Quote for the month of January 2025

ԱՅՆՏԵՂ

Արդէն այնտեղ
Ուր երազները աւելի՛ իրական են
Քան՝ իրականութիւնը

Մարուշ Երամեան, Տարփանք, Գահիրէ, 2024

Մարուշ Երամեան։ ԿԸ ՅԻՇԵՄ ԵՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ

Կը յիշեմ բոլոր այն քերթուածները
Որ չեմ կարդացած
Որովհետեւ չգրուեցան
Բայց իմս էին իրաւունքովը հողերուս
Բռնագրաւուած

Կը յիշեմ լռութիւնըԿոմիտասին
Որ չեմ լսած
Որ պէտք չէր ըլլար
Եւ որուն շուրջ մեղեդիները
Թեւածեցին վիրաւոր արծիւներու պէս
Եւ ձայն չդարձան

Կը յիշեմ ցաւը ժայռերուն
Որոնց տրուեցաւ բացառիկ ուղեղներու
Ճիչին դիմանալու բեռը

յիշեմ Սասնայ լեռներուն վեհութիւնը
Որ միայն երազ է կանաչ
Եւ ուրկէ բորենիները վանելու
Կրակը կը պահանջեմ

Կը յիշեմ կարմիրը Եփրատին
Եւ կը պահանջեմ զայն լուալու
Իրաւունքը

Ե՛ս է որ կը յիշեմ եւ կը պահանջեմ
բայց որմէ՞ պիտի պահանջեմ
հատուցումը աննիւթեղէնին
ոչ միայն հողերուն
բայց մանաւանդ
մնացեալին
եթէ գիտնային անոնց արժէքը
չէին խողխողեր արդէն

Եւ ո՞վ ինձմէ պիտի պահանջէ
Բառին շարժումը
Ձայնին փոթորիկը
Եւ ըմբոստացումը անկասելի
Վերը տեղ մը Մէկը նստած կ'ողբայ
Եւ անօգուտ են անոր արցունքները
Ա՛լ

JE ME SOUVIENS ET J’EXIGE
Maroush Yéramian, Le Caire, 17 avril 2020
[Traduction en français : Hervé Georgelin]

Je me souviens de tous ces poèmes
Que je n’ai pas lus
Car ils n’ont pas été écrits
Mais ils étaient miens par le droit des terres
Accaparées
Je me souviens du silence de Gomidas
Que je n’ai pas entendu
Qui n’aurait pas dû être
Et autour duquel les mélodies
S’envolèrent comme des aigles blessés
Et ne devinrent jamais son
Je me souviens de la douleur des précipices
Auxquels furent livré le fardeau de supporter les cris d’exceptionnels cerveaux
Je me souviens de la majesté des montagnes du Sassoun
Qui n’est que rêve vert
Et j’exige le feu
Pour en repousser les hyènes
Je me souviens du rouge de l’Euphrate
Et j’exige le droit
De l’en laver
C’est moi qui me souviens et qui exige !
Mais auprès de qui exigerai-je
Le dédommagement immatériel
Pas seulement pour les terres ?
Mais surtout
Pour le reste
S’ils en connaissaient la valeur
Ils ne le massacreraient pas
Et qui exigera de moi
Le mouvement du verbe
La tempête de la voix
La résolue insurrection ?
Là-haut quelque part Quelqu’un assis se lamente
Et ses larmes sont inutiles
Désormais !

Մարուշ Երամեան։ ՏՕՆ

Կը հանես զիս խորքերէս
ինչպէս խեցի
խցուած ձայնով ալիքի

արիւնս իր հատիկներէն
կը լուաս
եւ լոյսին դէմ կը բռնես
աղուորութիւնը արեւին տեսնելու

նախատօնակ
կը բարձրանամ ցաւի հզօր մատներէն
մինչեւ քեզ

եւ թափանցիկ արիւնիս մէջ
քեզ կրած
ցաւատօնակ այդ օրը նոր
կը ծնիմ


 Մարուշ Երամեան, XX ԴԱՐԻ ՀԱՅ ՊՈԵԶԻԱ, Երեվան 2005

Մարուշ Երամեան: ԲԻՒՐԵՂ [Բ.]

