Գիրք մը, հեղինակ մը։ Էդուարդ Հարենց ու «Լեթարգիական Արթնություն»

Ես սիրում եմ քեզ,

հայրի’կ,

որովհետև

վարդերը բախտիդ մարգագետնի`

ծակծկում են ոտքերս:

Տողերս փշերն ի վար

կարմիր գետեր են,

որոնք ոռոգում են արմատները

սիրուս…

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ Սիամանթօ ու «Կարմիր Լուրեր Բարեկամէս»

ՊԱՐԸ
Նամակ Առաջին 

Եւ արցունքներն իրեն կապոյտ աչքերուն մէջը խեղդուելով,
Մոխրադաշտի մը վրայ, ուր հայ կեանքը դեռ կը մեռնէր,
Այսպէս պատմեց մեր սարսաբին ականատես Գերմանուհին.

-- Այս անպատմելի պատմութիւնը, որ ձեզ կ՚ընեմ,
Ես իմ անգութ աչքերովս այս մարդկային,
Իմ անվտանգ տնակիս գեհենադիր լուսամուտէն,
Ակռաներս կրճտելով ու զայրոյթէս զարհուրելի…
Այս աչքերովս անգթօրէն մարդկային, ես տեսայ։
Մոխրակոյտի վերածուած Պարտէզ քաղաքին մէջն էր,
Դիակները դիզուած էին մինչեւ կատարը ծառերուն,
Եւ ջուրերէն, աղբիւրներէն, առուներէն եւ ճամբէն,
Ձեր արիւնին կարկաչիւնն ըմբոստաձայն…
Դեռ ականջիս իր վրէժն ահաւասիկ որ կը խօսի…

Օ՜, չի սոսկաք, երբ անպատմելի պատմութիւնս ձեզի պատմեմ…
Թո՛ղ մարդերը հասկնան, մարդուն ոճիրը մարդուն դէմ,
Երկու օրուան արեւին տակ, գերեզմանին ճամբուն վրայ
Մարդուն չարիքը մարդուն դէմ,
Թո՛ղ աշխարհիս բոլոր սրտերն իմանան…։
Այդ մահաշուք առաւօտը կիրակի էր,
Դիակներուն վրայ ծագող դեռ առաջին եւ անօգուտ կիրակին,
Երբ սենեակիս մէջը, իրիկունէն մինչեւ արշալոյս,
Դաշունահար աղջկան մը հոգեվարքին վրայ ծռած…
Արցունքներովս անոր մահը կը թրջէի…։
Յանկարծ հեռուէն սեւ խուժան մը անասնական
Քսան հարսներ իրենց հետ՝ մոլեգնօրէն մտրակելով,
Շուայտութեան երգերով, այգիի մը մէջ կանգնեցան.
Ես կիսամեռ խեղճ աղջիկն իր խշտեակին վրայ լքած,
Դժոխհայեաց պատուհանիս պատշգամին մօտեցայ…։
Այգիին մէջ սեւ խուժանն անտառացաւ։
Վայրենի մը՝ հարսներուն —Պէտք է պարէ՛ք, որոտաց,
Պէտք է պարէք, երբ մեր թմբուկը հնչէ։

Եւ մտրակներն սկսան մահակարօտ հայ կիներուն՝
Մարմիններուն վրայ կատաղութեամբ մը շառաչել…։
Քսան հարսերն ձեռք ձեռքի, իրենց շուրջպարն սկսան…
Աչուըներէն իրենց արցունքը վէրքերու պէս կը հոսէր,
Ա՜՚հ, ես ո՜րչաբ նախանձեցայ իմ դրացի վիրաւորիս,
Որովհետեւ լսեցի, որ հռնդիւնով մը հանդարտ,
Տիեզերքն անիծելէն, խեղճ հայուհին գեղադէմ,
Իր տատրակի շուշան հոգուն դէպի աստղերը թեւ տուաւ…։

Ունայնօրէն կռուփներս ամբոխին դէմ շարժեցի…
«Պէ՛տք է պարէ՛ք, կ՚ոռնար խուժանը մոլեգին,
Մինչեւ ձեր մահը պէ՛տք է պարէք, դո՛ւք անհաւատ գեղեցիկներ,

