Mariné Petrossian: ԵՐԵՎԱՆԸ ՄԵԾ ՔԱՂԱՔ Է/YEREVAN IS A BIG CITY

Click to hear YEREVAN IS A BIG CITY read by the author,Mariné Petrossian.

ԵՐԵՎԱՆԸ ՄԵԾ ՔԱՂԱՔ Է
YEREVAN IS A BIG CITY

Բաղրամյանը սառած է,
մութի մեջ դժվար է ժպտալը, երբ քեզ ոչ ոք չի նայում,
այսօր դեկտեմբերի քսանմեկն է, ամենաերկար գիշերը,
չեմ ուզում տուն գնալ։

Գիտես՝ ես տեսնում ու չէի տեսնում քո լարված հայացքը,
որովհետեւ ուրախությունն այնքան շատ էր՝ բաժակը շրջում էի գլխիվայր, բաժակը մնում էր լիքը,
հետո դարպասներն սկսեցին փակվել, բայց ես չէի հասկանում, որ դրանք փակվում են անվերադարձ,
ես նույնիսկ հիմա ցավ չեմ զգում, որովհետեւ այն, ինչ զգում եմ, բոլորովին նման չի ցավի։

Ինձ թվում է՝ ես իմ անցյալը տեսել եմ երազում՝
շոգը, խաղաղությունը, գիտական կոմունիզմը, գրական երեկոները Գրողների տանը,
իսկ իրականում Երեւանը ձմեռային քաղաք է
Հայաստան ձյունոտ երկրում

Ուշ է, այնքան ուշ է, որ նույնիսկ մոմերը չեն վառվում,
բայց ես գիտեմ՝ այնտեղ, քարերի հետեւում, մարդիկ կան,
նրանք չեն քնել, բոլորն արթուն են,
եւ նրանց բոլորի ներսում հույսն է սեւանում արեւածաղկի նման։

Այսօր դեկտեմբերի քսանմեկն է՝ ձմեռային արեւադարձ,
ինձ թվում է ես իմ անցյալը տեսել եմ երազում՝
շոգը, խաղաղությունը, զգացողությունը, որ աշխարհը մեծ է, որ ժամանակի գետը հոսում է ինչ□որ տեղ հեռվում,
այսօր այն հոսում է իմ պատուհանի տակով,
եւ նրա շիթերից պատուհանիս ապակիները փշրված են։

Ես չեմ ների, որ դու այդքան վախենում ես ցավից,
որ դու նահանջը նախընտրեցիր պարտությանը,
բայց ես ցավ չեմ զգում, որովհետեւ այն, ինչ զգում եմ, բոլորովին նման չի ցավի,
եւ որովհետեւ իմ ներսում հույսն է սեւանում արեւածաղկի նման։

Երեւանը ձմեռային քաղաք է, աշխարհի ամենալուռ քաղաքը,
երբ խավարը թաց շերտով քսվում է հոգուդ,
ավելորդ են դառնում բառերը, ճիչերը, աղմուկը, թերթերը,
մնում են Բաղրամյան սառած պողոտան ու գիշերը։

Լուսինը լրիվ է, ինչպես ուրախությունը, որ ապրում էր սրտիս մեջ,
բաժակը խփում էի քարերին, բայց բաժակը միշտ լիքն էր, միշտ ավելի ու ավելի լիքը,
մեր հայրենիքն ուրախության օրորուն դաշտերն են,
բայց մենք չենք ապրում մեր հայրենիքում։

Վաղը նոր տարի է, հինն ավարտվեց երկաթե դռան շրխկոցով,
մենք գուցե այլեւս չհանդիպենք,
Երեւանը մեծ քաղաք է, նրանում տեղ կա եւ հանդիպման համար, եւ բաժանումի։

Ուրախությունն ապրում է քարերի մեջ, մարմնի մեջ ու բառերի,
բայց սիրտ կա, որ ուրախություն չի պահում, եւ բառեր կան, որոնցից փչում է ցուրտը մահվան,
ես ուրիշ տեղ չունեմ գնալու, ինձ մնացել է այս լռակյաց քաղաքը,
որ դատարկ չի, բայց նման է դատարկ հրապարակի։

Տարին ավարտվեց, ձմեռը շարունակվում է,
բայց ձմեռը կավարտվի, գարուն կգա, գարունը հետ կգա, ես ուզում եմ ապրել մինչեւ գարուն,
ուզում եմ ջրերը բարձրանան, թրջեն փեղկերն ու փշրեն ապակիները պատուհանիս,
վաղը նոր, բոլորովին նոր տարի է, ես վաղն ուրախ եմ լինելու՝ առավոտյան, կեսօրին եւ միշտ։

Երեւանը մեծ քաղաք է, նրանում տեղ կա քեզ համար, անգամ եթե դու քայլում ես սառած փողոցով եւ չգիտես ուր գնալ,
ճանապարհները բաց են՝ դեպի հարավ, հյուսիս, արեւմուտք եւ արեւելք,
բոլոր ճանապարհները բաց են, բայց չկա ծանոթ ոչ մի փակուղի,
թեեւ սա քաղաքն է, ուր ես ծնվել եմ։

Սա քաղաքն է, ուր ես ծնվել եմ, բայց սա ուրիշ քաղաք է,
առավոտները սառն են մետաղի պես, քարերն անանուն են ու անգիր,
ժամանակի գետը հոսում է այնտեղով, ուր առաջ Գետառն էր հոսում,
եւ նրա սառցե շիթերից պատուհանիս ապակիները փշրված են։

