Quote for the month of August 2024

 «Հոգիս բուրվառ է մշտավառ, ուր կը ծխան սէրերս համայն,

Կը խնկարկեմ ես զայն կեանքի տաճարին մէջ յաւերժական,
Բազմահազար հաւատացեալ ամբոխներու երեսն ի վեր,

Ու կը ժողովեմ անոնց դէմքէն հաւատամքի լոյսեր տարբեր...»

- «Կեանքիս երգը»

Միսակ Մանուշեան

ՆԻԿՈՂՈՍ ՍԱՐԱՖԵԱՆ; ԳՆԱՑՔ

Ոչ ուժ է, ոչ ախտ՝
Մարդատեաց հոգիս,
Այլ ճամբորդ մ’աղքատ՝
Քաղաքէ մ’ուրիշ
Քաղաքի միջեւ,
Ձգածիս ընդմիշտ
Եւ դեռ անորոշ
Գալիքին միջեւ։

Ապակիին դէմ,
Ուր կը կռթընիմ,
Հոսող եւ անհիմ
Իրերու վրայ
Գլուխս է դալկադէմ՝
Ծովամայրի պէս,
Երբ շոգեկառքէս
Դէպի հակառակ
Սիրտըս կը սուրայ։

Բազուկը, որ զիս
Սեղմած՝ կը տանի,
Շարժումով մը խիստ
Կը քաշէ արագ
Լաթը սեղանին՝
Հողերու տակէն,
Ուր գըլորելէն
Տուներ կը թափին,
Լապտերներ գոյն-գոյն,
Կայմեր հերարձակ
Հեռաձայններու։

Մեքենան ծառ մ’է,
Որ աստղերուն տակ
Տերեւներն ամէն
Պիտի տայ հովին
Մինչեւ լուսածագ։

Կամուրջներու խոր
Փորերէն՝ մուրճի
Թափօրներ, խռպոտ
Ոգիներ կ’աճին։
Ու սուր մը՝ գետէն
Կը նետէ անդին
Յուշերըս բոլոր։


— Պէտք չէ գանգատիլ,
Պէտք չէ ետ դառնալ, -
Հրեշտակը կ’ըսէ.
-Ձգածիդ դիմաց՝
Եթէ չես ուզեր
Ճամբայիդ կէսէն
Քարանալ յանկարծ
Ղովտի կընոջ պէս։
Նայէ՛ աւելի՝
Կաղանդի ծառին,
Որ սիրտըդ կապես
Անոր ծայերուն,
Ուր լուռ՝ կը վառին
Բազմահայելի
Պարասըրահներ,
Խանութներ փայլուն։

Այս քաղաքը նոր,
Լապտերներն անոր,
Ջրվէժներն անվերջ
Գործատուներուն,
Այս թառը անհուն՝
Տուներու ճերմակ,
Որ կոյր՝ կը սպասեն
Լուսնկային տակ,
Ու դեռ անոր մէջ
Ինչ որ կը տեսնես,
Ինչ որ կ’իմանաս,
Դանիէլի դէմ՝
Ոսկի, անվընաս
Պառկող առիւծն է։

Գետը կ’անհետի։
Վերելակ մ’յանկարծ,
Ու վերելակին
Վիժումէն ծակած
Սիրտըս։ Իր ետին
Դուռ մը, դուռէն դուրս՝
Կիներ, պարոններ,
Մարդ մ’ալեմօրուս։

Բոլորն ալ լըռին,
Բոլորն ալ տարտամ՝
Ծովախոյզներու
Տըկար լոյսին տակ։
Սինեմայի լուռ
Վարագոյրին պէս՝
Նորէն սըրարշաւ
Պատուհան մ’անդին։


Ու անիւները,
Գնդիկներ ուժգին՝
Որ կը սալարկեն,
Կը կազմեն դեռ զիս,
Մոնթէ-Քրիստոյի
Բանտին պատին պէս՝
Որուն ետեւէն
Դառնութեան մը հետ
Գանձ մը կը խօսի։

Քաղաքը, սակայն,
Որ ալ կը լըքես,
Երբ խածած է քու
Քայքայուած սրտիդ
Թնճուկուած ծայրէն,
Կը պարպէ յանկարծ
Եւ անվերջ՝ զքեզ,
Ճախարակի պէս՝
Քանի հեռանաս։

Ոչ ուժ է, ոչ ախտ՝
Մարդատեաց հոգիս,
Այլ ճամբորդ մ’աղքատ՝
Քաղաքէ մ’ուրիշ
Քաղաքի միջեւ,
Ձգածիս ընդմիշտ
Եւ դեռ անորոշ
Գալիքին միջեւ։

«Անջրպետի մը գրաւումը»

