ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: ՄԱՇՏՈՑ

Արթնացի՛ր երազ
ոտքի՛ ել
        լուռ թանգարանից
եւ շնչի՜ ր
        պատգամը տառերիդ :

Արարողութիւնը յստակ է ։
Նա հրամանն է
չպեղուած երկինքների
ուր Մաշտոցը
ձեռքը երկարած
        մեզ է յանձնում մի նոր լեզու։


Գրերը նոյնն են.
նրանց կեանքն է տարբեր :
Մագաղաթը նոյնն է.
կշիռն է փոխուել :

Ու մենք
– սերունդն ապագայի -
մարդկութեան մի տրոփ հազիւ
ծնունդ ենք առնում
մի ամպից աստուածային
ողջունելու համար
        մարգարէն
եւ դիպչելու համար
        ձեռքն այն
որ մեզ երկարելով գրեց
հնամեայ
բայց նորածին երազներով
                              կնքուած
պատգամը տառերի ։

Diana Der-Hovanessian: Seven Warnings in Search of an Armenian Feminist (for Erica Jong)

Beware the man who closes his eyes when he kisses. 

        He's kissing someone else. 

Beware the man who over-praises your cooking. 

        He's going to invite over his friends. 

Beware the man who praises his own gourmet cooking. 

        You can never please him. 

Beware the man whose closets have more clothes than yours. 

        He's interested only in his own body. 

Beware the man who tells you how to cook. 

        He will move in his family from Beirut. 

Beware the man who doesn't like your poetry but.. . 

        He'll ask you to write his reports. 

Beware the man who spends hours buying shoes. 

        He's going to walk all over you. 

Originally published in Ararat, Spring 1993, then in THE SECOND QUESTION, The Sheep Meadow Press, 2007

Quote for the month of November

Երկինքը ծնրադրեց

            Ծովուն հետ համբուրուեցաւ

                    Համբոյրը հորիզոն կոչեցին։

Իգնա Սարըասլան

Իրմա Աճէմեան: ՄՈՄԵՐՈԻ ՏԱԿ

Այն օրը երբ լեռները ձոր, ձորերը լեռ կը դառնան.

Այն օրը երբ գարնան սիւքը սառ կը կտրի իր վրայ,

Այն օրը երբ ամէն էակ իր պատեանը կը պատռէ,

Այն օրը երբ մանուկները երջանկութեամբ կը խայտան,

Այն օրը երբ ձեր մեծ մայրը հիւսքը ձգած կը խորհի,

Այն օրը երբ պատուաւորը անպատիւէն կը զատուի,

Ու դուն ինչպէս անցեալին մէջ ապագային ալ լման,

Միսէն կտոր, սրտէս աւիշ ու մատներէս գուրգուրանք,

Եւ սւչքերէս ողջ աշխարհը նայուածքով մը կը գողնաս՝ 

Ես կը թողում իմ աշխարհս ջուրերու պէս միալար,

Ես կը թողում իմ օրերս լեոներու ղէմ ձիւնապանծ

Ու կը սկսիմ իմ պայքարիս՝ լոկ մարդկութեան նահատակ.

Ու կը սկսիմ տէր դառնալու ստացուածքիս գողցուած,

Հոն մոռցուած հին ցաւերուս դէմ մոմ մը վառելով 

Կաթիլ-կաթիլ ես կը հալիմ 

Հագար մոմի լոյսին տակ դեղնոտած։

«Գեղարղ» Սուրիահայ տարեգիրք

Գ. գիրք, Հալէպ, 1985

An Armenian folk song: Hinkala

https://www.youtube.com/watch?v=ZoOX1fwYYbc a modern guitar interpretation


https://www.youtube.com/watch?v=byp9zwSA8G0 with classical Armenian instruments


https://www.youtube.com/watch?v=ITBRkbiUPh0 a modern arrangement and interpretation




https://www.youtube.com/watch?v=E1OElFH5utQ&feature=relmfu choir version



ՀԻՆԳԱԼԱ


Խօսք: Հայկական ժողովրդական
Երաժշտութիւն: Կարա-Մուրզա


Հովիւը սարում տխրեց,
Սիրոյ երգը նուագեց,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ա՜յ, խեղճ հովիւ քեզ բաժին
Խոր ձորում մնացիր,
Հինգալա, հինգալա,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ահա եկաւ նոր գարուն
Ու ծաղիկներ զարդարուն,
Գոյն-գոյն ծաղիկները
Սիրուն են հա, հա, հա,
Գոյն գոյն ծաղիկները:

Ա՜յ խեղճ հովիւ...

HINKALA

Hovive sarum Dkhrets,
Siroh yerge nvakets,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yerke zvart orerin:

A՜y, kheghch hoviv kez pajin
Khor tsorum mnatsir,
Hinkala, hinkala,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yergy zvart orerin:


Aha yekav nor karun
Ouw tsaghignere zartaroun,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere
Sirun en ha, ha, ha,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere

A՜y kheghch hoviv... (repetition)

HINKALA

The shepherd in the mountains longed,
Love song performed,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.

Oh!, poor shepherd on your share
In a deep ravine you stayed,
Hingala, hingala,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.


Here came new spring.
And ornate flowers,
Color-color flowers
Lovely they are ha, ha, ha,
Color Color flowers…


Oh!, poor shepherd ...

Յարութ Կոստանդեան: Օրերի իմաստութիւնը

Եոհաննէ՜ս, իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր իր իմաստութիւնը: Իւրաքանչիւր կեանք մի քանի օր ունի ապրելու, սակայն օրը միայն մի կեանք ունի:

Ու այն օրը որ անցաւ, աշխարհը նրա նման այլեւս չէ տեսնելու:

Օրերը նման են պողոտայից անցնող ամբոխին, շատերը իրար են նմանում, սակայն նրանցից իւրաքանչիւրը ունի իր անհատական կեանքը, յատուկ ներաշխարհը, երազներն ու խորհուրդը:

Եոհաննէ՜ս, մի ասել, այս օրը դատարկ էր, եւ ունայն անցաւ: Որովհետեւ դատարկ էր հոգիդ, եւ ու՞ր կը թափես գինին եթէ բաժակը լեցուն է արդէն…:

Կան օրեր երբ կեանքը՝ հեքիաթական ծառի պէս ծաղկում է մի քանի վայրկեանում, թափւում են թերթերը ծաղիկների, հասունանում է միրգը անուշահամ, ու կախարդում քիմքը անմահական բոյրերով…

Եւ կան օրեր երբ դեղնում են տերեւները ծառերի, ու անկեանք վար թափւում՝ հնադարեան իմաստունի առարկաների պէս…

Եւ դեռ կան օրեր՝ երբ անձրեւը որպէս մի մահերգ, թախծագին ու դանդաղ իջնում է հոգու խորքերը եւ կեանքի գեղեցկութիւնը քօղարկում:

Եոհաննէս, մի սպասեր որ գարնան բիւրեղեայ ու արեւազարդ օրերը գան, եւ ճաշակես թավշամորթ ու սիրատենդ միրգերը հեշտանքի:

Եթէ ծառը ծաղկած է, եթէ ծիծեռնակը իր բոյնն է շինում, ի՜նչ փոյթ որ դեռ հեռու է գարունը…:

Եւ դեռ կան օրեր, երբ բոլորը իրար հետ շաղկապուելով ստեղծում են միակ, անբաժանելի ու աստուածային մի ներդաշնակութիւն:

Այսպէս են սիրոյ օրերը, երբ օրերի եւ սիրոյ իմաստութիւնն ու հեշտանքը շթոփւում, նոյնանում են իրար հետ:

Այն ժամանակ, Եոհաննէս, մի փորձեր զատել օրերը քո հաճոյքից, բայց եւ մի շփոթեր օրերի իմաստութիւնը քո սիրոյ հետ:

Որովհետեւ իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր՝ իր իմաստութիւնը:

****

Այսօր երբ գրիչս ձեռք առնելով, սկսեցի այս թուղթի անբիծ մաքրութիւնը արատաւորել, կրկին անգամ յիշեցի քո խօսքերը.

­Բաւ է որքան զգայութիւններովդ փորձեցիր կեանք ու շունչ տալ անզգայ թուղթին. Բաւ է որ ճգնեցիր թուղթի վրայ ստեղծել միտքեր, ու քո հերթին դառնալ ստեղծագործութիւնը մտքերիդ…:

Թող հիմա գրիչն անզօրութեան, մտիր կեանքի մէջ, մօտեցիր քո նմաններին, ու գրիր սրանց սրտերի բաբախուն մագաղաթին վրայ, անգամ եթէ ստիպուած լինես գրչի փոխարէն դաշոյն գործածել… այն ժամանակ միայն գրածիդ արժէքը կը գիտնաս…

Այսպէս խօսեցար դու, եղբայր իմ Եոհաննէս, ու ես ականջալուր եղայ քո խօսքերին ու կատարեցի որպէս առաջին պատգամը հեթանոս աստուծոյ:

Ես մտայ կեանքի մէջ, մօտեցայ իմ նմաններին, ու նրանք մօտեցան ինձ: Ու ես փնտռեցի նրանց սրտերը, ու չգտայ:

Եւ, ո՜վ իմաստուն Եոհաննէս, նրանք էին որ սրտիս մագաղաթին վրայ գրեցին, գրեցին, սակայն առանց երբեք գիտնալու որ մի օր իրենց գրածը՝ իրենք կը կարդային…:

Եւ նրանցից ոչ մէկը դաշոյն գործածելու քաջութիւնը ունեցաւ:

Հիմա, ես նորէն գրում եմ թուղթի վրայ:

***

Յիշում եմ այն օրը, Եոհաննէս, երբ Արամայիս ու Արամազդ այցի եկան մեզ: Ու մենք յակնթագոյն բաժակների մէջ գինի խմեցինք:

Ու գինին, ծիածանով շրջանակուած վարդագոյն մշուշի պէս, բարձրացաւ մեր հոգիների անհունին մէջ:

Ու Արամայիս, որ բանաստեղծ է, ասեց.

– Խօսենք հիմա, ու թող, վարդերի պէս պերճ ու հեշտաբոյր, բառերը ծաղկեն մեր շրթունքների վրայ: Որովհետեւ, այն շրթները որ ածւում են ազնիւ գինով, գռեհիկ խօսքերով պէտք չէ պղծել: Ու աւելացրեց.

– Երբ որ մեռնեմ, ու գեհենի բոցերի մէջ մարմնիս վերմակովը մի պերճաղիճի մերկութիւնը ծածկեմ, աշխարհային կեանքի միակ բանը որ պիտի ափսոսամ, կը լինեն այն օրերը երբ ես գինով արբեցայ: Որովհետեւ ի՞նչ է կեանքը, մի զոյգ գեղեցիկ աչեր, մի ժպիտ, երազ, յետոյ յաւիտենական նիրհ ­ որ գեհենի բոցերից էլ աւելի սոսկալի է:

Ու Արտաւազդ, որ փիլիսոփայ է, ասեց.

