ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ: ՄԵՆՔ

Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Եթէ ծուռ նստենք, բայց խօսենք շիտակ.
Եթէ նաւ՝ ապա չոր ժայռի վրայ,
Եթէ գաւ՝ ապա արցունքով լեցուն,
Եթէ հող՝ապա քարացած ահից,
Եթէ քար՝ապա ճչացող ցաւից,
Հզոր մի ոգի, որ չունէ՜ր մարմին,
Եզակի որակ՝ առանց քանակի,
Քաջարի սպա՝ առանց բանակի,
Պաշտամունք՝ հնի ու աւերակի…

Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Թէ շիտակ նստած՝ծու՜ւռ խոսենք անգամ,
Զբոսաշրջի՜կ իր հայրենիքում,
Հիւր՝իր սեփական օջախ ու յարկում.
Գետ, որի լոկ մի ափին ենք նայում,
Լեռ, որ հեռուի՛ց է միայն երևում,
Անժողովուրդ հո՛ղ,
Անհող ժողովո՛ւրդ
Եւ ցրուած հուլունք, Որ չէր ժողովում:

Մենք խո´ւլ ենք կիսով.
Ամէն մի նոր ձայն թէև շուտ լսում,
Բայց անկարո՜ղ ենք ետևից գնալ.
Մեր ականջներում
Հայոց պատմութեան քաո՜սն է խշշում՝
Փնտռելով խօսքեր դառնալու հնար:

Մենք կա´ղ ենք կիսով,
Քանզի ո՜ւր էլ մեր մի ոտքը դնենք՝
Սուրիոյ աւազին,
Փարիզի մայթին,
Նեղոսի ափին…
Մեր միւս ոտքը
Խրուած է Մասիս լերան ձիւնի մէջ,
Եւ մենք չե՜նք քայլում,
Մենք տեղ չե՜նք հասնում՝
Գծում ենք միայն
Մեր պանդխտութեան շրջագիծն անել՝
Մասիսի շո՜ւրջ ենք պտըտուում անվերջ…

Մենք կոյր ենք կիսով.
Միշտ թաց է եղել մեր աչքն արցունքից,
Եւ աղո՜տ ենք մենք տեսնում,
Անկատա´ր.
Մի ձեռքո՜վ ենք մենք կառուցել միայն,
Ստիպել են զէնք բռնել միւսով՝
Պատերա՜զմ էր մեր հողում անդադար:

Մենք հա՛մր ենք կիսով.
Քանի՜ անգամ են կտրել մեր լեզուն,
Մեր մտածածը չասելու համար…

Որ չուրախանա՛նք մեր ուրախութեամբ,
Չհպարտանանք մեր հպարտութեամբ
Ու… չսգանք մեր զոհերն անհամար:

Արայի պէս ենք մենք սիրահարուում.
Մեզ թւում է միշտ,
Թէ սիրով տարուած՝մեր հողն ենք լքում
Եւ… վախենո՜ւմ ենք նոր Շամիրամից.

Կէս ուղեղո՛վ ենք աշխարհն ընկալում՝
Մթագնե՜լ է կէսն
Անեծքի՜ց,
Ցաւի´ց…

Մենք կէս,
Կէս ենք մենք,
Չլինէինք կէս՝
Հայ կը լինէինք,
Եւ ոչ թուրքահայ,
Կամ ֆրանսահայ.
Կամ Արաբահայ,
(Իսկ վաղն աստղահայ
Եւ կամ լուսնահայ…)

Կէս ենք,
Երկճեղքուած,
Կիսուած,
Երկգագաթ
Մեր խորհրդանիշ սո՜ւրբ լերան նման…
Բայց վկայ ճեղքուած Մասիս լեռը մեր,
Վկայ մեր կէսը մորթուած Տէր Զօրում
Եւ այն կէսը,
Որ ես եմ,
Դո՛ւ և նա՛,
Մենք կը միանանք
Մենք կ’ամբողջանանք,
Կը գտնենք մի օր
Լրիւ դառնալու հնա՛րն անհրար:

Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Փո՛քր,
Լեռների ծերպից սուրացող այն քարի՛ նման,
Որ դաշտում ընկած ժայռի ո՛ւժն ունի.
Փո՛քր,
Լեռնային մեր գետերի պէս,
Որոնք վիթխարի ո՛ւժ են ամբարել,
Անծանօ՜թ՝
Հովտի ծոյլ-ծոյլ գետերին:
Մենք փո՜քր ենք, այո,

Փո՛քր ենք,
Բայց ինչպէս գնդակը՝փողո՛ւմ,
Ինչպէս կաղնու սերմն՝արգաւանդ հողում

Ոսկու մի հատի՛կ,
Որ վերևի՛ց է նայում
Կապարի ու թուջի քաշին.

