ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԵՒ ԲՈԼՈՐ ԱՆՈՆՑ

Եւ բոլոր անոնց համար

          որ կ՚աշխատին այս գիշեր

Անոնց

          որ պահ մը իսկ չեն զգար թէ կաղանդ է

Անոնց համար

          որ կաղանդ չունին

Անոնց

          որոնց համար կաղանդ չէ այս գիշեր

Բաժակս բոլոր անոնց գալիք կաղանդներուն

          ձիւնի նման հալող երազներուն համար կը բարձրացնեմ

Բաժակս բոլոր անոնց հուժկու մկաններուն

          հզօր ուղեղներուն կենաց կը պարպեմ

Բայց

          բայց բաժակս

                  հեծկլտուքի

                            հեծկլտուքի մը նման

                                      փշուր-փշուր

                                                 կը փշրուի

31.12.1975

Գրիգոր Զօհրապ։ ԶԱՏԿԻ ԱՌԹԻՒ

Անկիւն մ'ունիմ սրտիս մէջ ուր՝
Կ'առանձնանամ ամէն ատեն,
Վերհիշումներ երբոր տըխուր
Երկրէն զիս պահ մը կ'անջատեն։

Հոն` կը կենամ ես ծնադիր
Ինչպէս առաջքը խորանին,
Եւ ուր միայն կը ծաղկի իր
Կէս սուգին մէջ եղրեւանին։

Հոդ շարուած են իրարու մօտ
Մութ փոսերը իմ իղձերուս,
Յիշատակներ` հիմա աղօտ,
Անուններ` զոր չըսէր լեզուս։

Խոլ տենչանքներ, թռիչք անհուն
Զոր ձեռքովըս տուի հողին,
Մեռելներ` զոր ուրիշներուն
Պէս հարութեան յոյսը չունին։


Գրիգոր Զօհրապ

Դանիէլ Վարուժան։ Կարօտի Նամակ

Կը գրէ մայրըս.- «Ո՜վ իմ որդեակս պանդուխտ,
Դեռ մինչեւ ե՞րբ պիտ՛ անծանօթ լուսնի տակ
Օրերդ անցնին դեռ մինչեւ ե՞րբ հէգ գլուխդ
Ես չսեղմեմ լանջքիս տակ:

Հերի՛ք օտար սանդուղներէ ելլեն վեր
Ոտքերդ՝ որ օր մ՛ափերուս մէջ տաքցուցի,
Հերի՛ք ալ սիրտդ՝ ուր իմ ծիծերս եմ պարպեր,
Դատարկ սըրտէս դուրս հիւծի:

Ջահրակին տակ թերեւս աշխատ յոգներ են.
Կ՛հիւսեմ պատանքս ա՛լ ծամերովս ըսպիտակ.
Ա՜խ, քեզ տեսնեն անգամ մ՛աչքերս ու փակեն
Թող հոգիս ա՛լ իրենց տակ:

Դըրանս առջեւ կը նստիմ միշտ տխրալիր,
Լուր կ՛ուզեմ վրադ ամէն կռունկէ՝ որ կ՛անցնի,
Այն ճիւղըն ուռի՝ զոր քու ձեռքով տընկեցիր,
Վըրաս կ՛ընէ հովանի:

Իրիկուննե՛րը զո՛ւր դարձիդ կը սպասեմ.
Կու գան կ՛անցնին գիւղին քաջե՛րը համակ.
Մշակը կ՛անցնի, կ՛անցնի կովարծը վըսեմ.-
Կը մնամ լուսնին մինա՜կ:

Աւերակ տան մէջ անտերունչ եմ թողուած.
Մեր շիրիմիս, միշտ օճախիս ծարաւի.-
Կրիայի մը պէս՝ որուն աղիքն իր կոտրած
Պատեանին դեռ կը կըցուի:

Եկո՛ւր, որդեա՛կ, հայրենի տունըդ շէնցո՛ւր:-
Դուռն են կոտրեր, մառաններն ո՛ղջ դատարկեր:
Կը մտնեն ներս լուսամուտէն ջարդուփշուր
Գարնան ամբողջ ծիծառներ:

Այն բազմաթիւ հօտէն, գոմին մէջ, եղո՜ւկ,
Մընացեր է խոյ մը միայն քաջարի՝
Որուն մայրն օր մ՛ - յիշէ՛, որդեա՜կ - դեռ գառնուկ,
Կերաւ ափիդ մէջ գարի:

Թեփով բրընձի եւ առուոյտով պատուական
Սընունդ կու տամ արդ անոր պերճ դըմակին.
Տօսախ սանտրով կը սանտրեմ բուրդն աղուական.-
Ան զոհ մըն է թանկագին:

Դարձիդ՝ պճնած վարդերով գլուխն իր համակ՝
Պիտի մորթեմ կեանքիդ համար ծաղկատի.
Իր արեան մէջ պիտի լուամ, քա՜ղցր որդեակ,
Ոտքերդ յոգնած պանդուխտի։»-

ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆ, Ցեղին Սիրտը, 1910, Կոստանդնուպոլիս

Literary quote for February 2018

Որովհետեւ դեռ հեռո՜ւ է օրն այն
Երբ գայլն ու գառնուկ սիրո՜վ կ՛արածին...։

«ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր, ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր…»
Ռուբեն Սևակ

Ռուբէն Սևակ։ ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր, ԶԱՆԳԱԿՆԵ՜Ր…

Զանգակնե՜ր, բարի՜, բարի՜ զանգակներ,
Ի՞նչ բան կասեցուց ձեր գուժկան լեզուն,
Խօսք ելլել կ'ուզէ արիւնը վազուն...
Կը լռէ՜ք, բարի՜, բարի՜ զանգակներ։

Արդեօ՞ք, ձեր միսթիկ հագագն արոյրէ,
Ուր կեղե՜ւ կապեց աղօթքի փոշին,
Եւ ուր կ՛երազէ՜ր խունկի գոլորշին,
Յեղակարծ ցաւէն՝ անզօ՜ր կը լռէ՞։

Ո՛չ։ Ձեր դարաւոր հոգին պղնձի
-- Որ շա՜տ, շա՜տ յաճախ տեսեր է Բարին,
Յաղթուած Չարէն -- այժմ իր բարբառին
Ու իր Աստուծոյն վրայ կը կասկածի...։

Ա՜խ, որովհետեւ տեսա՜ք ձեր բարձրէն,
Հաւատաւորներ հազարով, բիւրով,
Ինկա՜ծ հեթանոս տապարով, բիւրով ...
Ձեր ոտքերուն տակ, երկիւղածօրէն...։

Ու ձեր գմբեթէն դիտեցէք անձա՜յն,
Թէ ինչպէ՜ս խնկոտ տաճարներու մէջ,
Ո՛րբ, կի՛ն, ծերունի՛, բոցերով անշէջ,
Իրենց Աստծոյն գահին զոհուեցան:

Բա՜յց... ։ Գիտէք նաեւ, թէ մեր դարաւոր
Դիակներու բուրգն ամպերէն անցա՜ւ.
Ու մեր արիւնի ժահրէն նեխեցաւ
Սրբութիւններու ծո՝յլ գունդն երկնաւոր...։

Արդ, ո՞ւր էք, չքնաղ խոստումներ խաչին.
Եղբայրութեան զո՜ւր բարբառներ, ո՞ւր էք։
Կրակ կը փսխէ հողն ամէնուրէք,
Գետերն արիւնո՜վ, դիակո՜վ կ՛ուռչին...։

Ու կ՛իյնայ այն որ կը ծնկէ վախով.
Զի թուրն աւելի արդար է խաչէն,
Զի կեանքն անո՛նց է միայն, որ քա՛ջ են,
Անո՛նց որ կ՛ապրին ուրիշի մահով...։

Որովհետեւ դեռ հեռո՜ւ է օրն այն
Երբ գայլն ու գառնուկ սիրո՜վ կ՛արածին...։
Թէ ապրիլ կ՛ուզէ գառնը նորածին՝
Պէտք է իր ակռան սրէ լռելեայն...։