Նորա Պարութճեան։ ՉՀԱՍԿՑՈՒԱԾ ԼԵԶՈՒՆ

… ջնջուած բառեր …

օտարացան անդամներս իրարմէ

անջատուեցան մանկութեան դատաստանէն

զիս առինքնեց ճառագայթը երջանկութեան անմատոյց  

ու շոգիին մէջ շիթերուն 

լոգանք առի անկէ թափուող փոշիներով կայծկլտուն

իր հեթանոս ջերմութեան տակ թաւիշէ 

ձգուեցայ անպատմութեան կոյր յուշերուն մէջ անտաշ 

ու սուզուեցայ … սուզուեցայ

մինչեւ յետին մոռացում

զտում զատում ազատում

ու բռնկում երկնածին

նուաճումը գինիս լեցուց արեւով

հաշտուեցայ վերին հետ

ան զիս շատոնց կը սպասէր 

տարիքիս չափ գզգզուած համբերութեան մութ ծայրով

սրբեց անյուսութիւնն աչքերէն 

ու ծռեցաւ 

փսփսալու ականջիս 

պարարտահող քայքայումի մեղեդին 

անյիշաչար վանկարկումը իր երգին

ներելու գերմարդկային կարողութիւն ներարկեց

ես մեռայ միամտութենէս

դուն դիտեցիր զիս պատկերի պէս շարժական

ու հասկցար մարմնիս լեզուն

բայց իմ միտքս

մնաց խորհուրդ չհասկցուած

Նորա Պարութճեան։ ԱՐԳԻԼՈՒԱԾ Է ՄՈՒՏՔԸ ԽԱԲՈՒԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ԵԿՈՂԻՆ

 բոլորին վրայ  թքած ունիմ

ըսի երէկ

մէկէն ի մէկ նկատեցի

որ թուք ու մուր չէ մնացած բերնիս մէջ

չարացա՞ծ եմ այդքան արդեօք, տէր Աստուած,

ըսի միտքէս 

ու սկսայ մեղմիկ-մեղմիկ մրթմրթալ 

աղօթքիս շիթերը իմ կողմս շպրտելով

ինչո՞ւ քնքոյշ երազային ու մոռացկոտ խօսքերս 

անպէտքութեան զգացումէն տժգունած

կը ծուարին մարմինիս մէկ անկիւնը

մինչ բաց դաշտս անպաշտպան կը յանձնուի նենգութեան

որ բիրտ քամիի նման

հողիս վրայ ուռելով 

ընդյատակս մակերես կը քաշքշէ   

հոն կը գծուին ծուռ ու մուռ այլանդակ պատկերները բառերուս 

հոն կը փռուին ծուռ ու մուռ բզկտուած հանդերձները գիրերուս 

ոչ ոք կ’ուզէ մօտենալ համտեսելու դառնութիւնը 

պարարտութեան մուրացիկ

եւ ականջ տալ գաղտնարանիս այլասերած մրմունջին

մեռելատան հիւրասենեակ է թուղթս

կա՜մ կ’արձակեմ քաղցրաբոյր խունկ 

ու մեղեդի քաղցրալուր

շոյշոյելու հեկեկանքն ու զսպելու սուգը վիշտէն պոռթկալ չկրցողին, 

կա՜մ թոյլ կու տամ հեթանոս լացուկոծին

մաքրելու էջը թուղթիս  

ակնկալուած կեղծիքէն

դրանս վրայ՝

ԱՐԳԻԼՈՒԱԾ Է ՄՈՒՏՔԸ

ԽԱԲՈՒԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ԵԿՈՂԻՆ  

Նորա Պարութճեան։ ԼԱՒԱԳՈՅՆ ՊԱՀԸ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ

զիս մոռնալդ լաւագոյն պահն էր պատմութեան
արեւներէն կարմրած արագաստներ
մեկնումովս բացուեցան
դունուեսը երբ չկար
լսուեցան ձայներ անջրպետի
որքան հեռու նաւարկեցի
չկային մէջ անսահման
փրկութեան
ցանկութիւններ սպանուած
աստղերու պէս լուսարձակիլ սկսան
ու
միւս կողմը կատաղօրէն այգաբացուիլ սկսաւ


կատաղօրէն առասպելները մարեցան
ցեխադաշտը պարպուեցաւ եդեմէն
ցեղադաշտը մաքրուեցաւ ինքզինքէն
ու բացուեցաւ չսպասուածը
չեղածին մէջ կարծուած
արձագանգը խորքերէն
դանդաղօրէն մակերեւոյթ բարձրացաւ
ու մերկանդամ յայտնուեցաւ
վեհափառ
առեղծուածը խորհուրդին


ուրեմն այսպէս
մեռելները յար կենդանի կը մնան
իսկ կենդանին
փայլատակում երբ չունի
նողկալի
միսի կտոր մ’ն է որդնոտ
գեհեններու բանալի
բերանի խոռոչ գարշահոտ
սեռային բաց գործարան
ու սողունի փսփսուք
աղերսագին
մորթերու համանուագ


ուրեմն այսպէս
պաղատանքի հաճոյքով
կը շինուին սանդուխները
դունեւեսի վայրէջքին
ձախողութեան կտղուցքի մէջ
կը թփռտայ վերացումը
պզտիկ եսին կծկտած
որ չէ կրցած
ինքնամոռաց թռվռալ
դէպի
կատաղօրէն բացուող այգաբաց
ուրեմն այսպէս
է պատկերը այն կողմին
ուր ամէն բան հակառակէն կը դրուի


դուն զիս մոռցիր
ես այս կողմէն վայելեմ
լաւագոյն պահը կատաղօրէն այգաբացուող պատմութեան

Նորա Պարութճեան։ ԱՄԲԱՐՏԱՒԱՆ ՏԵՍԱՆՈՂ

սպառեցան բառերը
գրականութիւնը անյոյս է
ամբարտաւան տեսանողը
սովահար մարդուն փորոտիքը
իր Բաներով ծանրացուց
յագեցում խոստանալով
հիմա անոնց բեռան տակ
անշարժացած մարմինները հոգեւոր
ոչ ալ կրնան հոգեվարքի դաշտ մտնել
վերջին շունչի ի խնդիր


