ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՔԸԶԸԼՉԱԽՉԱԽԻ ՇՈԳԵԿԱՌՔԸ ԵՒ ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ

Շաբաթը երկու օր
Չորեքշաբթի եւ Շաբաթ
Կը բանէր Քըզըլչախչախի շոգեկառքը

Առաւօտուն կը մեկնէր Կարսէն
Հանդիպելով Մէզրա – Եահնիլէր – Պաշկէտիքլէր
Գուրուտէրէ - Շահնալար կայարանները
Կը հասնէր Քըզըլչախչախ՝ սահման
Յետոյ դարձեալ նոյն կայարաններուն մէջ պահ մը հանգչելով
Կը վերադառնար Կարս

Գիշերուան լուռ մթութեան մէջ
Շոգեկառքի ժամանման սոյլը երբ լսուէր
Կարսը քուն կը մտնէր

Երկար տարիներ
Ան երթեւեկի միակ միջոցն էր
Որ Արփաչայը Կարս կը կապէր

Ամառը դաշտի գոյնզգոյն թռչուններ – արտոյտներ
Ծիծեռնակներ – վայրի բադեր կ՛ընկերակցէին իրեն
Կը մրցէին իրեն հետ
Ձմեռը երկաթուղին երբ ձիւնին տակ կը թաղուէր
Ճամբորդները կ՛իջնէին
Թիերով սառնապատ գիծերը կը մաքրէին

Իւրայատուկ եւ թախծոտ շոգեկառք մըն էր ան
Ան որ Կարսէն դէպի Արեւմուտք երբեք չէր ճամբորդած
Ան որ Արեւմուտքը բնաւ չէր տեսած – չէր ճանչցած
Կարծես հոն աքսորուած պետական պաշտօնեայ մըն էր
Կամ ցկեանս հոն ապրելու դատապարտուած բանտարկեալ մը

Մեկնումի պահուն ոչ ոք ողջերթ կը մաղթէր իրեն
Կամ ժամանումին ոչ ոք զայն կը դիմաւորէր
Քանի որ գիւղերը կայարաններէն շատ հեռու էին
Ուղեւորները իրենց գիւղերը հասնելու համար
Պարտաւոր էին երկարօրէն քալելու
Ճամբորդներն իրենց տոպրակներով
Հոգերով – կարօտներով բեռնաւոր
Կը քալէին ու կը քալէին յոգնաբեկ
Միայն Քըզըլչախչախի կայարանն էր որ
Մէջն էր գաւառակին

Եղիշէ Չարենց
Դեռ 22 տարու երիտասարդ բանաստեղծ
Որպէս ուսուցիչ կը պաշտօնավարէր
Պաշկէտիքլէր գիւղի դպրոցին մէջ
Եւ ամէն ամսագլխի
Կը նստէր Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Կ՛երթար Կարս – ստանալու իր ամսաթոշակը
Եւ ման գալու իր ծննդավայր քաղաքին փողոցներուն մէջ

Տարիներն անցան
Քըզըլչախչախը կոչուեցաւ Աքեաքա
Եւ օրերու խօլ գնացքին մէջ
Կպրապատ ճամբաներ – կամուրջներ կառուցուեցան
Այդ կպրապատ ճամբաներուն – կամուրջներուն վրայէն
Ինքնաշարժներ – հանրաշարժներ սուրացին
Որոնք գիւղերն իրարու կապեցին
Այն ատեն Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Իր սիրելիները կորսնցուցած որբի մը նման
Դառնութիւնն ու առանձնութիւնը ճաշակեց

Ժամանակը սառնաշունչ քամի մը դարձաւ
Փչեց - գոռաց – անցաւ ու գնաց
Այդ անմոռանալի օրերու վրայէն

Ոչ Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Ոչ ալ երբեմնի ուղեւորները մնացին
Կառախումբը անջատեցին
Քակեցին – քանդեցին – աւերեցին
Բաժան – բաժան ըրին
Տախտակները կոտրեցին
Որպէս վառելանիւթ գործածեցին
Մետաղեայ կազմածները հաւաքեցին – հալեցուցին
Ապակիները փշրեցին

Ոչնչացաւ – կորսուեցաւ – անհետացաւ
Մոռցուեցաւ տակաւ Քըզըլչախչախի շոգեկառքը
Մեզի միայն
Միայն յիշատակի փշուրները մնացին

Ապակիի փշուրներու նման յիշատակի փշուրներ
Որոնք կը խոցեն – կ՛արիւնեն սիրտերը մեր

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ
13 Հոկտեմբեր 2014

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՐՈԶԻԹԱ Տ'ԱՄՈՐԱ

Ա.