Լու՞ռ էք, զանգակնե՜ր, Աստուած է մեռեր։
Գո՜յժ տուէք Վաղուան, իր հա՜սկը մեռաւ։
Գո՜յժ տուէք Հայուն, զի ազգը մեռաւ։
Զանգակնե՜ր, ծերո՜ւկ, բարի՜ զանգակներ...։

Ինչպէ՜ս կ՛ուզէի ձերին պարանին
Կախուիլ ու ցնցել երկա՜թ բազուկով.
Անոնք որ ինկան բիւրո՛վ, քովէ քով,
Ձեր ղօղանջին հետ՝ լալու պէտք ունին...։

Հոգիիս հազա՜ր խուլ զանգակներով
Գոռացէք, զանգե՜ր ու կատաղօրէ՛ն
Գահավիժեցէք ձեր երկաթ թառէն,
Ուրկէ միա՛յն լա՜լ գիտցաք դարերով...։

Օ՜, ղօղանջեցէ՜ք. Աստուա՜ծն է մեռեր…։


Ռուբեն Սևակ
Լօզան, 2 Յունիս 1909

ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ։ ՄԵՍՐՈՊԱՏՕՆ

...
Սակայն այսօր, մէկդի դրած
Մեր հին ցաւերն ու նոր հարցերն անդարման
Եկէ՛ք պարզենք սրտցաւ ու վառ մաղթանքներ
վերտառութեան նմանակ.

Երանի՛ թէ զրկուածներն Այբուբենէ եւ գանձերէն հոն դիզուած
գոհ չըլլային լոկ «ծագում»ի կոչնականներ ըլլալէ
ամչնային անհաս անճար մնալէ
Կամք ընէին, մօտենային Հայ հանճարի սեղանին
Կշտանային հազար տեսակ գոհարներու վայելումով...

Երանի՜ թէ մեր լեզուն ալ քիչ մ՚աւելի դիւրին ըլլար, մատչելի
հասութաբեր ու գործնական, յանձնարարուած ի վերուստ
Աւելի ճիշդ` ըլլար լեզուն երկրի մը մեծ, բազմաբնակ եւ հարուստ ...

Երանի՛ թէ մէկ արմատէն բուսած չըլլար երկու ծառ
- ի՞նչն է պակաս միւս ծառերուն հաստաբուն ...

Քերականը ձգենք մէկդի, ամէն հնչիւն ամէն տառ
Լեզուի վրայ թէ տառադարձ օտար բառիª կը շփոթէ տեղ ու տուն...

Երանի՜ թէ Հայնրիխ Հիւպշման շարած չըլլար
բաղաձայններն ու միւսները ձայնական
զուգադրումով լատինական տառերու.
Գոնէ օտար տեղանուններն ու բառերը փոխառեալ
Կը գրէինք միօրինակ` ըստ հնչումին իսկութեան:

Երանի՛ թէ մեսրոպեան տուն ետ դառնային երկբարբառներն աքսորեալ,
Կամայօրէն պաշտօնազուրկ հռչակուած
կամ պարտադիր ծառայութեան ղրկուած
գիրերը մեր տարաբախտ.
Մահէս առաջ ես տեսնէի իմ դարաւոր մականունս ալ
ուղիղ գրուած` ՃԻՒՄՊԻՒՇԵԱՆ
Եւ ոչ այդպէս ճղակոտոր` ՋՅՈՒՄԲՅՈՒՇՅԱՆ ...

Երանի թէ նախագահ մը նախանձայոյզ, բանիմաց
Հանէր ոչ թէ հրովարտակ արքունի
- քանի չկայ միահեծան թագաւոր -
Այլ ընթացիկ հրամանագիր
ներման համայն ուղղագրական ու լեզուական մեղքերուն..

Այո՛, ներում` սուրբ ժառանգին դէմ Մեսրոպի
բոլոր կամաւ թէ ակամայ գործողներուն տարապարտ -
Ներառեալ զիս եւ յանցանքներս ենթադրեալª
Ա՛յսքան երկար քերթուած մը գրելուս
եւ խօսքերուսª կէս կատակ, կէս համարձակ ...

