ՇՈՒՇԱՆԻԿ ԿՈՒՐՂԻՆԵԱՆ: Ինձ Ի՞նչ Զատիկ Կարմիր-Կանաչ…

Ինձ ի՞նչ Զատիկ կարմիր-կանաչ

Ու խնդութեան մեծ տօնի,
Երբ եղբայրս հիւանդ, քաղցած,
Թափառական, տուն չունի:

Ինձ ի՞նչ բերկրանք, ուրախութիւն,
Քրիստոսի յարութեան,
Երբ տարագիր ստրկութիւն,
Կեանքն է մաշում յաւիտեան:

Իմ Զատիկը թշուառ աչքիս
Բարօրութիւն է միայն,
Այնժամ միայն մի ձու ձեռքս
Կ՛ասեմ տօն է յարութեան:

Մի խեղճ ազգի, որ դարերով
Իր մշտահոս ալ արեան
Անմեղ հոսած կաթիլներով
Ներկել է ողջ Հայաստան:

1906 թ.

Albert Kapikian: The Photoengraver

for Zareh Kapikian (1898-1989) and

in memory of Albert Zaven Kapikian (1930-2014)

The ferries weren't running

to the island, Ellis Island,

because of the wind. So turning

from the river

we were

finally granted

a glimpse

of the photoengraver

here–

The city

appeared as if in a negative

of a line drawing

before us. The overlapping

plates of shadows

cleansed the sensitive

to light

sensitized metal

of the skyscrapers

glinting against the copper

metal screen

of the sky. So

this is what he saw

you said

this is what your grandfather saw

when he arrived–

the slow, sweeping shadows

only the painstaking

could manage to see–

those shadows

those same shades

now moving alongside the office buildings

and disappearing

into the pressing

clouds


Albert Kapikian, our winner for the adult category, lives in Maryland.

Riva Martin: The Armenian Journey

Unforeseen harvest of a nation

Once firm in holy ground

Weaned out in strategic rows

Trampled upon without sound

No warning or response, just deception

Persecutors ‘twould seem hell bound

Insensitive to pain and sorrows

Heard over unjust battlegrounds

Forced into a violent migration

No explanation—dumbfound

Floods of tears did echo

To those who yet had drowned

Fear and silenced devastation

Mourning the motionless mounds

Lead to invisible gallows

Driven, sun-leather browned

Robbed, ripped of earthly possession

The loss of men profound

Lives destroyed in desert meadows

For months ceased to surround

Children were no exception

Many thousands orphan-crowned

The loss of heritage would grow

Native tongue a foreign sound

Enemies fostered compassion

As did allies, some newfound

Both in times a hero

For new life would abound

Scattered by destruction

Seeds on foreign ground

To history it bestows

A story quite renowned

Riva Martin, our college age category winner, is from New Milford CT and attends Paul Smith's College. She writes "I wanted to thank you for hosting this poetry competition.  I had never even heard of the Armenian Genocide before now. It is a wonder that I was never taught about, or in the least, informed, of such a historical event in world history.  Inspiring it is. "

Serena Marguerite Hajjar: My Նէնէ

black սուրճ, fresh off the stove,

            sitting in tiny white ceramic cups,

their flowery designs more delicate, more fragile

than the china itself.

women sitting cross-legged on the weary green couch,

their bubbling chatter filling the room with gusto.

scenes from a Turkish soap opera

flickering endlessly on the screen,

keeping them company, feeding their gossip.

“Նայիր, Սիրինա, այս աղջիկը քեզի կը նմանի”

ձեռագործ laying under the glass of tables everywhere;

            more lace resting on her lap,

            silently waiting to be weaved

            by her seasoned fingers

into impossible patterns of diamonds and flowers.

thin, golden glasses balancing on the tip of her nose,

            the day’s edition of L’Orient le Jour sprawled before her,

            eyes scanning for the latest happenings.