– Կեանքը գեղեցիկ ու իմաստուն լինելով է ճշմարիտ:

Ու մահը ճշմարիտ լինելով է գեղեցիկ եւ իմաստուն:

Ու ես երգեցի.

– Ով չի սիրել անհուն սիրով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի արբել յակինթ գինով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի խաբուել կնոջ ձեռքով — գէթ մի անգամ.

Նա չէ ապրել, այլ մեռել է – հազար անգամ…:

Իսկ դու, Եոհաննէս, դու լուռ մնացիր:

Յիշում եմ այն օրը երբ Արամայիս եւ Արտաւազդ այցի եկան մեզ, որովհետեւ այն օրը, Եոհաննէս դու լուռ մնացիր:

***

Եոհաննէս, գիտեմ թէ ինչ ես փնտռում անցեալի անապատների մէջ:

Փնտռածդ գերեզմանն է քո սիրոյ:

Կ՛ուզես բանալ գերեզմանը, տենչում ես վերստին նայել անցեալի վրայ եւ ափսոսալ: Աւա՜ղ, նա այժմ կմախքացած է եւ այլեւս չունի իր վաղեմի գեղեցկութիւնը:

Գիտեմ, սակայն, որ քո երեւակայութիւնը տեսողութիւնդ կախարդելով կը լրացնէ պակասը:

Փորէ՜, փորէ՜ գերեզմանը, մինչեւ որ անդունդ բաանս քո առջեւ… բայց փնտռածդ յաւիտեան աներեւոյթ կը մնայ:

Որովհետեւ փոշիացած է կմախքը:

Եոհաննէս, եղբայր իմ, հիմա ունկն դիր խօսերիս, որովհետեւ նպատակս քեզ բան սովորեցնել չէ, այլ շատ բաներ մոռացնել տալ:

Որովհետեւ նա, որ քայլում է դէպի ծագող արեւը, դէպի լոյս ու ճշմարտութիւն, նրա ստուերը, նրա անցեալը հետեւում է նրան:

Իսկ նա, որ թիկունքը դարձրած է դէպի այգը՝ հեռանում է ոսկեզօծ շառայլներից, նրա ստուերը՝ նրա անցեալն է առաջնորդում նրան:

Բայց ես ինչպէ՜ս չասեմ քեզ, որ մարդու հոգին է իր անցեալը:

***

Եոհաննէս, կան օրեր, երբ մարդկութիւնը իմ ամենասոսկալի թշնամին է դառնում:

Երբ գիտեմ, որ ձեռքերս շղթայւում են, ու մարմինս կքում է մի անտանելի ծանրութեան տակ:

Եւ հոգիս բանտարկուած է մի խուցի մէջ, որի պատերը հայելիներ են:

Հայելիների անհունութեան մէջ բազմապատկւում է հոգիս ու ահա ինձ նմանող անթիւ էակներ շարժւում են տառապում, լալիս ու ծիծաղում՝ ինձ նման:

Ու թւում է ինձ որ հայելիները պատկերացնելով հոգուս անզօր ցասումն ու տառապանքը, իմ իսկ պատկերովս են ծաղրում ինձ…:

Այն ժամանակ յուզումի մրրիկն է շառաչում գանկիս մէջ:

Մի ճնշող ու հեղձուցիչ գոլորշի բարձրանում է կուրծքիս տակ: Ցաւագին աղաղակելու, սրտիս մէջ կուտակուած թոյնն ու ատելութիւնը մի ողբաձայն ու ահարկու ոռնոցով արտաշնչելու տենչանքն եմ ունենում:

Եոհաննէս, ազատուելու համար այս անպատում տանջանքից, հեռանում եմ այն վայրերից ուր մարդիկ իրենց առօրեայ կեանքն են ապրում, հեռանում են դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ, ուր բնութիւնը իր խիստ նայուածքով լռեցնում է այն ամէնը որ արուեստական է հոգուս մէջ:

Եւ աղբիւրի ջինջ հայելին, որի մաքրութիւնը այնքան դիւրին է պղծել, ինձ ցուցնում է որ ես՝ ես եմ…:

Սակայն կան օրեր, երբ բոլոր էութեամբս ատում եմ ինձ, ատում մտքերիս անհանդուրժելի տիրապետութիւնը կեանքիս վրայ, ատում իմ ներկայութիւնս իմ մէջ:

Եոհաննէս, մարդկանց իշխանութիւնից ազատուելու համար, հեռանում եմ դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ:

Բայց ասա, դու որ իմաստուն ես, ես ինչպէ՞ս հեռանամ ինձանից, ես ու՞ր երթամ…:

***

Եոհաննէս, ի՜նչ զով են ու զուլալ երազանքի աղբիւրները:

Ամառուայ կիզիչ տօթին քանի անգամներ ենք եկել ու նրանց զուլալ ու պաղ ջուրերով զովացել…

Քանի՜ անգամներ ենք եկել ու նրանց յստակ ջուրերի մէջ մեր հոգիների աղտեղութիւնը մաքրել, ու յետոյ, դալար խոտերի, խատուտիկ ծաղիկների վրայ ընկողմանած /աղբիւրների մօտ ծաղիկները սիրամարգի փետուրների պէս բազմերանգ են ու փափուկ/ ունկնդրել զարմանահրաշ հեքիաթին:

Ի՜նչ ցնծութիւն ու հեշտանք, Եոհաննէս, արեւակէզ ու փոշոտ ճամբաներով հասնել երազանքի աղբիւրին ու սրտի տապը զովացնել…

Ես տեսայ դաշտի աղբիւրը որ խաղաղ կարկաչելով անցնում էր վերի ամպերի հետ ամպերի պէս ծիլ ու ծաղիկ համբուրելով:

Ու գիշերը լուսինը վեր նայելով զարմանում էր, աղբիւրի յստակ ու ջինջ հայելու մէջ՝ տիեզերքի գանձն ու անհունութիւնը տեսնելով…

Ու ես տեսայ այն աղբիւրը, որ սարի գագաթից, ուրախ կարկաչելով հազար ու մի խաղերով իջնում էր դէպի դաշտ, ու թագնւում ծաղիկների վերմակի տակ:

Հիմա ձմեռ է, Եոհաննէս, բուքն ու բորանը սուլում են ձիւնապատ լեռների, սառած դաշտերի վրայ, ու ճամբորդը իր տնակը քաշուած, կրակով է ջերմացնում իր մարմինն ու հոգին…

Եոհաննէ՜ս, ե՞րբ պիտի գայ գարունը, ե՞րբ պիտի հալուեն ձիւնն ու սառոյցը, որ նորից հոսեն ուրախ կարկաչելով, հազար ու մի խաղերով, լուսնեակի շողերի պէս, հովերի համբոյրի պէս, հոսեն, հոսե՜ն աղբիւրները երազանքի…
1935 թ.

Զահրատ։ ԿԱՏՈՒԻ ՄԸ ՅՈՒՇԱՏԵՏՐԻՆ

Եթէ թաղին մէջ տասը կատու կայ
Մէկ հատը դուն ես
Եթէ թաղին մէջ հարիւր կատու կայ
Մէկը նորէն դուն

Սակայն այս անգամ հարիւրէն մեկն ես
Իսկ շոյանքիս տակ լոկ մէկ հատ կատու
Հարիւրին հարիւր
Այդ կատուն դուն ես

Հրանդ Մ․ Մարգարեան: ԴԻԱԿՍ․․․

Այս առաւօտ,
դիակս գտան`
գլուխս խոնարհած ստեղնաշարին համակարգիչիս։
Հարուածէն՝ ճակտիս արեան հոսք մը մեղմ
տառերուն անզարդ երանգ էր տուած․․․
Արիւնս լերդացած․․․

Դիազննողը ըսաւ վճռօրէն․ «Մահը առտուայ մութին էր եկեր։
Սրտի կաթուած է ․․․»:

Յետոյ նայեցաւ համակարգիչի պաստառին ճերմակ,
Ուր տառ մը մինակ, որբի մը նման․
նստա՞ծ էր, կանգնա՞ծ, թէ լո՜ւռ խոնարհած․․․

Զարմացած հարցուց․ «Այս ի՞նչ է, արդեօք»։
Թոռներս ըսին․֊
«Հայերէն տառ է։ Չորս հազար տարուայ լեզուի մէկ հունչը»։
«Իսկ ի՞նչ տառ է այս», հարցուց ան նորէն։
«Հայերէն ՛ Հո ՛ն է», ըսին թոռներս գլուխնին հակած․․․

«Իր առանձնութեան անհուն պահուն մէջ,
ինչո՞ւ է ընտրած այս տառը ծուռլիկ։
Անուանատա՞ռն է», հարցուց բժիշկը։

֊«Չենք կարծեր», ըսին գլուխնին կախած իմ բալիկները՝ Կամքն ու Երազը։
«Անուանատառ չէ՛»։
Իրար նայեցան, զաաւակներս լուռ,
տխուր, գլխիկոր, ըսին շատ հանդարտ․
֊«Իր ներաշխարհի սրբութիւններու արձագանգներու պսակի զարդն է՝
– ՛ Հո ՛ն Հայաստա՛նն է՝ իր գոյութիւնը։
– Մարտնչող ՛Հ՛ա՛յն է։
– ՛ Հո ՛ ն Հայրենի՛քն է, իր կարմիր ՛Հ՛ո՛ղն է։
– Եւ այս բոլորով ՛ Հո ՛ ն ապրող, շնչող, իր ՛Հ՛այութի՛ւնն է»։
«Մեր հայրը», ըսին․
– ՛Հո ՛ տառով ծնաւ,
– ՛Հո ՛֊ով ապրեցաւ,
– ՛Հո ՛֊ով մահացաւ․․․»

Համակարգիչի պաստառին վրայ
՛ Հո ՛ տառր խոնարհ,
Որ գահակալն է սրբութիւններուն մեր գահնամակին,
Խաչուած, պարտասած, բազմիցս հրկիզուած,
Դարերու փոշին վրայէն նետեց,
Յարատեւութեան խորհուրդը հագաւ
Խոնարհութեան մէջ հպարտ, անկոտրուն,
Լռիկ ժպտեցաւ,
Եւ ձայնով մը մեղմ եւ անլսելի
Ըսաւ պատմութեան ալեկոծ ծովուն․
«Ես պիտի ապրիմ
Դարերու հեւքի յորձանուտին մէջ։
Յաւերժին ձգտող
Նաւարկող, անխոնջ ՛հ՛ոգիներուն մէջ,
՛հ՛ուրի կայծ մ՛ինչպէս,
՛հ՛ուրէն ալ անդին
՛Հ՛աւատքով կ՛ապրիմ»։

***

Իսկ դիակս լուռ
՛հո՛֊ի օծումով
Հանգիստ քնացաւ․․․

Published in Hairenik Weekly 

Quote for the month of October «Ո՛ւր ալ մեռնիմ, զիս միայն Երուսաղէմ թաղեցէք…»:

«Ո՛ր քաղաքի մէջ ալ ես վերջին շունչն իմ աւանդեմ,
Առանձնութեան մէջ խոժոռ, թէ սիրելւոյ թեւերուն,
Մարմինս տարէք անհրկէզ` Երուսաղէ՛մ – դէպի տուն-:»




Անել, տոքթ. Կարօ Կարապետեան (1922-2001)


«Մութ ցաւեր», ԱՆԵԼ գրչանունով 1945
«Տեսիլք գինովի» 1949
«Պարը յոյսին» 1955
Հատընտիր Քերթուածներ, Նիւ Ւորք, 1986

Մահէն ամիսներ ետք (2002 մայիս) Պոլսոյ «Արաս» հրատարակչատունը լոյս ընծայեց Անելի բանաստեղծութիւններէն հատընտիր նոր ժողովածու մըն ալ, որ կոչուած էր «Ի լրումն ժամանակի»:

Կարօ Կարապետեան։ ՅԻՇԷ…

Click here for an audio clip of the poem

Յիշէ՛, խեղճ հոգիս, երբ մընաս մինակ, 

Կոյրերը ամէն – մութ հագած մարդեր,

Մութ՝ գիշերներէն, լոյսերէն անցնող, 

Ծովէն՝ օրօրուող, կեանքի հանդէսէն ։

Յիշէ՛ դուն յաճախ խուլերը նաեւ.

