Հովհաննես Թումանյան։ Անուշ (ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ)

(Համբարձման գիշերը)

   Բազմած լուսնի նուրբ շողերին,

Հովի թևին՝ թըռչելով՝

Փերիները սարի գըլխին

Հավաքվեցին գիշերով։

— Եկե՜ք, քույրե՜ր, սեգ սարերի

Չըքնաղագեղ ոգիներ,

Եկե՜ք, ջահել սիրահարի

Սերը ողբանք վաղամեռ։

   Օխտն աղբյուրից ջուր է առել

Կույս սափորով, լուռ ու մունջ,

Օխտը ծաղկից ծաղիկ քաղել,

Կապել սիրո ծաղկեփունջ։

   Ջուրն ու ծաղիկ աստղունք դըրել,

Խընդիրք արել աստղերին,

Փափագ սըրտով խընդիրք արել՝

Բարի ժըպտան իր սերին...

   Ափսո՜ս, Անո՜ւշ, սարի ծաղիկ,

Ափսո՜ս իգիթ քու յարին.

Ափսո՜ս բոյիդ թելիկ-մելիկ,

Ափսո՜ս էդ ծով աչքերին...։

  Ու նըրանց հետ՝ ցող-արցունքով

Լըցված սըրտերն ու աչեր՝

Սարի ծաղկունք տըխուր սյուքով

Հառաչեցին էն գիշեր։

— Վուշ-վո՜ւշ, Անո՜ւշ, վուշ-վո՜ւշ, քուրի՜կ,

Վո՜ւշ քու սերին, քու յարին...

Վուշ-վո՜ւշ, Սարո՜, վուշ-վո՜ւշ, իգի՜թ,

Վո՜ւշ քու սիրած սարերին...

— Եկե՜ք, քույրե՜ր, սեգ սարերի

Չըքնաղագեղ ոգիներ...

Ու փերիներն էսպես տըխուր

Երգում էին ողջ գիշեր։

  Կանչում էին հըրաշալի

Հընչյուններով դյութական,

Ու հենց շողաց ցոլքն արևի՝

Անտես, անհետ չըքացան։

  Խոր սուզվեցին ակն աղբյուրի,

Մըտան կաղնին հաստաբուն,

Ու լեռնային վըտակների

Ալիքները պաղպաջուն։

Poèmes: "Anouche", prélude (1892-1902)      

Prélude

(La nuit de l’Ascension)

Posées sous les tendres rayons de la lune,

Voletant sur les ailes du vent,

Les fées, au sommet de la montagne,

De nuit se sont rassemblées.

" Venez, sœurs, des fières montagnes

Esprits charmants ;

Venez, de la jeune amoureuse

Pleurons l’amour si tôt éteint.

Elle a puisé l’eau de sept sources

Avec une cruche vierge, en silence ;

Elle a cueilli une fleur de sept fleures,

Elle a entrelacé un bouquet d’amour.

Sur l’eau et les fleurs, elle a interrogé les étoiles,

Elle a adressé ses prières aux étoiles,

D’un cœur ardent, elle a imploré les étoiles

De sourire, bienveillantes, à son amoureux…

Hélas, Anouche, fleur de montagne !

Hélas, pour ton vaillant aimé,

Hélas, pour ta taille toute fine,

Hélas, pour tes yeux comme la mer… "

Et avec elles, les coeurs et les yeux

remplis d’une rosée de larmes,

Les fleurs de la montagne, avec un triste frisson,

Soupirèrent cette nuit-là.

" Vouch-vouch, Anouche, vouch-vouch, ma sœur !

Vouch pour ton amour, vouch pour ton aimé !

Vouch-vouch, Saro, vouch-vouch, ô vaillant !

Vouch pour tes montagnes bien aimées ! 

Venez, sœurs, des fières montagnes

Esprits charmants… ".

Et les fées, ainsi, tristement,

Chantaient toute la nuit.

Elles chantaient avec de merveilleux

Accents magiques,

Et, dès que le rayon du soleil brilla,

Elles disparurent invisibles, sans traces.

Elles plongèrent dans la source profonde,

Elles entrèrent dans le tronc du gros chêne

Et dans les vagues étincelantes

Des ruisseaux des montagnes.

Հովհաննես Թումանյան 1869 - 1923

Traduction inédite. – Edition: Hovhannes Toumanian, Ëntir erker [Hovhannes Toumanian, Œuvres choisies] / Levon Akhverdian, Erevan : Editions "Ecrivains soviétiques", 1978. – [Pp. 166-167].

Traduction parue dans J.-C. POLET (éd.), Patrimoine littéraire. Auteurs européens du premier XXe siècle, vol. I: De la drôle de paix à la drôle de guerre (1923-1939), Bruxelles : De Boeck Université, 2002 [2003], p. 44-54 (notice sur H. Toumanian avec choix de textes et une traduction inédite par V. Calzolari).

Յովհաննէս Ասպետ Ասատուրեան: ԼՈՒՍՆՈՏ ԵՐԵԿՈՆ

Պայծառ լուսնոտ երեկոյեան,
Սեւերած ծովին վրայ դողահար,
Նաւակը՝ մեր հովուերգութեան,
Անրջա՜յին հեշտութեամբ կը ծփար:

Մինչ նա սիրոյ քնարը ձեռքերին,
Յար կը վառեր բոցն անմար,
Քա՜նի փափուկ իրիկուան մէջ հեշտին,
Սիրաջերմ փայփայանք մը կար ...

1973

This volume has appeared in "Սիրոյ Քնար" by Յովհաննէս Ասպետ Ասատուրեան [Jean Assadour], Published in Istanbul, 2006.

