintain the audio website, buy books and replace equipment for the recordings as well as research in libraries near and far.

Click here to donate via Paypal

հայերէն՝ To view the Armenian characters, setup your browser to view UNICODE (UTF-8) as the character's encoding.

Thank you Lola Koundakjian

ՆԱԶԵՆԻ ՏԷՐ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ: ՄԵՐ ԱՊՐԻԼԵԱՆ ՀԵՐՈՍՆԵՐՈՒՆ

Դուք ձեր մահուամբ յագեցուցիք ազատութեան
Ծարաւը մեր, ծաղկեցուցի՛ք գիւղ ու աւան ,
Հըրաշք հագուած Հայաստանին, տուիք մէկ նոր
Հեքիաթային ու լուսասփիւռ պատկեր մ ՛աղուոր:

Եւ շառաչող ջրվէժներու վազքովն ուժգին
Յաւերժաձայն մեր մէջ, հոսուն , նըւիրումին
Տուրքը կ՛ուզեք , աստուածօրէն կը պարտադրէք
Լեցուիլ ձեզմով, յաւե՜տ յիշել. խաղաղեցէ՜ք .

Նահատակներ յաւերժին մէջ Հայերդ բոլոր
Շաչող սուրի երգ մը թողիք, ձա՜յն դարաւոր ,
Ու սըրբացաք ձեր մարտական յիշատակով
Եւ տեղ գըտաք Վարդաններու անունին քով ։

Եղաք նո՛ր փառք, եղա՛ք պատիւ նոր պատմութեան
Եւ աժտահան խորքին պոռթկող կարմիր արեան,
Սլացք տուիք մեր առնական թափին, կամքին,
Վարդի փոխան փուշն հագուելով հայրենիքին:

* * *

Բայց երդմնադիր որոշումով անմահ եղբարք
Դարձաք հերոս, դարձաք արեւ անմար կըրակ ։
Ոտքի՛ Հայեր , խոնարհեցեք յիշատակին
Առջեւ հզօր եւ ուստեցեք դուք սըրտագին
Անոնց նըման կանքով կեանք տալ Հայաստանին։


«Արէւ», Գահիրէ, Ապրիլ 24, 1961

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԶԱՏԿԻ ՊԱՏԱՐԱԳ ՄԸ

Կը ղօղանջեն զանգակները
Համաչափ կը շարժին քշոցները
Կը ցնծան ծնծղաները ցնծութեամբ
Կը խնկարկեն բուրվառները հրավառ
Կը ղօղանջեն
Կը ղօղանջեն զանգակները վերամբարձ

Գմբէթէ գմբէթ կ՛արձագանգէ Կոմիտաս
Կամար է կամար կ'արձանանայ Կոմիտաս
Կը պատարագէ Շահան Սրբազան Սվաճեան
Կը քարոզէ Շնորհք Պատրիարք Գալուստեան
Կը հնչէ քառաձայնը Կոմիտասեան
Երգչախումբը կը վարէ Նուպար Գարիպեան
Ժիրայր Ասլանեանցի կախարդիչ մատները
Կը պարեն երգեհոնի ստեղնաշարին վրայ
Եւ իր հոյակապ առոգանութեամբ
Աւետարանը կը կարդայ
Տարօն Քահանայ Սիրականեան

Զանգակները կը ղօղանջեն վերամբարձ
Խնկաբոյր նուագը քշոցներու — ծնծղաներու
Կը ծփայ քուլայ —քուլայ
Կը տարածուի ալիք — ալիք
Եւ իր հիասքանչ ձայնով աննման
Մեզ կը վերացնէ Գէորգ Պօյաճեան

Կարօտի
Կարօտի զանգակները դեռ կը ղօղանջեն վերամբարձ

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ
«Մարմարա» Ապրիլ 10, 2025

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ: Հաշտութիւն

Կ՛անցնին օրե՜րը,

Ժամանակները կը փոխուին,

Իսկ մենք, սիրելի՛ս,

Կը սորվինք համակերպիլ:

Կլիման կը փոխուի, կը հաշտուի՛նք,

Կը կեղեքեն մեզ, լո՜ւռ կը համակերպինք,

Տագնապ ու վիշտ կը կրծեն, կը յօշոտեն մեզ,

Կ՛ընդունինք որպէս մեզի վիճակուած

Անհեթեթ խաղը մեր չար բախտին,

Ժամանակի` մեր դէմ ունեցած

Հակակրանքն ու վրէժը պարզապէս.

Վարժուեցա՜նք ակամայ, կուլ տալ

Մեր օրերուն ձախորդութիւնները բոլոր,

Մեղքի բաժինը ընծայել ուրիշին:

Օրերը կ՛անցնին, կեանքեր կը հիւծին,

Ուրախ պահերը կը դառնան ժլատ ու սակաւ,

Կը համակերպինք ցաւին,

Կորուստին,

Յուսախաբութեանց նա՛եւ,

Հարցադրումն ու բողոքն անգամ մեղք սեպելով`

Կ՛որսանք րոպէները երջանիկ,

Կը շիջինք օրէ օր, կը սուզուինք հոսանքին մէջ,

Հլու, հիասթափ ու հաշտ:

Մեր վիպերգութիւնը գրեցին ուրիշներ հզօր,

Ծնան հերոսներ կեղծ ու երգեր այլանդակ,

Մեր երգը կորսուեցաւ եթերին մէջ անյիշաչար:

Ու եթէ հարց տան մեր մասին, ըսէ՛ք,-

Մեր անունն էր համակերպութիւն,

Մեր կեանքի խորագիրն էր հիասթափութիւն,

Իսկ մեր կտակն էր հաշտութիւն.

Մենք վճարեցի՛նք մեր ժամանակի մուրհակները բոլոր:

 Օգոստոս 27, 2021, «Ազդակ» Գրական

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՀԱՄ

Դուք բանջարեղէններուն համը գիտէք
Դուք կանկառին — կարոսին    — կաղամբին
Դուք վարունգին —շոմինին —ստեպղինին համը գիտէք
Մինչդեռ անոնք
Բանջարեղէնները ` հողին համը գիտեն

Դուք ձեր ապրած սէրերուն համը գիտէք
Մինչդեռ բանաստեղծները
Դեռ չապրուած - դեռ չծաղկած սէրերուն
Դեռ չխոստովանուած գաղտնի սէրերուն համը գիտեն
Բանաստեղծները վերջացած – փշրուած
Չսպիացած սէրերուն համը գիտեն

Բանաստեղծները գիտեն թէ
Կղզի մը եթէ ուրիշ կղզիի մը սիրահարի
Երբեք պիտի չկարենայ ողջագուրուիլ
Իր սիրելիին հետ
Բայց բանաստեղծները
Այդ անկարելի սիրոյ
Այդ անկարելի համբոյրին համն ալ գիտեն

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ

Լոյս տեսած է Նոր Մարմարայի մէջ՝ 24.3.2025

Rupen Khajag: We regret to inform you

Kornidzor, Sept. 28, 2023 (Photo: R. Janbazian)

This is not happening.
This was never here.
No, you must be mistaken.
We checked the records.
Nothing was found.

A church bell does not ring.
A house does not burn.
A road does not vanish.
A name does not fade.
A mother does not carry her child across a
border that does not exist.
A child does not drive seven souls through a war
that does not happen.
A land that never was
is now confirmed to be nothing at all.

We regret to inform you:
The past is no longer available.
The present is under revision.
The future has been reassigned.
For further inquiries,
please contact no one.

There is no one left to answer.

***

This poem was published in Torontohye's March 2025 (#211) issue.

Leonardo Alishan: Songs of Armenia

I: Armenia Sings to the Black Sea

My teeth, the songbirds, age with snow, 

the winds plough wrinkles on my face, 

and each of these stones, my bones,
has a sea gull for a heart, caught in its marrow.

I dream of my hair, sails,
my fingers, sailors,
and seasons of God's breath
blowing in my hair.

The apparition of a horse 

haunts my mind, the storage 

of Ararat's ancient tales. 

The sound of swords slamming 

against blood-black sacrificial 

altars of foreign gods, echoes 

in the hollow of my hands.

My hands, in dreams, are seashells, 

splashing blue secrets into my ear. 

My soul is a soft shore
in my dreams, salt in her words.

Arax, my bloodstream, sings my life 

to me. Wolves drink from the banks 

of Arax, when you, my lost lover, my sea, 

gone with the leaf and the wind,
are aeons of annals away,
the memory of motherhood
in an ancient woman's leather breasts.

Venice... sails of silk . . .
wet under the vulture's wing –
sunburst after clouds,
sunstroke after snow –
turquoise of your water
into drops of sweat. . . .
My mad daughter in my room, Arax
walks round and round my heart.

Shattered ships, scattered driftwood,.
the sunken skeletons of my firm-breasted yesterdays, 

disturb my dreams, my sea, O husband
of fish soul, and black heart.


II: The Seafarer Sings to Armenia

My fate soaks in the diary of a wave.

Wind pulls at the sea's white hair,
sea screams the piercing cold of her shells 

into the pearls of my spine, night's necklace 

breaks and splashes into the sea, sparks 

and patches of smoke rise to the deck.

With salt in my lungs,
I make my way through water 

to water, never reaching you.

Stories of you reach the islands of my days 

and suckle me to sleep, and to sunrise, 

woman of my father's eyes
and mother's hair.

Wind and water recognize
among sea-blue flowers and sun-gold grass,
the two black buds blooming
in my blood-rimmed eyes, 

offspring of seeds
slipped through your fingers.

