Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Եթէ ծուռ նստենք, բայց խօսենք շիտակ.
Եթէ նաւ՝ ապա չոր ժայռի վրայ,
Եթէ գաւ՝ ապա արցունքով լեցուն,
Եթէ հող՝ապա քարացած ահից,
Եթէ քար՝ապա ճչացող ցաւից,
Հզոր մի ոգի, որ չունէ՜ր մարմին,
Եզակի որակ՝ առանց քանակի,
Քաջարի սպա՝ առանց բանակի,
Պաշտամունք՝ հնի ու աւերակի…
Եւ ի՞նչ էինք մենք
Ու երկիրը մեր,
Թէ շիտակ նստած՝ծու՜ւռ խոսենք անգամ,
Զբոսաշրջի՜կ իր հայրենիքում,
Հիւր՝իր սեփական օջախ ու յարկում.
Գետ, որի լոկ մի ափին ենք նայում,
Լեռ, որ հեռուի՛ց է միայն երևում,
Անժողովուրդ հո՛ղ,
Անհող ժողովո՛ւրդ
Եւ ցրուած հուլունք, Որ չէր ժողովում:
Մենք խո´ւլ ենք կիսով.
Ամէն մի նոր ձայն թէև շուտ լսում,
Բայց անկարո՜ղ ենք ետևից գնալ.
Մեր ականջներում
Հայոց պատմութեան քաո՜սն է խշշում՝
Փնտռելով խօսքեր դառնալու հնար:
Մենք կա´ղ ենք կիսով,
Քանզի ո՜ւր էլ մեր մի ոտքը դնենք՝
Սուրիոյ աւազին,
Փարիզի մայթին,
Նեղոսի ափին…
Մեր միւս ոտքը
Խրուած է Մասիս լերան ձիւնի մէջ,
Եւ մենք չե՜նք քայլում,
Մենք տեղ չե՜նք հասնում՝
Գծում ենք միայն
Մեր պանդխտութեան շրջագիծն անել՝
Մասիսի շո՜ւրջ ենք պտըտուում անվերջ…
Մենք կոյր ենք կիսով.
Միշտ թաց է եղել մեր աչքն արցունքից,
Եւ աղո՜տ ենք մենք տեսնում,
Անկատա´ր.
Մի ձեռքո՜վ ենք մենք կառուցել միայն,
Ստիպել են զէնք բռնել միւսով՝
Պատերա՜զմ էր մեր հողում անդադար:
Մենք հա՛մր ենք կիսով.
Քանի՜ անգամ են կտրել մեր լեզուն,
Մեր մտածածը չասելու համար…
Որ չուրախանա՛նք մեր ուրախութեամբ,
Չհպարտանանք մեր հպարտութեամբ
Ու… չսգանք մեր զոհերն անհամար:
Արայի պէս ենք մենք սիրահարուում.
Մեզ թւում է միշտ,
Թէ սիրով տարուած՝մեր հողն ենք լքում
Եւ… վախենո՜ւմ ենք նոր Շամիրամից.
Կէս ուղեղո՛վ ենք աշխարհն ընկալում՝
Մթագնե՜լ է կէսն
Անեծքի՜ց,
Ցաւի´ց…
Մենք կէս,
Կէս ենք մենք,
Չլինէինք կէս՝
Հայ կը լինէինք,
Եւ ոչ թուրքահայ,
Կամ ֆրանսահայ.
Կամ Արաբահայ,
(Իսկ վաղն աստղահայ
Եւ կամ լուսնահայ…)
Կէս ենք,
Երկճեղքուած,
Կիսուած,
Երկգագաթ
Մեր խորհրդանիշ սո՜ւրբ լերան նման…
Բայց վկայ ճեղքուած Մասիս լեռը մեր,
Վկայ մեր կէսը մորթուած Տէր Զօրում
Եւ այն կէսը,
Որ ես եմ,
Դո՛ւ և նա՛,
Մենք կը միանանք
Մենք կ’ամբողջանանք,
Կը գտնենք մի օր
Լրիւ դառնալու հնա՛րն անհրար:
Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Փո՛քր,
Լեռների ծերպից սուրացող այն քարի՛ նման,
Որ դաշտում ընկած ժայռի ո՛ւժն ունի.