անբռնելի
անչափելի զօրութեան պէս ներկայացար
Տեսանո՜ղ
քեզ սիրեցինք
քեզ փնտռեցինք
արարեցինք քեզ նոյնիսկ
նոյնանալը քեզի հետ
հաշտեցուց մեզ ցեխին հետ
ուրկէ անհոգ քալեցինք
կտրուած մեր մոռախտաւոր ոտքերէն
եւ այսօր
կտրուած մեր բախտերէն
քու կացինէդ մազապուրծ
իմաստութեան վերջին հունտը կ’աղերսեմ


արդեօ՞ք
իմ լեռներէս կործանարար հատիկ մը միտք
թաւալգլոր պիտ’ արշաւէ
ցնցելու մեղկ ուղեղս
ուր հաշմանդամ արծիւները ծերացած
քեզ անէծքի են վերածած


իմ լեռներուս վերջին հունտն իմաստութեան
պիտի ներէ՞
հաշմ-հնազանդ արծիւներուս
յամառօրէն կեանքի կառչող ծերութեան

Quote for the month of June 2021

Կարդալ Դանիէլ Վարուժան, Միսաք Մեծարենց եւ Վահան Թէքէեան…ոչ թէ կրկնելու համար, այլ որպէս աշակերտ…

Յ. Պալեան

Reading Daniel Varoujan, Missak Medzarents and Vahan Tekeyan, not as copyist but as student ...

Hagop Balian

Յարութ Կոստանդեան: Ճշմարի՜տ, ճշմարիտ ասում եմ քեզ …

Այսօր մարմինս ոչ ստուեր ունի, ոչ հոգի
Ոչ շղթայ ծանր, եւ ոչ էլ թեւ լուսեղէն,
Կէս սովամահ մի գայլի պէս՝
Դունչը մեկնած աներեւոյթ լուսնեակին…
Ոռնում է ցաւն իր ապրելու,
Տենչաքն անզուսպ պատառելու, լափելու
Տաքուկ արիւնն եղնիկին՝ դեռ կենդանի…։
Բայց պատասխանն իր ոռնոցին

Ոռնոց է զի՜լ, անձագանգ.

Եւ յուսահատ, հերոսական վայրի կամքով՝

Թաթն է փշրում ժանիքներով իր սրածայր,

Լափում արիւնն իր սրտի…։

Այսօր մարմինս ոչ ստուէր ունի, որ հոգի…։

Յարութ Կոստանդեան «Օրերի Իմաստութիւնը» Փարիզ 1935

Verily verily I say unto thee


Today, I am a body with no shadow and no soul
neither heavy chains nor shining wing,
like a wolf half starved to death
its chin turned to the moon unseen
howling its pain of life,
its burning desire to tear apart and devour
the warm blood of the deer, still alive …
But the answer to its howl
is its own echo returning,
and in despair with one wild heroic act
its ferocious teeth smash to pieces its paws,
as it devours its own life-blood.
Today, I am a body with no shadow and no soul.






translated by Vahe Oshagan. Published in RAFT Volume 8, 1994

Նորա Պարութճեան։ ՕՂԱԿՆԵՐ

նուրբ օղակներ ձեռագործ

կեդրոնը՝

փոքրիկ սկիզբ մ’ամրակուռ  

իրարու վրայ գուրգուրանքով փաթթուած 

գունդ նրբահիւս թելերու

ամէն մէկը շնորհքով մը աւելցած

աճեցնող աւետաբեր օրացոյցի մէկ թերթիկ 

ձեռագործի օղակներ

մէկը միւսի թեւին տակէն 

նոր աշխարհի մ’մուտքին կանգնած 

հիւրընկալող տանուտէր

մեծցող

մեծցող ու աւելի ցցուն դարձող 

գեղեցկութիւն

համբերութեան աննախադէպ հրճուանքի ծառ

որուն ճիւղերն հրաշքներու ծանրութենէն

ամէն գիշեր նոր պատումներ 

կը թփրտան

ամէն օղակ նախշի մը իր 

յատուկ կղպանքը ունի

որ կը բացուի իր առջեւ 

խոնարհողի ոտքերուն

կ’ընդլայնի օղակ-օղակ

ձեռագործը օրերուն

ու հմայուած մարդիկ 

անոր վրան կը մեծնան

ան չի ձգեր որ իյնան

թեթեւ- ճաշակ ու կոպիտ 

վայրկեաններու տափակութեան

փէշին տակ

օղակներու ներհիւսուածքը 

երանութեամբ իրարու մէջ արձակուած 

կ’ապահովէ երթը յուսացողին համարձակ 

վստահութեան ժանեակները

կը լզուըռտեն քայլերն անոնց հեզասահ

որ չըլլայ թէ հասկնան,

թէ կեդրոնի փոքրիկ կէտէն մինչեւ վսեմագոյն օղակը մեծ

ակնահմայ

միակ թելին կուտ կուտ ճամբուն հեշտաքանդ երազներէն են կախուած

Նիկողոս Սարաֆեան։ ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԵԱՆ ԽԵՆԹ ՍԷՐԷՍ