Ամսթէրտամի կեդրոնը
Պատմութիւն բուրող տան մը վերնայարկը
Ծանօթացայ Րոզիթա Տ'Ամորային

Պատուհանէն
Քովի հին վանքին մոխրագոյն տանիքը
Եւ հեռուն »Սինթ Նիքոլաս« եկեղեցւոյ
Գմբէթը կը տեսնուէր

Նստանք – խօսեցանք
Խօսեցանք բանաստեղծներու եւ բանաստեղծութեան մասին
Վերյիշելով նաեւ իր ծննդավայրը Նափոլին

ճաշասեղանին վրայ
Հազարումէկ ծովային արտադրութեամբ
Հարստացած րիզոթթոյին
Ընկերակցեցաւ ճերմակ գինին
»Սովինյոն պլան« մը

Ժամերը սահեցան արագօրէն
Կէս գիշերը վրայ հասաւ
Ճաշասեղանին շուրջ քով քովի նստած
Փոքրիկ վերհպումներով – դիպուկ ճշդումներով
Սկսանք աշխատիլ վէպի մը թարգմանական
Վերջին փուլերուն վրայ

Գինիի բաժակներուն քով
Րոզիթային մատներն աշխոյժ կշռոյթով
Պարեցին համակարգիչի ստեղներուն վրայ

Անգամ մը եւս զգացինք թէ որքան դժուար է
Ճշգրիտ թարգմանութիւնն այն բառերուն
Որոնք տեղական գոյներ եւ իմաստներ կը ցոլացնեն

Անգամ մը եւս համոզուեցանք թէ
»Բանը բուրդ« է
Ճշմարիտ եւ խղճամիտ թարգմանիչին

Կէս գիշերը որքան անցած էր – չեմ յիշեր
Երբ հրաժեշտ առի Րոզիթայէն
Ու գլխու պտոյտ պատճառող
Ցից սանդուխներէն իջնելով
Բաժնուեցայ տունէն

Ամսթէրտամը՝ լիալուսին
Հսկայ թաղարի մը մէջ
Թաց եւ թախծոտ ձիթենի մըն էր հիմա
Սիրելի Րոզիթա Տ՛Ամորա

Ճաշարաններու եւ կապելաներու առջեւ
Դեռ մարդիկ փունջ - փունջ  տրցակ – տրցակ
Հաւաքուած կը զուարճանային

Իսկ ես
Քանալներով շրջապատուած փողոցներէն
Փողոցներով շրջապատուած քանալներէն
Անցնելով
Կորսուեցայ գիշերուան լազուարթ մթութեան մէջ

Շրթներուս վրայ Ժագ Պրէլի երգը
»Ամսթէրտամ«ը
Որ կը պատմէր նաւաստիներու կեանքը
Նաւահանգիստին մէջ Ամսթէրտամի

Բանաստեղծութեան նման ե՞րգ մըն էր
Թէ ոչ դաշոյն մը
Որ կը մխրճուէր ձեր սրտին

Բ.

Դուք որ կարդացիք այս տողերը
Չկարծէք թէ
Կը խօսիմ երեւակայական անձի մը
Կամ դէպքի մը մասին
Ո՛չ
Համալսարանի գրականութեան դասախօս է Րոզիթա Տ՛Ամորան
Նաեւ գրաքննադատ եւ թարգմանիչ է ան

Կէս գիշեր էր արդէն
Երբ սկսանք աշխատիլ
Սեղանակից եւ խորհրդակից ունենալով
Իր ամուսինը եւ իմ կինս
Բայց մի՛ հարցնէք թէ որ մէկն էր
Այն վէպը զոր կը ջանայինք թարգմանել
Ան ալ մեր գաղտնիքը թող ըլլայ

Գաղտնիքը միշտ իր մէջ ապագայ մը կը պարունակէ
Իսկ ապագան արդէն գաղտնիք մըն է

29 Յունիս 2014, Մարմարա

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: »ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՐ«Ն ԷՆՏԻԼԱՅԻ

Կառքը կը սուրայ
Գաշէն դէպի Քէքովա

Եղեւինի անտառներուն մէջ կորսուած
Օձապտոյտ ճամբաներու վրայ
Կառքը կը սուրայ
Գաշէն դէպի Քէքովա

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքին
Կը սուրայ կառքը – կառքին մէջ ես առանձին

»Վերջին Պարը« կ՛երգէ Էնտիլան
Քէքովայի ծովուն չափ ջինջ
Քէքովայի »Ընկղմած Քաղաք«ին պէս խորհրդաւոր
Քէքովայի ծովու հսկայ կրիաներուն նման երկչոտ
Կ՛երգէ Էնտիլան
Կ՛երգէ իր »քաղցր տառապանքը«
Փարիզի փողոցներուն մէջ