Փո՛քր,
Լեռնային մեր գետերի պէս,
Որոնք վիթխարի ո՛ւժ են ամբարել,
Անծանօ՜թ՝
Հովտի ծոյլ-ծոյլ գետերին:
Մենք փո՜քր ենք, այո,
Փո՛քր ենք,
Բայց ինչպէս գնդակը՝փողո՛ւմ,
Ինչպէս կաղնու սերմն՝արգաւանդ հողում
Ոսկու մի հատի՛կ,
Որ վերևի՛ց է նայում
Կապարի ու թուջի քաշին.
Մենք փո՜քր ենք,
Սակայն համեմունք ենք մենք…
Ա՛ղն այն մի պտղունց,
Որ հա՜մ է տալիս մի ամբողջ ճաշի…
Մենք փո՜քր ենք, այո՛,
Ձեզ ո՞վ էր ասում,
Մեզ սեղմէ՛ք այնքան,
Որ մենք ստիպուած…ադամա՜նդ դառնանք.
Ո՞վ էր ստիպում՝
Մեզ աստղերի պէս ցիրուցա՜ն անէք,
Որ միշտ մե՛զ տեսնէք՝
Ուր էլ որ գնաք…
Մենք փոքր ենք,
Սակայն մեր երկրի նման,
Որի սահմանը
Բիւրականից մինչ Լուսի՛ն է հասնում,
Եւ Լուսավանից մինչև Ուրարտո´ւ…
Փո՛քր,
Այն հրա՜շք ուրանի նման,
Որ դար ու դարեր
Փայլո՜ւմ է,
Շողո՜ւմ,
Սակայն չի՜ հատնում…
WE…
And what were we
And our land?
Let us stand tall, and tell the truth! If a vessel -- then on dry rock;
If a cask – then full of tears;
If soil – then petrified by fear;
If stone – then screaming with
pain;
A mighty spirit, devoid of body;
A unique quality, devoid of quantity;
Valiant, yet without army,
A creed of antiquity and relics…
And what were we
And our land?
Even if we told the truth, standing tall --
Tourists all, in our own homeland;
Guests in our own home and hearth;
River, with only one bank in our view;
Mountain, visible only from far;
Land without people;
People without land,
And scattered beads, that never
gather.
We are half deaf,
Though acutely aware of any new sound,
Yet unable to fall in line and follow; In our ears,
Rumbles the chaos of Armenia’s history
Trying to turn into clear words.
We are half lame,
For wherever we set foot --
On Syrian sand,
On a Paris sidewalk,
On the banks of the Nile,
Our other foot
Is sunk in the snow of Masis Mountain,
And we do not walk,
We do not reach,
We only trace The closed circle of our exile
Wandering endlessly around Masis…
We are half blind;
Our eyes were always wet with tears,
And we see things in a mist,
Incomplete;
We have built only with one hand,
Forced to hold a weapon with the other,
With incessant warfare on our land.
We are half mute;
They have cut off our tongue so many times,
Preventing us to speak our thoughts… So that we may not rejoice in our joy,
To stand proud with our pride And… not to mourn our countless dead.
We fall in love like Ara;
It always seems to us,
That we leave our land with feelings of love
And… the fear of a new Semiramis.
We are assessing the world with half a brain,
The other half has gone dark
With curses
And pain…
Bisected --
We are halved, Had we not been half,
We would be Armenian,
Not Turkish-Armenian, Not French-Armenian,
Or Arab-Armenian,
(And tomorrow, Star-ArmenianOr Moon-Armenian…)
We are half,
Bisected,
Split,
Bi-summitted
Like our Mountain, our sacred symbol…
But, as our split Masis Mountain is our witness,
As our half, slaughtered at Der Zor is our witness, And that half, Which is me,
Which is you, and the other,
We shall unite
And become whole,
Finding someday the unattainable way Of becoming one…
We are small, yes,
Small,Like a stone breaking loose from a mountain top,
That has the clout of a rock fallen in a field;
Small,Like our mountain streams,
that have dammed up enormous might,Unknown
To the languid rivers of the valley.
We are small, yes,
We are small,
But like the bullet in the barrel,
Like the seed of the oak tree in fertile soil,
A nugget of gold,
That looks from above
Upon lead and tin;
We are small,
But we are spice…
That pinch of salt,
That gives taste to an entire meal …
We are small, yes --
Who told you
To squeeze us with such force
That … turned us into diamonds?
Who forced you
To scatter us like
stars,
So that you always see us
Wherever you go…?
We are small,But, like our country,
whose boundary
Stretches from Biurakan to Luna, the Moon, and from Lunavan to Urartu…
Small,
Like that awesome Uranium, Which, for century after century
Radiates
Emitting its light
With no end in sight…
………………….GEVORG EMIN
Translated by Tatul Sonentz