Կուրծքերնիդ բաց՝ պէտք է պարէք, մեզ ժպտելով եւ անտրտունջ…
Յոգնութիւնը ձեզ համար չէ, ո՛չ ալ ամօթը ձեզ համար,
Ստրուկներ էք, պէտք է պարէ՛ք եւ մերկանդամ եւ հոլանի,
Մինչեւ ձեր մահը՝ պէտք է պարէ՛ք պագշոտօրէն եւ ցոփութեամբ,
Մեր աչքերը ծարաւի են ձեր ձեւերուն եւ ձեր մահուան…։»
Քսան հարսներն գեղադէմ, գետին ինկան պարտասած…
«Ոտքի՛ ելէք», գոռացին, մերկ սուրերնին օձերու պէս շարժելով,
Յետոյ մէկը սափորով մը քարիւղ բերաւ խուժանին…
Ո՜վ մարդկային արդարութիւն, թո՛ղ ես թքնեմ քու ճակատիդ--
Քսան հարսներն շտապով այդ հեղուկով օծեցին…
«Պէ՛տք է պարէ՛ք, որոտաց, ահաւասի՛կ ձեզի բուրմունք մը,
որ Արաբիան իսկ չունի…»
Յետոյ ջահով մը բռնկեցուցին մերկ մարմինները հարսներուն.
Եւ ածխացած դիակները պարին մէջէն դէպի մահը գլորեցան…
Զարհուրանքէս՝ պատուհանին փեղկերը՝ փոթորիկի մը պէս փակելով՝
Իմ մենաւոր մեռեալիս մօտենալով հարցուցի.
Ի՞նչպէս փորել այս աչքերս, ի՞նչպէս փորել, ըսէ՛ ինձ…։

ՍԻԱՄԱՆԹՕ 1878-1915
(Ատոմ Եարճանեան)
Կարմիր Լուրեր Բարեկամէս, Հրատակչութիւն Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Պէյրութ 1985

A book and its author: Gary Hekimian and Earth Poems for Time

Gary Hekimian is an Australian-Armenian whose book Earth Poems for Time: Scenes from the Australian War Memorial  was published in 2005.


Hekimian's work has appeared in RAFT, ANU Poets Lunch, Narooma News, Pelican Post and in anthologies A Flight of Pelicans, Kids Granthology and Days of Innocents.




A Footnote


In a far corner
On a wooden shelf
In the Uniforms Section
Of the War to End Wars
Lies an old bandolier
With a bullet hole
Through one its pockets.


The belt had been worn 
By a janissari
When the bullet
Fired by an Australian
Pierced the man's heart


The relic thus connects with
And depicts the horrors
That went on in secret
Behind the war zones.


Just a day before
The Anzac Cove landing
The Young Turks were busy
Rounding up the Armenians
On a long death march
Across the desert
Into what was then
Part of the ancient
Ottaman Empire --
Syria, Lebanon
And Mesopotamia.


The janissaris,
Inmates of prisons,
Now released and joined
By other criminals,
Formed the butchers gangs
Recruited to 'guard'
The victims of the march.


Young women and children
Writers and poets,
Members of Parliament,
Old men and clergyman,
And pregnant women,
Thus perished on the way
Starved to death, sun-scorched
Or killed by butcher gangs
No trains to transport
The victimes to their end
The death march was their end
A million and a half
Massacred in transit.
The first recorded, they say,
Genocide of all times.


Narooma
24 April 2005

Գիրք մը, հեղինակ մը՝ Մետաքսե: Ուրիշի արցունքները

Քո ականջին ոչի՜նչ, ոչի՜նչ չեմ շշնջա,

Թեկուզ սիրտս դառնա սիրո անմար մի ջահ...

Քո ականջին, ոչի՜նչ, ոչի՜նչ չեմ մրմնջա,

Թեկուզ սիրտս տառապանքով ինձ լուռ խղճա...

Քո ականջին ոչի՜նչ, ոչի՜նչ չեմ փսփսա,

Թեկուզ լինի սիրուս վերջին արցունքը սա...

1960

Մետաքսե, Ուրիշի արցունքները: ՀայպետՀրատ, Երեւան, 1963

A book and its author: Diana Der Hovanessian and "How to Choose your Past"

Published by Ararat Press, Armenian General Benevolent Union, 1978.