Երգին հովերուն, ծառերուն hեւքին, 

Խոր զանգակներուն, ջուրերուն թափուող, 

Եւ նուագներուն տեսնողն անականջ։

Յիշէ՛ համրը դուն, որ խեղդէ պիտի

Ձայնը հոգիէն շրթներուն իջնող, 

Եւ պայթի ընդմիշտ խանդը իր ուժին,

Մէջն իր ձեւերուն խօսքեր փընտըռող։

Դուն կա՛ղն ալ յիշէ, որ կ'ուզէ քալել

Ու վազել առոյգ մարդոց պէս ամէն, 

Ընել շարժումներ հոգին թարգմանող, 

Բարձրանալ ժայռեր. թռչո՜ւնը ապրիլ։

Յիշէ՛ եւ բոլոր հիւանդներն անզօր.

Զարնըւածներն այն, մարդէն, Աստուծմէն։

Յիշէ՛ ամենուն ցաւերը մըթին, 

Որ քո'ւ եւ անոնց վիշտերը կիսուին ։

Անել

Sonia Nigolian: Poème posthume

Ne va pas dans ce jardin de fosses de l’oubli

Dans ce carré de terre recouvert

De plaques de marbre blanc et noir

Ne va pas dans ce lieu

Où sur des croix s’entassent des dormeurs de l’oubli

Où se tordent quelques fleurs assoiffées

Et quelques bougies

Je ne suis pas là…

Écoute le vent

Écoute le bruissement des branches

Le grondement des nuages

M’entends-tu ?

Je suis là… dans le vent

Dans le murmure du ruisseau

Je suis encore et toujours tout près de toi

Ne pleure pas…

L’espace éternel de ces silences infinis




Née à Beyrouth, Sonia Nigolian a fait ses études primaires et complémentaires chez les Sœurs de Besançon, et ses classes terminales au Lycée Français de Beyrouth, puis des études de Pédagogie et de Psychologie de l’Enfant à l’Ecole des Lettres.

Elle débute en 1974 une carrière journalistique consacrée aux arts, aux lettres et à tout ce qui touche la communauté arménienne et la politique de la République d'Arménie.

Sonia Nigolian, à part ses activités journalistiques est également l’auteure de quatre recueils de poésie.

Source : https://www.lorientlejour.com/article/1286723/poeme-dici-de-sonia-nigolian.html

Three thousand mark

 Dear Armenian Poetry Project readers:

Since starting this blog in 2006, three thousand poems have been posted, along with some poetry/book event announcements. 

This free public program has followers from over 100 countries where the lonely and the curious reach out to poetry TM.

Below is a graph of the current number of visitors and comments

We remain the only website providing audio and text RSS feeds of poems written by Armenians, as well as contemporary authors on Armenian subject matters. 

Here are our top ten poems and number of hits:

We continue providing all internet surfers free access to the webpage and audio downloads 24/7/365 via RSS feeds.

We invite you to join our readers in celebrating APP's broad spectrum:

- independent research of the best Armenian poetry we can find  

- gems by authors from the 19th century to the present

- introduction to out of print books, periodicals and digitized archives

- an index by authors and countries

- experimental works by contemporary authors

- introduction of budding authors,

- different languages of expression, mostly Armenian, English or French, with translations provided whenever possible

This project is curated and produced by Lola Koundakjian in New York. To contact APP, send an email to: ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com.

Կարօ Կարապետեան։ Քեզի

Կողքի մը տակ կը դնեմ ինչ որ հրդեհն էր իմ մէջ,

Մութ մնացորդը  ցաւին — ըսպիներուն Հիմա մեծ — ,

Զոր ես կնքել կը խորհիմ, գիշերին մէջ զերթ մատուռ,

Եւ ուզելով ոչ ոքի բանալ դռները անոր։

Կը թղթատեմ երբ մինակ , մէկ – մէկ էջերը Հիմա ,

Երեսներու վրայ  մեռած, ես կը զգամ ցաւը նորէն։

Ցաւը կըրակ  մ՚էր երէկ, այսօր արցունք է միայն ,

Կամ դառնութիւն մ'ահաւոր ուր կը խռիս լռելեայն։

Տողեր կիսատ  կը ծածկեն մերթ մերկութիւնը  սրտին .

Տեղ – տեղ կէտեր միմիայն ՝ երկար ու լուռ , կը խօսին .

Քեզմէ նեղուած , քեզ խաբել կտորներով  ես կ'ուզեմ ։

Խաբելն հրճուանք մ'է կոտրած հոգիին մէջ զօրաւոր.

Ու դուն գիտեմ թէ կիրքով զիս վերլուծես պիտի խոր,

–Դուն առնելու , ես ՝ տալու – ագահներու  մրցումին ։

Անել

Կարօ Կարապետեան։ Աստ Հանգչի

Իմ գերեզմանը ըլլայ
Հանգիստի տեղ մ՛այնքան պարզ՝
Որքան հոգիս եղաւ բարդ.
Քաղաքէն քիչ մը հեռու,
Առանձնութիւն մ՛որուն վրայ
Հըսկէ մայրի մը տրտում։
Այնքա՜ն խաղաղ ըլլամ ես,
Որքան իմ կեանքս էր կըրկէս։
Այցելուներըս կարդան
Տապանագրի մը փոխան,
Կեանքը հըսկող մայրիին,
Եւ այդ շուքին տակ հանգչող
Խորհուրդը խոր հասկընան։


Անել

Wasafiri 120: Armenia(n)s – Elevation

Pre-order your copy of WASAFIRI's 120th issue, which contains over a hundred pages of Armenian poetry, articles, reviews and essays. 

Congratulations to the editors for this year long endeavor.

Contents

Editorial

Light Through Our Ruptures

Tatevik Ayvazyan and Naneh V Hovhannisyan

Lead Feature

Two Armenians Conversing in Two Armenians: Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan

Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan, trans. by Maral Aktokmakyan

Articles

Western Armenian: The Curious Story of a Surviving Language and Its Literature

Maral Aktokmakyan

Soviet-Armenian Gulag Literature: At the Crossroads of Ethics and Aesthetics

Siranush Dvoyan, trans. Shushan Avagyan

Life Writing 

When I Became an Armenian-American Writer

Chris Bohjalian

Dear Shogher: Letters to Myself

Shogher Sargsyan, trans. Margarit Ordukhanyan

His Driving Life

Nancy Kricorian

I Want Nice Things

Lusine Hovhannisyan, trans. Thomas Toghramadjian

Evenings in Diaspora

Slyvia Alajaji

Interviews

The Great Repatriation and its Reverberations: An Interview with Hovhannes Margaryan

Tigran Paskevichyan, trans. by Nanor Kebranian

The Past of the Future: A Conversation with Armen Davoudian

Fatemeh Shams

At an Unknown Location: Hovhannes Jean-Chat Tekgyozyan on Language as Asylum

Anush Kocharyan

Art

Recreating Home in Exile: The Armenian Memory Book as Art, Artefact, and Roadmap

Garine Boghossian, Christopher Kazar Janigian, Masha Keryan, and Khatchig Mouradian

Fiction

cenotaph

Aram Pachyan, trans. Nazareth Seferian

Before You Fall Asleep

Christian Batikian, trans. Jesse S Arlen

Loneliness

Narine Abgaryan, trans. Margarit Ordukhanyan and Zara Torlone

Ararat

Anna Davtyan, trans. Hayk Hambartsum

Poetry

Անժողովուրդ Լեզու/Unpeopled Language

Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Aleppo, 1915: Surviving After the Survival; when the wolves come thrashing; Dream Dictionary 

Perla Kantarjian

Five Untitled Poems

Marine Petrossian, trans. Arthur Kayzakian and the author

Letters from a Roman Friend

Vahagn Atabekyan, trans. Susan Barba

Letters 'To The Roman'

Mher Arshakyan, trans. Susan Barba

Poetry/Բանաստեղծութիւն; Words/Բառեր  

Tenny Arlen, trans. Jesse S Arlen

Estranged; Photograph of a Dead Star; Death March; My Father on YouTube; Human Rights Violation Request

Arthur Kayzakian

Resurrection; Time; Love Song/Սիրերգութիւն 

Zahrad, trans. Lola Koundakjian

Review Essay

Delimiting Diaspora

Stateless: The Politics of the Armenian Language in Exile - Talar Chahinian

The Armenian Diaspora and Stateless Power: Collective Identity in the Transnational 20th Century - Talar Chaninian, Sossie Kasbarian, and Tsolin Nalbantian, eds

displaced հատում - Ara Oshagan and Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Myrna Douzjian

Reviews 

Early Modernity & Mobility: Port Cities and Printers Across the Armenian Diaspora, 1512 - 1800 - Sebouh David Aslanian

Artyom Tonoyan

No Sign - Peter Balakian

Chris McCabe

History of the Armenians, Volumes I and II - Kirakos Gandzakets'i, trans. Robert Bedrosian.

Nik Matheou

In Everything I See Your Hand - Naira Kuzmich

The Fear of Large and Small Nations - Nancy Agabian

Olivia Katrandjian

From the Depths of the Heart: Annotated Translation of the Prayers of St. Gregory of Narek - Abraham Terian, trans.