Ապա թէ ոչ` ի՞նչպէս կրնամ
«Երանի մ'ալ ինծի՛՚ ըսել,
Երբ ծանրացեալ այս տարիքիս
Հազիւ կրցայ Իրեն վայել տառապսակ մը հիւսել
Բարձրանալ վեր ու զայն դնել ծունկերուն:


ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ
27 Մարտ, 2005, Ս. Զատիկ

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԱՅՍՕՐ

Մեր արիւնnղ վէրքերը մnռնալnւ

Ցնծnւթեան երգեր հիւսելnւ օրն է այսօր

Մեզի վիճակած դառնnւթիւնները մnռնալnվ

Նnր ծրագիրներ մշակելnւ օրն է այսօր

Պատառ մը հացի սիրnյն մեր մղած պայքարը մnռնալnւ

Երջանկnւթեան անnւշապnւրը համտեսելnւ օրն է այսօր

Ամէն ինչ մnռնալnւ-սրբելnւ-ջնջելnւ օրն է այսօր

Ամէն ինչ ներելnւ-հաշտnւելnւ օրն է այսօր

Ոխը-քէնը-սnւտը-կեղծիքը մէկ կnղմ հրելnվ

Սեղանին վրայ ''սէր''ը բազմեցնելnւ օրն է այսօր

Ամէն ինչ մեր ետին ձգելnվ

Վերստին սկսելnւ-վերստին կերտելnւ օրն է այսօր

Դարձեալ nւ դարձեալ յnւսադրnւելnւ

Բայց կրկին յnւսալքnւելnւ օրն է այսօր

Համաշխարհային խաբկանքի տօնն է այսօր

31.12.2017

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԱՌԱՍՊԵԼ

Թել թել

Առասպելներ հիւսեցի յոյսերով

Ձեզի համար

Ճիւղ ճիւղ

Եղեւիններ զարդարեցի մոմերով

Ձեզի հետ

Թերթ թերթ

Օրացոյցներ թղթատեցի մատներով

Ձեզի պէս

Մինչ օրերու խօլ պարին մէջ

Առասպելները փշրուեցան

Եղեւինները թառամեցան

Օրացոյցները փճացան

Եւ հիմա

Ժամացոյցը երբ 12 անգամ լացաւ

Ան դարձեալ չեկաւ

Թէեւ խոստացած էր – պիտի գար

Ան իմ երջանկութիւնս էր – քու խաղաղութիւնդ

Ան մեր ազատութիւնն էր

Ան իմ – Ան քու – Ան մեր առասպելն էր խաբուսիկ

31.12.1974

Մատթէոս Զարիֆեան։ՁՄԵՌ ԻՐԻԿՈՒՆ

Դագաղի պէս նեղ օրեր,
Գերեզմանի փայտեայ խաչի պէս տխուր...
Դեռ երա՞զ, սէ՞ր -
Զո՜ւր է, զո՜ւր...
Գերեզմանի փայտեայ խաչի պէս տըխուր... ։

Ահա կ՚անցնին դիակի գոյն երկինքէն՝
Խուճապահար տարմերն անբախտ ագռաւի...
Ջարդէ փախչող մարդերու պէս կը հեծե՜ն.
Երկնքին մէջ ալ կը ջարդե՜ն՝ երեւի...

Ու փոթորկոտ իրիկունով,
Նախիրն ահա՝ լեռներուն մէջ ցանուցիր...
Ո՞վ գրեց, ո՞վ,
Կեանքի օրէնքը կարմիր... ։

*

Այս առտու,
Մարդ մը հուժկու
-Որ ունէր բիրտ ու արիւնոտ աչուըներ-
Մեծ կացինով մը ջարդեց
Լելակի ծառ մը տարէց։

Խորհեցայ թէ, երբ իյնար
Ծառն իր վըտիտ հասակով՝
Այն մարդն անշուշտ պիտի լար.
Ան հեռացաւ սուլելո՜վ...