Մենք փո՜քր ենք,
Սակայն համեմունք ենք մենք…
Ա՛ղն այն մի պտղունց,
Որ հա՜մ է տալիս մի ամբողջ ճաշի…

Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Ձեզ ո՞վ էր ասում,
Մեզ սեղմէ՛ք այնքան,
Որ մենք ստիպուած…ադամա՜նդ դառնանք.

Ո՞վ էր ստիպում՝
Մեզ աստղերի պէս ցիրուցա՜ն անէք,
Որ միշտ մե՛զ տեսնէք՝
Ուր էլ որ գնաք…

Մենք փոքր ենք,
Սակայն մեր երկրի նման,
Որի սահմանը
Բիւրականից մինչ Լուսի՛ն է հասնում,
Եւ Լուսավանից մինչև Ուրարտո´ւ…

Փո՛քր,
Այն հրա՜շք ուրանի նման,
Որ դար ու դարեր
Փայլո՜ւմ է,
Շողո՜ւմ,
Սակայն չի՜ հատնում…

WE…

 

And what were we
And our land?
Let us stand tall, and tell the truth! If a vessel -- then on dry rock;
If a cask – then full of tears;
If soil – then petrified by fear;
If stone – then screaming with pain;
A mighty spirit, devoid of body;
A unique quality, devoid of quantity;
Valiant, yet without army,
A creed of antiquity and relics…
And what were we
And our land?
Even if we told the truth, standing tall --
Tourists all,  in our own homeland;
Guests in our own home and hearth;
River, with only one bank in our view;
Mountain, visible only from far;
Land without people;
People without land,
And scattered beads, that never gather.

We are half deaf,
Though acutely aware of any new sound,
Yet unable to fall in line and follow; In our ears,

Rumbles the chaos of Armenia’s history
Trying to turn into clear words.
We are half lame,
For wherever we set foot --
On Syrian sand,
On a Paris sidewalk,
On the banks of the Nile,

Our other foot
Is sunk in the snow of Masis Mountain,
And we do not walk,
We do not reach,
We only trace The closed circle of our exile
Wandering endlessly around Masis…
We are half blind;
Our eyes were always wet with tears,
And we see things in a mist,
Incomplete;
We have built only with one hand,
Forced to hold a weapon with the other,
With incessant warfare on our land.

We are half mute;
They have cut off our tongue so many times,
Preventing us to speak our thoughts… So that we may not rejoice in our joy,
To stand proud with our pride And… not to mourn our countless dead.
We fall in love like Ara;
It always seems to us,
That we leave our land with feelings of love

And… the fear of a new Semiramis.
We are assessing the world with half a brain,
The other half has gone dark
With curses

And pain…
Bisected --
We are halved, Had we not been half,
We would be Armenian,
Not Turkish-Armenian, Not French-Armenian,
Or Arab-Armenian,
(And tomorrow, Star-ArmenianOr Moon-Armenian…)
We are half,
Bisected,
Split,
Bi-summitted
Like our Mountain, our sacred symbol…

But, as our split Masis Mountain is our witness,
As our half,  slaughtered at Der Zor is our witness, And that half, Which is me,
Which is you,  and the other,
We shall unite

And become whole,
Finding someday the unattainable way Of becoming one…

We are small, yes,
Small,Like a stone breaking loose from a mountain top,
That has the clout of a rock fallen in a field;

Small,Like our mountain streams,
that have dammed up enormous might,Unknown
To the languid rivers of the valley.
We are small, yes,
We are small,
But like the bullet in the barrel,
Like the seed of the oak tree in fertile soil,
A nugget of gold,
That looks from above
Upon lead and tin;
We are small,
But we are spice…
That pinch of salt,
That gives taste to an entire meal …
We are small, yes --
Who told you
To squeeze us with such force
That … turned us into diamonds?
Who forced you
To scatter us like stars,
So that you always see us
Wherever you go…?
We are small,But, like our country,
whose boundary
Stretches from Biurakan to Luna, the Moon, and from Lunavan to Urartu…
Small,
Like that awesome Uranium, Which, for century after century
Radiates
Emitting its light
With no end in sight…

 