Dusk settles ancient dust
on the roofs of Yerevan,
my hair grows gray.
The mountain my mother milked every morning 

for my snow, is left untended,
milk oozing from her swollen breast.
Longing, I weep my daughter's watery arms.

My winged arms, in dreams,
are sheltered in winter with wool
your hands weave in your sleep.
Winds of these steel cities
have plucked feathers
from my wheat-old wings and pressed them
with dying flowers
in the history books of lonely girls.

Your mirage appears through the angle
of a gray angel's wing, spread above a factory. 

Images of you meet my mouth with bird-beaks. 

From the idle islands no one sings,
no bird leads to harbor,
no harbor leads to you.

Pillaged caravans, crushed villages,
the rotting corpses of my stallion yesterdays 

disturb my dreams, my home, O wife
of snow soul, and bone heart.



III: The Wedding Song

Shattered stained-glass windows 

scattered on the dry sand...
Though I draw His face on the cave's wall 

He does not come to me.
    The souls of wolves caught
    in the starving wind, have set 

    the pieces of glass, words
    I have gathered, to music . . . . 

Of children's mouths, opening 

into petals of holy colors
I sing
to myself, of the autumn wind I sing
rushing through the sleep of yellow leaves.

Quicksilver rises through the pearls of my spine. 

My eyes are on the wind
in the eyes of my son,
on this torn paper bag,
on the marbles of dead days 

scattered all over the street.
I cannot catch the wind
in this torn bag,
with these eyes of marble
I cannot love.

Heavy with a scream, my tongue
the wave, rises
but drops. Through the songbirds,
my snowy teeth, your name blows
with the blood-warm breeze of aeons 

of summers and springs:
Ani... Ani...
anointed with the milk of snow.

The affluence of answers decorates 

the ancient throat of your columns, Ani. 

The powder of the black petals in my eyes 

and your stones: that alchemy

molds my bones - the nests
of sea gulls, the fields of wheat. 

My lips season fish-words with salt, 

with salty lips I sail your name, Ani,
on seven seas.
Your scattered bones, my spoils, words
of many colors, pieces of glass cut with diamonds, 

meet into a window and shield my son
from the wild, piercing wind.
Ani... Ani... your name still sings to me.

My silk-wings are your sails,
on your stone-thighs I stand.
In your forests of my hair, songbirds sing,
and fishes lay eggs in the Van and Sevan of my eyes.
I, mountain, hold high the drowning child of the ark. 

My arms are your borders,
my fingers, your sentinels.
The wheat-mane of my son will dance, Ani,
as he harvests the winds
in your fields.

Ani,
    water, palm tree, home,
                                    oh Ani, 
through the pieces of night 

on these desert-flat pages, 

through the black cracks 

of these white columns,

you sing to me.

This poem appeared in the Winter 1981 issue of Ararat

Հայ­կա­նուշ ­Մառք Գիրք մը հեղինակ մը "Կեանքն ու Գործը"

 

ԾՈՒԼՈՒԹԵԱՆ  ՊԱՀԵՐԷՍ

Ուզեցի որ արեւ ըլլամ

    Մուխը խեղդեց զիս -

Ուզեցի որ բոցը ըլլամ

    Հովը մարեց զիս :

Հ . Մ .

ԾՈՒԼՈՒԹԻՒՆ

Չխլրտի ոչի՛նչ սրահին մէջ։ Եւ ծաղկամանները նիրհեն յոգնած վարդերով : Դաչնամուրին լարերը չտան ո՛չ մէկ երազ, ու չօրօրուի՜ ոչ մէկ իր: Հովը կենայ , եւ, Հովբեկները իյնան ուղիղ ծալքերով ։ Ժամացոյցին թիք թաքն ալ սառի՜։

Չխլրտի ոչի՜նչ սրահին մէջ : Մեղմ բոյրերը մահանան : Ժամանակը չսահի՜ , եւ աչքերը չնայի՜ն : Չխլրտի՜ ոչ մէկ իր : Եւ մրափը ծածանի , դանդա՜ղ, սրտի մը վրայ։



ՕՏԱՐԱՑՈՒՄ

Երա՜զս, երբեﬓ կը տանին քեզ ինձմէ հեռու, տափաստանի մը մշուշին մէջ, սարաւանդի մը արեւին տակ, կամ այլուր:
Կը յածիս ջուրի եզերքներուն վրայ, հրուանդաններու ծայրը, շամբերու ստուերներով վերջացած:
Երա՜զս, ի՜նչքան աղուոր ես ջուրի եզերքներուն վրայ,  հրուանդաններու ծայրը, շամբերու
ստուերներով վերջացած:
Բայց և, Երա՜զս, դուն այն ատեն ի՛մս չես...

ԼԻՃԸ

Լիճ մըգիտեմ ես , տարակայ , մենիկ ու լռին:
Մանուշակները կ'անտառեն անոր եզրերը , եւ իրենց խորհուրդներով կը
մթնցնեն զայն :
Մարդկային աչք մը չի ծակեր բնաւ անոր խորութիւնը , եւ Հովը , այն
կողմերէն անցած ատեն, չի վրդովեր զայն իր լիզումներով։
Այս այն լիճն է , որուն մէջ , մութին, իրենց արցունքներէն շիթ մը ձգելու
կ՛երթան բոլոր սիրտերը որ կը հեծեծեն։

Շնորհակալութիւն Տոքթ. Թամար Պոյաճեանին որ գիրքէն էջեր հայթայթեց

Arpine Konyalian: THE BLACK EEL

Silent
blind of skin
bearing heavy what was told 

in smoothness that is denial of form, categories
of scaly, crusty, protruding 

categories... she moves 

black and blind
with stone-colored madness in her eyes 

in her enlarged eyes that carry
the bulge of drowned Mesopotamia
on their pupils, that focus back and forth
that flutter . . .
her strong-muscled jaws have disappeared inward 

within themselves, and she hurts
from the thinness of purpose that presses 

hard on her lips

the black eel knows
an obscure deaf matter that is
sand of Palmyra against her skin
a hovering of wetness that warps her 

carries her through foreign land 

slithering
through foreign rock, over
huge water reflecting her form
awestruck and twisting ...
she is blanked with befitting instinct 

that drives her in a release, thrusts her 

charm, evoking the demons of the sea 

the orange of the sun
the yellow-orange that beguiles her
that she evades, knowing
she is star material
on earth, rock material
striped silk material of aeons
soon to be splintered, dispersed
into a groaning cycle
of black eel
eel unto eel

nothing will stop her
not even her awkward skeletal mind
she has been on her way
for a long time now

This poem appeared in the Winter 1981 issue of Ararat

Հայ­կա­նուշ ­Մառք - Quote for the month of....

մարդ չի գիտէր,
հովը չի գիտէր ծովը չի գիտէր
երկինք չի գիտէր
հոն՝
ուր երազ մը թաղեցի

«Հսկում»

21 February – International Mother Language Day 2025

International Mother Language Day was founded by UNESCO to preserve linguistic diversity and promote mother tongues.


How are YOU celebrating your linguistic diversity? Drop us a comment!

Quote for the month of January 2025

ԱՅՆՏԵՂ

Արդէն այնտեղ
Ուր երազները աւելի՛ իրական են
Քան՝ իրականութիւնը

Մարուշ Երամեան, Տարփանք, Գահիրէ, 2024

ՌՈՒԲԷՆ ԽԱԺԱԿ: Highway 401-ին Վրայ (Վրէժ-Արմէնի Հետքերով)

Տորիս Ճ. ՄըքՔարթի, «401` ժամը 4:01-ին», 1992, ջրաներկ թուղթի վրայ, 47 x 56.5 x 3.2 սմ, Տորիս ՄըքՔարթիի Պատկերասրահ, Թորոնթոյի համալսարան (Սքարպորո): Նուէր` Ու. եւ Տ. Ուաքոյէն, 2022:



Կը փորձեմ գծագրել
Յիշողութեանս մէջ
Highway 401-ի անվերջ ճամբան,
Որուն վրայ դուն կը քշես տակաւին:

Խմբագրատան լոյսերը վառ էին միշտ,
Ինչպէս մայրուղիին լոյսերը,
Ու ինչպէս հիմա` քու բառերդ
Կը լուսաւորեն մեր ճամբան:

Քանի՜ քանի՛ անգամ անցար այս ճամբէն`
Խմբագրականներդ գրելով մտքիդ մէջ,
Մինչ գիշերային ձիւնը կը պարէր
Լուսարձակներուն տակ:

Թորոնթօ-Մոնրէալ. հինգ ժամ երկարող
Այս ճամբան, որ անգիր գիտէի,
Այսօր միայն յիշողութիւն է արդէն:

Այժմ Երեւանը կը դիտեմ պատուհանէս,
Մինչ դուն կը շարունակես քու յամառ ճամբորդութիւնդ
Երկու քաղաքներու միջեւ,
Երկու սերունդներու միջեւ,
Երկու աշխարհներու միջեւ:

Քու գրիչդ կը հիւսէ կամուրջներ`
Աւելի ամուր քան պողպատէ կառոյցները Highway 401-ի,
Եւ ես, հեռուէն, կը սորվիմ տակաւին,
Թէ ինչպէս ճարտարապետը կը դառնայ բառերու վարպետ,
Ինչպէս հայրենասէրը կը դառնայ անխոնջ ուխտաւոր:

Ձմրան գիշերներուն, երբ այս քաղաքը կը քնանայ,
401-ի վրայ դեռ լոյսեր կը վառին.
Ահա՛ խմբագիրը կ՛անցնի,
Ահա՛ ճարտարապետը կը նախագծէ,
Ահա՛ մշակը կը մշակէ
Վաղուան արշալոյսը:

Ես թողուցի այդ ճամբան, բայց ան չթողուց զիս.
Ամէն առաւօտ քաղաքը կը դիտեմ,
Կը յիշեմ խօսքերդ`
«Այլապէս ի՞նչ իմաստ ունին այս ժողովները,
Այս «զոհողութիւնները»:

Զոհողութիւն, այո՛, բայց` առանց չակերտի.
Սէր անսակարկ, անվերջ,
Ինչպէս սէրդ` հանդէպ լեզուին,
Հաւատքդ` հանդէպ մեր գոյատեւման:

Highway 401-ը կը մնայ յաւերժօրէն
Որպէս վկան անոնց,
Որոնք իրենց կեանքը դարձուցին կամուրջ
Երկու աշխարհներու միջեւ:

Եւ դուն,
Վրէժ-Արմէն,
Անոնց մէջ`
Ճարտարապետ մը, որ կառուցեց
Ո՛չ թէ լոկ շէնքեր, այլ`
Սերունդներու անխախտ հոգեւոր կամուրջներ:


ՌՈՒԲԷՆ ԽԱԺԱԿ, Լոյս տեսակ Ազդակ Օրաթերթի մէջ
***

Գրուած` Վրէժ-Արմէնի «Այո՛, ա՛յս ենք մենք» յօդուածին («Ազդակ» 19 դեկտ. 2024 https://www.aztagdaily.com/archives/635961 ) ի պատասխան

Զաւէն Պիպեռեան: ԸՍԻ-ԸՍԱՒ

Click here for the audio recording read by Nora Baroudjian

Կաղանդ է կ'ըսեն կոր, ըսի,

Ի՞նչ ընեմ, ըսաւ,

Բան մը մ'ըներ, ըսի,

Բան մը չեմ ըներ կոր, ըսաւ,

Ինչո՞ւ չես ըներ կոր, ըսի,

Ինծի՛ ինչ, ըսաւ,

Դուն մարդ չե՞ս, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Մեզմէ չե՞ս, ըսի,

Ի՞նչ գիտնամ, ըսաւ,

Ի՞նչ գիտես, ըսի,

Ուտել գիտեմ, ըսաւ,

Ի՞նչ կ'ուտես, ըսի,

Ի՞նչ որ գտնամ, ըսաւ,

Ինչո՞ւ կ'ուտես, ըսի,

Ապրելու համար, ըսաւ,

Ինչո՞ւ կ'ապրիս, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Հարցուր, ըսի,

Որո՞ւ հարցնեմ, ըսաւ,

Խիղճիդ հարցուր, ըսի,

Խի՞ղճը ով է, ըսաւ,

Դո՞ւն ով ես, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Ծնունդ է կ'ըսեն կոր, ըսի,

Ո՞վ ծներ է, ըսաւ,

Փրկիչը, ըսի,

Ետիգուլէ է, ըսաւ,

Աս ուրիշ փրկիչ է, ըսի,

Չեմ ճանչնար, ըսաւ,

Երջանի՞կ ես, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Ո՞ւր պիտի երթաս, ըսի,

Ե՞րբ, ըսաւ,

Կաղանդին գիշերը, ըսի,

Ո՞ւր երթամ, ըսաւ,

Ո՞ւր կ'երթաս, ըսի,

Կամուրջին տակ, ըսաւ,

Ի՞նչ ընելու, ըսի,

Քնանալու, ըսաւ,

Ինչո՞ւ կը քնանաս, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Դրամ ունի՞ս, ըսի,

Չունիմ, ըսաւ,

Ինչո՞ւ չունիս, ըսի,

Չեն տար կոր, ըսաւ,

Աշխատէ, ըսի,

Գործ չկայ, ըսաւ,

Ինչո՞ւ չկայ, ըսի,

-Չեմ գիտեր, ըսաւ:

Ժամ երթանք, ըսի,

Ի՞նչ ընելու, ըսաւ,

Տօն է, ըսի,

Ինծի՞ ինչ, ըսաւ,

Կ'աղօթենք, ըսի,

Ինչո՞ւ աղօթենք, ըսաւ,

-Չեմ գիտեր, ըսի:

Մնաս բարով, ըսաւ,

Երթաս բարով, ըսի, 

Օդը աղուոր է, ըսաւ,

Ո՞ւր կը տեսնամ քեզ, ըսի,

Ամէն տեղ, ըսաւ, 

Մինչեւ ե՞րբ, ըսի,

Մինչեւ մահ, ըսաւ,

Պիտի մեռնի՞ս, ըսի,

Օր մը, ըսաւ,

Ինչո՞ւ համար, ըսի,

Ե՜ս գիտեմ, ըսաւ: 

1945, Պոլիս 

I Said...He Said

They say it's New Year's Eve, l said

What am l supposed to do? He said

Nothing, l said

I don't intend to do anything, he said

Why aren't you doing something? l said

It doesn't concern me, he said

Aren't you a human being? I said

I don't know, he said

Aren't you one of us? I said

I don't know, he said

What DO you know? I said

I know how to eat, he said

What do you eat? I said

Whatever l find, he said

Why do you eat? I said

To live, he said

Why do you live? I said

I don't know, he said

Ask, l said

Who? He said

Ask your conscience, l said

Who is 'conscience'? He said

Who are YOU? I said

I don't know, he said

They say it's the Holy Birth [Christmas], l said

Who's born? He said

The Saviour, l said

It's the one in Yedikule, he said

This is another saviour, l said

I don't know him, he said

Are you happy? I said

I don't know, he said

Where are you going? I said

When? He said

On New Year's Eve, l said

Where am l supposed to go? He said

Where are you going now? I said

Under the bridge, he said

What for? I said

To sleep, he said

Why do you sleep? I said

I don't know, he said 

Do you have money? I said

I don't have any, he said 

Why? I said

I'm not given any, he said

Work, l said

There are no jobs, he said

Why? I said

I don't know, he said

Let's go to church, l said

What for? He said

It's a holiday, l said

It's got nothing to do with me, he said

We'll pray, l said

Why do we have to pray? He said

I don't know, l said

Goodbye, he said

Goodbye, l said

The weather is nice, he said

Where am l likely to see you again? I said

Everywhere, he said

Until when? I said

Until death, he said

Are you going to die? I said

One day, he said

Why? I said

I know why, he said

Translated by Z.T. Balian

 Zaven Biberyan (Armenian: Զաւէն Պիպեռեան; 1921 in Istanbul, Turkey – October 4, 1984) was an Armenian writer, editor, and author from Turkey.

Quote for the month of December 2024

Սէրը գոյութեան հանճարն է միակ
Սիրոյ հակառակն ամենեւին էլ
Չսիրելը չէ,
        մահն է պարզապէս ...
Սիրահարները
        անմահութիւնն են վերանորոգում :

Ալիսիա Կիրակոսեան (1936 – 2014)

Վեհանոյշ Թեքեան: Նոր տարիին

Տարին հինցաւ գնաց, օրերու կաղութիւնն ալ գնա՞ց։
Տառապեալներու, զրկեալներու, զոհերու կողքին
Ամբողջ աշխարհը ցնծութեան տօն ունի այսօր։

Աշխարհի վիճակը վիճակ չէ՜,
Նոր Տարին այս բաները չգիտեր
սորվելու ժամանակ ալ պիտի չունենայ,
սկիզբը աղուոր աղուոր պիտի ժպտի
բոլորին՝ բարիին չարին, աջին ձախին։
Յետոյ օր նոր՝ խնդիր նոր
ձեռքով-ոտքով մէջը պիտի իյնայ.
Որքա՜ն սուտ ու սով, խաբկանք ու արհաւիրք պիտի տեսնէ
Տխրութիւնը զսպած «հասիր Աստուած» պիտի կանչէ։

Նոր Տարին լուր իսկ չունի որ հին պիտի դառնայ
իր նախկինին բախտին պիտի արժանանայ։
Սակայն հիմա լուսազգեստ յոյսով, նարօտի խորհուրդով
զարդարուած կուգայ,
Կ՚ենթադրէ թէ աշխարհը կրնայ իրար անցնիլ բայց
Ինքը ժամանակի տէ՛րն է, ուրեմն Բարին պիտի յաղթէ.
Յայտնի է՝ չգիտեր ինչերէ՜ անցանք այս տարի։
Մէկ ձեռքին դալար դափնի միւսին՝ սուր առած կու գայ։

Սխալ համոզումներ ունի
կը կարծէ թէ մարդ արարածը ինքնակործան չէ.
Ի՜նչ ալ ըլլայ պատճառը՝ հակառակ է պատերազմի,
կը քաջալերէ երկխօսութիւնը
հանդուրժողութիւն թող ըլլայ, խաղաղութիւն թող ըլլայ
անոնք որ հազարաւոր նահատակներ կը ստեղծեն
թող անո՛նք ըլլան շան սատակ։
Բոլոր ժողովուրդները հաւասար իրաւունք թող ունենան
Զաւթողը կաշառողը ետ իր տեղը քաշուի, սմքի, անշարժանայ։

Չէ, այս անգամ Նոր Տարիի՛ն համար քուէարկելու ենք,
Մեր մթնոլորտը պղտոր է մութ է
«Գիտե՜մ, Արցախի համար պիտի մղկտաք
Եկած օրս իսկ ձեզի հետ հոնգուր-հոնգուր պիտի լամ
Հայը իր աշխարհէն այլեւս դուրս պիտի չելլէ։»