Ո՞վ գրեց, ո՜վ... ։

*

Ահա կոչնակն Հայ ժամուն.
Հիմա հարկաւ մութ գըռիհններն են լեցուն,
Հայ մայրերով, մամերով,
Որ ժամ կ՚երթան իրկուն-առտու՝
Աւետարանն համբուրելու... ։

Անոնց տըժգոյն բերաններէն,
Հարկաւ, նորէն
Պիտի քակուի աղօթքն երկար՝
Մեռելներուն հոգւոյն համար... ։

Յետոյ անոնք, հարկաւ, նորէ՛ն
Իրենց տժգոյն բերաններով պիտի ներեն՝
Նոյնի՛սկ, նոյնի՛սկ թշնամիի՜ն...

Ու երբ մեկնին
Դողդողուն՝
Պիտի նորէ՛ն ունենան
Յիսուսի Ձեռքը շուշան՝
Ուսերնուն.. ։

*

Իրիկնամուտ, երկինքն ինչպէ՜ս կ բռընկի...
Աստուա՜ծ, Աստուա՜ծ,
Մարդիկ՝ ծունկի՝
Կարծես կ՚այրի՜ն,
Դիւային
Սա ամպերուն մէջ նետուած...

Ու կարծես թէ՝
Հեռուն,
Գլխատուած մարդ մ՚աստղերուն
Դե՜ռ կ՚աղօթէ
Բազկատարած. -
Աստուա՜ծ, Աստուա՜ծ... ։

*

Մա՜հ։
Ո՞վ է հըզօր իրեն պէս։
Մա՜հ, մա՜հ...
Պէտք է դընել, վերջապես,
Մեր հոգիները յըստակ՝
Իր երկարած սուրին տակ...
Ժըպտելո՜վ... ։

Ո՜վ գրեց, ո՜վ...

ՄԵԾ ԿՂԶԻ, ԱՊՐԻԼ 1923

Մատթէոս Զարիֆեան։ ԱՊՐԻԼԻ ՀՈՎԸ

Ապրիլի հովն աղջիկ մ՚է՝
Վարդ-մանիշակ շըրթներով...
Ապրիլի հովը, սակայն,
Երբ ըլլայ մո՜ւթ-մո՜ւթ գիշեր,
Աստուածուհի՜ կը դառնայ՝
Խենթեցընող համբոյրով... ։

1923

Commemorating the Life of Hrant Dink (1954-2007)

Եկէ՛ք նախ իրար հասկնանք...
Եկէ՛ք նախ իրարու ցաւերը յարգենք...
Եկէ՛ք նախ իրար ապրեցնենք:

Come, let us first understand each other...
Come, let us first respect each other’s pain...
Come, let us first let one another live.

From the speech delivered by his widow, Rakel Dink "Come, let us do away with the restlessness of doves in this country".

ԶԱՊԷԼ ԱՍԱՏՈՒՐ «ՍԻՊԻԼ»: ԾՆՈՒՆԴԻ ԳԻՇԵՐ

Այն աստեղավառ Ծնունդին գիշեր
Ամպերէ ծաղիկ թափեր կը ձիւնէ,
Ինչպէս նշենին հովէն տարուբեր
Արփագոյն՝ լոյսէ աստղեր կը ձիւնէ:
Իմ մանուկ հոգիս, իմ հոգիս դեռ կոյս,
Ոհ, ի՜նչ ջերմեռանդ խանդով ըզմայլուն՝
Կաթոգին խնդրեց քեզմէ, ո՛վ Յիսուս,
Որ աստղ մ'ինձ ղրկես երկինքէդ փայլուն:

Այն խորհրդաւոր Ծնունդին գիշեր,
Ճաճանչի մը մէջ տեսայ ես Աստուած,
Սիրտը արիւնած, ճակատը փուշեր,
Թշուառ մարդկութեան երազին զոհուած,
Ծաղկատի հոգիս, հոգիս խանդավառ
Խնդրեց որ կեանքով օծես, ո՛վ Յիսուս,
Դուն որ մեր անհուն պատրանքը տեսար
Ոսկի սկիհը իմ երազներուս:

Հիմա ծնունդի գիշերն է խաւար
Ու Բեթղեհէմի աստղին տեղ արծաթ՝
Հորիզոնին մէջ կը շարժին երկար
Ծով անյուսութեան կուռ ամպեր երկաթ:
Բայց միշտ ջերմեռանդ՝ այլ հիւծուած հոգիս,
Կու գայ պաղատիլ քեզի, ո՛վ Յիսուս,
Զի շիջան աստղեր, երազներ կեանքիս,
Դուն ցօղէ ինծի նոր հաւատք, նոր յոյս:

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԱՅՍ ԳԻՇԵՐ ԼԱՄՊԱՏԱ

Լօրային

Հայր – մայր ունեցանք
Ու հայրերու – մայրերու քաղցրութեամբ
Կաղանդներ ունեցանք
Անոնք ֆոքսթրոթ պարեցին
Մենք դիտեցինք
Կէտիկփաշացի Հայկոն – ականջը խօսի –
Կաղանդ Պապա եղաւ
Տուն տուն պտտեցաւ – խաղալիքներ բաժնեց
Մենք աչքերուն նայեցանք – վախցանք

Տարիներ անցան
Հայր – մայր եղանք
Հայրերու – մայրերու քաղցրութեամբ
Կաղանդներ չունեցանք
Միշտ ուրիշներու կաղանդներ պատրաստեցինք
Ուրիշներու Յարութեան համար Գողգոթաներ ապրեցանք
Պայքարեցանք ուրիշներու յաղթանակին համար
Տքնեցանք ուրիշներու երջանկութեան համար
Ուրիշներու ցնծութեան սիրոյն
կարօտներով – առանձնութիւններով տառապեցանք
Վարդեր քաղեցինք ուրիշներու համար
Մեր ձեռքերը արիւնեցան փուշերով
Մեր սիրտերը յուշերով

Բայց
Բայց այս գիշեր խոստում
Խոստում քեզի Լօրա
Այս գիշեր քեզի հետ
Քեզի եւ բոլոր մարդկութեան հետ
Ձեռք ձեռքի սիրտ սրտի
Լամպատա պիտի պարեմ


28.12.1989

Պոլսոյ մէջ՝ պատմական նկար

Ձախէն աջ՝

Իգնա Սարըասլան, Օննիկ Ֆըչըճեան, Զահրատ, Զարեհ Խրախունի, Վարդան Կոմիկեան եւ Յակոբ Մնձուրի (նստած)։։։ 1975-ին նկարուած Մարի Սարըասլանին կողմէ։

Դանիէլ Վարուժան։ ԱՆՑՆՈՂ ՏԱՐԻՆ

Պառաւցած է: Ձիւն գիսակներ` ծոծրակին

Խոր ակօսները կը սքողեն, եւ բերանն

Ակռայ չը կայ. միսերը չոր, ցըրտագին,

Կը դողան:

Ան կը փախչի մերկ ծառերուն խորերէն. 

Կըքած, մախաղ մ’ունի ուսին. իր աչքեր` 

Աղօտ լոյսով` ձանձրոյթ, խոնջանք կը փայլեն 

Տարուբեր… 

Միշտ կը փախչի մախաղովն, ուր իղձեր կան, 

Մոխիր յոյսեր, անբախտներու վաղամեռ 

Հառաչանքներն ու ինքնախաբ մարդկութեան 

Երազներ: 

Ժամանակի մ’հեղեղին մէջ, հէ՛գ պառաւ, 

Պատրանքներով իր քամակն ա՛լ ծըռած է: 

Կ’երթայ մեռնիլ հանգըստութեան մեծ անձկաւ: 

Անդա՜րձ է… 

Մըթընշաղին մէջ մարդիկներ, վայրապա՜ր, 

Ապշօրէն, լուռ կ’նային անոր ետեւէն, 

Եւ գոչելով թախանձագին. -Վայրկեան մ’ալ. - 

Կ’աղաչեն: 