Yeghishé Charents: Souls on Fire: Selected Poems (A Bilingual Edition) - Tatul Sonentz, trans., Viken Tufenkjian. ed

Eddie Arnavoudian

A Book, Untitled - Shushan Avagyan, trans. Deanna Cachoian-Schanz

Helen Vassallo

Nine Quarters of Jerusalem: A New Biography of the Old City - Matthew Teller

Sato Moughalian

The Institute for Other Intelligences - Mashinka Firunts Hakopian

We Are All Armenians: Voices from the Diaspora - Aram Mrjoian, ed

Garen Torikian

Ռուբէն Սեւակ։ Անոնք որ Կուգան

 — «Ահա մենք կու գանք — կ՚ըսեն անո՛նք որ

Կու գան, չէ՞ք լսեր տրոփիւնն ահաւոր —

Մութը շնչելէն աչքերնիս կուրցած

Ու արեան հոտէն ռնգունքնիս լայն բաց։

«Ահա մենք կու գանք, ուսով հրելով

Մեր Ցաւին Անիւը դարահոլով,

Երկրագունտիս վրայ, խաւարին մէջէն,

Բոլո՛ր անոնց վրայ որ դեռ կը շնչեն…։

«Ահա մենք կու գանք, ահեղակորով

Մեր Յոյսին կռանիթ գարշապարներով

Խօսեցընելու անանո՜ւն կորած

Գերեզմաննոցներն համայնատարա՜ծ…։

«Ահա մենք կու գանք ու մենք՝ նզո՛վքն ենք,

Ու խաւարին մէջ մխուած տէ՛գը նենգ.

Վրէժներու հիդրան ենք փայփայելի,

Մե՜նք, սարսափահա՜ր ու սարսափելի…։

«Մենք՝ հին ուխտերու նո՛ր ուխտագընաց

Մենք՝ Սուսերը բիրտ ու Գիրքն օրինաց.

Մենք՝ Ցասման ջրվէ՛ժը սարի կողէն.

Մենք՝ Աղջամուղջի ծընունդ լուսեղէն…։

«Ձե՛զի՝ որ քերծուած մեր մորթերէն ձի՛գ

Հարսնիքի, Մեղքի վրաններ կառուցիք…

Ու Ձե՛զ՝ եւրոպեան դիք որ շնագին

Սակարկեցիք մեր արեան լռութեան գին…։

«Ձեր սրտին դռնե՛րը փակեցէք խուլ,

Սուրե՜ր սըրեցէք, սըրեցէք զանխո՜ւլ,

Սրեցէ՛ք ձեր խղճին վրայ քարացած,

Ու ատամներուն վրայ ձեր զաւակաց…։

«Ահա մենք կու գա՜նք, հովերուն մէջէն

Չէ՞ք լսեր ոսկրեր որ կը շշնչեն…։

Ամէնքս ալ զազիր դիակ, խոռոչ գանկ,

Ահա մենք կու գանք, ահա մենք կու գանք…»։

Ռուբէն Սեւակ «Կարմիր Գիրքը» Ջարդի Խենթը, Բեմական Մենախօսութիւն

Armenian Poetry Day / Ասմունքի օր

Poetry for all Ages in English and Armenian

Los Angeles Public Library presents "Armenian Poetry Day," celebrating Armenian heritage, as well as the legacy of Komitas, the revered Armenian composer and ethnomusicologist. The program will feature spoken word and poetry readings from Armenian poets and students from local schools, violin and kamancha performances to bring Armenian music to life, and a traditional Armenian circle dance performance and workshop presented by UCLA's Natalie Kamajian of LERNAZANG.

Sunday, October 13, 2024

2 p.m. - 4:30 p.m.

Central Library

630 W. 5th Street

Los Angeles, CA 90071

Mark Taper Auditorium

2 p.m. - Welcome Address and Opening Remarks from Special Guests

2:15 p.m. - Keynote Speaker Raffi Joe Wartanian presents Short History of Armenian History

2:25 p.m. - Poetry Recitation by Ferrahian School Students

2:40 p.m. - Kamancha Performance by Sona Nalbandian, UCLA Herb Alpert School of Music

2:50 p.m. - Poetry Recitation by Creo Studio Students and Taguhi Vardanian

3:05 p.m. - Violin Performance by Ani Sinanyan, UCLA Herb Alpert School of Music

3:15 p.m. - Poetry Recitation by Hovsepian School Students and Shahe Mankerian

3:30 - 4:30 p.m. - Dance Workshop at the Thornton Courtyard

3:30 p.m. - Poetry Recitation by Glendale Unified Students and Meri Tumanyan

3:45 p.m. - Poetry Recitation by Chamlian School

4 p.m. - Closing Remarks

Please note, the Armenian Dance Workshop will be held simultaneously at the Thornton Courtyard (located outside the Taper Auditorium) from 3:30 - 4:30 p.m.




Լոս Անջելեսի հանրային գրադարանը ներկայացնում է «Ասմունքի օր»՝ նվիրված հայկական մշակույթին, ինչպես նաև հայ մեծարգո երգահան և էթնոերաժշտագետ Կոմիտասի ժառանգությանը։






For ADA accommodations, call (213) 228-7430 at least 72 hours prior to the event.

Banned Books Week is here

 The Armenian Poetry Project supports America Library Association's initiative as  We too can trust individuals to make their own decisions about what they read and believe.

The freedom to read is under attack — let’s do something about it!

Take at least one action today to help defend books from censorship and to stand up for library staff, educators, writers, publishers, booksellers, and readers!

Visit the America Library Association's page for more and information on the top ten books currently challenged. 

Quote for the month of August 2024

 «Հոգիս բուրվառ է մշտավառ, ուր կը ծխան սէրերս համայն,

Կը խնկարկեմ ես զայն կեանքի տաճարին մէջ յաւերժական,
Բազմահազար հաւատացեալ ամբոխներու երեսն ի վեր,

Ու կը ժողովեմ անոնց դէմքէն հաւատամքի լոյսեր տարբեր...»

- «Կեանքիս երգը»

Միսակ Մանուշեան

Peter Balakian: Moonlight

Published in the New Yorker June 17, 2024. Click this page to hear the author reading the poem.


I was walking through the muddy pastures of Woodstock.

Even now, what do I know?




My days on the football field were numbered.

And—then—what did I know?




I pumped iron, ran down-and-outs—followed a pulling

guard. It was 1969 and men had just landed




on the moon; we watched it on TV two miles

from where a car went off a bridge at Chappaquiddick.




And so—Chappa-quid-dick floated

in the air; what matters more, the bridge or the moon?




Then—I thought I understood the moonlight

on the water snakes in “The Rime of the Ancient Mariner.”




I knew that three women broke down the door at McSorley’s

that summer. Liberty was not just for men on the moon.




I walked out of McSorley’s with Coleridge’s poem

in my pocket, uplifted by their breakthrough.




I didn’t know Coleridge was high on dope.

I thought I knew his poem was an ode to love.




When I entered the pasture of love Canned Heat

needled my head. The sky was acid blue.




Whatever I knew—I didn’t know. The moon

stared over the groaning planet and that pasture.



Peter Balakian is the author of books including “No Sign” and “Ozone Journal,” which won the 2016 Pulitzer Prize for poetry. He teaches at Colgate University.

Learning Armenian through Poetry

This is not news to us, and is in fact one of the reasons APP exists.
 

A new language learning tool has discovered and mentions APP on their site. TalkPal AI mentions the Armenian Poetry Project as a valuable resource. Music to my ears.

However, dear Readers, I was not contacted by this company and have written to them since many of the poets posted on APP are alive and retain copyright or publishers have copyrights to their work.

Lola Koundakjian, Curator and Producer of APP in New York

Մատթէոս Զարիֆեան։ ԴԵՌ ՉՀԱՍԱԾ...

Դեռ չըհասած այն մութ հեռուն,

Արցունք տեսայ իր աչքերուն...

        Մըտերմօրէն

        Ըսի իրեն՝

        Թէ պէտք չէ՛ լայ -

        Սիրե՜լ կ՚երթայ...

Եւ ուզեցի ժպտի՜լ, խնդա՜լ՝

Բայց իրե՛ն պես լացի ե՛ս ալ... ։

Jen Siraganian: How To Teach Atom Egoyan’s Ararat To Twelfth Graders

Pause the film. Ask them to Google the Armenian Genocide.

Lazy but keeps my voice from quaking.

A girl in a hoodie looks up from her computer,

why weren’t we taught this in school?

Toss (underhand) key words. Denial. Forgetting. Jailed journalists.

One student asks to be excused,

half-hides his phone in his sleeve. Is he Turkish

or just rejected from Stanford?

Don’t tell them I’m Armenian. 

A colleague told me she recommended a book

about the genocide to her student. She was called

into the headmaster’s office the next day.

Turn the movie back on. 

The boy and his phone haven’t returned.

Maybe he’s texting his mom. Maybe I’ll be fired.

A moth lands on the screen. I swat it away.

Don’t nudge the girl in the hoodie when she falls asleep. 

The boy slips back in the room as a mother

is raped on a horse cart. The camera tilts down.

She is holding her daughter’s hand. 

Mention nothing about this morning, wrapping a towel around my hair, asking the shower-steamed mirror if Turks would take me.

After the credits, a girl comments,

Schindler’s List made me feel more. Another

complains, the Turks were too villainized.  

As they leave class, don’t speak of my grandmother who was raped, or what happened to her mother. Smile, the secrets lodged like seeds in teeth.

_____________

Jen Siraganian, Los Gatos Poet Laureate, has been featured in San Francisco Chronicle, the Mercury News, and NPR’s KALW. Her chapbook Fracture was released in 2014, and her writing has appeared in Best New Poets, Southwest Review, Cream City Review, Mid-American Review, and other journals and anthologies.

Reprinted from MIZNA

Ատրինէ Տատրեան: ՎԻԷԹՆԱՄՑԻՆ

Աչքեր մթին

  կեանքի եզրին

ծուռ բերաններ

  խորշոմ ճակտին

յօնքեր դարձած

  ու քէն ըրած

իրենց սրտին

  պայքար անզէն

  անհաւասար

  կռիւ

  ցրիւ:

 

Ունի սակայն,

  սիրտը յուզող

  հերոսութիւն

  ու լեռներու

  մացառներու

  ապառաժին

  վիէթնամցին...

 

Մահը իրն է

  մահը խրոխտ

  մահը խորհուրդ

  հայրենիքին

  փրկութիւն

  վիէթնամցին,

 

Հպարտ է ան

  վիէթնամցին

  Հերոսացած,

Արեւներէն ուժը առած

  վիէթնամցին...

սիրտն է ազնիւ

բազուկն է յաղթ

հողով յուռթի

կրնայ կռուիլ

Վարդանի պէս

Վիէթնամցին

Վահանի պէս

հալածողին

  ինկած սուրին

  չըլլար գերին

  վիէթնամցին:

 

Թող ամչնան

անոնք որոնք՝

փոքր են սրտով

եւ կը չափուին

փոքր ազգի մը

մեծ այդ սրտով:

 

  Լայն ճակատով

  սեւ քու մորթով

  փայլուն աչքով

  վիէթնամցի՛...