Նոր տարին ՄԱԿին ականջը պիտի քաշէ։

Անօթի երեխայ պիտի չմնայ
Երեխաներ պէտք չէ ենթարկուին չարաշահման
Սէքս թրաֆիքինկ-ով զբաղողները՝ շիտակ կառափնարան
Թող մեղմացնէ վիշտը անոր որ անձնասպան պիտի ըլլայ
ըսէ թէ ժամանակը կը բուժէ զինք,
Բոլոր շուար հոգիներուն մեծաքանակ յոյս
եւ քանի մը շոքոլա սէր բաժնէ,
Հիւանդներուն ցաւերը հաւաքէ թափէ
Պարապ դրամապանակ չձգէ։
Այլեւս անտեսուած ծերունի պիտի չմնայ
Կին անարգողին քիթէն-բերնէն պիտի գայ
Անարդարին մայրը պիտի լացընէ։

Նոր Տարուան խոստումները շատ են. անակնկալները՝ աւելի։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչե՜ր գլխիվար կը դառնան.
Պէտք է գիտնանք սակայն
Նոր Տարիին առաքելութիւնը ուրախացնել է պահ մը միայն,
Անկէ ետք ամէն մարդ իր տունը կարգի պէտք է դնէ։
Եթէ անդուլ պայքարինք՝ արդարութիւնը պիտի հաստատենք
Հայոց պատմութեան դասագիրքերը մէկ գիշերուան մէջ
Ճշմարտութեան պատմուճանով պիտի յայտնուին,
Հայերէն լեզուն անխառն գինիի նման
իր որակը, համն ու բոյրը պիտի պահպանէ։
Հայաստանը օտարներ պիտի չղեկավարեն
յայտնի ու անյայտ ցպիկներով։
Ինչո՞ւ Զանզիպարի մէջ խռովութիւն չկայ –
որովհետեւ հոն հայեր չկան։

Պէտք է տքնինք բարելաւելու, կանաչապատելու աշխարհը։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչեր գլխիվար կը դառնան
քաղաք քաղաքի վրայ կը քանդուի
Որովհետեւ ամէն ղեկավար, նախագահ, վարչապետ,
Բռնատէր, խելագար
կը կարծէ թէ ի՛նքը իրաւունք ունի
Իրե՛նք են հոգեկան հիւանդները.
Երկիրներ կը կործանեն,
հազարաւոր տարիներու պատմութիւն կր քարկոծեն
Կ՚ահաբեկեն, մարդ կը սպաննեն հազար-հազար
գեղեցիկը բեկոր-բեկոր կ՚ընեն
իրենց ոյժը ցոյց պիտի տան
Բանակ ունին, տռոն-մռոն, լէգիոններու վոհմակներ։
Մէյ մը քաղաքացիներուն հարցուցէք, ո՛չ թէ դուք,
այլ՝ անոնք են զոհերը,
Անոնց զաւակներն են կռուողները
Անո՛նք է որ Տո լաճ տնաւեր կը դառնան։

Արկածը, փլուզումը, պայթիւնը որ կը պատահի հանքերու մէջ
թող աշխարհի բոլոր զինամթերքներու, զինաշինութիւններու ,
ռումբի պահեստանոցներու երաշխիքը ոչնչացնէ։

Թող շո՜ւնչ մը քաշենք։ Մակը դռները փակելու է։
Մակին ծակերը մեծ են։
Այլեւս պետական մեծամեծներ թող մնան անգործ։

Բայց այսպիսով չաւարտիր մեր կարծր կեանքը
գերեվարող փորձանքները.
Բնութեա՛ն աղետները կան –
Մէկէն ի մէկ կը զայրանան, կը ճաթին, կը պայթին,
երկինքէն կը թափին, երկրի խորքերէն դուրս կը ցատկեն,
կը ցամքին, կը յորդին, կ՚որոտան, կ՚որոճան։

Բայց իմաստուն ենք մենք,
Մէկ կեանք է, մէկ ճամբայ, այստեղէն պիտի քալե՛նք,
Մենք կը շարունակենք ընտանիք կազմել,
Մեր մանուկներու տարեդարձները տօնել,
առանց կործանարար ոգիներու շուքին։
Մենք կը շարունակենք Նոր Տարի տօնել։
Հին յոյսերը բերել՝ նորի՛ն փակցնել,
Կեանքը լուսաւորել, լոյսը յաւերժացնել։

Նոր Տարի՛, գաւազանի պէտք չունինք մենք,
Մենք շատ բարի, օգտակար էինք,
Մենք տուն-տեղ կը պահենք, կարօտեալին կը հասնինք,
Քաղաքներ, երկիրներ կը զարգացնենք,
Գիտութեան եւ արուեստի գաղտնագիրեր կը նուաճենք
խորապէս տխրիլ եւ անսահման սիրել գիտենք։
Պարելով, հապճեպով լոյսի ջահերո՜վ եկուր, Նոր Տարի։

Չեմ գիտեր մե՞նք քեզի խոստացանք, թէ դո՛ւն մեզի.
Ամէն պարագայի մեր փափաքները լուրջի առ
Կաղանդ Մաման ալ հետդ բեր, էլֆերդ ալ ալ հետդ բեր,
Մեր հայկական ճաշերը ամէնուդ համար են.
Քեզի ուզածիդ չափ
Ուզածի՜դ չափ անուշապուր,
Լեղի ապուր չունինք մենք։
Եւ մի՛ երթար։
Մի երթար մի՛ հեռանար, բան մը կայուն թող մնայ
Լա՜ւ բան մը թող դեռ մնայ մեր աշխարհին մէջ։

Բերէք շամփայնի բաժակները
Բան մը թող համով ըլլայ
Մեր պատմուելիք-չպատմուելիք
Անհետելու ատակ
մարդկութեան մէջ։

Բերէք Աստուածաշունչը
Բան մը թող հոգեւոր հոգեծին հոգելոյս մնայ
Թող միմիայն Բարի Հոգին գերիշխէ մեր աշխարհին մէջ։

Նոր Տարի՛, շուտով պիտի հասկնաս
թէ ինչու սահմռկած ենք այս գառագեղին մէջ
Այս խօսքերը ականջիդ օղ մի ըներ, ականջդ կը ծակծկեն։
Բայց մեր արիւն-քրտինքով կերտած կեանքը
այս տարուան իւրաքանչիւր օրը
Բարի գալուստ ըլլալու համար, Նոր Տարի՛
Աւետիսի ղօղանջներով խաղաղեցուր
ալիք-ալիք երգով լեցուր, ծրագրուած մահը կեցուր,
Որ դուրս ելլեն արհաւիրքէն ու վերստին օրհնանք ապրին
Մեր հնամեայ, մեր նորօրեայ հոգիները տրտմաթախծող։

Դեկտեմբեր 31, 2023

Jen Siraganian: The Sand of the Syrian Desert Apologizes to the Armenians after the Genocide

It was heat we embraced, not
your deportation, better known
as extermination. Still we held
no gentleness in our grit.

How many feet caressed us. 

We all parched for something here.

When a mother staggered, 

what could we do but shift 

grain from grain when she fell 

into golden indentation?

What did we know of people 

dispersing into air?

Each year, we sink and sink, 

but look at our gifts — 

millions of your femurs and clavicles 

rising hot to the surface.

Published in Portland Review, FALL 2024 issue

Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Jen Siraganian: Waiting

Standing on the Jerusalem sidewalk // my father,
raised and expelled in this city // neither Arab,
nor Jew // suggests we alternate // the last taxi
we took to dinner had yellow plates, a Jewish cab
// upon our return, we hail a taxi with green
plates, an Arab driver // the sky darkens plum //
we should be prepared to be stopped // it's our
last night // baklava's phyllo clings sweetly to
teeth // my father and the driver flutter back and
forth in Arabic // our car approaches a cluster of
lights // slows at the checkpoint // other cars
waved ahead // giddy with speed, they pass // we
are directed into a parking lot // men in
cardigans smoke, avoid eye contact with soldiers
// inside a trailer, benches and more benches //
women in headscarves, children // a black sign -
No photos allowed // my father asks how long //
the driver put up his hands // we wait, no empty
seats // sunset unnoticed, no one leaves //
cigarettes glow hot with each inhale


Published in Portland Review, FALL 2024 issue




Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Մուշեղ Իշխան։ Յիշեցէք զիս

Պիտի բախեմ, պիտի բախեմ այս գիշեր,

Երազներու դուռը փակ,

Որ պահ մը գէթ ձեր խիղճերուն հեշտասէր

Խորունկ քունէն արթննաք։

Չէ՞ք Ճանչնար զիս, ես այն մանչուկն եմ սիրուն,

Որ յոգնասպառ, կիսամերկ,

Անապատին մէջ Տէր Զօրի մտաւ քուն,

Եւ չարթնցաւ ալ երբէք։

Մի՛ սարսափիք կմախակերպ իմ տեսքէս,

Հող չեմ մտած ես բնաւ,

Կը շրջէի դիակներուն մէջ ա՛յսպէս,

Միշտ անօթի ու ծարաւ...

Սովի փուքէն փորս դարձած էր արդէն

Ուռած թմբուկ եւ կաշի

Եւ սրունքներս ալ մերկացած մսանէն՝

Մէյ-մէկ ցպիկ նուագի ...

Օրեր անվերջ կարօտ պատառ մը հացի, 

Տեսայ արիւն, տեսայ մահ, 

Քոսոտ այծի պէս միայն խոտ ծամեցի, 

Խոտն ալ յետոյ չգտայ։

Ծեծը՝ ոչինչ, կը բուժուի վէրքը սուրին

Ոչինչ է վախն իսկ մահուան.