Խռֆած բուեր կը սուլեն գիշերները ու կ’անցնին

Կայարանէ կայարան։ Հեռուներէն տակաւին,

Շոգեկառքե՛ր, կը դողամ. ձեր հեւոցին, ցուրտ հովին

Դէմ ես տըղայ մ’եմ կարծէք ու պատուհանըս՝ հանի։



Նոճիներու պէս հոսուն՝ ձեր ծուխերուն մէջէն դեռ

Ես կը տեսնեմ մեռելներ։ Վիշապներու բոցացան՝

Պըտուտակները կ’ոռնան։ Քաղաքներէն` որ անցանք,

Շոգեկառքե՛ր, մերկ սրտէս միս ու արիւն են փետտեր։



Քարափներու գոյնըզգոյն ճըրագներ դեռ կը ծորին

Խէժի նըման՝ ուղեղէս։ Սրճարաններ կան վհուկ։

Ճամբաներուն ծառը քար՝ որուն օձերն էիք դուք,

Շոգեկառքեր, քանդըւէր ծառը կախարդ խնձորին։



Ճամբորդելու խենթ սէրէն առողջութիւնըս գընաց։

Ապսենթներու յորդում մ’է անիւներնուդ շունչը սառ։

Ծաղկախտաւոր խափշիկը պաղ գետերէն կը յուսայ

Մարել կըրակը ներքին ու կը մեռնի արբեցած։



Շոգեկառքե՛ր, սեւ յուշեր, ո՜հ, ձըգեցէ՛ք զիս հանգիստ։

Դադրեցուցէ՛ք ձեր անքուն մեքենաները կարի։

Հոգիս յոգնած ու հիւանդ՝ մեռելի պէս կ’երկարի։
Ոչ ուժ ունի, ոչ փափաք ճամբորդելու՝ ա՛լ հոգիս։






«Անջրպետի մը գրաւումը»

A Wild Love of Travel

From station to station a crowd of night owls
whistle and pass. Even from far away I tremble
with its heaving breath as if I were a boy
in an open window in a cold wind.


I see dead men standing like cypresses surrounded
by it. And like vishab* dragons
its metal screws howl. Cities we pass are peeled
from my flesh, bone, and heart.


Colored lights trickle on the edge of black
precipices and stick like gum to my brain.
The coffee houses have faceless clocks and
the roads grow trees with snakes and poison apples.


No wonder then because of my crazy love of travel
my health deteriorates. The cold breath
of the wheels is slow absinthe. The porter
trying to extinguish its flame dies drunk.


Trains, black memories, pass and leave me
in pain. Stop this sleepless sewing machine.
My soul has neither the strength nor will
to travel any more. But the tracks stretch on.


* Evil dragon of Armenian legends

Translation by Diana Der Hovanessian

Յովհաննէս Ասպետ: ՀԱՅ ԶԻՆՈՒՈՐԻՆ ՆԱՄԱԿԸ

Սգաւոր այրին, իր փոքր երախան գրկին, 

սեւ զգեստներուն մէջ կու լար իր սիրականին, 

որ զոհաբերած էր իր կեանքը հայրենիքին։ 

Երախտապարտութիւն՝ ամեն մի հայի պարտքն է, 

պատերազմի դաշտին վրայ ինկող ամէն մի հայ զինուորին առջեւ։

Յովհաննէս Ասպետ

ՀԱՅ ԶԻՆՈՒՈՐԻՆ ՆԱՄԱԿԸ

Հայրենիքի զինուորին մաղթանքն էր.
Սիրելի՛ս մեր սիրոյ օճախը ջերմ պահէ,
Հպա՛րտ եղիր այս փաոաւոր օրերուն։
Մենք բերինք յաղթանակ ու փառք՝
Մեր կեանքի զոհաբերումով,

Մեր ազգի պատիւը փրկելով։
Կռուի դաշտին վրայ մենք ինկանք գետին 

Մահացու վէրքերով.
Մենք կամաւոր եկանք կռուելու,
Երկինք ինձ կանչեց իր մօտ՝ 

Դեռ չապրած նուիրեալ ապագաև։
Կենաց մահու պայքարին մէջ,
Նուիրեցինք մեր անձը՝ նահատակ,
Քեզի՝ մեր անմահ հայրենիք,
Մենք որ արհամարհեցինք մահը 

Վասն հայրենիքի սիրոյն,
Դո՛ւք, մեր ընկերներ, ամո՛ւր պահեցէք մեր դիրքերը։

Մնա՛ք բարով, սիրելի՛ք, մենք կ՛երթանք անդարձ,
Իսկ դուք ապրեցէ՛ք պանծալի կեանք։
Մեր արիւնոտ պատմութեան էջերուն,
Մեր ինկած ընկերներու անունները՝ 

Կրանիտէ քարի վրայ պիտի գրանցուին.
Մեր գոյատեւման պայքարին,
Մենք բերինք մեր բաժինը՝ յաղթապանծ.
Զմեզ միշտ պիտի ռգեկոչեն 

Սերունդներ շարունակ։
Ո՜վ իմ սգաւոր սիրելիս, մի տխրիր 

Առանձնութեան օրերուդ մէջ.
Մեր սիրոյ երախան պահէ՛ ջերմասուն.
Մեր հայերինքը թող ապրի դարէ դար,
Մեր փառք ու պատիւը պահէ յաղթահար։