  լաւ կը ճանչնամ

  քու կռուողի

  քու հերոսի

           սի՛րտդ

  վիէթնամցի...

  լաւ կը ճանչնամ

  տոհմդ հերոս

  իմ տոհմիս պէս

  որ միշտ գիտէ

          մեռնի՛լ...

  հերոսօրէն

  նոյնքան սակայն,

          ապրիլ...

          ապրիլ:

Ատրինէ Տատրեան

 Լոյս տեսած է «Պայքար» (Պոլիս), 11 Յուլիս 1968

 

UNTITLED by JOSEPH POLADIAN

I

Am Cupid’s daughter.

Mistake and design begot me.

Under the silver sun,

I brush away my identity.

A few blots here, a few strokes there,

And all the men gather round me.

The people above,

Impeached,

Glare down at me,

Yet, still I dance

And cherish this ineffable circumstance.

I spend the nights

Swinging between restless arms,

Swathed in sordid kisses

And garnished with love bites.

Beyond this place

Of discord and hate,

I move my hips

And feel the night

Gently stroke my face

With the long, dark blades of its fingers.

I go home,

Smelling like a thousand men.

My flamboyance

Lures natural nonconformists

Out of their comfort.

I shake their grounds

With every coaxing sway,

Until I mitigate their pangs

Of unjustified guilt.

Passersby under the sun

Think I’m a harlequin.

But all I am

Is a goddess,

Devoid of coarse remorse.

My very being is nothing

But benign poison.

When the harrowing hour of the dawn strikes,

Ghost-quiet as every truth awakes,

Then,

And only then,

Does my freedom disintegrate

Back into the infinite sunset.

Only then,

Do I see

What they see

Only then,

Just then,

Do I remember,

I am somebody’s son.

This poem was previously published in Rusted Radishes, the Beirut Literary and Art Journal, founded in 2012. 

Joseph Poladian

Joseph Poladian is a 20-year-old student of English literature at the Lebanese University. He has been passionate about the written word ever since he knew what different combinations of the alphabet can do. Being an avid reader, he started writing his own poems and short stories, experimenting with words, genres, and structure.

Arpine Konyalian Grenier RIP

Suchness, What Noise

Daftar blue dualities intervene to convene
lines and shapes of context and word
levitation surmises

        remember architecture?

the tool-master’s need stands in the way
congruence and correlation fester
main tenant
                    full scale social/political lungs oh yes

        transience

how different that is from all things durable
to come together to just become so
this and that
experience

conditioned and mediated ausgang haben
how is ownership generated then?
(some rocks at Death Valley are walking they say)

gauge symmetries are unobservable
what I say to my love is the song
chew it slightly for taste

I wanted a last word with you
no schnell no halt
no gyavoor
                    the rub is otherly
déjà rêvė déjà parlė
déjà lu
                    vėcue



what social basis do I come from?

Published in Word For/Word

I and U at IU and the Dogwoods



Ajune in Armenian is what remains after passing
Ajine in Arabic is yeast which makes bread
living continues Ajine to Ajune
to Ajine and so on

                        said Arpine, and passed



Arpine Konyalian Grenier, a frequent contributor to APP, died on January 9, 2024.

Michael E. Stone: Ambert’s Soft succor

Ambert, round towers
black fortress remains
battlements cast down
dressed stones scattered
chunks broken off walls

    gaping breaches
And parts still standing.

And she
helped me softly,
down to there,
by there,
beyond there,
and back.

September 2021

Թորոս ԹՈՐԱՆԵԱՆ։ ԶԱՀՐԱՏԻՆ

Ուշ աշնան քամին ծառերը սանտրեց
Ու մէկ-մէկ խլեց տերեւներն ամէն,
Աշունը ահա մազերս ներկեց
Լոյս-սպիտակով խաբել զիս կարծեց…

Գարնան հետ քիչ ետք ծառերը բոլոր
Կը ծաղկին դարձեալ հարսնեւորի պէս,
Բայց ծաղկումիս իմ կայծը քիչ առ քիչ
Կ’աղօտի աւա՜ղ, արեւմարն ինչպէս…

Բայց գիտեմ աշնան ու ձմրան դէմ ալ
Կուրծք տալ քաջաբար երգերով իմ խեռ,
Որոնք պիտ ընդմիշտ սէրերս տանին
Յոգնած բայց յամառ դարերուն անմեռ…

Ու պիտի դարձեալ արեւծագի պէս
Ողողէ լոյսով աշխարհը համայն.
Ու գիտեմ՝ գիտեն բոլորը արդէն
Որ սկիզբ ունիմ բայց չունիմ վախճան:

Remote 3-Hour Workshop: Lory Bedikian: The Ode

 Lory Bedikian, a long time poet, award winner and APP collaborator will be teaching a virtual class on Thursday, November 16, 12-3pm ET   at Poets House. 

The Book of Lamenting
by Lory Bedikian

begins on edges of highways

where the sun raises its swollen belly,
grasses outgrow themselves,
vineyards wither their nerves.

The sun cracks the dashboard,
slithers between rows of eucalyptus, juniper,
rolls along the wheels of trucks.

Past crows that caw, pod atop railroad crossings,
the engine cranks its monotonous pulse, distracts me
from posted signs, the yellow snake that guides me along.

This is where I find reasons to question the living,

my father’s face held
in his hands, his brows etched
in the stained glass of the missions,

my mother’s sacrifice dwelling
in deserted turnpikes, her eyes
gazing from overgrown orchards.

Trees disappear. Dried brush crumbles
into camel’s fur. In the distance, no horizon,
but tumbleweed large as sheep.

This is where I am when the world has closed its ears,

alongside rusted tractors, abandoned fruit stands,
roaming for hours, nothing but barbed-wire fences,
nothing but the smells of harvest and gasoline.

The road matters more than the earth,
more than those on the road, it turns
into a spine, ladder of teeth and bone.

In the passenger seat, my grandmother’s ghost
holds a palm full of seeds, scatters them
skyward for the crows to eat.

All of it behind us now. She tells me
not to tangle my nerves, not to stop
the creed of the open road—

nothing that runs can stay the same.


Copyright © 2011 Lory Bedikian. This poem originally appeared in The Book of Lamenting (Anhinga Press, 2011). Used with permission of the author.

Raffi Joe Wartanian: Phantom Tongue

The Armenian Poetry Project is proud to share this unpublished poem by the Inaugural Poet Laureate of Glendale, California,  Raffi Wartanian, and his pictures of Խուլավանգ, which is the church in Kharpert that he referenced in the poem.

Phantom Tongue

by Raffi Joe Wartanian

Somewhere in the world 

my history is erased

my name is changed

Րաֆֆի Վարդանեան 

կլլա

Րաֆֆի Վարդանեան 

glla

Raffi Vartanian 

becomes

Rayfee Wartaynyin

Wartanian

Like the tan on your wart

Stylized melanoma

Signifying the end

Or Wartanian

A song of war

Death, destruction, murder

Nothing I stand for

Mixed into the moniker 

Not here: Vartanian

Warrior sons and daughters 

Defiantly defending a people

Only to have their nom de guerre lathered

Like suds swirling down the drain

Of the car wash on Jackson Street

Under an American sun baking flesh white

Calls for change, or at least a discount, stifled by the heat

Somewhere in the world 

my ancestor’s creations are destroyed

          crosstones of a medieval Armenian necropolis on the banks of the Araxes River reduced to rubble

a stone church, Խուլավանգ, in the golden wheat fields of Kharpert, on its crumbling column defiled with a spray-painted swastika

homes in Hajin, Adana, Zara, and Kumkapi

 never to be known

only to be evoked

during visits, with maps, in verse

their names are ghosts who saunter in meadows of the amnesia I recall

so that sometime in the future

I can sit down with my boy

look him in the eye

and have “the talk”

Will the news destroy his innocence 

The day I tell him

That we were, are, will be

Objects of genocide?

How will he come to understand the unfathomable?

A series of moments…by osmosis…

Lighting candles at the church

The old typewriter hanging on the wall

A grainy image of emaciated corpses

Their sunken eyes somehow familiar

Protestors demanding recognition from violent nations we now or once called home

Or will he already know? Was it coded in his bones? 

When will he learn that the imposed tension 

Between erasure and endurance

Is not just a thing of the past

But a choice today

Between internalizing the oppressors’ will, 

And facing the question

Answers illuminating a path

Fraught with the promise of truth’s daggered thorns

Poking holes in our language

“Endangered” like a fading phantom living in my throat

Կոկորդս, Լեզուս

Spoken to my child

Hearing him voice the revenant

On his tongue does she live or die? 

Maybe both. Maybe none of it matters, especially once we’re erased. 

Have we already arrived?

And once we’ve arrived, can we finally begin to return?

Banned Books Week 2023

 “This is a dangerous time for readers and the public servants who provide access to reading materials. Readers, particularly students, are losing access to critical information, and librarians and teachers are under attack for doing their jobs.”

- Deborah Caldwell-Stone, director of the ALA’s Office for Intellectual Freedom 

The Armenian Poetry Project supports the FREADOM to read. 

For more information, visit the American Library Association's site

Knar Gavin:APPTUS INTERRUPTUS

Up early

flirting, knucks

jambed

into

the reel.

Some hungering

line unfolding

along a

plastic

wire

haggard as a hedge

ha-ha’ing

at the edge

of the

lawn.

But the way we are rapt

now is nothing

like you

in the sun.

I was free with the nectarine

blossoms, a

tree in the world

that was

our life.

At least

it’s summer

forever

now.

Tiny fuzz-less

heads rolling

into mash.

Knar Gavin: After Meriye B. Ouzounian

O, captains of infamy, again 

you’ve battered and eaten the world. 

Borges had it almost right. Every cata

clysm happens for the first time, 

and in a wash that is infernal.

                         With fighting

fossil capitalism 

               there’ve been attempts — over the sink

               and under the moon, some white-lit

               trying, as if 

               to cleanse 

               buttered hands  

               with cold water.

Our bodies are shitting credit cards

               by the week, so plastiform is this life. 

Some things work themselves into you, 

               and that is the only getting them gone.

Where we might’ve broken bread

               or even 

broken it off with the land-swallowers

instead capital’s tyrant uncles drove

their straws beneath beautiful surfaces

to guzzle past and future all at once. 

When we think of tenure

we ought to think 

of the land, & 

of those who 

would hold

nothing 

back 

to get 

to a settled future. 

Catastrophe fills the scope, but my Armenian blood knows

brutality is as old as the fossil record. 

I remember my great, great

               grandfather, Krikor. Buried alive, but first

                         he put mud on our faces

                         so we wouldn’t look pretty. 

               I realize, now, that I am in the situation of communication 

where Krikor could not be.

 

The truth is 

in the pudding, 

& its still blood. Or, 

               the medium is

               the massage that

                              structure will have been.

Krikor, 

               he had pigeons

                                             he left all.

This full world is in flight for the stationed few. 