………………….GEVORG EMIN

Translated by Tatul Sonentz

Պարոյր Սեւակ։ Ուզում եմ

Ես  ուզում  եմ,  որ  պարապը  լցվի  լացով,
      բայց ոչ թե մոր, այլ մանուկի։
Ես ուզում  եմ,  որ կարապը  ոչ թե  մեռնի,
      որ  կարապը  ապրի՜   երգով:
Ես ուզում եմ, որ տարափը տեղա արտի,
     ոչ թե՝ իզուր՝ ծովի վրա։
Ես ուզում եմ,  որ քարափը  քարայծ  պահի,
    ոչ  թե օձեր և մողեսներ:
   Ու թե  մահը  անխուսափ է՝
Թող նա  տանի ո՛չ հերոսին,  այլ մարդուկին։
    Թե  կռիվը  անխուսափ է՝
Թող  չկռվեն  երկու  երկիր,  այլ մարդ ու կին։
   Թե  արդուկելն  անխուսափ է՝
Ահա շո՛րը — սի՜րտ մի հանձնեք տաք արդուկին։

Թաղե՞լ է  պետք —
           պառավ մորը որդին թաղի,
           ոչ թե մայրը ջահել որդուն։

Եթե   երգել՝
Այնպե՛ս   երգել,   որ   մտքի   մեջ   չմտածեն,   «Հոգի   հանեց»։
                        Եթե   գրկել՝
Այնպե՛ս  գրկել,  որ նվաղեք իրար  գրկում։
                        Եթե   հարգել`
Այնպե՛ս   հարգել ,  որ  քծնանքի  չվերածվի։
                       Եթե   փրկել `
Այնպե՛ս    փրկել,   որ    փրկվածը    երախտիքի   խոսքեր  չասի:
                      Ու  թե   պառկել՝
Այնպե՛ ս   պառկել,   որ  խափանվի   տանկի՛    ճամփան,
                      Ոչ թե   հրշեջ   մեքենայի։

                      Մի  անգամ Էլ թողեք ուզեմ.
Ես ուզում եմ՝
ինչպես մարդու նախահայրը իր օթևան քարանձավից`
չար նախանձի կերպարանքով հին գազանն   էլ
առանց   ցավի   մարդու    սիրտը   թողած՝   գնա՜...


Ես   ուզում  եմ.
Եթե   գերվել՝
       ոչ թշնամուց,
       այլ խելքահան  աղջիկներից։
Եթե  մերվել՝
       ապա   երբեք  չթթվելով։

Եթե լարվել`
       ապա  միայն   ստեղծելիս։
Եթե  ճարվել՝
       ապա  փրկել  մահամերձին։
Եթե   ներվել՝
       էլ չվիճե՛լ,  Էլ չկռվե՛լ:
Եթե սիրվել՝
      միայն   մեկի՛ց   և   մե՜կ   անգամ.,.
Ես   ուզում   եմ,    ձեր   կարծիքով   անհնա՞րը։
Թո՛ղ,   այդ   դեպքում,   կանայք   ծնեն   առանց ցավի
Երկըրները   պատերազմեն,   սակայն   առանց  արյան ծովի՜ ,
Հրդեհները   առանց   հրի՜    թող  ճարակեն,
Մարդիկ  իրար   առողջությա՜մբ թող   վարակեն
Թե բարակել է   հարկավոր՝
            թող բարակի մե՛ջքը  կանանց ,
Թե   տառակեր   Է   հարկավոր՝
            թող   նա   մնա   մեզ   անճանա՛՛չ։

Պատարագե՞լ է հարկավոր`
     համերգային մեծ բեմերի՜ց պատարագվի,
     ոչ թե երգով դագաղ փակվի:
Կոտորակվե՞լ է  հարկավոր՝
     դպրոցական  տ ե տ ր ա կն ե ր ո՛ ւմ  կոտորակվի,
     ո՛չ թե  մարդկանց սիրտը  ծակվի։
Ի՞նչ,  տրաքվե՞լ  է  հարկավոր.
    թող տրաքվի  մանկան փուչիկ-խաղալիքը,
    այն էլ եթե  անորակ է,
    ոչ թե արդար և մեղավոր
    մեր մարդկային մոլորակը,..

      Ես ուզում եմ...
Այն եմ ուզում՝ ինչ ամենքըդ...

Tatul Sonentz: Butterfly

 

A butterfly

With wings white

As two snowlakes

Fluttering together

Joined in that ecstasy

Of a single winter day’s

Endless Illusion of eternity

Landed on your shoulder

On that warm spring day

As I held your hand

In mine and said

I love you

 

………….Tatul Sonentz

2012

 

World Poetry Movement event in NYC

World Poetry Movement:

a New York celebration

 

Nancy Agabian, host

 

Amir Parsa Sandra A. García- Betancourt

Lola Koundakjian Vasyl Makhno

Alan Semerdjian Alhaji Papa Susso

 

Tuesday, May 22, 2012

7:00PM

 

@ the Nuyurican Poets Café

236 East 3rd Street, New York, NY 10009

$10 entrance

The World Poetry Movement was founded during the World Gathering of Directors from 37 International Poetry Festivals, held in Medellin, Colombia, July 4-8th, 2011. The New York event will bring together poets in support of this newly established organization, whose aim is “the relationship between poetry and peace and reconstruction of the human spirit, nature reconciliation and recovery, unity and cultural diversity of the peoples, material misery and poetic justice, and actions to take towards the globalization of poetry”.