Յովհաննէս Ասպետ

Սոյն բանաստեղծութիւնը քաղուած է «Կրակ ու Մոխիր-ի» գրկոյքի էջերէն

Վաչէ Տէմիրճեան։ Մեր աշունը

աշուն է Փարիզ

աշուն է հոգիս

ոսկեգոյն տերեւներ
հանդարտ կը ծփծփան

կը թափին
ասդին անդին

մայթերը ծածկելով
աշնանային գոյներով

անարեւ երկինքէն
անձրեւը կը մաղի կաթիլ կաթիլ

ուշադիր նետէ քայլերդ
որպէսզի չսահիս

աշուն է Արցախ
աշուն է հոգիս

մետաղեայ տերեւներ
վայրագ կը թրթռան

ու կը տեղան
ամէն կողմէ

մայթերը ծակծկելով
կարմիր վէրքերով

անարեւ երկինքէն
ռումբերը կը տեղան անդադար

ուշադիր նետէ քայլերդ
որպէսզի չի փլուզուիս

աշուն է Արցախ
աշուն է հոգիս

մուս-մութ է
ամէն կողմ

աջ ու ձախ
կրակ ու բոց

շուներ կատղած
հասան սարէն ու ձորէն

ռումբերուն ձայներուն հետ
կը ոռնան մինչեւ ուշ գիշեր

աշուն է հոգիս
գիշերները քուն չունիս

մառանի մէջ պահուըտած
անօթի ծարաւ կը մնաս

սառած բայց ոչ մարած
դուն քեզի կը փսփսաս

մոմի լոյսին տակ կ՛աղօթես
մութին մէջ Աստուած կը փնտռես

աշուն է Արցախ
վա՜խ Աստուած վա՜խ

շուները հաչելով
պոչերն կախ ի վերջոյ կը փախին

վերադառձան ճեհենեմ
փա՜ռք Աստուծոյ

ամէն
վաչէ

2/10/20
սէն-մորիս
չի-մեռնիս

Vatché Demirdjian's contributions to our Call for Poems on the topic of epidemics, illness, medicine, death and healing

Vatché Demirdjian, an art teacher in Paris, France has shared these original works. APP thanks him.
Click here to hear the author reading his work.

գամանպեր 


Երեսիդ դիմակ
ձեռքիդ տոպրակ

փլասթիք ձեռնոցով
կ'իջնաս փողոց

աջ գրպանդ փաստագիր
ձախ գրպանդ անձնագիր

շուկայ-մուկայ չերթալէն
ոտքերս ժանգոտեր են

Քայլերս ծանրացած
ինձմէ ալ՝ շատ հոգնաց

թաղը դառցեր է ամայի
իսկապէս՝ սարսափելի

կամաց կամաց
վերջապէս

հասայ Քառ-ֆուռ մարքէթ
մաքարնա՞ ոչ մի փաքեդ՝

ալիւր-մալիւր՞
մի՜ երազէր

հաւկիթ եթէ գտնաս
բախտաւոր ես տղաս

պէտքարանի թուղթը ուր՞ է
ուզածիդ չափ փնտռէ

օճառը չի մոռնամ ծո՝
Գտայ՜ փառք աստուծոյ

ամա՜ն սուրճն ու շաքարը
սուրճը գտար շաքարը մոռցիր

գինին ու գամանպեր*
այնքան՜ կարեւոր էր

պակեթ* մըն ալ առի
շիտակ տուն գացի

վաչէ
12/4/20

սէն-մորիս

չի-մարիս

(գամանպեր*։ֆրանսական հոտած պանիր) (պակեթ*։Ֆրանսական համով հաց)