պլղուր and բադադես, my favorite duet,

            simmering quietly in the tired kitchen,

            leftover manaeesh from this morning

            still exhaling its zesty aroma.

“Հայտէ, Նէնէ-ին համար բան մը նուաքէ”

loose, ivory keys rattling under my fingers,

            sighing a familiar -

if slightly off-key - melody,

perhaps an elegy by Babajanian,

maybe a dance by Khachaturian,

and she, harmonizing and humming along.  

a dollop of Armenian, a dash of broken French,

            a sprinkling of Arabic,

            a hint of Turkish,

            mixing with her unique intonation,

forging her personal dialect,

the voice of love,

            the voice of my Նէնէ.

Serena Marguerite Hajjar, our winner in the teen-ager category, lives in Lexington MA and attends Lexington High School

Winners of the 2013 Arthur Halvajian Poetry Competition

On behalf of the board of the Armenian Student's Association and the Armenian Poetry Project, congratulations to the winners of the 2014 Arthur Halvajian Poetry Competition.

Serena Marguerite Hajjar, Lexington, MA 

Riva Martin, New Milford, CT 

Albert K. Kapikian, Silver Spring, MD

Վահան Տէրեան։ Արեւածագ

Ես կանգնած եմ վայրի ժայռի կատարին, 
Բա՜րձր, բա՜րձր,— հեռաւոր ու մենաւոր. 
Այնտեղ, ցածում, դեռ նիրհում են դաշտ ու ձոր, 
Դեռ խաւար է այնտեղ՝ դաժան ու լռին։ 

Սակայն շուտով կատարներից հեռանիստ 
Արևն այնտեղ հուր կը թափէ և ոսկի, 
Եւ կը ցնծան դաշտերը՝ լուռ ու հանգիստ, 
Երկիրն անհուն կարօտ կեանքի և խօսքի։ 

Եւ դու կ՛երգես, զարթնած աշխարհ, իմ առաջ, 
Կ՛արձագանքես իմ ողջոյնին սիրառատ, 
Կը լսեմ ես դարձեալ աղմուկ ու շառաչ,
Ու կը սիրեմ հեքիաթային առօրեադ։ 

Լռութիւն է, մութ է այնտեղ, սակայն իմ 
Սրտում արդէն արշալոյս է՝ յարութի՜ւն.— 
Ողջո՜յն ձեզ մութ ուղիներում երկրային, 
Ւմ եղբայրնե՛ր, հեռուներում և բանտում... 

1912

Զարեհ Թօփալեան: ԵՂԵՐԵՐԳ

Ապրիլեան նահատակներուն

Առաւօտ մ՚էր ցօղապաճոյճ,

Այսօրուան պէս խաղաղ, պայծառ,

Մատաղատունկ թուփերն վարդի,

Պէս պէս տունկեր առոյգ, վայրի,

Ոստ ու տերեւ պերճ ու փայլուն,

Մարգարտաշիթ ու սիրազարդ,

Օրն այդ շըքեղ, խոստմնալից,

Ծլվըլունով ծիծառներուն 

 Կ՚արշալուսնար գարնան ցայտքով 

Կենսաշողուն՝ շաղ առաւօտ։

Հանդ ու հովիտ կանաչազարդ,

Գեղատեսիլ, խանդաղակաթ,

Դալարազգեաց կախարդութիւ՜ն

Գարունն էր նստած հով դաշտերուն։

Զըւարթահոս գիւղի առուն՝

Ականակիտ ու փողփողուն,

Ուսած զմրուխտ իր ջուրերուն,

Առանցքներէն օձապըտոյտ

Գլգըլալով թափընթաց,

Գեղազուարճ սարերն ի վար 

գալարուն։ 

Երկինքը տաք ու շողշողուն։

Ծաղկած ծառերու ծամերուն

Ծիտերն ուրախ ու ճըռւողիւն։

Արտերն յուռթի ու գունագեղ

ծեքծեքանքով երերուն։

Հողմը օծուն մարմանդ բոյրով

Նորազուարճ ծաղիկներուն։

Արեւը գրկած կամարը հեռուն

Կապոյտը վըճիտ, ճերմակը անբիծ,

Շերտ շերտ բացուող նայուածքներուն.