For more information visit, http://www.wpm2011.org/


Tickets may be purchased at:

https://secure.gigmaven.com/events/7963/orders/new

Վահան Տէրեէան: ՑՆՈՐՔ

Նա ունէր խորունկ երկնագոյն աչքեր
Քնքոյշ ու տրտում, որպէս իրիկուն.
Նա մի անծանօթ երկրի աղջիկ էր ,
Որ աղօթքի պէս ապրեց իմ հոգում:

Նրա ժպիտը մեղմ էր ու դողդոջ,
Որպէս լուսնեակի ժպիտը տխուր.
Նա չունէր խոցող թովչանքը կնոջ.-
Նա մօնենում էր որպէս քաղցր քոյր...

Իմ յուշերի մէջ ամենից պայծառ,
Իմ լքուած սրտի մաքուր հանգրուան
Քո՜յր իմ , դու չկաս , քո՜յր իմ , դու մեռար,
Ու քեզ հետ հոգուս լոյսերը մեռան...

1904

Էդուարդ Հարենց։ԻՍԻԿԱՎԱ ԹԱՔՈՒԲՈՔՈՒ

Մահվան հեռավոր արվարձաններում

ետընտրական անդորրի

բարձերը միշտ

կարմիր են,

ինչից հրեշտակների քունը տանում է:

Իսկ նրանց նորածին երազների աղմուկից

գրգռվում են օզոնի վերին ենթամաշկերը:

Փրփրադեզ ճերմակը

լցվում է տիեզերքի շնչափողը,

և Աստված մոռանում է հանկարծ

իր աղոթքի 27-րդ հիերոգլիֆը,

որն ընկնում ու գալարվում է

Հավերժության պորտին`

իբրև ականջօղ…

Գիրք մը, հեղինակ մը։ Էդուարդ Հարենց ու «Լեթարգիական Արթնություն»

Ես սիրում եմ քեզ,

հայրի’կ,

որովհետև

վարդերը բախտիդ մարգագետնի`

ծակծկում են ոտքերս:

Տողերս փշերն ի վար

կարմիր գետեր են,

որոնք ոռոգում են արմատները

սիրուս…

Translations of Siamanto's The Dance into English and Spanish

The Dance
by Siamanto (Atom Yarjanian 1878-1915).

(Translated by Peter Balakian and Nevart Yaghlian)

In a field of cinders where Armenian life
was still dying,
a German woman, trying not to cry
told me the horror she witnessed:

"This thing I'm telling you about,
I saw with my own eyes,
Behind my window of hell
I clenched my teeth
and watched the town of Bardez turn
into a heap of ashes.
The corpses were piled high as trees,
and from the springs, from the streams and the road,
the blood was a stubborn murmur,
and still calls revenge in my ear.

Don't be afraid; I must tell you what I saw.
so people will understand
the crimes men do to men.
For two days, by the road to the graveyard …

Let the hearts of the world understand,
It was Sunday morning,
the first useless Sunday dawning on the corpses.
From dawn to dusk I had been in my room
with a stabbed woman —
my tears wetting her death —
when I heard from afar
a dark crowd standing in a vineyard
lashing twenty brides
and singing filthy songs.

Leaving the half-dead girl on the straw mattress,
I went to the balcony of my window
and the crowd seemed to thicken like a clump of trees
An animal of a man shouted, "You must dance,
dance when our drum beats."
With fury whips cracked
on the flesh of these women.
Hand in hand the brides began their circle dance.
Now, I envied my wounded neighbor
because with a calm snore she cursed
the universe and gave up her soul to the stars …

"Dance," they raved,
"dance till you die, infidel beauties
With your flapping tits, dance!
Smile for us. You're abandoned now,
you're naked slaves,
so dance like a bunch of fuckin' sluts.
We're hot for your dead bodies."
Twenty graceful brides collapsed.
"Get up," the crowed screamed,
brandishing their swords.

Then someone brought a jug of kerosene.
Human justice, I spit in your face.
The brides were anointed.
"Dance," they thundered —
"here's a fragrance you can't get in Arabia."