կէս-կէս

պատուհանս
կէս բաց կէս գոց

աչքերս
կէս քուն կէս արթուն

սիրտս
կէս սեւ կէս ճերմակ

սիկարէթս
կէս վառած կէս մարած

սուրճս
կէս տաք կէս պաղ

երկինքը
կէս արեւոտ կէս ամպոտ

ռատիօն
կէս բարձր կէս ցած

լուրերը
կէս իրաւ կէս սուտ

կատուն
կես ուրախ կես տխուր

մէկը դուռիս զանքը զարկաւ
սիրտ չունէի բանալու հարկաւ

վիրուս-միրուսի ատեն
գացող եկող չկար արդէն

երկար բարակ մտածեցի
բանամ նայիմ ո՞վ է ըսի

դուռը բանալուս պէս
կէս-կէսը* մտաւ ներս

սկիզբը չի ճանչցայ իրեն
դիմակին ետեւէն

-տունիդ արջեւէն կ'անցնէի
-բարեւ մը տամ ըսի

-օրերէ իվեր
-ձայնդ չեր ելլեր

-անցնիմ նայիմ տեսնեմ
-բանի՞ մը պէտք ունիս խնդրեմ

երբ որ բանի մը պէտքը ունենամ
քեզի անպայման լուր կուտամ

-յուսամ չի խանգարեցի քեզ
բարի եկեր ես կէս-կէս
եկուր անցնինք պարտէզ 

ծառին շուքին տակը նստանք
մէկս միւսին երկար լուր նայեցանք 

ոսկի վանդակի մէջ կորսուած
ծառին ճիւղին վրայ կախուած

վանդակին դուռը բաց էր արդէն
բայց մենք դուրս չէինք ուզեր ելլել

ժամանակը կախուած էր ճիւղէն
մենք խօսեցանք հինէն-նորէն

երկինքէն ինկած թռչուն է կէս-կէսը
երբ չորս պատի մէջն ես տունը

կարծես եկեր էր այցելելու
բանտարկեալ մը տեսնելու

երանի անոր որ կէս ընկեր մը ունի լաւ
քեզի կէս ճամբան չի ձգեր բնաւ

շուտով պիտը գայ ժամանակը
շարունակելու մեր երազանքը

վաչէ
10/5/20
սէն-մորիս
չի-բանտարկուիս

կէս-կէսը* իմ լաւագոյն արդիստ նկարիչ ընկերս է, իր անունը Լորան Նիսու է

իրեն անունը «կատակի» համար ես կէս-կէս դրած եմ, մայրը հայ եւ հայրը ֆրանսացի ըլլալուն համար

ԾԱՆՕԹԱՑՈՒՄ

Յարգելի Հ.Բ.Հ.-ի հետեւորդներ եւ հայրենակիցներ, սիրով կը ծանօթացնեմ ձեզ. Այս օր առաւել եւս հաճութիւն սրտի՝ Յովհաննէս Ասպետ իր գրիչի յօրինումով կու գայ ներկայացնել իր մշակած երգն ու տաղը, հայ գրասէր ընթերցողներուն ընձեռելով Կրակ ու Մոխիր-ի հատորը – հեղինակին երկար տարիներու մէջ հիւսած գրական արուեստին նոր ոստայնը:
Իսկոյն, ան հեղինակն է երեք քնարերգական գործերու: Իր անդրանիկ գործը՝ Սիրոյ Քնարը-ը 2005-ին իր ծննդավայր Պոլսոյ մէջ լոյս տեսած է, Անհետ Շաւիղներ-ը 2017-ին, եւ առաւել եւս անոնց կը հետեւի Կրակ Ու Մոխիր-ը: Իր բովանդակ գործերը այս երեք գրքոյկներուն մէջ կ՛ամփոփուին եւ անոնք մէկը միւսին բաղկացուցիչ ու լրացուցիչ հանգամանքը ունին, իրար շղթայուած են եւ անոնց ընդհանրական անուանումը կը կոչուի Սիրոյ Քնար:
Կրակ ու Մոխիր-ի գեղարուեստական յղացումի ենթահողերը, արմատները, տիրապետող ուժերը՝ տարիներու հոլովոյթին մէջ զտուած են: Անոնց մասին կրնանք ըսել որ արուեստագիտական նախասիրութիւններ են՝ որոնք ճոխացուցին իր տաղարանը սիրոյ երգերով: Իր քնարին քերթուածները՝ իմաստով խիտ ու խորհուրդով լի են, եւ հեղինակին ինքնութեան դրօշը կը կրեն:
Կրակ ու Մոխիր-ի քնարերգական գրկոյքը լոյս տեսած է 28 Փետրուար 2020-ին. Յովհաննէս Ասպետի գրիչի ստորագրութեան տակ։ Այս հաճելի առիթը՝ գրականասէր հասարակութեան գրական նորոյթ մը կ՛ընծերէ:




Ծանօթացման եւ տեղեկութեան համար դիմել իրեն՝ իր համացանցի հասցէին. jean.asadour@free.fr եւ կամ 06 30 16 75 12 հեռախօսային միջոցներով




Յովհաննէս Ասպետ

Յովհաննէս Ասպետ` ՄՏԱՀԱՃՈՒԹԻՒՆ

19 Մարտ 2018

ՄՏԱՀԱՃՈՒԹԻՒՆ 

Միտքս իր սիրոյ կանչերով հարբուն, 

Ո՜հ, եթերային յայտնութիւն. 

Շահարիկներ զարմանահրաշ

Ու գերարփուն, եկան ու ինձ տարին

Դուռը իր պարտէզին,

Մուտքը արքայական ծաղկաստանին. 

Գունեան փունջեր զարդարուն, 

Կլանումն անոնց հիւթը բուրումեան. 

Կանացի ցոլքերը աչքերուն

Կը թափանցեն ալիք առ ալիք

Իմ մթամած խորքերուն.

Բացի դռները իր գաղտնիքներուն,

Ու պատմեցի իր քմայքին հաճոյ,

Իշխանի հէքիաթները սիրոյ. 

Վառեցի աշտանակները իր մոմերուն, 

Խորհրդամած եւ հոգեսուն 

Սքանչելիքներ արձակող 

Գեղանի շլացքներուն.

Քաղեցի անձկանօք տենչանքին,

Միահամուռ համբոյրը յամրագին,

Խանդաղատանքին մէջ փափկասուն.