Անհունութիւ՞ն

Թէ խորացող ունայնութիւն։

Այսպէս ծաղկուն ու դիւթահրաշ,  

Գարնանածիլ կեանքը դարուն,

Կը բացուէր լու՜ռ յաւերժալոյս

Բիւրակնեայ աստղերուն,

Ինչպէս երազն պարմաններուն։

Խորասուզուիլ կ՚ուզէր կարծես

Նախաստեղծի խոստումներուն,

Ու շօշափել ձեռքովն մաքուր

Նոր կտակն իր խաւարակուռ։

Իղձն էր հայուն քաջատոհմիկ,

Դառնալ տէրն իր ազատ կամքին, 

Ու բառնալ լուծն իր՝ դարեր պատած

ստրկութեան,

Ու հասնիլ հոն՝ մինչ անյայտին,

Աներեւոյթ երկինքներու 

Անդնդախոր անհունին,

Ու որոնել մէկիկ մէկիկ

ծլարձակուող

Ճակատագրի խորհուրդներուն,

Ու թափանցել հողակառոյց

Մարդոց սրտի գազանացած

ծալքերուն։

Ո՜հ, թէ ի՞նչպէս սիրտը մարդուն,

Անեղաշէն, անեզրական,

Որ սխրանքն էր հայր Աստըծուն՝

Համորովայն արարչական

բարիքներուն,

Անմատչելի իր խաւերուն

Կրցաւ խեղդել խաղաղ զարկը

Արեւաբաղձ երազներուն,

Ու վերածել այդ բաբախուն

Անմեկնելի սիրոյ ածուն,

Ծիծղուն որջը գազաններուն։

Ու պահել հոն՝մանուածապատ,

Խորն իր հրաշք երակներուն,

Ահագնագոչ բուքը գուժկան

Պատուհասիչ ղօղանջներուն։

Ազնուազարմ մեր մայրերուն

Ու քոյրերուն, վայելչակազմ

Ու կիսամերկ իրաններուն,

Պարտադրուած մարդախողխող

եաթաղանի

Անարձագանգ աղմուկներուն,

Անեղանակ երգը պարի,

Պարը մահուան ու կեանքի։

Եւ դեռ ինչպէ՜ս մոլեգնօրէն, 

Լուսանըշոյլ ու քնքշանոյշ

նայուածքներէն՝

Աղերսածոր ու կարկամած

Մեր մայրերուն ու քոյրերուն,

Անհետացան յաւերժօրէն,

Վայելչադէմ՝ գարնանային

Վառ տեսիլքներն կարկառուն։

Եւ դեռ ի՞նչպէս,

Ո՜վ մարդկային խղճմտանք,

Մարմիններէն արհաւրալից

Մեր մայրերուն ու քոյրերուն,

Շոգիացող վիշտն ու լլկանք

Կիրքերն գինով ներշնչեցին,

Որ շրթներով արիւնացայտք

Ըմբոշխնէին գազանացած՝

Բռնաբարուած բոյրը արեան

Հազար ու բիւր անմեղներու։

Եւ դեռ ի՞նչպէս եւ ինչու՞

Սիրտն աղուոր այդ բաբախուն,

Որ փունջ մըն էր գարնանայոյս

Բիւրակերպեան խոստումներու,

Արօտ մ՚ինչպէս դալարագեղ

Բազմագունեան ծաղիկներու՝

Հրաշակերտ ու սիրուն,

Ուր կեանքը սէր կը սփռէր,

Սէրը թովչանք կենսաբեր,

Դարձաւ մահիճ ոճիրներու

Ու մարդահոյլ զենարանի,

Գգուեց խորն իր ակօսներուն,

Զարհուրական հեւքը թուրքին։

Ի՞նչու յանկարծ մըրրկայոյզ

Ու բարձրաբերձ երկինքներէն,

Բարեհնչիւն հողմը լըռեց,