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ Կոստան Զարեան ու «ԲԱՌԵՐԻ ՈՍԿԻՆ»

«Սարգիս Խաչենց» - Փրինթինֆո հրատարակչական ծրագիր, (Երեւան)
2009թ.

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ։ Մուշեղ Իշխան եւ «Տառապանք»

Հրատարակութիւն Գէորգ Մելիտինեցի Գրական Մրցանակի շարքէն, Թիւ 1 հատոր, Անթիլիաս 1968



For more information about the author:
http://en.wikipedia.org/wiki/Moushegh_Ishkhan

A book and its author: James Baloian and The Ararat Papers

Published by Ararat Press (AGBU) in 1979, this thin volume is filled with powerful poems about the author and his family's life in San Joaquim Valley, California. 

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ։ Երկերու Ժողովածու, Դերենիկ Դեմիրճյան

Դերենիկ Դեմիրճյան - 1877 փետրվարի 18,Ախալքալաք (այժմ՝ Վրաստան) – 1956 դեկտեմբերի 6, Երևան

Resources:

http://en.wikipedia.org/wiki/Derenik_Demirchian

http://hy.wikipedia.org/wiki/Դերենիկ_Դեմիրճյան

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ։ Վերջալոյսի Խոհեր, Ա Կ Կիւլպէնկեան

Վերջալոյսի Խոհեր

Ոտանաւոր եւ Արձակ Քերթուածներ

Գրեց

Աւետիս Կ. Կիւլպէնկեան

Comet Press
New York
1934

Ծանօթանանք Աւետիս Կ. Կիւլպէնկեանին

Ուսուցիչ հայ լեզուի եւ գրականութեան Անաթոլիա Գոլէճի, Մարզուանի Անաթոլիայ Գոլէճի եւ Իզմիրի Միջազգային Գոլէճի մէջ։

1896-ին լոյս կը տեսնէ իր անդրանիկ հատորը «Արձագանգ» վերնագրով, հրատարակուած Յ. Մատթէոսեանի Տպարանէն։

Պատրաստած է գրագիտութեան, հոմանիշ եւ նոյնաձայն բառերու գրքոյկ մը, Մարզուանի Հայ Գաւառաբարբառը, Բանախօսութիւններու հաւաքածոյ մը (անտիպ)

Վերջալոյսի Խոհերը իր բ. հատորն է ու նուիրուած է Աւետիս Կ. Ըպրըգեանի յիշատակին։  Ըպրըգեան Մարզուան ծնած է ու Կիւլպէնքեանին աշակերտն էր Անաթոլիա Գոլէճին մէջ։ Ան Նիւ Ւորքաբնակ լուսափորագրիչ մըն էր որուն ընտանիքը զոհ գացին ջարդին։

Կիւլպէնկեան 1944-ին կը մահանայ Նիւ Ւորքի մէջ։

Resources: Adventuring with Anatolia college by George Edward White; memoir of the former teacher and president of the college until 1921.
Anatolia College Digital Archives and Special Collections may be accessed here: http://dspace.act.edu/jspui/

New Book publication by William Michaelian

William Michaelian’s newest release is The Painting of You, the first volume in his Author’s Press Series. He is the author of two poetry collections, Winter Poems and Another Song I Know, published in 2007 by Cosmopsis Books. His other books include Songs and Letters, a 716-page collection of poetry and prose; A Listening Thing, a novel published here in its first complete online edition; No Time to Cut My Hair, a collection of seventy stories; and One Hand Clapping, a daily journal in two volumes. Michaelian’s stories, poems, and drawings have appeared in many literary magazines and newspapers, including Ararat, a quarterly that features literary and historical work on Armenian subjects. His work has been translated into Armenian, published in Armenia’s leading literary periodicals, and read on Armenian National Radio. His artwork continues to capture attention, and is used widely online; one of his drawings is included in a William Saroyan centennial edition released by Heyday Books in 2008. The author lives with his wife and family in Salem, Oregon.

To purchase copies of the book, click here.

A book and its Author: Diana Der-Hovanessian and ABOUT TIME

Ashod Press; 1st edition (November 1987)