               O, Sinemas and, likewise, Pelosis and Kochs,

               O, Manchins — hot wives in cold houses

                              amidst this inferno 

                         of a near-future 4-degrees. 

I vow this: to cut the arms off every lifeboat. (1)

               To let them, all lovers of pigeons, survive the road out,

               to tear the fossil-hankering factory down, glitch

               the bone machine

                         with the incandescent power of those 

                                             neither wealthy nor insatiable 

               to wretch and howl the brute money men down.

Petes Buttigieg, Brians Deese: we’re coming.

               We’ve got mud on our faces 

and pigeon eyes in the millions.

We will not look pretty. 

               We will not back down.  

Wimmer of the 2022 William Carlos Williams Prize, University of Pennsylvania 

Վահան Տերյան: Իմ խաղաղ երեկոն է հիմա

Իմ խաղաղ երեկոն է հիմա
Մեղմալույս, և՛ տխուր, և՛ անուշ.
Քեզ երբեք սիրտըս չի մոռանա,
Իմ մաքո՛ւր, առաջին իմ անուրջ…

Տարիներ, տարիներ կըսահեն,
Կըմեռնեն երազները բոլոր —
Քո պատ՛կերը անեղծ կըպահեմ
Օրերում անհաստատ ու մոլոր։

Ե՛վ տանջանք, և՛ բեկում, և՛ թախիծ —
Սև օրեր ես դեռ շա՜տ կըտեսնեմ.
Անունըդ թող փարոս լինի ինձ
Սուտ կյանքի և դառը մահու դեմ։

My Serene Evenfall by Vahan Teryan

It is my serene evenfall now,
Crepuscular, both sad and tender.
My heart will never forget you,
My pure, first dream.

Years, years will flow by,
All dreams will die –
I will preserve your image perfectly
In uncertain and bewildering days.

Suffering and brokenness and sorrow –
I have yet to see many dark days,
Let your name be a lighthouse for me
Against deceptive life and bitter death.


Translated by Luiza Ghazaryan

Հովհաննես Շիրազ: Գարնանամուտ

Մանուշակներ ոտքերիս ու շուշաններ ձեռքերիս,
Ու վարդերը այտերիս, ու գարունը կրծքիս տակ,
Ու երկինքը հոգուս մեջ, ու արևը աչքերիս,
Ու աղբյուրները լեզվիս՝ սարից իջա ես քաղաք,―
Ու քայլեցի խայտալով ու շաղ տալով մայթերին
Մանուշակներ ու վարդեր ու շուշաններ ձյունաթույր,
Ու մարդիկ ինձ տեսնելով՝ իրենց հոգնած աչքերին
Տեսան ուրիշ մի աշխարհ, գարուն տեսան նորաբույր,
― Ի՜նչ թարմություն,― ասացին,― ի՜նչ թարմություն,―
ու բացին
Լուսամուտներն իմ առջև, ու ես իմ սիրտը բացել՝
Անցնում էի երգելով ու շաղ տալով մայթերին
Մանուշակներ ու վարդեր ու հասմիկներ հոգեթով,
Կարծես մի ողջ բնություն մի պատանի էր դարձել,
Քաղաք իջել լեռներից՝ կանցներ զմրուխտ հեքիաթով
Երկրե-երկիր շաղ տալով կակաչներն իր ձեռքերի,
Մեր երգերի լուսաբացն ու գարունը լեռների։



Vernal Equinox by Hovhannes Shiraz


With violets at my feet and lilies in my hands,
Roses on my cheeks, and the spring under my chest,
The sky in my soul, and the sun in my eyes,
And springs of water on my tongue, I descended the mountain to the city –
And walked enchanted, sprinkling the sidewalks
With violets and roses and lilies white as snow,
And when people looked at me, in their tired eyes
They saw another world, saw spring in full fragrance.
“What freshness,” they said, “What freshness,” and opened
Their windows in front of me, and I opened my heart,
And passed by singing, sprinkling the sidewalks
With violets and roses and jasmines bewitching,
As if all nature had become young,
And descended the mountains, passing by in an emerald tale
From country to country, sprinkling the poppies of his hands,
The sunrise of our songs and the spring of our mountains.

Translated by Luiza Ghazaryan

Հովհաննես Շիրազ: Ամեն ինչ ես դու

Ամեն ինչ ես դու, ով կին, ամեն ինչ․
Ե´վ սուրբ մայր ես դու, և´ կին-սատանա,
Ե´վ հրեշտակ ես, և´ դև ես թովիչ,
Համբույրիդ մեջ էլ և´ կյանք ես, և´ մահ,
Ե´վ մութ անդունդ ես, և´ կանթեղ ես ջինջ:

Մի բռունցք սիրտդ՝ բնություն մի ողջ,
Ե՛վ սատանա ես, և՛ աստված անմեռ, –
Աստված՝ մոր սրտում, սատանան՝ կնոջ, –
Ա՜խ, նոր կյանքի պես առեղծված ես դեռ,
Դու, որ դրախտն ես իմ նորաբողբոջ։

Թե գրկածս չես՝ հրաշք ես, ով կին,
Քո մի համբույրով մեռյալն է հառնում,
Ով կին, երբ մայր ես դառնում կաթոգին՝
Սիրո սրբության սանդուղքն ես դառնում,
Չնաշխարհիկ ես դառնում դու, մայր-կին։

Մոր սրբությունն է աշխարհն արարող,
Ե՞րբ պիտի դու էլ զտվես անաղարտ,
Ով սատանուհիս ամենակարող,
Ով աստվածուհիս ամենակախարդ,
Ով կյանքիս ընկեր՝ կյանքս խաթարող։

Ցերեկն անզոր ես, գիշերներն՝ հզոր,
Գիշերը նուրբ դև, ցերեկն` հրեշտակ,
Առյուծն էլ քո դեմ մանուկ է անզոր,
Երբ սուրբ քնքշանքդ դառնում է հեշտանք,
Երբ կին ես, ոչ թե սրբությունը` մոր:

․․․Սիրո սատանան և աստվածն ես դու,
Ե՞րբ պիտի մեռնի սատանան քո մեջ.
Որ մնաս միայն աստվածը մարդու,
Ով կին, ե՞րբ պիտի մարդ մնաս անվերջ,
Չէ՞ որ մարդ ծնող մայր աստվածն ես հար,
Ե՞րբ պիտի մարվի մեղքիդ ծովն անմար:



You Are Everything
by Hovhannes Shiraz

You are everything, O woman, everything -
You are both sacred mother and she-devil,
An angel and a bewitching demon
In your kiss, you are life and death,
A dark abyss, a pristine lantern.

Your fist-sized heart embodies all of nature,
You are both Satan and immortal god –
God, in a mother’s heart; Satan, in a woman’s –
Oh, you are still an enigma like new life,
You, my newly flowering paradise.

If you are not the one I embrace, you are a miracle, O woman,
By your single kiss, the dead is raised to life,
O woman, when you become an affectionate mother,
You become the staircase of love’s divinity,
You become miraculous, mother-woman.

A mother’s divinity is world-creating,
When will you also become pure?
O my almighty satan,
O my enchanting goddess,
O my life partner – ruiner of my life.

You are powerless in the daytime, and potent at night,
You are a delicate devil at night, and an angel in the daytime,
Even the lion is a powerless child before you,
When your sacred tenderness becomes lust,
When you are a woman, not the sacredness of a mother.

… You are the satan and goddess of love,
When will the devil in you die,
So that you can stay a human goddess only?
O woman, when will you remain human evermore?
After all, you are the human birthing mother-goddess,
When will the inexhaustible sea of your sins dry up?


Translated by Luiza Ghazaryan

Luisa Muradyan: My Favorite YouTube Channel

think Beetlejuice without Michael Keaton

but with one hundred Geena Davises
 
dressed in floral nightgowns


think absolute freedom

standing in a house

of haunted women


listen to the music

furniture moving

without explanation
 
in this video

you can clearly see

the outline of a face

in the fireplace

This poem appeared in the Missouri Review, November 2019

William Zeytounlian: Armenia

 Armenia

By William Zeytounlian

There is a dual dimension of history written from the testimonies of a survivor. It’s certainly a speech about the past. But first of all, it is a discourse about the present, or rather, a discourse about the project that the survivor has about the interlocutor. With a survivor, we enter the collective ditch of the past with our present-day clothing, like the apostles of a Renaissance painting in ancient Jerusalem or Dante in hell.

The alphabet on the shield

Unveils the grass,

The abridged sand

We – weak morrow

Muffled breath

Us – oblivion, memory

Of a breed

 

Ottoman moon

Shiny epidermis —

Reveals the seed,

The sober aria

Over sand:

 

Before we’re past

Breaths we were

 

Translated from Portuguese by Shushanik Hovakimyan

William Zeytounlian: Di-áspora:

 Di-áspora:

sêmen somos e óvulo

lançados de novo à terra –

um dia duvidaram do gérmen;

hoje somos bifurcação incontável.

Di-áspora:

como um auspício,

Tumanian leu o futuro

no voo de um grou.

Mas teria imaginado

que entre as bananeiras e arranha-céus,

entre as catedrais góticas

e os rios de leite da Califórnia

prescrutaríamos

apenas com a memória,

todo o deserto da Síria?

Teria imaginado que

buscaríamos o que fosse,

lasca de osso,

feixe de cabelo?

William Zeytounlian

William Zeytoulian (nascido em São Paulo em 1988) é mestre em História pela Universidade Federal de São Paulo (UNIFESP), esgrimista, poeta e tradutor.

Luisa Muradyan: Schwarzenegger in Prayer

There's a scene in Predator
where Arnold Schwarzenegger slaps the hand
of Carl Weathers and the camera focuses
for a moment on the flex of their palms
and I think this is how prayer works.
Two tulips brush against each other in the rain
And when I watch action movies I believe
there is a reason Bruce Willis
can jump out of a helicopter
and propel into a circus tent, that perhaps
Yippee-ki-yay is really
another way to say Baruch ata Adonai
that perhaps the choppa is a temple,
and when he says Get to da choppa
this is the call to return or just a call
to stand in the garden and marvel at the beauty
of wet flowers.

This poem appeared along with an interview in Houston's Public Radio.

Raffi Joe Wartanian Named Glendale’s First Poet Laureate

GLENDALE, CA— Raffi Joe Wartanian is the City of Glendale’s first Poet Laureate. The position serves as an ambassador for Glendale’s rich culture and diversity, promoting the art of poetry. As Poet Laureate, Wartanian will develop a project that engages community members of all ages in poetry writing, performance, and poetry appreciation; write a poem that celebrates Glendale’s rich culture and diversity; and read poetry aloud at special events throughout the City.

Following a grassroots call from a citizen of Glendale, the request of Mayor Ardy Kassakhian, and the approval of the City Council, Glendale Library, Arts & Culture created the City’s first Poet Laureate program and requested applications from resident poets. The selection panel was comprised of Arts & Culture Commissioner Sevana Zadorian, Los Angeles Poet Laureate Lynne Thompson, Poet and Founder of The Los Angeles Press Linda Ravenswood, and Poet and Instructor at Glendale Community College Julie Gamberg.