Ու չըտարաւ անշամանթաղ

Մեր աշխարհէն սուգ ու շիւան,

Բազմապատիր դաւադրանքն

Օրհասական նախճիրներու,

Որ հոն իշխէր խանդաղատանքն

Որպէս ցայգերգ հայրենաւանդ,

Եւ ցոլարձակ լոյսը դարձաւ,

Ընդհանրական պարտեալ պատրանք

Խաւարամած, անթափանց։

Ո՜վ իմացաւ թէ ի՜նչ ձեռքեր՝

Եղեեռնագործ, արիւնթաթախ,

Սաղմը բողբոջ խափանեցին,

Եւ ի՜նչ մտքեր ճարտարագիւտ

Մաքեաւելեան երկունքներու,

Աղիւս աղիւս որմնադրեցին 

Արիւնախանձ աշխարհ մը նոր,

Աշխարհ մը նոր ցնորական,

Արեւախանձ հայոց անուան

Ինչպէս դափնի «դանթէական»։

Օճախներէն խաղաղաբոյր,

Խորտակուեցան սրբութիւններ,

Ու տրտմահեղց անհետացան

 խինդ ու երազ տոհմական։

Անհետացան շունչ ու եռանդ,

Մատաղերամ պարմաններու

Մշմըշոցներըն խանդակաթ։

Ու հանգեցան պատրոյկներէն

Ճաճանչներն լուսարձակ,

Եւ վաղաժամ որձականչը

Երդիքներէն գեղջկական։

Ու  հանդերէն յաւէտ կորան 

Արտուորներն բահադուր։  

Կործանուեցան պալատներէն

Արտացոլքը բիւրեղացած 

արտօսր-ներու։

Անհետացան մռայլօրէն

Գիտակցութեան եւ կարեկցող

Նըշոյլներն ըզգաստութեան։

Մինչ՝

Արիւնահեղ մայրամուտին,

Վոհմակ վոհմակ գայլ գազաններ

Հեւ ի հեւ ու բանձրալուսիկ,

Կաղկանցելով հորիզոնին

Հաստատաքայլ մուտք գործեցին

Անապատի անպարագիծ՝

Համատարած ողբերգին,

Յօշոտելու լլկուած սրտերն

Մաքրամաքուր մեր կոյսերուն։

Ու սովահար՝ գազանացած

գայլերն անգամ,

Սարսափահար ու ոռնաձայն

Չափչըփեցին ուղղեկորոյս

Տափաստանն շղարշապատ

Ան-մահահոտ երկունքներու,

Դունչերն ուղղած դէպ մեղրակաթ

լուսնկան,

Բողոք կարծես վշտահարեալ,

Արիւնն անոնց գտան անհամ։

Ու փաղփաղփիւն ոսկեհատիկ

Արիւնաթոյր աւազներու

Անծայրածիր տարածքներուն,

Մղձաւանջն էր դահիճներուն

անագորոյն,

Բազմած այնտեղ կարմըրաւուն՝

Երկարաձիգ մահամատոյց

ըստուերներուն,

Ու բարձրաթիռ բազէներու

Զարհուրագոչ ճախրանքներուն,

Փոխան գարնան արտոյտներուն։

Անպարագիր տեսադաշտէն,

Բազուկներ բիւր կիսամբարձեալ

Անշարժացած դիակներէն,

Կախուած խաչի բեկ թեւերուն։

Եւ դեռ ձեռքեր փառած իրար

Աղօթքը ջերմ՝ սեղմ ափերուն,

Աղերս մ՚ինչպէս կիսաւարտ

Երկինք բարձած դէպի անխօս՝

Ամենատես միակ վըկան,

Գրկած երկիւղն եղեռնական։

Ի՞նչպէս գարնան բարեժըպիտ 

Օրն այդ պայծառ մթնակալած

Անդրդուելի խոր լռութեամբ,

Մարմաշին մէջ մայրամուտին