With a torch, they set
the naked brides on fire.
And the charred bodies rolled
and tumbled to their deaths …

I slammed my shutters,
sat down next to my dead girl
and asked: "How can I dig out my eyes?"

Siamanto, Bloody News from My Friend, Wayne State University, 1996.

"El Baile"
Por Siamanto (Atom Yarjanian 1878-1915).

Traduccion de Nicolas Alvarado

En un campo de cenizas donde la vida armenia
seguia muriendo,
una alemana, tratando de no llorar,
me narro el horror que atestiguo:

“Esto que te cuento
lo vi con mis propios ojos.
Tras mi ventana infernal
aprete los dientes
y vi el pueblo de Bardez ser reducido
a un monton de cenizas.
Los cadaveres se alzaban en pilas tan altas como un arbol
y, de los manantiales, de las corrientes y de los caminos,
la sangre emitia un terco murmullo
que aun clama venganza en mis oidos.

No temas; debo contarte lo que vi
para que la gente conozca
los crimenes que el hombre inflige al hombre.
Durante dos dias, junto al camino al cementerio.

Que los corazones del mundo comprendan!
Era una manana de domingo,
del primer domingo inutil que amanecia sobre los cadaveres.
Del crepusculo al ocaso habia estado en mi habitacion
con una mujer apunalada
-su muerte humedecida por mis lagrimas-
cuando escuche a lo lejos,
parada en un vinedo, a una turba oscura
que azotaba a veinte virgenes
y entonaba cantos inmundos.

Deje a la chica medio muerta en el colchon de paja
y sali al balcon de mi ventana.
La turba parecia crecer como una mata.
Un animal humano grito “ Debeis Danzar,
danzar al son de nuestro tambor!”
Con furia chasquearon los latigos
sobre las carnes de estas mujeres.
Tomadas de la mano, las virgenes comenzaron su
danza circular. Envidiaba ahora a mi vecina herida
quien, con un calmo ronquido,
maldecia al universo y entregaba su alma a las estrellas...

“¡Bailen!, clamaban
“¡Bailen hata la muerte, bellezas infieles!
¡Bailen con vuestras tetas batientes!
¡¡Sonreidnos!! ¡Estais perdidas!
¡Sois esclavas desnudas!
¡Bailen, pues, como un racimo de miserables putas!
¡Vuestros cuerpos muertos nos ponen calientes!”
Veinte agraciadas virgenes se desplomaron.
“¡Levantaos!”, gritaba la turba
blandiendo sus espadas.

Alguien trajo entonces un jarro de keroseno.
Justicia humana, escupo tu faz.
Los virgenes fueron ungidas.
“¡Bailen!, rugieron:
“¡He aqui una fragancia que no se encuentra en Arabia!”

Con una antorcha
prendieron fuego a los cuerpos desnudos
y los cuerpos calcinados rodaron
hasta alcanzar la muerte...

Cerre mi ventana,
me sente junto a mi muerta
y pregunte: “¿Como puedo arrancarme los ojos?

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ Սիամանթօ ու «Կարմիր Լուրեր Բարեկամէս»

ՊԱՐԸ
Նամակ Առաջին 

Եւ արցունքներն իրեն կապոյտ աչքերուն մէջը խեղդուելով,
Մոխրադաշտի մը վրայ, ուր հայ կեանքը դեռ կը մեռնէր,
Այսպէս պատմեց մեր սարսաբին ականատես Գերմանուհին.

-- Այս անպատմելի պատմութիւնը, որ ձեզ կ՚ընեմ,
Ես իմ անգութ աչքերովս այս մարդկային,
Իմ անվտանգ տնակիս գեհենադիր լուսամուտէն,
Ակռաներս կրճտելով ու զայրոյթէս զարհուրելի…
Այս աչքերովս անգթօրէն մարդկային, ես տեսայ։
Մոխրակոյտի վերածուած Պարտէզ քաղաքին մէջն էր,
Դիակները դիզուած էին մինչեւ կատարը ծառերուն,
Եւ ջուրերէն, աղբիւրներէն, առուներէն եւ ճամբէն,
Ձեր արիւնին կարկաչիւնն ըմբոստաձայն…
Դեռ ականջիս իր վրէժն ահաւասիկ որ կը խօսի…