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքին
Ալիքները ժայռերուն հետ կ՛ողջագուրուին

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքերը կ՛երկարին
Կ՛երկարին մոռցուած յիշատակներու վրայ
Կառքը դեռ կը սուրայ
Կառքին մէջ Էնտիլայի »Վերջին Պարը« կը թնդայ

25 Օգոստոս 2014, Մարմարա

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ ՎԵՐՋԻՆ ՕՐԸ

Հոկտեմբերի վեջին օրը 1976 տարւոյն

Ժամը 16.36ին

Չէնկէլգիւղի ծովափը

Ծիածանի եօթը գոյներով հիւսուած

Ձկնորսի ուռկան մը փրփուր փրփուր

Եւ ուռկանին մէջ սէրեր - սէրեր պղպջուն

Հոկտեմբերի վեջին օրը 1976 տարւոյն

Ժամը 16.36ին

Ուռկանի մը մէջ մեր սէրերը փալփլուն

Եւ մրուրը մեր սէրերուն

Սեւ ծովու հովուն դէմ

Հանքածուխի փոշիի նման համասփիւռ

Հոկտեմբերի վեջին օրը 1976 տարւոյն

Ճիշդ նոյն պահուն

Հեռուն - շատ հեռուն

Պէլկրատի անտառին մէջ

Առուակի վրայ խարտեաշ տերեւ մը գինով

Եւ ալիքի մը քրքիջը Շիլէի ծովաթումբին քով

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: 74 ԹԻՒ ՆԱՒԸ

Ա.

Թարթիչներուդ ծայրը կաթիլ մը սէր

  կեանքը մերթ տերեւի մը չափ թեթեւ

    մերթ տերեւի մը չափ ծանր էր

Թարթիչներուդ ծայրը կաթիլ մը սէր

  կեանքը մերթ սկսած կէտին վրայ կը վերջանար

    մերթ վերջացած կէտին վրայ կը սկսէր

Թարթիչներուդ ծայրը կաթիլ մը սէր

Բ.

Քիլիոսի ծովափը աւազներուն վրայ

Արեւը դեռ չէր ծագած

Դուն մազերդ հովուն տուած կը վազէիր

Կակաչի մը նման մերկ

Շուշանի մը չափ անբիծ

Մինչ արեւը կը ծագէր Կիւմիւշտէրէի – Քըսըրքայայի վրայ

Ծովը գոյն կը փոխէր

Ալիքներու – եղէգներու – ճայերու համերգը կը սկսէր

Եւ դուն սէրս հագուած կը վազէիր

                          կը վազէիր

                          կը վազէիր դեռ

Գ.

Խարտեաշ աշուն մըն էր

Արնավուտգիւղի նաւամատոյցէն 74 թիւ նաւը կը մեկնէր

Կը ճեղքէր ծովը – դիմաց կ՚անցնէր

Գանտիլլիի աղբիւրին քով ձկնորսները ուլականջ կը մաքրէին

Չէնկէլգիւղի հսկայ սօսիին տակ

Ճնճղուկ մը կապոյտ սիրերգ մը կը հիւսէր

Դուն մազերուդ մէջ ռեհանի ծաղիկներ

Հեռացող նաւուն կը նայէիր

74 թիւ նա՞ւն էր – թէ ոչ մեր կեանքը ու կը սահէր

Նաւը կ՚անհետանար – փրփուրները կը մնային

Փրփուրներ ռեհանի ծաղիկներու նման

Փրփուրնե՞ր էին – թէ ոչ յիշատակի բեկորներ

Բիբերուդ խորը կարօտ մը կը թանձրանար

Դ.