Ընդհատեցի խօլ վազքն

Երկարող ձանձրոյթին, 

Յանձնեցի հարաւի մեղմաջերմ հովերուն՝

Որ մարէր լոյսը լապտերին,

Ու տուի ողջոյնը՝ սրտաբաց կարօտին: 

Յովհաննէս Ասպետ

Նորա Պարութճեան։ Մինակը

մինակը կը շարժի

սորվածին պէս

մինակը կը խօսի

սորվածին պէս

մինակը կը խորհի

սորվածին պէս



մարդանալ կ’ուզէ

սորվածը



բայց չի գիտեր

մարդանալու՝

սորվածը ամբողջ մոռնալ է պէտք

մինակը

ինք չէ սորված մոռնալը

մոռնալ սորվիլ

սորվիլ մոռնալ մինակը

կը տառապի դառնապէս

միս-մինակը

եւ այս անգամ պիտի սորվի

կանգուն մնալ թերեւս կէս-մինակը

պակասաւոր

անդամահատ

կիսատ-պռատ մինակը

ու պիտ’ մեկնի

թեւին տակ ինքզինք շալկած

սորվածին հետ

մինակը

Նորա Պարութճեանէն նոր բանաստեղծութիւն մը

ՙԶԻ՞ՆՉ ԿԱՄԻՍ ԴՈՒ ԶԻ ԱՐԱՐԻՑ ՔԵԶ՚


- Կ'ուզեմ որ աչքերս բացուին
որ վեր նայիմ ծառի պէս
ափերս պարզ  կապոյտին
կանաչանամ ծառի պէս
անշարժ շարժում
կայծկլտուն
մանկամարմին ծառի պէս   
հողին պտուկը բերնիս
բոցով սնանիմ ծառի պէս

բացուիմ ճեղքուի կեղեւս
քեզ բռնել չկարենամ ու երկարիմ երկարիմ
երազներով խենթուխելառ ծառի պէս
հովը մէջս կարծելով դալարիմ
մէջս ինքզինք մը գտած
անհնազանդ ծառի պէս
ծլիմ աճիմ
դարձեալ աճիմ նորէն ծաղկիմ
արեւամոլ ծառի պէս
խորհիմ մսիմ դողդղամ
ճամբուն եզրը իրեն բաժին մը ինկած
ինքնագլուխ ծառի պէս
միս-մինակ
փխրուն կանգուն
չխօսկան
ու տիրական
ծառի պէս
իրական

Յարութ Կոստանդեան։ ՄԻ ՄԱՐԴ

I

Ասում էի ես ինձ մի օր՝
- Թէ գար հիմա այս ճամբայով
Մի մարդ հովի նման անցորդ,
Դէմքը պայծառ ու ոսկեզօծ
Նման աշխարհն ու տիեզերքը ման եկած մի արեւի…
Եւ լռութեան նման անդորր,
Երագներից անդին դիտող մի մարդ արի՜.
Մի մարդ աղքատ, սակայն հարուստ՝
Որպէս թափուած պտուղներով
Բեղմնաւոր է շուքը ծառի.
Հողերի պէս համբերատար, արցունքի պէս հաւատարիմ,
Եւ սիրո՜յ չափ տանջուած մի մարդ,
Օ՜, եթէ գար, եւ հայեացքն իմ դիտէր անթարթ,
Եւ աներկմիտ, եւ անայլայլ — քանզի վաղուց ինձ մտերիմ…
Թէ ճանաչէր ինձ անծանօթն
Եւ ասէր ինձ լոկ — « Բարի լոյս »,
Ողջունէի - « քեզ լոյս բարի ».
Բաւ էր այդքան ուր յայտնէի ես աշխարհին՝
Թէ կեանքիս մէջ տեսայ մի մարդ:

2

Եւ ասացի ես ինձ մի օր՝
— Միթէ՞ դու չես լոյսը զուարթ
Եւ չե՞ս կարող լուսաւորել կեանքիդ օրերն՝
Որ ձեռնունայն դեռ սպասէս — մինչ գայ մի մարդ
Եւ որոնէ քո մէջ՝ իրե՜ն…։
— Դո՜ւ ես աշխարհն եւ յայտնութիւնն իր նորահաս,
Հայեացքդ անհուն ցանկութիւնն է հորիզոնի.
Ո՜չ աւելի եւ ոչ պակաս՝
Հոսում ես դու յորդ ու վայրագ յորձանքներով Ամազոնի.
— Գե՜տ՝ գալարւում ես դէպի ծո՛վ.
Ծո՜վ փրփրուն եւ ալեծածան,
Յուզում են քեզ մեծաշառայլ տենչանք ու դող՝
Արդ, կամարւո՜ւմ ես ծիածան,
Եւ անձրեւում ես դէպի հող,
Դո՛ւ յարաշարժ եւ յեղյեղուկ , դո՜ւ ինքնութեանդ մէջ անսասան՝
Դու մարդ մի լոկ ;

3

Ասում եմ մի մարդ ամբոզջ ու անեղծ՝
Խենթ ու իմաստուն , հպարտ ու կարկամ.
Ասում եմ հերոս , սուրբ ու բանաստեղծ՝
Արեւի պէս մարդ բարեկամ:

Մի մարդ՝ մարմնացած ոսկոր ու արիւն.
Մի մարդ՝ գոյութեան ցնծութիւն ու կամք.
Մի մարդ՝ հիասքանչ հոգի ու աւիւն՝
Աշխարհի պէս մարդ բարեկամ:

Ասում եմ մի մարդ յամառ եւ ուժեղ՝
Ձեռքեր ժրաջան եւ ձեռքեր անկար,
Դաշտերը հերկող անմշակ ուղեղ՝
Հողերի պէս մարդ բարեկամ։

Մի մարդ՝ հեշտասոյզ կնոջ մէջ բեղուն.
Մի մարդ՝ թշնամի լքուած արնաքամ.
Մի մարդ՝ պայքարի տենդերով եռուն՝
Կրակի պէս մարդ բարեկամ։