Կոմիտաս։ Գարուն

Հալուն-հալուն,

Սարին, ձորին խոսելեն,

Երես-երես,

Քարեն, հողեն հոսելեն՝

Գարուն իջավ մխալով,
Առուն իջավ ծխալով։

Բաղիկ տեսա՝

Լուսին-ցողին՝

Լողիկ-լողիկ արբելեն՝

Կանաչ տափերին։

Առուն փեսա՝

Հողի գոգին՝

Դողիկ-դողիկ տարփելեն՝

Ծաղիկն ափերին։

Հալուն-հալուն,

Ծառի, ծաղկի հոտերով,

Երեր-երեր,

Ծովի ցամքի մոտերով՝

Առուն ուռավ՝ վերացավ,
Բուրվառ գարուն հեռացավ։

Alan Whitehorn: Shipping Protocols

Despite much and costly delay already,
some say we should not set sail at this time.
It might risk a nearby sinking ship, with it valued cargo.
It might create more jeopardy.
Should we, in turn, reset for a different course in this hazardous channel?
Or should we advise our comrades to finally abandon their listing ship?
After all, it has been adrift for most of this past year.
That vessel is obviously no longer under control and seems less and less buoyant.
Perhaps it is time, before it is too late,
to clear the damaged ship from the channel.
It is urgent that others proceed in these important waters.
We all might be better off to try another simpler and more seaworthy vessel.
The shoals and currents are dangerous enough,
without facing the additional risks of drifting wreckage.
Please advise the Port Authority as to the final decision.
Safe voyage, dear friends.
Safe voyage.

Live from the Bowery Poetry Club: Nancy Agabian

Gartal and the Armenian Poetry Project are proud to release this audio clip recorded live at the Bowery Poetry Club in New York City on April 2, 2010. Click to hear Nancy Agabian’s reading of her poem Why I Suspect New York.

      1.     My first city is Boston.  A four year old squiggling at Fenway Park, I got a free tiny t-shirt, a red sock on my chest over the skin of my heart: allegiance beyond reason though I do not care for baseball.
2.     I lived in Los Angeles for nine years and I liked it.  It was a kind place to become a young artist; it gave me forward rushing in the car at night with the radio on: a communal privacy, creative down time.  New York artists do not understand this.
3.     I am critical of capitalism especially the kind that makes it perfectly reasonable that all the shrinks leave in August.
4.     The people who consider themselves New Yorkers and love the city are in the minority.  There are far more people who live here and hate it. But no one ever thinks about
a.  all the immigrants making money to send home but long for their culture
b. all the creative misfits whose day jobs don't give them time to make art
c. all the mothers staying home who imagine their children swallowed up by the

World Trade Center Bound E train the automated lady announced, as if it still exists.  She says world like whorl, emphasis between the O and the R, a verbal thumbprint.
The subway is the place I go to the most, other than my home or my job.
All this time I have been bound for a place that no longer exists, narrated by nothing. 
Living in the negative space, where history has already been lived, we are complicit in a name that we don't want to die, to save a place that hurt us.

There is excitement in suspicion, a pain in not knowing the truth.  
I will always belong and not belong, as everyone.  

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ԳԻՆՈՎ ԳԻՇԵՐ

Օդին մէջ խունկ կայ, օդին մէջ համբոյր,

Օդին մէջ գգուանք, օդին մէջ գաղջ բոյր.

Բի՜ւր, բիւր դիցանոյշ կարծես շշնջեր

Ջորսդիս, այս գիշեր օդին մէջ ինչե՜ր…։

Ցայգին մէջ թրթռում մը կայ անդադրում,

Սիրոյ պէս հըզօր, սիրոյ պէս տրտում,

Հազար աստղ կարծես մէկ-երկու պաչեր

Վերեւս, այս գիշեր երկնքին մէջ ինչե՜ր…։

Լիճն արծաթ փրփրով վե՜ր կը սլանայ,

Ամէն ալեակէ մէկ-մէկ սիրենա

Ինձ կախարդ հրաւէր կարծես շշնջեր .-

Այս գիշեր լճիս ծոցին մէջ ինչե՜ր…։

Ա՜խ, տաք սիրտ մ՛ըլլար, երկու թաց աչեր,

Գլուխըս սիրոյ կուրծքին վրայ հանգչէր.

Թեւերս իր մերթ թեւին վրայ խաչէր…

Այս գիշեր գինո՜վ սրտիս մէջ ինչե՜ր…։

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ, ԵՐԿԵՐ, 1986, Antelias, page 303 

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ՆՈՒԷՐ ԱՄԱՆՈՐԻ

Քեզ տալ կ՛ուզէի բերքը պարտէզիս

Անփուշ վարդեր ու միամիտ նարկիս…

Այդ խելօք բաները կը տանջեն զիս։

Քեզ տալ կ՛ուզէի այն մորթն անօգուտ,

Որ կ՛այրի պզտիկ կրակով անգութ…

Պատռէիր՝ եթէ հաճոյ էր հոգուդ։

Քեզ տալ կ՛ուզէի ինչ որ լայնօրէն

Տուիր ինձ՝ փուշէ պսակ անօրէն,

Աչեր որ կ՛այրին, ցայգեր որ կ՛այրեն…։

Քեզ տալ աշխարհիս ղեկը մոգական,

Հո՛ւր կ՛անձրեւէիր հու ուր մարդեր կան…

Բայց մեզմով տանջանքը քա՜ղցր է այնքան։

Ու ի՞նչ տալ՝ բոցէս կայծ մը հրակէզ.

Այրէիր դուն ալ իմ մութ կըրակէս,

Ու հասկնայիր որ կը սիրեմ քեզ…։

Էրֆուրտ, 1 Յունուար 1910

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ, ԵՐԿԵՐ, 1986, Antelias, Page 257