Սարսափելին՝ երբ սովատանջ կը մարին,

Փոքրիկ տղաք ինձ նման։

Ոչ զարդ կ՛ուզեմ եւ ոչ տաքուկ բրդեղէն,

Կմախքներ միշտ մերկ կ՛ըլլան.

Բայց երբ առնէք տաք հացիկներ դուք փուռէն՝

Յիշեցէ՜ք զիս անպայման․․․։

Պիտի բախեմ, պիտի բախեմ շարունակ

Մարդոց դռները բոլոր,

Որ ունենայ ամէն մանչուկ, ամէն աղջնակ,

Կտոր մը հաց ամէն օր։

1964 Օգոստոս

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ

(1913-1990)

Զահրատ: ՓՈԽԱՐԷՆ

Տայի ինչ որ ուզէիր
խա՞նդ ուզէիր ա՛ռ ըսէի—ծովու չափ—
Խանդաղատա՞նք—պարուրէի քեզ անսահման գորովով —
Լո՞յս ուզէիր—ոտքիդ տակ արեգակներ շարէի —
Խաղաղութիւն թէ ցանկայիր—երկինքէն հազար ու մէկ 

ծիածանով անցքիդ համար կերտէի։

Տայի ինչ որ ուզէիր
Ինչ որ կրնաս դեռ ուզել։

Յո՞յս ուզէիր—երա՞զ—պատրա՞նք—ինքս լեցուն եմ այնքան,
Որ ոչ թէ քեզ այլ տիեզերք մը յորդելու կը բաւէ,
Առ ըսէի—որքան կ՛ուզես—որքան կրնաս—աւելի—

Փոխարէն
Ազատութիւն—ազատութիւնս տայիր։

ԳՐԱԿԱՆ ՄՐՑՈՅԹ ՀՈՐԻԶՈՆ ԳՐԱԿԱՆԻ 40-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ

Հորիզոն գրականի 40-ամեակին առթիւ խմբագրական կազմը կը
հաստատէ տարեկան գրական մրցոյթ մը, որուն կրնան մասնակցիլ
15-ը բոլորած պատանիներէն մինչեւ 40-ը բոլորած երիտասարդները՝
տարիքային հետեւեալ բաժանումներով.
Ա. խումբ՝ 15 – 20 տարեկաններ
Բ. խումբ՝ 21 – 40 տարեկաններ
Նկատի պիտի առնուին գրական հետեւեալ սեռերը.
Ա. Արձակ — պատմուածք (առաւելագոյնը 2 500 բառ)
Բ. Բանաստեղծութիւն — ազատ կամ չափածոյ
(առաւելագոյնը 40 տող)
Գ. Գծանկարաշար — bande dessinée — comics
(առաւելագոյնը 40 նկար)

Լեզուն պէտք է ըլլայ հայերէն (արեւմտահայերէն կամ արեւելա-
հայերէն), իսկ գրութիւնները պէտք է ըլլան անտիպ։

Պիտի յատկացուին պարգեւներ իւրաքանչիւր տարիքի ու գրական
սեռի լաւագոյն գործին։ Իսկ դարձեալ իւրաքանչիւրէն լաւագոյն երեքը
պիտի հրատարակուին Հորիզոն գրականի յատուկ թիւով մը։
Մրցոյթին ներկայացուած գրութիւնները պէտք է խմբագրութեան
հասած ըլլան մինչեւ 2025-ի փետրուարի վերջը, թղթատարով կամ
ելեկտրոնային նամակով, կողքի սիւնակով տրուած հասցէներուն։


ՀՈՐԻԶՈՆ ԳՐԱԿԱՆ
թղթատարով՝
HORIZON SUPPLÉMENT LITTÉRAIRE
3401, Olivar-Asselin, Montréal
Québec, Canada H4J 1L5

կամ ելեկտրոնային նամակով՝
horizonkragan@gmail.com հասցէներուն

ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: անվերնագիր

Թէկուզ յիշողութիւնս ցնդի,
արիւնս յիշելու է պատմութիւնը ցեղիս ,
ուր մահերը հին յարութիւն են առնում
նոյնիսկ ժպիտներում:

Անհնարին է սրբել երգերի ընկղմած նոթան ,
թռիչքների ժանգոտած շղթան,
եւ ամէն ծածանուող դրօշակի վրայ
ծակերն անթիւ բարբարոս թնդանօթի:

Դառն յիշողութեամբ թրջուած
հօրս աչքերի մէջ ցոլանում են
նուաստացումի ճամբաներով
աքսորի քարաւաններն անվերջ:

Ու գնում եմ նրա հետ
դէպի կոտրուած մանկութիւն լսելու համար
անմեղութեան լացը խոր :

Եւ արեանս գնդիկների վրայ
դրոշմուած ցաւն այս ժառանգուելու է
սերնդից սերունդ ։
Իսկ եթէ մի օր ցնդեն գոյութեան
յիշողութիւնները բոլոր
ու միայն ումիայն մնայ

հայ մի կաթիլ արիւն
նա կրկնելու է – գիտեմ – թաքուն մի ձայնով

« Դեռ յիշում եմ ես
յիշում եմ...յիշում»:

 ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ              (1936-2014)

ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: ՄԱՇՏՈՑ

Արթնացի՛ր երազ
ոտքի՛ ել
        լուռ թանգարանից
եւ շնչի՜ ր
        պատգամը տառերիդ :

Արարողութիւնը յստակ է ։
Նա հրամանն է
չպեղուած երկինքների
ուր Մաշտոցը
ձեռքը երկարած
        մեզ է յանձնում մի նոր լեզու։


Գրերը նոյնն են.
նրանց կեանքն է տարբեր :
Մագաղաթը նոյնն է.
կշիռն է փոխուել :

Ու մենք
– սերունդն ապագայի -
մարդկութեան մի տրոփ հազիւ
ծնունդ ենք առնում
մի ամպից աստուածային
ողջունելու համար
        մարգարէն
եւ դիպչելու համար
        ձեռքն այն
որ մեզ երկարելով գրեց
հնամեայ
բայց նորածին երազներով
                              կնքուած
պատգամը տառերի ։

Diana Der-Hovanessian: Seven Warnings in Search of an Armenian Feminist (for Erica Jong)

Beware the man who closes his eyes when he kisses. 

        He's kissing someone else. 

Beware the man who over-praises your cooking. 

        He's going to invite over his friends. 

Beware the man who praises his own gourmet cooking. 

        You can never please him. 

Beware the man whose closets have more clothes than yours. 

        He's interested only in his own body. 

Beware the man who tells you how to cook. 

        He will move in his family from Beirut. 

Beware the man who doesn't like your poetry but.. . 

        He'll ask you to write his reports. 

Beware the man who spends hours buying shoes. 

        He's going to walk all over you. 

Originally published in Ararat, Spring 1993, then in THE SECOND QUESTION, The Sheep Meadow Press, 2007

Quote for the month of November

Երկինքը ծնրադրեց

            Ծովուն հետ համբուրուեցաւ

                    Համբոյրը հորիզոն կոչեցին։

Իգնա Սարըասլան

Իրմա Աճէմեան: ՄՈՄԵՐՈԻ ՏԱԿ

Այն օրը երբ լեռները ձոր, ձորերը լեռ կը դառնան.

Այն օրը երբ գարնան սիւքը սառ կը կտրի իր վրայ,

Այն օրը երբ ամէն էակ իր պատեանը կը պատռէ,

Այն օրը երբ մանուկները երջանկութեամբ կը խայտան,

Այն օրը երբ ձեր մեծ մայրը հիւսքը ձգած կը խորհի,

Այն օրը երբ պատուաւորը անպատիւէն կը զատուի,

Ու դուն ինչպէս անցեալին մէջ ապագային ալ լման,

Միսէն կտոր, սրտէս աւիշ ու մատներէս գուրգուրանք,

Եւ սւչքերէս ողջ աշխարհը նայուածքով մը կը գողնաս՝ 

Ես կը թողում իմ աշխարհս ջուրերու պէս միալար,

Ես կը թողում իմ օրերս լեոներու ղէմ ձիւնապանծ

Ու կը սկսիմ իմ պայքարիս՝ լոկ մարդկութեան նահատակ.

Ու կը սկսիմ տէր դառնալու ստացուածքիս գողցուած,

Հոն մոռցուած հին ցաւերուս դէմ մոմ մը վառելով 

Կաթիլ-կաթիլ ես կը հալիմ 

Հագար մոմի լոյսին տակ դեղնոտած։

«Գեղարղ» Սուրիահայ տարեգիրք

Գ. գիրք, Հալէպ, 1985

An Armenian folk song: Hinkala

https://www.youtube.com/watch?v=ZoOX1fwYYbc a modern guitar interpretation


https://www.youtube.com/watch?v=byp9zwSA8G0 with classical Armenian instruments


https://www.youtube.com/watch?v=ITBRkbiUPh0 a modern arrangement and interpretation




https://www.youtube.com/watch?v=E1OElFH5utQ&feature=relmfu choir version



ՀԻՆԳԱԼԱ


Խօսք: Հայկական ժողովրդական
Երաժշտութիւն: Կարա-Մուրզա


Հովիւը սարում տխրեց,
Սիրոյ երգը նուագեց,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ա՜յ, խեղճ հովիւ քեզ բաժին
Խոր ձորում մնացիր,
Հինգալա, հինգալա,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ահա եկաւ նոր գարուն
Ու ծաղիկներ զարդարուն,
Գոյն-գոյն ծաղիկները
Սիրուն են հա, հա, հա,
Գոյն գոյն ծաղիկները:

Ա՜յ խեղճ հովիւ...