Քամահրանքով խաւարամած,

Կ՚անյայտանար յաւերժօրէն

հորիզոնէն ծիածանուած։

Կ՚անյայտանար նաեւ իր հետ

Լուսաողող բուրմունքներով 

Ջերմ արեւըն երեկուան,

Երկինքներէն քօղարկելով 

Ցասումներըն ցուրտ գիշերուան։

Ու կը տեսնեմ, դեռ ձեր արեան

Կաթկըթացող հրակարմիր

Կաթիլներու թարմ  հետքերով

Ուրուագըրուած դարն անցեալին,

Յիշատակի  ձեր մատեանէն

զայն խըլեցին անիծաբեր

բիծ մը ինչպէս,

Պատանդ որպէս վարձկաններու՝

Զայն յանձնեցին մոռացութեան, 

Ուրացութեան, սակարկութեան

 յորձանքներու,

Ու կերտեցին դար մ՚ամփոփող

Տարագրութեան  կնճիռներէն,

Հարթ քանդակն ձեր պատմութեան։ 

Ահա այսպէս տրտմաթախիծ, 

Ես տրուպս, կ՚անցնիմ բոկոտն

Ուխտեալ մ՚ինչպէս երկիւղած,

Խորհրդապատ ու խնկաբոյր

Յաւերժացած ոգիներու 

Խաղաղահեղ ձեր աշխարհէն,

Ո՜վ նահատակ եղբայրներ,

Բերելու ձեզ ընդվըզումիս

Դառնութեամբն շնչահեղձ,

Բուռ մը աղօթք թարմ ծաղկի մը

փոխարէն, 

Որպէս կամախ 

Անծայրածիր ձեր անթառամ՝ 

Սրբակառոյց շիրիմներուն։

Ու կը լըսեմ, 

դեռ կ՚առձայնեն անխոնջօրէն

Ձեզ ընկալող անհիւրընկալ 

Անապատի ընդերքներէն,

Տառապակոծ ձեր էութեան

Ու խորտակուած աճիւններու 

Մասունքներէն, 

Վեր բարձրացող բողոքը վսեմ։

Ու մ՜ինչ այսօր եւ միշտ անլուռ 

կ՚արձագանգէ

Սերունդներու ժառանգ մ՚ինչպէս,

Կըտակըն ձեր նըւիրական

Խորութեան մէջ վտարանդի

Արիւնաքամ մեր սրտերուն,

Ո՜վ ապրիլեան անմահներ։

Զարեհ Թօփալեան  

22 Օգոստոս 2009  

Քլամար Փարիզ 

NAJWAN DARWISH: A Moment of Silence

And what did the Armenians say?

An Umayyad monk

spins wheat and wool above us

Time is a scarecrow

•

That’s what the Armenians said

This poem was translated by KAREEM JAMES ABU-ZEID and was published in the April 2014 issue of Poetry 

Յովհաննէս Ասպետ: Կ Ա Ր Օ Տ Ը

Կ՝աղաչեմ  Ո՝վ  Տէ՜ր, տուր որ հասնիմ,
Կարօտալի իմ սիրոյ հանգրուանին.
Ամէն առաւօտ աղօթքս էր իմ,
Առմիշտ յանձնել իր՝են քու սիրոյ վերին:

Ձօնէիր ինձ իր սիրտը՝ երանագին,
Ցվերջ քու երկնային սիրով օծուն.
Տեսնէի լուսէ դէմքը՝ գորովագին,
Ու թօթափէի այս կարօտն անհուն:


                                                           
 Վերի բանաստեղծութիւնը քաղուած է «Կրակ Ու Մոխիր » նոր քնարերգութիւններ գրքոյքի մէջէն.