Raffi Joe Wartanian was selected as Glendale’s first Poet Laureate in recognition of his accomplishments in poetry and his vision for the “Glendale Poet Laureate as someone who can utilize writing to promote self-expression, find common ground across communities, and foster solidarity that celebrates diversity while embracing individuality.” His poems have appeared in No Dear Magazine, h-pem, Ararat Magazine, Armenian Poetry Project, and The Armenian Weekly and performed live with the Asian American Writers’ Workshop, and International Armenian Literary Alliance. His essays have appeared in The New York Times, Los Angeles Review of Books, Outside Magazine, Lapham’s Quarterly, The Baltimore Sun, Miami Herald, and elsewhere. His hybrid piece “A Letter to My Great-Grandson” is forthcoming in the anthology “We Are All Armenian: Voices from the Diaspora” (University of Texas Press, March 2023). Raffi currently teaches writing with UCLA Writing Programs, and his work has received grant and fellowship support from the Fulbright Program, Humanity in Action, and the Eurasia Partnership Foundation. In 2017, Raffi collaborated with Abril Books, the Lakota People’s Law Project, and In His Shoes to launch Days of Solidarity: Celebrating Armenian and Native American Survival, a multi-day performance and workshop that united Armenians and indigenous American tribes in Glendale. Raffi currently serves on the advisory board of the International Armenian Literary Alliance and advises the Tumanyan International Storytelling Festival.

“We are thrilled to have Raffi Joe Wartanian serve as our City’s first Poet Laureate,” said Mayor Ardy Kassakhian. “Wartanian’s work reflects the diversity and intricacies of our city and residents. His experience as an educator and organizer, leading creative writing workshops for incarcerated writers, veterans, and youth affected by war through Letters for Peace, a conflict transformation workshop he created, make him a great first Poet Laureate for Glendale.”

Մարո Մարգարյան։ [խշշում է գետը]

Խշշում է գետը, թշշում է գետը,
Կռվում է ափի քարերի հետ։
Իսկ բանաստեղծը բառերի հետ է,
Հոգում ծանրացած քարերի հետ է,
Տառերի հետ է,
Դարերի հետ։




Մարո Մարգարյան « Լցված Լռուիւն» 

Հայաստան Հրատարակչութիւն, Երեվան 1972

Տաթեւ Չախեան: ԵՍ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒՄ ԵՄ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ես թարգմանում եմ բանաստեղծություններ,
երբ ուզում եմ լինել ուրիշ ներսինիցս,
որ գրում է բանաստեղծություններ:
Երբ ուզում եմ ծնված լինել մեծ քաղաքում
ինչ-որ կարևոր բանից առաջ, հետո կամ ընթացքում,
երբ ուզում եմ ապրել քառասունականների Ամերիկայում,
շահի ժամանակվա Իրանում,
Բեռլինի պատից ձախ,
լինել Կանադա փախած հրեա տատի ծոռ,
Սիբիրի աքսորից հետ եկած պապի անունով թոռ,
երբ ուզում եմ լինել սև, դեղին, կարմիր, զոլավոր,
անգլերենի պես հեշտ,
լեհերենի պես աղմկոտ,
պարսկերենի պես ծորուն ասել անծանոթ բառեր...
...ուրիշի բերանով ասել:

Ես թարգմանում եմ ուրիշի ցավը՝
second-hand ապրումի պես,
չդողացող ձեռքով ու սառը սրտով,
որովհետև ցավն ինձ հետաքրքրում է տեսականորեն,
որովհետև ես ուզում էի բժիշկ լինել...
Ես թարգմանում եմ,
երբ լեզու չեմ գտնում ներսինիս հետ, որ գրում է:


I TRANSLATE POEMS

I translate poems
when I want to be different from this other me who writes them.
When I wish I’d been born in a large city before, during or after a breakthrough,
when I wish I’d lived in America in the ’40s,
at the times of the Shah in Iran,
on the left side of the Berlin wall,
when I wish I’d been a granddaughter of a Jew who ran to Canada,
a grandson bearing the name of an ancestor who survived the Siberian exile,
when I want to be black, yellow, red, striped,
when I want to speak out the hardest thoughts with the mouth of a stranger,
to express me as easily as in English,
as noisily as in Polish,
as seamlessly as in Persian.
I translate the pain of the others as a second-hand feeling,
with a steady hand and heartless,
as pain only interests me in theory,
as I wanted to be a doctor.
I translate when I can’t get along with this other me who writes.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՍԿՍՆԱԿ ՎԱԶՈՐԴԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ

Մենք դուրս ենք գալիս շքեղ մեքենաներից
ու վազում դեպի ծառերը`
ամրացնելով մկանները ոտքներիս,
որի շնորհիվ (չգիտես ինչու) ավելի ամուր չենք կանգնում հողին:
Մեր ազդրերը ծառաբնից էլ հաստ են,
քամին տարուբերում է մեր մազերը,
բայցևայնպես, թռչուններն այնտեղ չեն բնավորվում:
Նրանք էլ փախչում են վանդակներից ու նետվում դեպի ծառերը:
Մենք շաբաթական երեք անգամ՝ մեկ ու կես ժամ,
թռչուններն ավելի հաճախ,
հետ չնայելով մտածում ենք, որ
մեկը պիտի հսկի փախուստը,
մեկը պիտի ամուր լինի,
մեկը պիտի մնա կանգնած:



A GUIDE FOR A BIDDING RUNNER


We get out of luxury cars and run to the trees
strengthening the muscles on our feet which
(I wonder, why)
does not help us stand on the ground any firmer.
Our hips are thicker than tree trunks,
the wind streams our hair,
and yet, birds do not nest there. Likewise,
they escape the cages and rush to the trees.
Thrice a week, for an hour and a half,
yet, the birds – more often,
we think, without looking behind –
someone needs to watch the escape,
someone needs to be strong enough,
someone needs to remain standing.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՀԱՅՐԵՆԻՔ. ԱՆԾՈՎ

Լեռներով շրջապատված ճահճոտ լճում
ապրում ենք ես ու երկու-երեք միլիոն ծանոթ ձուկ:
Ծովի մասին լսած բիձեքը վաղուց մեռել են:
Ժայռերը չեն շարժվում. հարմարվել ենք:
Ու մենք ձանձրանում ենք առավոտյան,
ու մենք ձանձրանում ենք կեսօրին,
մինչև գալիս է հյուրն ու մի տափակ քար գցում ջուրը:
Մենք՝ հուզմունքից շնչակտուր, թպրտում ենք,
ցատկոտում վեր-վար, բերանքսիվայր
լողում՝ շուրջպար բռնած, ոլոր-բոլոր-մոլոր,
պարուրաձև, գլանաձև, ձվաձև:
Ու մենք ձանձրանում ենք երեկոյան,
ու ձանձրանում ենք գիշերը...
Բացվում է օրը, սպասում ենք հյուրին:



MOTHERLAND: NO-SEA


In a muddy lake surrounded by mountains
I live with some two, three million familiar fish.
Old men who heard of the sea are long dead.
Rocks are motionless; we have adjusted.
We are bored in the morning, we are bored in the afternoon,
until a guest comes and drops a stone.
Excitement leaves us breathless,
we slap about,
we spring up and fall down grasping the air,
we start dancing, braided, twisted, bonded, spiral, cylindrical, oval.
And we are bored in the evening, we are bored at night…
A day comes, we wait for a guest.



Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՀԵՏԱՀԱՅԱՑ

Դանդաղ էինք ապրում,
որովհետև խաղաղություն էր։
Կորածը վաղ թե ուշ գտնվում էր,
և այնքան ապահով տարածք էր կյանքը,
որ տնից դուրս էինք գալիս ու կորչում ինքնակամ։
Աստծու մասին հիշում էինք լավ առիթներով,
վատ առիթներով՝ հիշեցնում մեր մասին
․․․ ու Աստված հիշում էր:

Մեր կյանքը՝
ժամացույցի սլաքները հետ տալիս շահած ժամ,
պատերազմի հետաձգումն էր -
անկողնում ծուլորեն պտտվելու ճոխությունը,
կրակին հանդարտ բարձրացող սուրճը,
ամեն տարի կախվող նույն խաղալիքը տոնածառին,
լուսանկարներում ծերացող մեր հայրերը,
մեր հետաձգվող սերերը,
կիսատ թողած գրքերը,
մեր մանրախնդիր վեճերը,
որ աշխարհի վերջն էին թվում,
մեր փլատակները կենցաղային...

Քանի որ խաղաղություն էր,
մենք մեռնում էինք դանդաղ, հերթով, կարգով՝
մեծից փոքր,
սրտի զարկերի աստիճանական խլությամբ,
լավ կահավորված հիվանդասենյաներում՝
հարմարեցված արժանապատիվ ապրելու համար։




RETROSPECTIVE


We used to live slowly
in times of peace.
Lost was found eventually,
life was a safe place to live in,
moreover, to fade away willingly.
God was recalled on good occasions,
in misfortune, we called him
to bear us in mind… and God did!


Our life –
a gained hour in an adjusted time
was the postponement of the war…
The luxury of morning laziness,
the serene ritual of coffee-making,
our loves left to be loved,
our books unfinished,
the same toys on the Christmas tree over and over,
our fathers ageing in the photos,
our ridiculous quarrels,
our superficial ruins;
every day a doomsday!

We used to die slowly
in times of peace
keeping the right order;
from the aged to the young,
having a life-long time to moan
the gradual slowdown of our hearts
in well-equipped hospitals
designed for a dignified life



Translated by Lucille Janinyan

Տաթեւ Չախեան: MIGRANT POINT

Եվրոպա –
Որպեսզի իրար ճիշտ հասկանանք՝
ես սովորեցի մի քանիսը քո լեզուներից,
իսկ դու անգամ չջանացիր ճիշտ արտասանել ազգանունս։

Մեր առաջին հանդիպմանը
երջանկությունից կրկչացի բարձրաձայն (իմ երկրի մարդկանց պես),
հետո գոռացի ցավից (սովորույթի ուժով),
իսկ դու զգուշացրիր, որ այստեղ 22: 00-ից
ցանկացած ձայն աղմուկ է համարվում։


Եվրոպա –
դու զարմացրիր ինձ, ու ես ինձ զարմացրի՝
թե ոնց դարձա քեզնից էլ սպիտակ ու շիկահեր,
թե ինչ հաճույքով ձայնակցեցի ցույցերիդ՝
ընդդեմ նրանց, ում չէի ընտրել․․․

Կապույտ աչքերով, կապույտ արյունով, կարմիր անձնագրով
տղաներիդ գիշերներում ես քո երազը տեսա,
բայց առավոտներդ երբեք իմը չեղան, Եվրոպա․․․
Դու սիրեցիր ինձ, բայց կնության չառար․․․

Եվրոպա –
Դու ինձնից հազար ու մի գիշերվա հեքիաթներ ուզեցիր,
բայց հեքիաթային ոչինչ չեկավ մտքիս
պայթյուններով ու պատերազմի ճիչերով լի
իմ մանկությունից։
Իմ ներսի բոլոր երեխեքը մեծացել են․․․
Իմ ներսի բոլոր զինվորները հոգնել են, Եվրոպա․․․
Իմ ներսի թափառականները կորել են անդարձ․․․
Եկել եմ գիրկդ, որ մի պահ ոչմիպիսին լինեմ, որ խաղաղվեմ․․․

Եվրոպա, սիրտս այս երևացող 56 կիլոյից էլ ավելի ծանր է,
բայց եթե սիրտդ սրտիս համար չի ցավում,
ուրեմն մարմինս էլ չտեսնելու դիր:

MIGRANT POINT


Europe —
To understand each other better
I’ve learnt a couple of your languages,
but you haven’t even tried to pronounce my surname correctly


On our first date
I guffawed — as my people used to do,
then howled of pain — as I used to,
but you warned
that here after 10 PM any sound is considered to be noise.