Ծանր ու թանձր կախուեցաւ դանդաղ


մութը լեռներէն
սեւ մշուշի պէս թափանցեց չորս կողմ
եւ հովին փողը սգահար ոռնաց
ողբաց հեռուէն շարժող մօտեցող
ճակատագիրը


Լռութիւն եղաւ


կամաց արթնցան ապրումներ աղօտ
եւ արթնցուցին լոյսէ խտիղով
ծայրամասերը յոյզերու հեռու
հրուած մոռցուած ուրացուած հեռու


եւ փսփսացին բառեր քաղցր հեզ
բառեր խարանող ու տաղող հրկէզ
յետոյ կանչեցին զօրեղ դիւթանքով
ապա … լռեցին կրկին աղմուկով


* * *


Բոպիկ ոտքերով
Բիւրեղ տիկինը կեցաւ հովին դէմ


Լոյսին դաշոյնը
դեռ չէր արիւնած երկնքին կուրծքը
եւ լեռները դեռ չէին ողողուած
ցաւովը անոր
երբ Տիկինն առաւ թիկնոցը ուսին
ու գնաց մատուռ






Աղօթե՞լ
միայն Աստղիկին ահեղ


ծունկի՞ գալ
միայն Անահիտին դէմ
ու սիրտը դնել ոտքերուն ոսկի
եւ երկրպագել Վահագնին վայրագ
* * *


Լոյս մը հեռուէն
(լոյսերը միշտ հեռու իրմէ
իրը՝ ներսէն)
ափէն մինչեւ աչքին ճամբուն
պէս հարազատ ուղին մատրան


եւ ծնկաչոք խորանին դէմ
ցաւի    սուգի
յամառօրէն խլրտացող     յառնող սէրի


սպասումը անսովորին
-թէեւ անյոյս -
եւ մութին մէջ մերթ տատանող
կանչը լոյսին
ձեռքը առին
ու զինք մինչեւ
խորխորատին ափը տարին


* * *


Խորանին տակ      խաչին առջեւ
մութը թանձր
կը թրթռայ հաստ լարի պէս
կ՛արթնցնէ բնութիւնը իր թմբիրէն
թափ կու տայ եւ թափ կ՛առնէ
կը ներհիւսէ փոթորիկի մէջ անձայն
ու կ՛արարէ կրկնակ հիւսակ մը շքեղ


կը չքանան գիշերները դառնութեան




Յետոյ յանկարծ
բիւրեղացման այդ պահուն
խաչափայտէն կ՛իյնայ կտոր մը լուսէ
կ՛օրհնէ զիրենք
ու կը բաժնէ վերջնապէս






Մարուշ Երամեան, Հոկտեմբեր 2007

Մարուշ Երամեան: ԲԻՒՐԵՂ [Ա.]

ԲԻՒՐԵՂ[1]


Ա.


Անունդ կ՛իյնայ
վաղ աշնան տերեւի նազանքով
ու կը կորսուի
դառնալու պարարտ հողը ծնունդիս


Պիտի չծնէի       ոչ     եթէ չըլլար նախ անապատը
յետոյ ծովը
եւ անոնց ներհիւսումի կէտին
դուն
Բիւրեղ Տիկին


Չկաս մատեաններու մէջ կարեւոր
բայց գտայ քեզ
եւ քու մէջէդ է որ դիտեցի
թափառող եսս


* * *


Բիւրեղ Տիկին
Հացեւանի պարարտ հողին մէջ մոռցուած
առեղծուած կը մտմտաս
կը լուծես
անծանօթ ես
ոչ ոք եկաւ վարագոյրներդ բանալ
եւ օրերուն քօղը կեանքէդ վերցնել
անուն մը չես       գաղտնիք ես


գեղեցկագոյն իրերու մէջ թակարդուած
շղարշներով վիրակապուած
եւ ժպիտով ծարիրուած
կը սպասես


իսկ օրերը
բոյրի բխրուն սրուակի պէս կը կոտրին
տարտղնելով զգլխանքը անծանօթին


կաթիլ մը դեռ կը յամենայ
բոյնին կառչած


ցերեկներուդ մէջ մթագին
քնքշութիւնդ որպէս փարոս հեռակայ
անորոշի տարածքներուն թափառական
ուղեւորներ կը կանչէ


* * *


Գիշերներուդ վարագոյրները չբացիր
նաժիշտներն իսկ մօտ չթողիր սնարիդ
մինակութիւնն էր քու միակ հոմանիդ
մինչեւ այն օրը դժխեմ
երբ նայուածքիդ մէջ ծորեցաւ
լաւան Կայսրին
բոցակրակ աչքերէն


Պիտի գար ան
քու ոտքերուդ փռելու սէր մը ամբարիշտ


կայսերական հմայքներով շղարշելու
ցանկութիւններն իր անուղի


սպասելու որ երթայիր նազանքով
ու բանայիր առագաստդ
գորգի պէս իր ոտքերուն


ճամբան հեռու էր սակայն
իսկ անցաբառն անծանօթ


արծիւն անգամ թեւաբախումով հսկայ
անցաբառը չէր բերած


իսկ դուն ովկիան փոթորկայոյզ
ոչ անջրդի ծարաւ տարածք


առագաստներ բացող մրրիկ
եւ ոչ թռչուն վանդակապատ


դուն լուռ ճաճանչ
թաքնուած լոյս




Մարուշ Երամեան


[1] Սիւնեաց նահանգի Հացունեաց գաւառի այրի տիրուհին, որ իշխած է 620-ական թուականներուն, Հերակլէս Կայսրի Պարսկաստան արշաւանքներու շրջանին, որոնք կատարուած էին փրկելու համար Քրիստոսի գերի տարուած խաչափայտը։

Մարուշ Երամեան: ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ (Ե)

ե.