Tatul Sonentz: Deir Ezzor…

 

               

In this desert

where nothing grew

but silence

disturbed only

by the wind that shifted

the sands of time

and the dunes of eternity

whose gaping gates

then opened wide

to receive the remains

of those who had witnessed

the very dawn

and the redemption

of humanity…

 

In this desert

where the sun bleaches

the very soul of all things

alive with the breath

of life and will of God

walked the skeletons

of those who used to be

man woman and child

father mother sister and son

now an endless spread

of human carrion

an infernal feast

for vulture and jackal

and manlike beast…

 

In this desert

far from the highlands

the ancient seed of Haik

was burned as incense

to the glory of Bel and Cain

who slew Abel and fled Eden

to plant and grow blades of sin

in the blood soaked

soil of the east

birthplace of a sun

now heading ever west

in its futile journey

in quest of a place to rest…

 

In this desert

there are no cranes

soaring serene above a land

whose tillers have been mowed

felled by the scythe

of hatred and greed

of crimson dreams of empire

like a rising tide

flowing red from east to west

and back to a mythical east

of Ergenekon

foaming with fury

in a savage rampage

to a final conquest and lasting glory

of the crescent moon

reflected in a sea of blood

flowing from sacked highlands

covered with gore

and scorched fields

to the searing sands of this place…

 

This desert

Where no crane on the wing

ever hovered over a dune

to answer the strangled call

and silenced quest

of news from the quick

and the dead

whose bleached bones

now call for loving hands

to touch them

with the promise of a place

of eternal rest…

 

 

---------------------Tatul Sonentz

April 24, 1995

Diana Der-Hovanessian: The Baker's Apprentice

Sunday. The only day
I did not rise before the sun
to light my ovens.

But I was wakened by
the sound of feet moving
over the streets.

It was the day of the exodus
in our small city Mazera.
I was told to stay

because I was a baker,
spared the march,
told to wait until

The others come back 
when the state
was stabilized.

Families with supplies
for a day’s walk shuffled
along. I wanted to go too

or give them something. Bread.
The smell of baking bread,
my daily gift. My gift

that spared me while Bedros
who made shoes was taken
although he had not been

conscripted into the army earlier.
This time his clever apprentice,
his twelve-year-old son was kept.

Next door, the priest
at the boys’ school and his
charges formed a double line.

All except one who had come
the night before to
my back door for bread.

He intended to travel by dark
to his village to check
on his family. I cut a cross

into his loaf, the last
I served that way. Two years
later a Turkish apprentice

was brought into my store
by two black mustached gendarmes
who introduced him.

I had already guessed
his name. 

This work has appeared in Graham House Review, Spring 1990. 

Reading in Cambridge, MA

On Monday, April 7th, 2014, 7:00 pm

DAVID SLAVITT and AARON POOCHIGIAN

"Keeping the WIT in Translating"

Harvard-Yenching Common Room 136

2 Divinity Ave, Cambridge, MA (off Kirkland, near Memorial Hall)

For complete bios please visit the New England Poetry Club's website.

Albert Kapikian - Arshille Gorky: Last Works, Starspray I and II

You have studied for this
ransomed thirty years with three

How to draw your last star
How to look at the world

One last time. It is what
you watched your mother see

Then, along with one and a
half million of your countrymen

the one and a half million stars
of 1915

still waiting
to punctuate your eye

Because the world was at stake
Then, or should have been

And you still want the sky.
You are burning into each star

And making it back
Ten, twenty times you go

But it is cold
Like the razors you paint with

So it is no wonder
You are finally tired

It is no wonder you finally ask
to stay with the stars

To paint yourself into them
And not come back


Arshile Gorky was born April 15, 1904 in Van, and died in 1948 in CT. 
This poem has appeared in Graham House Review, Spring 1990.