Europe —
You’ve surprised me as I did myself
by becoming much paler and blonder than you,
by feeling in my waters screaming at your protests
against those not chosen by me.
In the nights of your blue-eyed, blue-blooded, red-passport men
I’ve seen your dream,
but your mornings have never belonged to me, Europe.
You’ve made love with me but never asked for my hand.

Europe —
You’ve expected the tales of thousand and one nights,
but I couldn’t recall any from my childhood darkness
full of shelling and screams of war...
All the children inside me have grown up…
All the soldiers inside me are tired…
All the wanderers inside are wholly lost…
I’ve come to sit on your laps and to be nothinglike,
to calm down for a while…

Europe —
My heart is heavier than this 56 kilos you see,
but if you don’t care about my heart,
then also connive my body.


Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: 2016

Այդ ձմեռ ես չունեի անձնագիր։
Ասել է թե՝ գոյություն չունեի
հարկայինի համար,
ոստիկանության,
տեղական ինքնակառավարման մարմինների,
ու մյուս բոլոր մարմինների, բացի մեկից, որի սրտում
դեռ ապրում էի։
Այդ ձմեռ նրան սրտի կաթվածով
հիվանդանոց տեղափոխեցին։
Այդ ձմեռ անունս հոլովվեց հազար օտարալեզու բերանում՝
Տաթի, Տատյանա, Տանյա, Թինա․․․
Բոլոր այլընտրանքներին համաձայնեցի լուռ`
ինչպես անծանոթի հասակին ու քաշին ես համաձայնում
առաջին հանդիպմանը։
Այդ ձմեռ ես սկսցեի մարզվել, որ չկորցնեմ վերջին կապս նրա հետ,
որ բառեր է ասում իմ բերանով․․․
Իսկ երբ մարզչին հարցրի․ «Ո՞ւր են գնում կորցրածս կիլոները»,
խնդրեց իր պես պարզ տղուն նման բարդ հարցեր չտալ ու,
իր խելքով, կատակեց․ «Ուրախ չե՞ս, որ վերանում ես»։




2016


I had no passport that winter.
Means, I existed neither for the tax authorities,
nor the police,
nor the local official bodies,
just like any other body, except for the one
whose heart I still lived in.
That winter that body was rushed to hospital with a heart attack.
That winter my name was inflected in a thousand unfamiliar ways -
Tatie, Tatyana, Tanya, Tinah...
I silently succumbed to it all,
like one who accepts the height and weight of a stranger
at the first meeting.
I hit the gym that winter not to lose the last connection with the one,
who articulates words through my mouth...
And when I asked my trainer, “Where do my lost kilos go?”
he begged me to spare a simple guy like him from tough questions
and joked to the best of his ability, “Aren’t you happy just to disappear?”


Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ՏԱՂ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ

Նախ նրանք թարգմանում են մարմինդ,
հետո՝ բանաստեղծություններդ,
ապա մեկնում են մի պատահական առավոտ՝
քեզ թողնելով ծանոթ բառիդ առաջ
անճանաչելիորեն մերկ,
անօգնական ու տագնապած,
մեկը, որ անծանոթ լեզվով խոսող քաղաքում
հարձակված շանը չգիտի ոնց սաստել։



ODE TO THE TRANSLATORS


First, they translate your body, then your poems,
finally, they depart in an accidental morning
leaving you unrecognizably naked
in front of your own words, worried and helpless,
as a stranger who doesn’t know
how to calm down a barking dog in a foreign-speaking city.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ԴԻՏԱԿԵՏ. ՉՈՐՍ ՏԱՐԵԿԱՆ ԷԻ

Հորս ուսերի բարձրությունից
արտագաղթը
ձգվող դատարկությունն է
մարդկանց ու թռչունների արանքում։


VIEWPOINT։ I WAS FOUR


From the height of his father's shoulders
emigration
is a stretching emptiness
between humans and birds.




Translated by the author

Տաթեւ Չախեան: ԱՆԱՆՁՆԱԳՐԱՅԻՆ

Զարմիկս կարդաց ծննդավայրս՝ «Չեխոսլովակիա»
ու կարգին հռհռաց.
«Սենց երկիր չկա, դու ոչ մի տեղ ես ծնվել, դու չկաս»:
Լեզուս կուլ գնաց,
կապտեցի ամուր կապված բարուրի պես,
որ թողել են պատմության պատահական աղբանոցում
ու գնացել:
Հիմա նույն տեղում բարեկարգ այգի կա,
ուր շների հետ զբոսնում են ինձ նմանները,
ում պատմությունը, փոխնակ մոր պես, չի ճանաչում:




unIDentical


My cousin read my birthplace — “Czechoslovakia”
and mockingly cackled,
“There is no such country, you were born nowhere, you don’t exist.”
I swallowed my tongue,
I went blue as an infant too tightly swaddled
abandoned on history’s doorstep.
Now, in this place, there is a beautiful park
where people like me walk their dogs,
people who are not recognized by history
as by a surrogate mother.


Translated by the author

New book release: Armenian Contemporary poetry collection in Hungarian

Kortárs örmény versek
(Blénesi Éva szerk.)
Lector Kiadó , Megjelenés: 2023. január 13.



Bővebb ismertetőA kétnyelvű antológia szerzői: Husik Ara, Vahe Arsen, Anush Aslibekyan, Nerses Atabekyan, Shushan Avagyan, Peter Balakian, Krikor Beledian, Tatev Chakhian, Diramerján Artin, Keith Garebian, Eduard Harents, Anahit Hayrapetyan, Lola Koundakjian, Vahram Martirosyan, Noushik Mikayelian, Anna Muradyan, Nora Nadjarian, Hermine Navasardyan, Marine Petrossian, Armen Shekoyan. Magyar nyelvre Fenyvesi Orsolya, Gerevich András, Kaáli Nagy Botond, Kali Kinga, László Noémi, Szabó T. Anna és Tábor Ádám fordította a verseket.
Versantológiánk a kortárs örményországi és diaszpórabeli örmény költészet azon számottevő kortárs képviselőinek munkáiból válogat, akik műveikkel jelentős sikereket értek el a hazai és a külföldi rangos fórumokon, és akiknek az írásai fordításban is megjelentek különböző nyelveken. Könyvünket abból a meggondolásból terveztük kétnyelvűre, hogy ezzel is hozzájáruljunk a magyarországi és az erdélyi kisebbségi magyarörmény közösségek nyelvének ápolásához. A válogatás korántsem a teljesség igényével készült, sokkal inkább azzal a szándékkal, hogy betekintést nyújtson a mai örmény irodalmat jellemző tendenciákba, és közel hozza az alkotókat az örmény költészet és kultúra iránt érdeklődő magyar olvasókhoz.




Contemporary Armenian Poems
(Éva Blénesi ed.)
Lector Kiadó , Publication date: 13 January 2023.


Artists of the bilingual anthology: Husik Ara, Vahe Arsen, Anush Aslibekyan, Nerses Atabekyan, Shushan Avagyan, Peter Balakian, Krikor Beledian, Tatev Chakhian, Diramerján Artin, Keith Garebian, Eduard Harents, Anahit Hayrapetyan, Lola Koundakjian, Vahram Martirosyan, Noushik Mikayelian, Anna Muradyan, Nora Nadjarian, Hermine Navasardyan, Marine Petrossian, Armen Shekoyan. The poems were translated into Hungarian by Orsolya Fenyvesi, András Gerevich, Botond Kaáli Nagy, Kinga Kali, Noémi László, Anna Szabó T. and Ádám Tábor.


Our poetry anthology is a selection of works by notable contemporary representatives of contemporary Armenian poetry from Armenia and the diaspora who have achieved significant success in prestigious forums at home and abroad, and whose works have been translated into various languages. We have designed our book to be bilingual in order to contribute to the cultivation of the languages of the minority Hungarian-Armenian communities in Hungary and Transylvania. The selection is by no means intended to be exhaustive, but rather to provide insight into trends in contemporary Armenian literature and to bring the authors closer to Hungarian readers interested in Armenian poetry and culture.

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ։ Տարի մըն ալ

 Տարի մըն ալ

Վախերով -- վատերով -- վէրքերով

Ջանացինք ապրիլ

Քանի հոգի էինք

Քանի հոգի մնացինք

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ

26.12.2022

POETRY INTERNATIONAL - 25th Anniversary Edition

We are thrilled to share that the issue is out, containing a portfolio of contemporary Armenian poets from around the world.

We would love to encourage PI by asking that you purchase copies of this 25th anniversary issue for yourself and your family/Friends, the link is:
https://www.poetryinternationalonline.com/25th-anniversary-issue-table-of-contents/?fbclid=IwAR1thUOYvb0IZopy2Xzu0i5RDgHlBT-6pU4dfAhRBBvhkW80oXbLNOSLac8


Contemporary Poets of the Armenian Diaspora,
edited by ARTHUR KAYZAKIAN & LOLA KOUNDAKJIAN

VAHÉ GODEL, The Law of Numbers/La Loi Des Nombres
SONA VAN, Before the Magi Had Even Reached Bethlehem/ԵՐԲ ՄՈԳԵՐԸ ԴԵՌ ՉԷԻՆ ՀԱՍԵԼ ԲԵԹՂԵՀԵՄ
ANA ARZOUMANIAN, No Lyricism/Nada de Lirismo
ARAM SAROYAN, Saroyan & Minasian
GREGORY DJANIKIAN, Even for the Briefest Moment
ARMEN DAVOUDIAN, Exodus
NORA BAROUDJIAN, On Stage/ԲԵՄԻ ՎՐԱՅ
PETER BALAKIAN, What’s Up
NORA NADJARIAN, Carousel


Many thanks, 

Lola and Arthur (guest editors)