Օ՜, չի սոսկաք, երբ անպատմելի պատմութիւնս ձեզի պատմեմ…
Թո՛ղ մարդերը հասկնան, մարդուն ոճիրը մարդուն դէմ,
Երկու օրուան արեւին տակ, գերեզմանին ճամբուն վրայ
Մարդուն չարիքը մարդուն դէմ,
Թո՛ղ աշխարհիս բոլոր սրտերն իմանան…։
Այդ մահաշուք առաւօտը կիրակի էր,
Դիակներուն վրայ ծագող դեռ առաջին եւ անօգուտ կիրակին,
Երբ սենեակիս մէջը, իրիկունէն մինչեւ արշալոյս,
Դաշունահար աղջկան մը հոգեվարքին վրայ ծռած…
Արցունքներովս անոր մահը կը թրջէի…։
Յանկարծ հեռուէն սեւ խուժան մը անասնական
Քսան հարսներ իրենց հետ՝ մոլեգնօրէն մտրակելով,
Շուայտութեան երգերով, այգիի մը մէջ կանգնեցան.
Ես կիսամեռ խեղճ աղջիկն իր խշտեակին վրայ լքած,
Դժոխհայեաց պատուհանիս պատշգամին մօտեցայ…։
Այգիին մէջ սեւ խուժանն անտառացաւ։
Վայրենի մը՝ հարսներուն —Պէտք է պարէ՛ք, որոտաց,
Պէտք է պարէք, երբ մեր թմբուկը հնչէ։

Եւ մտրակներն սկսան մահակարօտ հայ կիներուն՝
Մարմիններուն վրայ կատաղութեամբ մը շառաչել…։
Քսան հարսերն ձեռք ձեռքի, իրենց շուրջպարն սկսան…
Աչուըներէն իրենց արցունքը վէրքերու պէս կը հոսէր,
Ա՜՚հ, ես ո՜րչաբ նախանձեցայ իմ դրացի վիրաւորիս,
Որովհետեւ լսեցի, որ հռնդիւնով մը հանդարտ,
Տիեզերքն անիծելէն, խեղճ հայուհին գեղադէմ,
Իր տատրակի շուշան հոգուն դէպի աստղերը թեւ տուաւ…։

Ունայնօրէն կռուփներս ամբոխին դէմ շարժեցի…
«Պէ՛տք է պարէ՛ք, կ՚ոռնար խուժանը մոլեգին,
Մինչեւ ձեր մահը պէ՛տք է պարէք, դո՛ւք անհաւատ գեղեցիկներ,

Կուրծքերնիդ բաց՝ պէտք է պարէք, մեզ ժպտելով եւ անտրտունջ…
Յոգնութիւնը ձեզ համար չէ, ո՛չ ալ ամօթը ձեզ համար,
Ստրուկներ էք, պէտք է պարէ՛ք եւ մերկանդամ եւ հոլանի,
Մինչեւ ձեր մահը՝ պէտք է պարէ՛ք պագշոտօրէն եւ ցոփութեամբ,
Մեր աչքերը ծարաւի են ձեր ձեւերուն եւ ձեր մահուան…։»
Քսան հարսներն գեղադէմ, գետին ինկան պարտասած…
«Ոտքի՛ ելէք», գոռացին, մերկ սուրերնին օձերու պէս շարժելով,
Յետոյ մէկը սափորով մը քարիւղ բերաւ խուժանին…
Ո՜վ մարդկային արդարութիւն, թո՛ղ ես թքնեմ քու ճակատիդ--
Քսան հարսներն շտապով այդ հեղուկով օծեցին…
«Պէ՛տք է պարէ՛ք, որոտաց, ահաւասի՛կ ձեզի բուրմունք մը,
որ Արաբիան իսկ չունի…»
Յետոյ ջահով մը բռնկեցուցին մերկ մարմինները հարսներուն.
Եւ ածխացած դիակները պարին մէջէն դէպի մահը գլորեցան…
Զարհուրանքէս՝ պատուհանին փեղկերը՝ փոթորիկի մը պէս փակելով՝
Իմ մենաւոր մեռեալիս մօտենալով հարցուցի.
Ի՞նչպէս փորել այս աչքերս, ի՞նչպէս փորել, ըսէ՛ ինձ…։

ՍԻԱՄԱՆԹՕ 1878-1915
(Ատոմ Եարճանեան)
Կարմիր Լուրեր Բարեկամէս, Հրատակչութիւն Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Պէյրութ 1985

Պարոյր Սեւակ: ՄԵԶԱՆԻՑ ՄԷԿԸ

Մեզանից մԷկը, անշուշտ, այստեղ չէ,
Մեզանից մէկը՝
Կամ ես, կամ թէ դու:
Թէ դու չես այստեղ՝
Ապա ինչպէ՞ս է,
Որ ինձ հետ ես միշտ՝
Իմ սենեակի մէջ,
Իմ մատների տակ,
Իմ լեզուի վրայ:
Թէ ես չեմ այստեղ,
Ապա ինչպէ՞ս է,
Որ ես հետդ չեմ՝
Քո սենեակի մէջ,
Քո մատների տակ,
Քո լեզուի վրայ:
Ճիշտն այն է գուցէ,
Որ մենք երկուսս էլ այստեղ չենք լինում.
Ինքս այնտեղ եմ, որտեղ որ դու ես,
Իսկ դու այնտեղ ես, որտեղ որ ես եմ:
Այսպես գալիս ենք մենք դէպի իրար,
Դու՝ ինձ մօտ,
Ես՝ քեզ
Եւ... մենք չենք հանդիպում... այս քանի տարի:

ԳԻՐՔ ՄՆԱՑՈՐԴԱՑ, 18.XII.1962թ. Երևան



ONE OF US

One of us, certainly, is never here,One of us, certainly, is never here,
One of us,
Either I or you.
If you are not here,
Then how come
You’re always with me,
In my room,
Under my fingers,
On my lips?
If I am not here,
Then how come
I am not with you,
In your room,
Under your fingers,
On your lips?
The truth is, perhaps,
That we’re both not here:
I am there where you are,
You are there where I am.
Thus we are drawn to each other,
You towards me,
I towards you,
And ... we never meet ... for some many years.


Translated by Dora Sakayan

Յովհաննէս Շիրազ։ Յուշարձան Մայրիկիս

Թէ մայր չլինէր աշխարհում այս նոր՝
Ես կը փախչէի անապատը խոր,
Ես կը փախչէի ողջ աստղերն ի վէր՝
Թէ մօրս սէրը մագնիս չլինէր։

Յովհաննէս Շիրազ, Սով գրող Հրատարակչութիւն 1986

Cheri Babajian: The Bones of My Past

The bones of my past stir me to unrest;

Trance like in my dreams flying over the desert,

Buried remains …sanguine and blessed…

My soul strains to hear

My sisters and brothers crying out in despair

Overheated and baked on this unholy trail,

Where the horrors enslaved them in brutal fear.

Herded like sheep…starved and frail;

Their eyelids once held onto the trappings of torture,

But now have transformed into sacred dust.

And in the afterglow of the sun’s sear,

Muted anguished crying out in pain and distrust.

The silence …”Turks bad” my grandfather’s rule;

Bonded in memory, we carry our gene pool

Across all the continents yet we return,

And gather to honor, to wail and to weep.

We will carry this lesson for all to learn

For all to remember, this dead walking sleep…

A nation of people uprooted, disbanded,

Forced into nightmares from which we don’t wake.

Reality speaks from these bones left to bleach

In the scorching sands of a graveyard forgotten.   

Awaken and listen to my people’s sorrow:

It happened before it can happen tomorrow.

Copyright Cheri Babajian 2010. This poem appears on APP with kind permission of the poet.

A book and its author: Gary Hekimian and Earth Poems for Time

Gary Hekimian is an Australian-Armenian whose book Earth Poems for Time: Scenes from the Australian War Memorial  was published in 2005.


Hekimian's work has appeared in RAFT, ANU Poets Lunch, Narooma News, Pelican Post and in anthologies A Flight of Pelicans, Kids Granthology and Days of Innocents.




A Footnote


In a far corner
On a wooden shelf
In the Uniforms Section
Of the War to End Wars
Lies an old bandolier
With a bullet hole
Through one its pockets.


The belt had been worn 
By a janissari
When the bullet
Fired by an Australian
Pierced the man's heart


The relic thus connects with
And depicts the horrors
That went on in secret
Behind the war zones.


Just a day before
The Anzac Cove landing
The Young Turks were busy
Rounding up the Armenians
On a long death march
Across the desert
Into what was then
Part of the ancient
Ottaman Empire --
Syria, Lebanon
And Mesopotamia.


The janissaris,
Inmates of prisons,
Now released and joined
By other criminals,
Formed the butchers gangs
Recruited to 'guard'
The victims of the march.


Young women and children
Writers and poets,
Members of Parliament,
Old men and clergyman,
And pregnant women,
Thus perished on the way
Starved to death, sun-scorched
Or killed by butcher gangs
No trains to transport
The victimes to their end
The death march was their end
A million and a half
Massacred in transit.
The first recorded, they say,
Genocide of all times.


Narooma
24 April 2005

Armenian Poetry featured on RATTAPALLAX website

On the occasion of the 97th anniversary of the Armenian Genocide, we find it fitting to announce the feature on Armenian poetry in the third issue of Rattapallax Magazine.

The pieces may be read by clicking the link Reinventing Armenia: Poetry after the Genocide. Many thanks to Catherine Fletcher, the editor of this wonderful Literroir segment.

Please share the link and send comments to the publisher and editor. 