Հունվարն է, բայց ոնց որ գարուն լինի,
մետրոյի Երիտասարդական կայարանում փոքրիկ մուրացիկը կանգնել ու համառ նայում էր դեմքիս,
բայց ես նրան ոչինչ չտվեցի։

Մուրացիկները կյանքի նշան են,
կյանքի, որ հոսում է պղտոր առվի նման,
գարնան պղտոր առվի նման՝ մութ գիշերի միջով։

Արեւը մայր է մտնում, հետո նորից բարձրանում է արեւը,
բայց մետրոյի Երիտասարդական կայարանում նույն գոլ կիսախավարն է։

Կիսախավարն այլեւս զգացողություն է,
Ինչպես զգացողություն է արդեն Երեւանի ձմեռը։
Երբ առարկաները չունեն հստակ սահման,
եւ տագնապը լուծված է օդի մեջ, ինչպես աղն է լուծվում գոլ ջրում։

Ո՞վ կվերադարձնի ինձ իրերի ամառային մերկությունը
եւ կարմիր ծուխը, որ Բաղրամյանի մայթերն էին արձակում օգոստոսյան արեւի տակ։

Մուրացիկները նոր Երեւանի զավակներն են,
գուցե նրա՛նք պատմեին ինձ այն, ինչ փնտրում եմ,
բայց ես նրանց վախենում եմ հարցնել։

Ես ամռանն եմ ծնվել, օգոստոսին,
շոգը Բաղրամյանի շիկացած մայթերից բարձրանում՝
կեսօրին Արաբկիրի 8 փողոցում անհնար էր դառնում շնչելը։

Բայց Հայաստանի մայրաքաղաքում այլեւս ամառ չի անում,
առարկաները մառախուղի մեջ են, եւ մարդիկ նման են ձկների։

Ես դրսից, բոլորի պես, նման եմ ձկան,
բայց ներսից արեւածաղկի սեւացած դաշտ եմ,
հունվարի 7-ն է, տասնյոթ օր է՝ խոսում եմ, բայց նոր միայն հոգնեցի։

Քեզ արդեն մոռանում եմ, վաղը լրիվ կմոռանամ,
Ֆրանսիայի նախագահը հեռվում մահանում է,
բայց ես Ֆրանսիայի նախագահը չեմ,
ես չեմ մահանա։


This piece has previously appeared in the volume Կանոնական պատմություններ (Canonical Stories), published in Yerevan in 1998.

____________________________
YEREVAN IS A BIG CITY
Translated by the author in collaboration with Margarit Tadevosyan.

Baghramyan Avenue is frozen over.
It is hard to smile in the dark when nobody can see you.
This is the longest night, the 21st of December.
And I don’t want to go home.

Now I understand the tension in your eyes;
yesterday I did not see it.
Yesterday all the goblets were filled with joy,
I turned them upside-down, still they were filled with joy;
then suddenly all the gates began to close;
they were closing forever, but I did not now that,
and I didn't feel pain.

The past is unreal, as if in a dream.
Summer, peace, scientific communism
are all unreal, as if in a dream.
The real Yerevan is a dark city frozen over.

It is late, too late, all the candles are blown out,
yet I know there are people behind these walls.
They can’t sleep. In their hearts
hope is turning black like a sunflower.

This is the longest night. They call it winter solstice.
The past is unreal, as if in a dream.
Summer, peace, scientific communism
are all unreal, all in the past.
Just like the feeling that the river of time
flows somewhere in the distance.

The river of time is no longer far away,
it flows right beneath my windows now;
all the glass in my windows is shattered.

I will not forgive you your being afraid of pain,
I will not forgive you your preferring retreat to failure,
I feel no pain,
I simply can’t sleep. In my heart
hope is turning black like a sunflower.

The moon is full like the goblets that were full of joy.
You could throw them to the ground and they wouldn’t break.
We were all born to live in the country of joy,
why are we banished from it?

Soon it is New Year.
The old year left me banging shut the door.
Maybe we'll never meet again,
Yerevan is a big city, big enough for us to part forever.

The old year is over, yet the winter is not.
I want to live to see the spring coming,
the river overflowing its banks, shattering the glass of my windows.
I want to live to be happy.

Yerevan is a big city,
big enough to shelter you
when you are frozen and there is no place you want to go.

This is no longer the city where I was born,
this is a new city frozen over.

In the metro station a child-beggar stares at me stubbornly,
but I will give him nothing.
Is the sun rising or setting?
You can’t tell in this metro station’s everlasting twilight.

All the passengers you see are gloomy.
Don’t ask them why.
Yerevan is a city of everlasting winter,
the anxiety is dissolved in its air like salt.

Who will give me back the city where I was born?
Shall I see again the blue of its summer sky?
Maybe the beggar could answer my question,
but I do not ask him.

I was born in the summer, the 16th of August.
It was long ago. There are no more summers.
Yerevan is a city of everlasting winter,
and people look like fish.

If you look at me, I am like a fish.
If you cut my heart open with a knife,
I am a field of ripe black sunflowers under gloomy sky.

Copyright 2005 Mariné Petrossian

You can find this poem in Emily Artinian's limited edition artist's book, “From Ararat to Angeltown," London, 2005.

Some notes for the reader of the English version, to explain why it is shorter than the Armenian one/ You see, I don't feel myself obliged to translate every word, every line, not even every metaphor or simile. A poem is never a mere total of its parts, and I'm sure I will never get the same poem if I simply translate all of its parts into another language. Actually you can never translate a poem, you have to write it anew. And this is exactly what I always do - I write my poems anew, using the means of another language - often excluding some lines or including new lines, when necessary. - M.P.