Լռութիւններ ուրկէ՞ էք

* * *

գիւղացին իր արտին մէջ
արեւին լուռ ծանրութեան տակ

բանուորը գործարանի
աղմուկին լռութեան տակ


ու մայրերը
մոռացումի լռութեան տակ
Coda-
Լռութիւններ
դուք սպիտակ տարածքներ
ուր կը ծաղկի սէրը արդէն իմաստուն
եւ բարձէ բարձ միջոցը ա՛լ կը լենայ
մտերմութեամբ թաքթաքուր

Լռութիւններ իմս էք

Մարուշ Երամեան: ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ (Դ)

դ..


Լռութիւններ
մութ ու լոյսի սահմանի՞ն էք
ծուարած

* * *

բոլոր գիշերներէն ետք կոյր
կը վերադառնանք
գտնելու արեւը զոր ուրացեր էինք
որովհետեւ տաղեր էր մեզ

եւ ուրացեր էինք
որովհետեւ լքեր էր մեզ

բայց կը վերադառնանք գտնելու
լռութիւնները ծաղկած
պերճաղիճի նայուածքի պէս
հմայիչ եւ թունաւոր

վերադարձն ալ երբեմն
լռութիւն է անսահման

Մարուշ Երամեան: ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ (Գ)

գ.



Լռութիւններ
աղմուկներու մէջ թաքնուած
խաղաղութեան խաբկա՞նք էք






* * *


կաթիլ կաթիլ
եւ հեւք առ հեւք կþորմնաւորուիք
բաղեղի պէս կողերուս
ու երբեմն կը ծաղկիք

Մարուշ Երամեան: ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ (Բ)

բ.


Լռութիւններ
իմաստո՞ւն էք հարց կու տամ


* * *


ցաւի խազ էք
ինչպէս ճիչը պատռող խզտող
որ կը մերժէ դուրս գալ դէպի
ճամբան իր


բայց ծնունդի ճամբան նեղ
նեղ ու ծանր
ծանր ինչպէս անկշիռը տիեզերքին
ինչպէս ծովը
ընկղմող նաւերու կողին

Մարուշ Երամեան: ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ

ՍՊԻՏԱԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ


Մ.ին



Լռութիւնդ
ճակատագիրս կը ջնջէ
ու վերստին կը գրէ


Յուշը լուռ է
Ձայնը լուռ է
Գիրը լուռ է
Միայն գիշեր, որ բարբառի լիաթոք



ա.


Լռութիւններ
ըսէք ինծի՝ ինչո՞ւ էք

* * *

ես ձայն մըն եմ
որ մութին մէջ լոյսին մէջ
իրեն նման ուրիշ ձայներ
կը փնտռէ

ալիքներուն գագաթը կը բարձրանայ
եւ լռութեան խորութիւնը
կը չափէ

աշնան թափուող տերեւներուն վազքին մէջ
հովերուն առանձնութեան պատիկները
կը համրէ

եւ կը փնտռէ ձայնասնտուկը միակ
ուր հնչէ զիլ հնչէ յար
եւ ի վերջոյ իր հիմերը կը նետէ
լոյս ու մութի սահմանին
ու կ՛օրօրուի՜ կ՛օրօրուի՜

Մարուշ Գազանճեան-Երամեան: [Դուրս ելայ տունէս]

Դուրս ելայ տունէս
եւ ալ երբեք երբեք
չվերադարձայ

եւ մինակ էի

երկինքը գրկեց զիս
երկիրը օրօրեց
ծովը արցունքս եղաւ
եւ անտառները լռութիւններս

աշխարհը տունս ըրի
քեզ մէջս ունենալու համար


* * *
Տունէս դուրս ելայ
Դուրսը ոչ անտառ կար
ոչ ծով

անապատը միայն
ու անոր մէջէն սողացող
կասկածի գետը

որուն վրայէն օր մը
հեռացար
ու հիմա կը թիավարես տակաւին

դուրս ելեր էի
քեզ փնտռելու համար
մինչ ներսն էիր դուն
որպէս լռութիւն


* * *
Երբ թափեցան անձրեւները
ափսոսանքի
հասկցայ որ սկսեր էր
մոնսունը* կեանքիս

ներս չունէի
դուրսը արդէն տուն դարձեր էր

կը մնար որ
տուն գայիր

* * *
Դուրս ելայ սրտէդ
և չհաւատացի
տունս այնտեղ էր
արիւնեցայ
հաւատքի քարերը կրելով
կարծրացայ
պատերս ողորկ շաղախելով
հարստացայ յոգնութեամբ
իմաստնացայ առանձնութեամբ
տունս տաք էր բոյնի քաղցրութեամբ
ես հոն չէի
դուրսը
սիրտդ կը փնտռէի