Sarah Giragosian: The Display

I.
Gone: the lilac dive,
the glitter of pollen. Gone
too are the cosmos.


II.
Bestowed on a tack,
below the thorax, the name
Papilio hovers.


III.
The grave enclosure
frames the line-up: they’re tagged now,
stiff in their lockup.


IV.
Mounted, splayed like cards,
the Pieridae are flightless,
like scissored play-hearts.


V.
Moths, their negatives,
seem over-exposed, their scales
like gauze in bulbed light.


VI.
The voyeur eye frets
at their flourished laterals,
their backs gripped by pins.


V.
Not stomped on, nor swept
away, these bugs, with pupil-
patterned wings, stare back.


This poem has previously appeared in The Formalist

Նիկողոս Սարաֆեան։ Անձկութիւն

Կարօտը չէր ետիս ձգած քաղաքիս
Ու սէրը չէր ծովին, հովին. վախը չէր
Անծանօթին, որ կը ճզմէր իմ հոգիս,
Ափի մը դէմ երբ կանգ կ՛առնէր նաւը մեր։

Այլ երթալու մեծ սարսուռին պակասն էր
Որ կ՛ընէր զիս յանկարծ թշուառ, կը բանար
Մէջս պարապ մ՛երբ նոր երկրին առջեւ՝ մեր
Նաւուն խարիսխը կը քակուէր յամրաբար։

Արկածներու սպառնալիքն էր այդ պերճ
Որ կը պակսէր. հասնելու ցաւն էր, նման
Անոր, որ լեռն իր ոտքին տալէ վերջ,
Տխուր՝ կ՛առնէ վերադարձի իր ճամբան։


Նիկողոս Սարաֆեան
(1902-1972)


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Anxiety 

Not the yearning for a city left behind,
nor the love of the seas and the winds,
it was not the fear of the
unknown
that held my heart in its grip
each time the ship came to stop
facing a port.

No, --but the absence of the anguish
of the mighty shudder of departing
that plunged me of a sudden in misery,
that emptied me of myself
each time I came to face a new land,
while the anchor rumbled slowly into the sea.

It was the threat that seemed amiss,
the menace of adventures aglow with joy,
it was the pain of arriving,
like the climber having reached the top.
has to return and walk back,
crying in his heart.


Nigoghos Sarafian
translated by Vahé Oshagan

Keith Garebian: THE MURDER OF HRANT DINK

It is a story, Hrant,

repeated for generations,

a long story that keeps

happening over and over,

growing in the telling until you reach

the edge of the world,

tracked down while the sun cries out

against you, and darkness swallows the day, 

and suddenly there’s silence, while you keep running

within yourself in the grim trespass of pain.

Your killers turn you into a sacrifice—

something special which becomes sacred,

incandescent against deniers

who devour their nation.

Your body in the street, after threats and trials 

cannot break you—

bleeds fear of what else might happen.

And the mourners cry out your name

with love and despair, having come

to see your body, 

the story itself and not simply its name—

and they call out your name over and over again,

wanting to identify with you:

They are all Hrant Dink.

I am, too.

This poem from the collection Children of Ararat appears in APP with kind permission of the author, Keith Garebian

Keith Garebian: ADAM’S FINAL TRUTH

So rare was his warm touch on my head or skin

I cannot remember it, the waters of childhood

turning murky with faults, foam receding

from toes in sand as I watched him battle

the waves, a feeling of things shrinking

away from me underfoot. He was powerful

then, his muscled body glistening,

his legs contesting currents. I thought

for a while he was the strongest man

in the world, one who could tame the sea,

command the beach, own a kingdom.

He was a romance—his body

magnified, separating light

from darkness, forcing water

to swallow defeat.

Cancer shrank him in old age.

I was not with him when death came

in the municipal hospital, his lips

parched, the intravenous drip silent,

moonlight grim upon the window.

He died in his sleep, unable to reach

for water on the table, unable to gasp out

his plague of thirst. His mouth

a small black hole, caught

with grotesque suddenness

in the rigor mortis of unspoken

havoc. It locked open

in a silent, parched cry.

A strong man shrunk 

into the final truth of mortality.

How small his emaciated body seemed,

its bones and shrivelled skin

relics of an ultimate

abandonment.

But he has grown

in me as I stir memory’s water:

His story from another century

bearing me with it, washing away

darkness, despair, devastation,

yet leaving the face

of a dead man, diminished

in body, and a dry ground

for reconciliation—

his shadow in the grave,

and a pain greater

than pain, immeasurable

distance from here

to heaven, unforgivable.

This poem from the collection Children of Ararat appears in APP with kind permission of the author, Keith Garebian.