Ասում եմ մի մարդ յուզուած եւ հասուն՝
Ինքս իր մէջ տեսիլք, ինքն իր դէմ պատգամ.
Ասում եմ աստուած կերտող անասուն՝
Անհունի պէս մարդ բարեկամ։

Նորա Պարութճեան: ՄԵՐԺՈՒԱԾ ԵՍ

հմայուած եմ դիակիդ

դեկտեմբերեան ինքնապատուաստ օրերուն,

երբ գիրք ու Յիսուս միասնաբար ծնանելու մէջ կ’աճին

ու ծնելու փոխարէն

պտիկ մը միտք իբր արգասիք կը թքնեն

հասկնալը՝ թէ մերժուած ես կեանքէն

ու մեկնիլը յանկարծակի թօթափուելով ինքզինքէդ

առանց ծունկի իջնելու

աղերսելու թէկուզ քեզ ստեղծող Աստուծմէն

որ անօթի աչքերդ յղփացնէ շռայլութեամբ մը վերջին

ու գիրի պէս քեզ քու խաչէդ օրօրէ

պիտի չընէ

դուն սովահար որբ մըն ես

անօթութեան մէջ ծնած

զոր գրպանը փշրանք պահած ամէն մարդ

 խոստումներով պատառ մը հացի

կը քաշքշէ ետեւէն

հասկնալը՝ թէ մերժուած ես կիրքէն

ու մեկնիլը առանց հաշիւ գոցելու

բացին ձգուած ըմբոստ ու խենթ տուեալներ

պայթուցիկի ցանցառութեամբ պսպղուն

օդին մէջ պիտի ծփան տակաւին

տատանելով քիչ մըն ալ

մինչեւ ձանձրոյթն զգետնէ ամէն զայրոյթ ու համբոյր

հասկնալը՝ թէ մերժուած ես մահէն

ու մեկնիլը չապրած կեանքդ կտակելով ուրիշին

որ պիտի քեզ այլանդակէ նոյնիսկ մեռնելէդ անդին

չհասկցուած դիակիդ չհասկցուող աղօթքներ մրմնջելով

քեզ խոցողը սէրերդ եղան

դուն փորձեցիր ուրիշ անուններ տալ անոնց

մորթդ փղձկաց  ուրիշ լեզու չգտաւ

լռութեան մտրակին տակ միայն  

դուն հասկցար թէ մերժուած ես ի սպառ

Զուլալ Գազանճեան։ հին լուրեր քանի մը տողով

Հոն… էւ վայրն ահա պատրաստ է արդէն,
Վայրն է կատարեալ։
Քամիները միշտ ազատ կը խաղան,
Ջուրերն աղմուկով միշտ կը փրփրին
Ու մէկն ու մէկը - հէքեաթի տղան -
Կը վերադառնայ ՝ կտրելու համար
Արժէքը ցաւին։ Ժամանակին մէջ
Աչքերն ու սիրտը ոչինչ են ջնջած,
Չի պակսիր ոչինչ՝
Յաւերժութեան ու երազին համար։
Ներկայ է մահն իսկ՝ որովհետեւ կա՛ր։

Ես հին երգ մը գիտեմ տերեւի մը մասին.
Որովհետեւ ուզեց բացուիլ՝ ծառը բուսա՜ւ:
Ես գիտեմ արցունք մը՝ որ ստեղծեց անհրաժեշտ
                              իր տխրութիւնն ու աչքը :
Եւ ես ծառն եմ, տխրութիւնն ու աչքը:

Սուլելով երգ մը հին, գիշերին մէջ ձմրան,
Փողոցներէն, մինակ, անձրեւն է որ կ՚անցնի.
Չորցած տերեւներու փունջ մը ձեռքին, կ՚երթայ
Իր սիրածին գուցէ, կամ կը դառնայ՝ մինակ,
Սուլելով երգ մը հին՝ մեր ամէնուն մասին:

Բարձրանալով Սէնի քարափն ի վեր
Ես կ՚երթամ
Քայլամոլոր
Մայր Արաքսի ափերով:

Արա՛քս,
Դուն գեղեցիկ ես այս գիշեր:
Փարիզի բոլոր լոյսերը պիտի թափեմ,
Փաթիզի բոլոր գինիները պիտի խմեմ
Հայուհիի տխուր ու սեւ աչքերուդ մէջ:
Այս գիշեր պիտի տանիմ քեզ տունս, Արաքս,
Ու սիրեմ:

Վաղը առտու
Երբոր երկիր վերադառնաս
Զիս չթողուս կրկին
Քայլամոլոր ու ւառանձին
Սէնի ափին:

Ես ալ հայ եմ, Արաքս,
Աստուածավախ մօրս
Անառակ որդին:

Լոյսը հեղուկ՝ կը փախչի։ Թաց են հետքերը լոյսին
Աչքերուդ մէջ : Հնձուած ու տարուած է ամէն ինչ
Սրտէն, դաշտէն, երկինքէն։ Հրացան մը կ՚որոտայ
Ու լռութիւն։ Մութին մէջ որսորդները հեոացան:
Կաքաւի պէս, զարնուած, մեռաւ աշունը՛ անձա՜յն:







Զուլալ Գազանճեան, Յառաջ «Միտք եւ Արուեստ», 54րդ տարի թիւ 14, 1979