HINKALA

Hovive sarum Dkhrets,
Siroh yerge nvakets,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yerke zvart orerin:

A՜y, kheghch hoviv kez pajin
Khor tsorum mnatsir,
Hinkala, hinkala,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yergy zvart orerin:


Aha yekav nor karun
Ouw tsaghignere zartaroun,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere
Sirun en ha, ha, ha,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere

A՜y kheghch hoviv... (repetition)

HINKALA

The shepherd in the mountains longed,
Love song performed,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.

Oh!, poor shepherd on your share
In a deep ravine you stayed,
Hingala, hingala,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.


Here came new spring.
And ornate flowers,
Color-color flowers
Lovely they are ha, ha, ha,
Color Color flowers…


Oh!, poor shepherd ...

Յարութ Կոստանդեան: Օրերի իմաստութիւնը

Եոհաննէ՜ս, իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր իր իմաստութիւնը: Իւրաքանչիւր կեանք մի քանի օր ունի ապրելու, սակայն օրը միայն մի կեանք ունի:

Ու այն օրը որ անցաւ, աշխարհը նրա նման այլեւս չէ տեսնելու:

Օրերը նման են պողոտայից անցնող ամբոխին, շատերը իրար են նմանում, սակայն նրանցից իւրաքանչիւրը ունի իր անհատական կեանքը, յատուկ ներաշխարհը, երազներն ու խորհուրդը:

Եոհաննէ՜ս, մի ասել, այս օրը դատարկ էր, եւ ունայն անցաւ: Որովհետեւ դատարկ էր հոգիդ, եւ ու՞ր կը թափես գինին եթէ բաժակը լեցուն է արդէն…:

Կան օրեր երբ կեանքը՝ հեքիաթական ծառի պէս ծաղկում է մի քանի վայրկեանում, թափւում են թերթերը ծաղիկների, հասունանում է միրգը անուշահամ, ու կախարդում քիմքը անմահական բոյրերով…

Եւ կան օրեր երբ դեղնում են տերեւները ծառերի, ու անկեանք վար թափւում՝ հնադարեան իմաստունի առարկաների պէս…

Եւ դեռ կան օրեր՝ երբ անձրեւը որպէս մի մահերգ, թախծագին ու դանդաղ իջնում է հոգու խորքերը եւ կեանքի գեղեցկութիւնը քօղարկում:

Եոհաննէս, մի սպասեր որ գարնան բիւրեղեայ ու արեւազարդ օրերը գան, եւ ճաշակես թավշամորթ ու սիրատենդ միրգերը հեշտանքի:

Եթէ ծառը ծաղկած է, եթէ ծիծեռնակը իր բոյնն է շինում, ի՜նչ փոյթ որ դեռ հեռու է գարունը…:

Եւ դեռ կան օրեր, երբ բոլորը իրար հետ շաղկապուելով ստեղծում են միակ, անբաժանելի ու աստուածային մի ներդաշնակութիւն:

Այսպէս են սիրոյ օրերը, երբ օրերի եւ սիրոյ իմաստութիւնն ու հեշտանքը շթոփւում, նոյնանում են իրար հետ:

Այն ժամանակ, Եոհաննէս, մի փորձեր զատել օրերը քո հաճոյքից, բայց եւ մի շփոթեր օրերի իմաստութիւնը քո սիրոյ հետ:

Որովհետեւ իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր՝ իր իմաստութիւնը:

****

Այսօր երբ գրիչս ձեռք առնելով, սկսեցի այս թուղթի անբիծ մաքրութիւնը արատաւորել, կրկին անգամ յիշեցի քո խօսքերը.

­Բաւ է որքան զգայութիւններովդ փորձեցիր կեանք ու շունչ տալ անզգայ թուղթին. Բաւ է որ ճգնեցիր թուղթի վրայ ստեղծել միտքեր, ու քո հերթին դառնալ ստեղծագործութիւնը մտքերիդ…:

Թող հիմա գրիչն անզօրութեան, մտիր կեանքի մէջ, մօտեցիր քո նմաններին, ու գրիր սրանց սրտերի բաբախուն մագաղաթին վրայ, անգամ եթէ ստիպուած լինես գրչի փոխարէն դաշոյն գործածել… այն ժամանակ միայն գրածիդ արժէքը կը գիտնաս…

Այսպէս խօսեցար դու, եղբայր իմ Եոհաննէս, ու ես ականջալուր եղայ քո խօսքերին ու կատարեցի որպէս առաջին պատգամը հեթանոս աստուծոյ:

Ես մտայ կեանքի մէջ, մօտեցայ իմ նմաններին, ու նրանք մօտեցան ինձ: Ու ես փնտռեցի նրանց սրտերը, ու չգտայ:

Եւ, ո՜վ իմաստուն Եոհաննէս, նրանք էին որ սրտիս մագաղաթին վրայ գրեցին, գրեցին, սակայն առանց երբեք գիտնալու որ մի օր իրենց գրածը՝ իրենք կը կարդային…:

Եւ նրանցից ոչ մէկը դաշոյն գործածելու քաջութիւնը ունեցաւ:

Հիմա, ես նորէն գրում եմ թուղթի վրայ:

***

Յիշում եմ այն օրը, Եոհաննէս, երբ Արամայիս ու Արամազդ այցի եկան մեզ: Ու մենք յակնթագոյն բաժակների մէջ գինի խմեցինք:

Ու գինին, ծիածանով շրջանակուած վարդագոյն մշուշի պէս, բարձրացաւ մեր հոգիների անհունին մէջ:

Ու Արամայիս, որ բանաստեղծ է, ասեց.

– Խօսենք հիմա, ու թող, վարդերի պէս պերճ ու հեշտաբոյր, բառերը ծաղկեն մեր շրթունքների վրայ: Որովհետեւ, այն շրթները որ ածւում են ազնիւ գինով, գռեհիկ խօսքերով պէտք չէ պղծել: Ու աւելացրեց.

– Երբ որ մեռնեմ, ու գեհենի բոցերի մէջ մարմնիս վերմակովը մի պերճաղիճի մերկութիւնը ծածկեմ, աշխարհային կեանքի միակ բանը որ պիտի ափսոսամ, կը լինեն այն օրերը երբ ես գինով արբեցայ: Որովհետեւ ի՞նչ է կեանքը, մի զոյգ գեղեցիկ աչեր, մի ժպիտ, երազ, յետոյ յաւիտենական նիրհ ­ որ գեհենի բոցերից էլ աւելի սոսկալի է:

Ու Արտաւազդ, որ փիլիսոփայ է, ասեց.

– Կեանքը գեղեցիկ ու իմաստուն լինելով է ճշմարիտ:

Ու մահը ճշմարիտ լինելով է գեղեցիկ եւ իմաստուն:

Ու ես երգեցի.

– Ով չի սիրել անհուն սիրով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի արբել յակինթ գինով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի խաբուել կնոջ ձեռքով — գէթ մի անգամ.

Նա չէ ապրել, այլ մեռել է – հազար անգամ…:

Իսկ դու, Եոհաննէս, դու լուռ մնացիր:

Յիշում եմ այն օրը երբ Արամայիս եւ Արտաւազդ այցի եկան մեզ, որովհետեւ այն օրը, Եոհաննէս դու լուռ մնացիր:

***

Եոհաննէս, գիտեմ թէ ինչ ես փնտռում անցեալի անապատների մէջ:

Փնտռածդ գերեզմանն է քո սիրոյ:

Կ՛ուզես բանալ գերեզմանը, տենչում ես վերստին նայել անցեալի վրայ եւ ափսոսալ: Աւա՜ղ, նա այժմ կմախքացած է եւ այլեւս չունի իր վաղեմի գեղեցկութիւնը:

Գիտեմ, սակայն, որ քո երեւակայութիւնը տեսողութիւնդ կախարդելով կը լրացնէ պակասը:

Փորէ՜, փորէ՜ գերեզմանը, մինչեւ որ անդունդ բաանս քո առջեւ… բայց փնտռածդ յաւիտեան աներեւոյթ կը մնայ:

Որովհետեւ փոշիացած է կմախքը:

Եոհաննէս, եղբայր իմ, հիմա ունկն դիր խօսերիս, որովհետեւ նպատակս քեզ բան սովորեցնել չէ, այլ շատ բաներ մոռացնել տալ:

Որովհետեւ նա, որ քայլում է դէպի ծագող արեւը, դէպի լոյս ու ճշմարտութիւն, նրա ստուերը, նրա անցեալը հետեւում է նրան:

Իսկ նա, որ թիկունքը դարձրած է դէպի այգը՝ հեռանում է ոսկեզօծ շառայլներից, նրա ստուերը՝ նրա անցեալն է առաջնորդում նրան:

Բայց ես ինչպէ՜ս չասեմ քեզ, որ մարդու հոգին է իր անցեալը:

***

Եոհաննէս, կան օրեր, երբ մարդկութիւնը իմ ամենասոսկալի թշնամին է դառնում:

Երբ գիտեմ, որ ձեռքերս շղթայւում են, ու մարմինս կքում է մի անտանելի ծանրութեան տակ:

Եւ հոգիս բանտարկուած է մի խուցի մէջ, որի պատերը հայելիներ են:

Հայելիների անհունութեան մէջ բազմապատկւում է հոգիս ու ահա ինձ նմանող անթիւ էակներ շարժւում են տառապում, լալիս ու ծիծաղում՝ ինձ նման:

Ու թւում է ինձ որ հայելիները պատկերացնելով հոգուս անզօր ցասումն ու տառապանքը, իմ իսկ պատկերովս են ծաղրում ինձ…:

Այն ժամանակ յուզումի մրրիկն է շառաչում գանկիս մէջ:

Մի ճնշող ու հեղձուցիչ գոլորշի բարձրանում է կուրծքիս տակ: Ցաւագին աղաղակելու, սրտիս մէջ կուտակուած թոյնն ու ատելութիւնը մի ողբաձայն ու ահարկու ոռնոցով արտաշնչելու տենչանքն եմ ունենում:

Եոհաննէս, ազատուելու համար այս անպատում տանջանքից, հեռանում եմ այն վայրերից ուր մարդիկ իրենց առօրեայ կեանքն են ապրում, հեռանում են դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ, ուր բնութիւնը իր խիստ նայուածքով լռեցնում է այն ամէնը որ արուեստական է հոգուս մէջ:

Եւ աղբիւրի ջինջ հայելին, որի մաքրութիւնը այնքան դիւրին է պղծել, ինձ ցուցնում է որ ես՝ ես եմ…:

Սակայն կան օրեր, երբ բոլոր էութեամբս ատում եմ ինձ, ատում մտքերիս անհանդուրժելի տիրապետութիւնը կեանքիս վրայ, ատում իմ ներկայութիւնս իմ մէջ:

Եոհաննէս, մարդկանց իշխանութիւնից ազատուելու համար, հեռանում եմ դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ:

Բայց ասա, դու որ իմաստուն ես, ես ինչպէ՞ս հեռանամ ինձանից, ես ու՞ր երթամ…:

***

Եոհաննէս, ի՜նչ զով են ու զուլալ երազանքի աղբիւրները:

Ամառուայ կիզիչ տօթին քանի անգամներ ենք եկել ու նրանց զուլալ ու պաղ ջուրերով զովացել…

Քանի՜ անգամներ ենք եկել ու նրանց յստակ ջուրերի մէջ մեր հոգիների աղտեղութիւնը մաքրել, ու յետոյ, դալար խոտերի, խատուտիկ ծաղիկների վրայ ընկողմանած /աղբիւրների մօտ ծաղիկները սիրամարգի փետուրների պէս բազմերանգ են ու փափուկ/ ունկնդրել զարմանահրաշ հեքիաթին:

Ի՜նչ ցնծութիւն ու հեշտանք, Եոհաննէս, արեւակէզ ու փոշոտ ճամբաներով հասնել երազանքի աղբիւրին ու սրտի տապը զովացնել…

Ես տեսայ դաշտի աղբիւրը որ խաղաղ կարկաչելով անցնում էր վերի ամպերի հետ ամպերի պէս ծիլ ու ծաղիկ համբուրելով:

Ու գիշերը լուսինը վեր նայելով զարմանում էր, աղբիւրի յստակ ու ջինջ հայելու մէջ՝ տիեզերքի գանձն ու անհունութիւնը տեսնելով…

Ու ես տեսայ այն աղբիւրը, որ սարի գագաթից, ուրախ կարկաչելով հազար ու մի խաղերով իջնում էր դէպի դաշտ, ու թագնւում ծաղիկների վերմակի տակ:

Հիմա ձմեռ է, Եոհաննէս, բուքն ու բորանը սուլում են ձիւնապատ լեռների, սառած դաշտերի վրայ, ու ճամբորդը իր տնակը քաշուած, կրակով է ջերմացնում իր մարմինն ու հոգին…

Եոհաննէ՜ս, ե՞րբ պիտի գայ գարունը, ե՞րբ պիտի հալուեն ձիւնն ու սառոյցը, որ նորից հոսեն ուրախ կարկաչելով, հազար ու մի խաղերով, լուսնեակի շողերի պէս, հովերի համբոյրի պէս, հոսեն, հոսե՜ն աղբիւրները երազանքի…
1935 թ.

Զահրատ։ ԿԱՏՈՒԻ ՄԸ ՅՈՒՇԱՏԵՏՐԻՆ

Եթէ թաղին մէջ տասը կատու կայ
Մէկ հատը դուն ես
Եթէ թաղին մէջ հարիւր կատու կայ
Մէկը նորէն դուն

Սակայն այս անգամ հարիւրէն մեկն ես
Իսկ շոյանքիս տակ լոկ մէկ հատ կատու
Հարիւրին հարիւր
Այդ կատուն դուն ես

Հրանդ Մ․ Մարգարեան: ԴԻԱԿՍ․․․

Այս առաւօտ,
դիակս գտան`
գլուխս խոնարհած ստեղնաշարին համակարգիչիս։
Հարուածէն՝ ճակտիս արեան հոսք մը մեղմ
տառերուն անզարդ երանգ էր տուած․․․
Արիւնս լերդացած․․․

Դիազննողը ըսաւ վճռօրէն․ «Մահը առտուայ մութին էր եկեր։
Սրտի կաթուած է ․․․»:

Յետոյ նայեցաւ համակարգիչի պաստառին ճերմակ,
Ուր տառ մը մինակ, որբի մը նման․
նստա՞ծ էր, կանգնա՞ծ, թէ լո՜ւռ խոնարհած․․․

Զարմացած հարցուց․ «Այս ի՞նչ է, արդեօք»։
Թոռներս ըսին․֊
«Հայերէն տառ է։ Չորս հազար տարուայ լեզուի մէկ հունչը»։
«Իսկ ի՞նչ տառ է այս», հարցուց ան նորէն։
«Հայերէն ՛ Հո ՛ն է», ըսին թոռներս գլուխնին հակած․․․

«Իր առանձնութեան անհուն պահուն մէջ,
ինչո՞ւ է ընտրած այս տառը ծուռլիկ։
Անուանատա՞ռն է», հարցուց բժիշկը։

֊«Չենք կարծեր», ըսին գլուխնին կախած իմ բալիկները՝ Կամքն ու Երազը։
«Անուանատառ չէ՛»։
Իրար նայեցան, զաաւակներս լուռ,
տխուր, գլխիկոր, ըսին շատ հանդարտ․
֊«Իր ներաշխարհի սրբութիւններու արձագանգներու պսակի զարդն է՝
– ՛ Հո ՛ն Հայաստա՛նն է՝ իր գոյութիւնը։
– Մարտնչող ՛Հ՛ա՛յն է։
– ՛ Հո ՛ ն Հայրենի՛քն է, իր կարմիր ՛Հ՛ո՛ղն է։
– Եւ այս բոլորով ՛ Հո ՛ ն ապրող, շնչող, իր ՛Հ՛այութի՛ւնն է»։
«Մեր հայրը», ըսին․
– ՛Հո ՛ տառով ծնաւ,
– ՛Հո ՛֊ով ապրեցաւ,
– ՛Հո ՛֊ով մահացաւ․․․»

Համակարգիչի պաստառին վրայ
՛ Հո ՛ տառր խոնարհ,
Որ գահակալն է սրբութիւններուն մեր գահնամակին,
Խաչուած, պարտասած, բազմիցս հրկիզուած,
Դարերու փոշին վրայէն նետեց,
Յարատեւութեան խորհուրդը հագաւ
Խոնարհութեան մէջ հպարտ, անկոտրուն,
Լռիկ ժպտեցաւ,
Եւ ձայնով մը մեղմ եւ անլսելի
Ըսաւ պատմութեան ալեկոծ ծովուն․
«Ես պիտի ապրիմ
Դարերու հեւքի յորձանուտին մէջ։
Յաւերժին ձգտող
Նաւարկող, անխոնջ ՛հ՛ոգիներուն մէջ,
՛հ՛ուրի կայծ մ՛ինչպէս,
՛հ՛ուրէն ալ անդին
՛Հ՛աւատքով կ՛ապրիմ»։

***

Իսկ դիակս լուռ
՛հո՛֊ի օծումով
Հանգիստ քնացաւ․․․

Published in Hairenik Weekly 

Quote for the month of October «Ո՛ւր ալ մեռնիմ, զիս միայն Երուսաղէմ թաղեցէք…»:

«Ո՛ր քաղաքի մէջ ալ ես վերջին շունչն իմ աւանդեմ,
Առանձնութեան մէջ խոժոռ, թէ սիրելւոյ թեւերուն,
Մարմինս տարէք անհրկէզ` Երուսաղէ՛մ – դէպի տուն-:»




Անել, տոքթ. Կարօ Կարապետեան (1922-2001)


«Մութ ցաւեր», ԱՆԵԼ գրչանունով 1945
«Տեսիլք գինովի» 1949
«Պարը յոյսին» 1955
Հատընտիր Քերթուածներ, Նիւ Ւորք, 1986

Մահէն ամիսներ ետք (2002 մայիս) Պոլսոյ «Արաս» հրատարակչատունը լոյս ընծայեց Անելի բանաստեղծութիւններէն հատընտիր նոր ժողովածու մըն ալ, որ կոչուած էր «Ի լրումն ժամանակի»:

Կարօ Կարապետեան։ ՅԻՇԷ…

Click here for an audio clip of the poem

Յիշէ՛, խեղճ հոգիս, երբ մընաս մինակ, 

Կոյրերը ամէն – մութ հագած մարդեր,

Մութ՝ գիշերներէն, լոյսերէն անցնող, 

Ծովէն՝ օրօրուող, կեանքի հանդէսէն ։

Յիշէ՛ դուն յաճախ խուլերը նաեւ.