Բայց ուղեւորն լերան ետեւ ա՛լ լըռին 

Կը կորսըւի. եւ կը դառնան մարդիկներ 

Նոր եռանդով մը կ’ընդգըրկեն Նոր տարին, 

Անտարբեր… 

(Փուշի Ակօսներ տետր, Վենետիկ 1902-1905)

Պետրոս Դուրեան։ Հայուհին

       Աշնան մէջ էր, երեկոյ մը 

Վերադարձիս յԻւսկիւտար, 

Օդը պարզ էր, հողմը մեղմիկ, 

Ծովուն ջուրերն ալ հանդարտիկ: 

       Շոգենաւին սարաւանդը 

Նըստած անկիւն մ՚առանձնակի՝ 

Ուշադրութեամբ ես նոյն օրուան 

Լըրագիրները կարդայի: 

       Մէկ մ՚ալ յանկարծ սանդուխէն 

Վեր ելնելու ոտնաձայն մը 

Շըփոթեց զիս եւ աչերս 

Դարձուցի դէպ յայն կողմը: 

       Հայուհի մ՚էր վեր ելնողն, 

Բարձրահասակ եւ գեղադէմ. 

Անցաւ մօտէս նէ սիգաճեմ, 

Նստաւ անկիւն մ՚ինձ դէմ առ դէմ: 

       Ո՜հ, կարծես թէ նէ երկնային 

Զըւարթուն մ՚էր վար իջած՝ 

Լոյս սփռելու, սէր բուրելու, 

Խըռովելու սրտերն այրած: 

       Այլ չըգիտեմ թէ ինչո՞ւ 

Կրկին աչերըս յառած՝ 

Իմ թերթիկիս վըրայ միշտ՝ 

Սիրտս էր ամբողջ խըռոված: 

       Մինչեւ մէկ մ՚ալ նաւաստին 

Խռպոտ ձայնով մը գալով մօտ, 

Ըսաւ. «Հասանք յԻւսկիւտար, 

Ալ ի՞նչ նստեր ես դու հոդ»: 

       Վեր վերցուցի աչերըս, 

Ոչ ոք տեսի մէջ նաւին. 

Մինակ էինք երկուքնիս, 

Մէկ մ՚ես, մէկ մ՚ալ … նաւաստին: 

Bedros Tourian: The Armenian woman

It was an autumn evening

As I returned to Uskudar

The air was clear, 

the wind was gentle,

The sea waters too were calm.

Sitting alone in a corner 

of the Steamship’s bow 

I read the daily papers 

with attention.

Suddenly footsteps 

going up the stairs 

caught my attention

and I turned my eyes 

towards them. 

It was an Armenian woman heading up, 

tall and handsome who 

assuredly walked by

and sat facing me 

Oh, it was as if an angel had 

descended from heaven 

to shed light, to spread love, 

To stir the hearts of the troubled. 

But I do not know why 

My heart already disturbed 

I kept my eyes fixed 

on my paper. 

Until the sailor announced 

with a loud voice, 

"We have reached Uskudar. 

Why are you sitting here?" 

I lifted up my eyes, 

and saw no one else on the ship.

We two were alone.

Me, and him, the sailor. 

Translated by Lola Koundakjian

Միսաք Մեծարենց։ ՀԻՒՂԸ

Դաշտի ճամբու մը վըրան,
Կամ ստորոտը լերան,
Ուղեւորին ժամանման
Ըսպասող հիւղն ըլլայի:
Ու գգուանքիս կանչէի
Ես ճամբորդներն անժաման,
Ու ճամբուն վրայ մենաւոր,
Ու ճամբուն վրայ ոսկեման,
Եկուորներուն դիմաւոր՝
Ծխանիս ծուխն ամպէի:

Ու գրգանքիս կանչէի
Ուղեւորներ պարտասուն,
Ու բարեւի մը փոխան՝
Հազար բարիք ես տայի:
Հազար բարիք ես տայի,
Գոլը կրակին ճարճատուն,
Կութքը բերրի դաշտերուն,
Բոլոր միրգերն աշունի
Ու մեղր, ու կաթ, ու գինի…

Ու լըսէի ես ցայգուն,
Քովը կրակին ճարճատուն,
Երգն իրիկուան եկուորին.
Ու ջամբէի ես ցայգուն
Երազներով պատարուն
Նինջ՝ իրիկուան եկուորին:
Ու լըսէի ես այգուն,
Սրտապատար ու տրոփուն
Գովքն իրիկուան եկուորին.