Թարթիչներուդ ծայրը կաթիլ մը սէր

Թարթիչներուդ ծայրը ես առաւել դուն

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԱԼ

Արեւը ողկոյզ-ողկոյզ կը թափէր մեր վրայ

Մինչ մենք

Հողին վրայ ծիլ – ծովուն մէջ արծաթ էինք

Որկէ կուգայինք – ուր կ’երթայինք

Մեր դարաւոր գոյութեան

Լուսաւոր հետքերուն վրայ կը քալէինք

Ալ մի փնտռէք մեզ – այն ծովափը

Ուր օգոստոսեան արեւներու մաղը փռուած է

Ալ մի փնտռէք մեզ – այն զգացումին մէջ

Ուր ճարճատուն քերթուածի մը տողն է առաջին

Ալ մի փնտռէք մեզ – պիտի երթանք

Մեր ինչուներով խանդավառ

Մեր ինչպէսներով գինովցած

Ալ մի փնտռէք մեզ

Բանաստեղծները կորսուեցան – պիտի ըսէք

Թէ ինչպէս եղաւ – պիտի չգիտնանք

Անձրեւը պարան-պարան կը տեղար մեր վրայ

    մինչ մենք սեւ գիշերուան մէջ աստղ

    սրտերու մէջ լոյս էինք

                    յոյս էինք

Մենք

  սեպ ժայռերու վրայ ովկիաններու իշխող փարոս

  սեղաններու վրայ հաց ու գինի

  երակներու մէջ արիւն էինք

                   աւիւն էինք

Ալ մի փնտռէք մեզ

   նոր ովկիաններու

   նոր երազներու

       սէրն ու կարօտը մեր սրտին

       անվերադարձ ճամբաներու մէջ ենք հիմա

Ալ կը բաւէ

   ալ դուք

   դուք

       ծունկի եկէք

        մեր դարաւոր գոյութեան

        լուսաւոր հետքերուն վրայ

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՀՐԵՇՏԱԿՆԵՐԸ ԼՌԵՑԻՆ

Հրթիռով մը

- Ինչպէս գտաւ մի հարցնէք -

Տիեզերքը պտտեցաւ

Մոլորակէ մոլորակ

Հրեշտակներու հանդիպեցաւ ճամբան

Բարեւեց զանոնք

Հրեշտակները երգեցին

Ինք լռեց

Հրեշտակները լռեցին

Ինք երգեց

Երջանկութեան վրայ

Խաղաղութեան վրայ

Երազած աշխարհներու բոլոր երգերը

Երգեց ու երգեց

Սակայն մոռցաւ երգել

Ներկայ աշխարհի երգը

Առանձնութեան վրայ

Յուսախաբութեան վրայ

Ներկայ աշխարհի բոլոր

Բոլոր երգերը

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՀՈՐԻԶՈՆՆԵՐՈՒ ՆՄԱՆ ԱՆՍԱՀՄԱՆ ԷԻՆՔ ԼՕ

Հալիքարնասի քարայրին մէջ - ոչխարի մորթի մը վրայ

Սիրոյ քերականութիւնը սերտեցինք վանկ - վանկ

Մինչ ածուխ մազերուդ դեռ մկրատ չէր դպած Լօ

Շրթներէդ խնձորի բոյր մը կը տարածուէր ալիք ալիք

Բաբելոնի պարտէզներուն մէջ պանանները ողկոյզ ողկոյզ էին

Մինչ գորշ ձիթենիներու վրայ հրակէզ արեւ մը կը ծագէր

Եփրատի եզերքը երկու տատրակի նման

Արմաւենիներու տակ տաւիղի մը նուագով կը գինովնայինք

Աղեքսանդրիոյ մէջ մանիշակագոյն զեփիւռ մը կը փչէր

Ոսկի բաժակներէն սիրոյ նեկտարը կ՚ըմպէինք Լօ

Մինչ Միջերկրականը մեր ոտքերուն տակ կը մահանար փրփուր փրփուր

Եւ դարերու անհունը կը շոգիանար տարփանքի բոցերուն մէջ

Աննման գարուն մը կը ծաղկէր Կրետէի երկնակամարին տակ

Եւ լուսինը մացառներուն մէջէն աչք կը քթթէր

Մինչ Քնոսոսի պալատին սիւներուն տակ

Մեր սէրը անթառամ հէքեաթ մըն էր Լօ

Կղէոպատրայի գերիները քար կը կրէին բուրգերուն

Մինչ ես քու գերիդ - մազերուդ կառչած չէի ձգեր քեզ

Ճակատագիրս ճակատագրիդ փակցուած

Սիրտս քեզի համար կը տրոփէր - արիւնս քէզի համար կ՚եռար Լօ

Բայց դարերը ծիծեռնակ եղան թեւածեցին - անհետացան

Վարդի թերթիկ մը դարձան թառամեցան - ոչնչացան

Դուն անմահութեան - ես մենութեան հետ գլուխ գլխի մնացինք

Մինչդեռ հորիզոններու նման անսահման էինք Լօ

Օր մը անապատին մէջ արմաւենիի մը տակ

Պանդուխտ սրինգի մը դալկահար ձայնը երբ լսես

Այս բոլորը գոնէ պահ մը յիշէ - եւ յետոյ

Հորիզոններու նման անսահման երազ մըն է եղեր - ըսէ Լօ

12. 5. 1969