* Մոնսուն՝ ամառնային անձրեւոտ եղանակ

Մարուշ Երամեան։ ՔՈՅՐԵՐ

ՔՈՅՐԵՐ

Բագոսուհիներ  լռութեան բարբառին

հեռու    մտերիմ

նայեցայ ձեր աչքերուն

հոսեցաւ գինին ժամանակին

կարկառուն էին մեր ձեռքերը

անջրպետէ անջրպետ

ու թէեւ քանդեր էինք ճաղերը

դեռ ամբողջ չէր կամուրջը որ

պիտի բերէր մեզ իրարու

լուռի ու ցաւի գաղտնաբառով

թուղթ չունէինք

մեր մորթին տաղեցինք պատմութիւնը

զոր դուստրերը պիտի կարդային

գտնելու ելքը լափիւրինթոսին

իսկ մելանը …

դանկըտեցինք  աղ ցանեցինք

ու դիտեցինք գիշերին մէջ

կողոպտիչները արեան

քամեր էինք գոյնը

ա՛լ պէտք չունէինք

կարմիրին

քոյրեր էինք սկիզբէն

ջուրերը մեզ սահմանեցին

բաժնեցին

բարձր էին պատերը

ճեղքերէն դիտեցինք զիրար

ու տեսայ ամպը

որ կþիջնէր Ֆարողզադի ուսերուն

բիւրերորդ պատ որպէս

բայց լռութիւնն էր միակ միջոցը

իրեն հասնելու

մինչեւ հասայ

            թռչուն դարձեր

                        թռչեր էր

ատեցի բոլոր թեւաւորները

եւ կարծրասիրտ անուանեց զիս

ամուսինը

որուն խօսքի ջրհեղեղին տակ շնչահեղձ

կը թփրտար

կիսատ տողը

տաք մոխիր իսկ չունէինք

չիր սարքելու մեր ցաւերու շարոցներէն

մանեակի պէս մեր վիզերուն

ծանրաքար

ծովանոյշներ

հողին վրայ կþապրէինք

եւ խօսքը արգիլուած էր

մինչեւ    ծնաւ    քերթուածը

որպէս

հատուցում                 

Մարուշ Երամեան

This unpublished poem appears in APP courtesy of the author.

Մարուշ Երամեան։ ԴՌՆԵՐ

Բանտիս դռներն էին եօթը
մուտքերով
մտերիմ ու անքարտէս

եօթ դարպասներ
եօթը կողպէք պատմութեան
եօթ հմայիլ աքսորի

պատուհան չկար որ երկինք մը
սահմանէր
մուտքերէն դուրս անապատ մը
կը լայննար
եւ անոր մէջ ցեղս ինքզինք
կը փնտռէր

ո՞վ փակեր էր դռները
ու յետոյ
լծուեր զանոնք μանալու
առեղծուածի պորտին վրայ
ապրելու
չմեռնելու
ծանրութեան տակ բառերու եւ
շղթաներու
ոսկեզօծ ու թիթեղեայ

Բանտիս դռներն էին եօթը
մուտքերո՞վ թէ ելքերով

թափանցիկ են անունները
ժանգոտած ծխնիներով

որո՞ւ արիւնն էր որ լուաց ժանգերը
եւ իւղեց ծխնիները
ելումուտը դարձաւ կարծես կարելի

Դռները վաւերական
պատմութեան կամ առասպելի
կնիքով

անկիւնի սեւամորթը
- միակն այստեղ -
տեսարժան վայրերու կարգին
դասուած

յաւիտեանս խարսխուած
խարկուող պիստակներու
ծխնելոյզին առջեւ
պատմուածը կը կնքէ
իր կնճիռներուն թիւով

ծանծաղ՝ հոսքը մարդերուն
սակայն հզօր՝ հոսքը սեռին
որ կը պահէ ամբողջ ցեղ մը
խաբկանքներու սօսնձուած
գոհացումով գիջութեան

բանտախուցերուն մէջ միայն
ազատութիւնն իմաստ կ՚առնէ
եւ μոլորը կը միանան միայն մէկը
գոնէ մէկը
փրկելու

բանտիս դռներն էին եօթը ելքերով