Ու ձըմեռներն ալ համբուն,
Հըրաւիրակ զըւարթուն,
Կանգնէի քովը ճամբուն
Ու ձիւնապատ հէք մարդուն
Ես հայրօրէն, լայնաբաց
Երկու թեւըս պարզէի.
Մի՜շտ քաղցրագին, նիւթացած
Հըրաւէ՜րն ես ըլլայի:

Ա՜հ, ըլլայի՜, ըլլայի՜,
Դաշտի ճամբու մը վըրան,
Կամ ըստորոտը լերան,
Ուղեւորին ժամանման
Ըսպասող հի՛ւղն ըլլայի:

ԵՂԻԱ ՏԷՄԻՐՃԻՊԱՇԵԱՆ։ԹԱՇԿԻՆԱԿՆ

Դարձեալ ձեռքըդ թաշկինակ կայ,

Եւ այս անգամ լայն, ճեփ ճերմակ,

Բոլորաձեւ զերդ լուսընկայ,

Պարիկի՜ մ՚է գոգցես վերմակ։

Մեծ է թէեւ, այլ յոյժ նըրբին.

Հանճա՞րդ է նա յոստայն փոխուած.

Մատունքդ եզերքն անոր շրջին,

Գոգցես դաշնակ մ՚է նա կախուած։

Այլ թաշկինակն ոչ ունի բառ.

Յիւր ծալսն ասեղդ ոստոստ խաղայ.

Դաշնա՜կն, այն է` բերանդ անճառ,

Մե՜ղր ի շըրթանցդ յիմ սիրտ տեղայ։

Բաբէ՜, սակայն, սրտէս խորշի՜

Մեղրն, եւ կամ հոն լուծուի յարտսուս.

Տո՛ւր ինձ ճերմակ, լայն, բոլորշի

Թաշկինակդ այդ, Սէրս, այլ ո՛չ Յոյսս։

(Մասիս, 5 Յունուար, 1907

ԵՂԻԱ ՏԷՄԻՐՃԻՊԱՇԵԱՆ (1851-1908)  «Արձակ էջեր, նամակներ, քերթուածներ»

Ինտրա։ ՎԵՐԱԴԱՐՁ

5, 7.

Նորէն սեւ նոճեաց մօտ է սենեակս ու զեղուն՝

Մարգն ի վեր կանգնած մութ ամբոխին սըլացքով,

Ու ստուերովն ոմանց որ կ’ամբառնան որմիս քով,

Ու’ անոնց անպատում սօսաւիւնով ողողուն:

Նախկի՜ն հայեցմանցս ոլո՛րտն յաւէտ երկնագով,

Ուր ապրեր էր ստէպ հայրն երբեմնի այս տըղուն,

Եւ զոր կ’ընտրեմ վայր պաշտամունքի մը ղօղուն,

Հին խանդովն հիացիկ ու’ այժմու խոհուն խըռովքով.

Ո՜ բնավայրս, եկա՛յ, ծոցիդ շատ մօտ այս անգամ,

Քու մելամաղձիկ ըստուերիդ մէջ մշտդալար

Տրտում վերացմանդ խունկը շնչել վերըստին.

Քանզի հսկայից սրտին ես ցաւը կ’զգամ,

Ցորչափ կը մտածեմ թէ վէս հոգի թրթռալար՝

Ի՛նչ անժառանգեալ մ’եմ հեռանշոյլ Ճշմարտին:

26 Նոյ. 1905

«Նոճաստան»

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԹԷ ԻՆՉՊԷՍ

Թէ ինչպէս անցաւ տարի մըն ալ

Թէ ինչպէս

Սալաճագի նաւամատոյցէն

Մայրամուտ մը անգամ չկրցանք դիտել

28.12.1979