Երգին հովերուն, ծառերուն hեւքին, 

Խոր զանգակներուն, ջուրերուն թափուող, 

Եւ նուագներուն տեսնողն անականջ։

Յիշէ՛ համրը դուն, որ խեղդէ պիտի

Ձայնը հոգիէն շրթներուն իջնող, 

Եւ պայթի ընդմիշտ խանդը իր ուժին,

Մէջն իր ձեւերուն խօսքեր փընտըռող։

Դուն կա՛ղն ալ յիշէ, որ կ'ուզէ քալել

Ու վազել առոյգ մարդոց պէս ամէն, 

Ընել շարժումներ հոգին թարգմանող, 

Բարձրանալ ժայռեր. թռչո՜ւնը ապրիլ։

Յիշէ՛ եւ բոլոր հիւանդներն անզօր.

Զարնըւածներն այն, մարդէն, Աստուծմէն։

Յիշէ՛ ամենուն ցաւերը մըթին, 

Որ քո'ւ եւ անոնց վիշտերը կիսուին ։

Անել

Sonia Nigolian: Poème posthume

Ne va pas dans ce jardin de fosses de l’oubli

Dans ce carré de terre recouvert

De plaques de marbre blanc et noir

Ne va pas dans ce lieu

Où sur des croix s’entassent des dormeurs de l’oubli

Où se tordent quelques fleurs assoiffées

Et quelques bougies

Je ne suis pas là…

Écoute le vent

Écoute le bruissement des branches

Le grondement des nuages

M’entends-tu ?

Je suis là… dans le vent

Dans le murmure du ruisseau

Je suis encore et toujours tout près de toi

Ne pleure pas…

L’espace éternel de ces silences infinis




Née à Beyrouth, Sonia Nigolian a fait ses études primaires et complémentaires chez les Sœurs de Besançon, et ses classes terminales au Lycée Français de Beyrouth, puis des études de Pédagogie et de Psychologie de l’Enfant à l’Ecole des Lettres.

Elle débute en 1974 une carrière journalistique consacrée aux arts, aux lettres et à tout ce qui touche la communauté arménienne et la politique de la République d'Arménie.

Sonia Nigolian, à part ses activités journalistiques est également l’auteure de quatre recueils de poésie.

Source : https://www.lorientlejour.com/article/1286723/poeme-dici-de-sonia-nigolian.html

Three thousand mark

 Dear Armenian Poetry Project readers:

Since starting this blog in 2006, three thousand poems have been posted, along with some poetry/book event announcements. 

This free public program has followers from over 100 countries where the lonely and the curious reach out to poetry TM.

Below is a graph of the current number of visitors and comments

We remain the only website providing audio and text RSS feeds of poems written by Armenians, as well as contemporary authors on Armenian subject matters. 

Here are our top ten poems and number of hits:

We continue providing all internet surfers free access to the webpage and audio downloads 24/7/365 via RSS feeds.

We invite you to join our readers in celebrating APP's broad spectrum:

- independent research of the best Armenian poetry we can find  

- gems by authors from the 19th century to the present

- introduction to out of print books, periodicals and digitized archives

- an index by authors and countries

- experimental works by contemporary authors

- introduction of budding authors,

- different languages of expression, mostly Armenian, English or French, with translations provided whenever possible

This project is curated and produced by Lola Koundakjian in New York. To contact APP, send an email to: ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com.

Կարօ Կարապետեան։ Քեզի

Կողքի մը տակ կը դնեմ ինչ որ հրդեհն էր իմ մէջ,

Մութ մնացորդը  ցաւին — ըսպիներուն Հիմա մեծ — ,

Զոր ես կնքել կը խորհիմ, գիշերին մէջ զերթ մատուռ,

Եւ ուզելով ոչ ոքի բանալ դռները անոր։

Կը թղթատեմ երբ մինակ , մէկ – մէկ էջերը Հիմա ,

Երեսներու վրայ  մեռած, ես կը զգամ ցաւը նորէն։

Ցաւը կըրակ  մ՚էր երէկ, այսօր արցունք է միայն ,

Կամ դառնութիւն մ'ահաւոր ուր կը խռիս լռելեայն։

Տողեր կիսատ  կը ծածկեն մերթ մերկութիւնը  սրտին .

Տեղ – տեղ կէտեր միմիայն ՝ երկար ու լուռ , կը խօսին .

Քեզմէ նեղուած , քեզ խաբել կտորներով  ես կ'ուզեմ ։

Խաբելն հրճուանք մ'է կոտրած հոգիին մէջ զօրաւոր.

Ու դուն գիտեմ թէ կիրքով զիս վերլուծես պիտի խոր,

–Դուն առնելու , ես ՝ տալու – ագահներու  մրցումին ։

Անել

Կարօ Կարապետեան։ Աստ Հանգչի

Իմ գերեզմանը ըլլայ
Հանգիստի տեղ մ՛այնքան պարզ՝
Որքան հոգիս եղաւ բարդ.
Քաղաքէն քիչ մը հեռու,
Առանձնութիւն մ՛որուն վրայ
Հըսկէ մայրի մը տրտում։
Այնքա՜ն խաղաղ ըլլամ ես,
Որքան իմ կեանքս էր կըրկէս։
Այցելուներըս կարդան
Տապանագրի մը փոխան,
Կեանքը հըսկող մայրիին,
Եւ այդ շուքին տակ հանգչող
Խորհուրդը խոր հասկընան։


Անել

Wasafiri 120: Armenia(n)s – Elevation

Pre-order your copy of WASAFIRI's 120th issue, which contains over a hundred pages of Armenian poetry, articles, reviews and essays. 

Congratulations to the editors for this year long endeavor.

Contents

Editorial

Light Through Our Ruptures

Tatevik Ayvazyan and Naneh V Hovhannisyan

Lead Feature

Two Armenians Conversing in Two Armenians: Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan

Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan, trans. by Maral Aktokmakyan

Articles

Western Armenian: The Curious Story of a Surviving Language and Its Literature

Maral Aktokmakyan

Soviet-Armenian Gulag Literature: At the Crossroads of Ethics and Aesthetics

Siranush Dvoyan, trans. Shushan Avagyan

Life Writing 

When I Became an Armenian-American Writer

Chris Bohjalian

Dear Shogher: Letters to Myself

Shogher Sargsyan, trans. Margarit Ordukhanyan

His Driving Life

Nancy Kricorian

I Want Nice Things

Lusine Hovhannisyan, trans. Thomas Toghramadjian

Evenings in Diaspora

Slyvia Alajaji

Interviews

The Great Repatriation and its Reverberations: An Interview with Hovhannes Margaryan

Tigran Paskevichyan, trans. by Nanor Kebranian

The Past of the Future: A Conversation with Armen Davoudian

Fatemeh Shams

At an Unknown Location: Hovhannes Jean-Chat Tekgyozyan on Language as Asylum

Anush Kocharyan

Art

Recreating Home in Exile: The Armenian Memory Book as Art, Artefact, and Roadmap

Garine Boghossian, Christopher Kazar Janigian, Masha Keryan, and Khatchig Mouradian

Fiction

cenotaph

Aram Pachyan, trans. Nazareth Seferian

Before You Fall Asleep

Christian Batikian, trans. Jesse S Arlen

Loneliness

Narine Abgaryan, trans. Margarit Ordukhanyan and Zara Torlone

Ararat

Anna Davtyan, trans. Hayk Hambartsum

Poetry

Անժողովուրդ Լեզու/Unpeopled Language

Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Aleppo, 1915: Surviving After the Survival; when the wolves come thrashing; Dream Dictionary 

Perla Kantarjian

Five Untitled Poems

Marine Petrossian, trans. Arthur Kayzakian and the author

Letters from a Roman Friend

Vahagn Atabekyan, trans. Susan Barba

Letters 'To The Roman'

Mher Arshakyan, trans. Susan Barba

Poetry/Բանաստեղծութիւն; Words/Բառեր  

Tenny Arlen, trans. Jesse S Arlen

Estranged; Photograph of a Dead Star; Death March; My Father on YouTube; Human Rights Violation Request

Arthur Kayzakian

Resurrection; Time; Love Song/Սիրերգութիւն 

Zahrad, trans. Lola Koundakjian

Review Essay

Delimiting Diaspora

Stateless: The Politics of the Armenian Language in Exile - Talar Chahinian

The Armenian Diaspora and Stateless Power: Collective Identity in the Transnational 20th Century - Talar Chaninian, Sossie Kasbarian, and Tsolin Nalbantian, eds

displaced հատում - Ara Oshagan and Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Myrna Douzjian

Reviews 

Early Modernity & Mobility: Port Cities and Printers Across the Armenian Diaspora, 1512 - 1800 - Sebouh David Aslanian

Artyom Tonoyan

No Sign - Peter Balakian

Chris McCabe

History of the Armenians, Volumes I and II - Kirakos Gandzakets'i, trans. Robert Bedrosian.

Nik Matheou

In Everything I See Your Hand - Naira Kuzmich

The Fear of Large and Small Nations - Nancy Agabian

Olivia Katrandjian

From the Depths of the Heart: Annotated Translation of the Prayers of St. Gregory of Narek - Abraham Terian, trans.

Yeghishé Charents: Souls on Fire: Selected Poems (A Bilingual Edition) - Tatul Sonentz, trans., Viken Tufenkjian. ed

Eddie Arnavoudian

A Book, Untitled - Shushan Avagyan, trans. Deanna Cachoian-Schanz

Helen Vassallo

Nine Quarters of Jerusalem: A New Biography of the Old City - Matthew Teller

Sato Moughalian

The Institute for Other Intelligences - Mashinka Firunts Hakopian

We Are All Armenians: Voices from the Diaspora - Aram Mrjoian, ed

Garen Torikian