Showing posts with label Yeghishe Charents. Show all posts
Showing posts with label Yeghishe Charents. Show all posts

Monday, June 28, 2021

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ։ ԳԱԶԵԼՆԵՐ

1

Կապույտ բաժակը հոգեթով դու խմիր,
Սիրտդ լցվի թող հեքիաթով – դու խմի՜ր

Իրիկնային երկինքը բիլ թող անվերջ
Հոգիդ լցնի կապույտ կաթով – դու խմի՜ր:

Թող լո՜ւռ լինի. անրջավոր ու տրտում -
Կապույտ բաժակը հոգեթով դու խմիր:
2
Իմ խոսքերը կարկաչում են կապույտում,
Կարկաչում են ու կանչում են, կապույտում:

Կարոտներ կան, որ անմարմին ու տրտում -
Միայն շշուկ ու հնչյուն են – կապույտում:

Երազներ կան, որ կարոտներ են միայն,
Լո՛ւյս կարոտներ, որ կանչում են կապույտում…

3
Ո՞ւմ եմ երգում. ի՞նձ, թե՞ քեզ – չգիտեմ.
Իմ երգում ինձ կգտնե՞ս – չգիտեմ:

Թե՞ ես ի՜նձ եմ որոնում, բայց գտնում եմ քեզ.
Կորցրե՞լ ենք արդյոք մեզ – չգիտեմ:

Գուցե ե՜ս եմ` քո երգում, գուցե ի՜նձ ես դու երգում.
Ո՞ւմ ես երգում. ի՞նձ, թե՞ քեզ – չգիտեմ…

4
Կա հոգու մեջ ու աշխարհում – մի ոսկի օղակ:
Բռնկվում է նա ու մարում – մի ոսկի օղակ:

Ո՞վ չի գտել – ժպտալո՛վ, ժպտալո՛վ -
Անդուլ վազքի ճանապարհում – մի ոսկի օղակ…

Բայց ես ինչո՞ւ, քու՜յր իմ, ինչու տրտմեցի այնքան,
Երբ բռնկվեց քո աչքերում մի ոսկի օղակ…
5
Դու կապույտը սիրեցիր – չգտար,
Սիրտդ դարձավ ձյունաձիր, – չգտար:

Երկինքներին` հեռավո՛ր, հեռավո՛ր`
Դու մանկորեն ժպտացիր – չգտար:

Կո՛ւյր աչքերից` աղոթքո՛վ, աղոթքո՛վ`
Մի քիչ կապույտ մուրացիր – չգտար…

6
Քո՛ւյր, զանգերի տխրության մի ղողանջ է քո հոգին:
Դղյակի մեջ մենության – բախտի կանչ է քո հոգին:
Եվ մենակ է, քույր-աղջիկ, այնքան մենակ ու տրտում.
Իրիկնային կապույտում մի ճաճանչ է քո հոգին…

Ո՞ւմ ես կանչում և ինչո՞ւ. զանգերը ո՞ւմ են կանչում.
Բայց չե՛ս գտնի, քո՜ւյր-աղջիկ, թող չկանչե քո հոգին…

7
Բոլոր խոսքերն իմ երգում – ճաճանչներ են լոկ:
Կապույտ միգում – ոսկեգույն ճաճանչներ են լոկ:

Քո աչքերից, քո դեմքից, քո լուսե երկրից
Ճառագայթված իմ հոգում – ճաճանչներ են լոկ

Իմաստ չկա, միտք չկա խոսքերում այս հին,
Բայց ինչո՞ւ են ամոքում – ճաճանչներ են լոկ…

8
Քո՜ւյր, իմ հոգին լուռ ու տարտամ – մի ստվեր է լոկ,
Դղյակի մեջ քո մենության – մի ստվեր է լոկ:

Եթե նայես կճանաչես, կտեսնես հանկարծ,
Որ ձևերիդ այնքա՛ն նման – մի ստվեր Է լոկ:

Գուցե ժպտաս, գուցե տրտմես, երբ զգաս, որ նա -
Եղերակա՛ն երկուության մի ստվեր Է լոկ…
9
Կղողաջեն օրերը քո – կմարեն.
Կկարկաչեն – մի երեկո կմարեն:
Ու ղողանջող օրերի մեջ երգված
Երազները քո լուսաճեմ – կմարեն:
Հե՛տ կնայես ու կճչաս կարոտից.
Ջինջ արցունքներ կճաճանչեն – կմարեն…

10
Մենք չգիտենք, քո՜ւյր իմ, մեզ կապույտը ո՞ւր կտանի.
Թե լուռ լինենք, լուռ ու հեզ – կապույտը ո՞ւր կտանի:

Նա – տրտմունակ մի կարոտ, նրա անունը սակայն
Ո՜չ դու գիտես, քո՜ւյր, ոչ ես, – կապույտը ո՞ւր կտանի…

Կորցրել ենք աշխարհի ճամփաները հին.
Իմ ո՛րբ ընկեր, քո՜ւյր իմ, մեզ կապույտը ո՞ւր կտանի…

11
Քո՜ւյր, ղողանջի՛ պես ճախրել ու գնալ, -
Հմայված ու հեզ – ճախրել ու գնալ…

Երկնքից – երկինք, իրիկվա մովում,
Անմարմին, անտես – ճախրել ու գնա՛լ…

Դեպի Ամենտի եզերքը կապույտ -
Քո՜ւյր, ղողանջի պես ճախրել ու գնալ…

12
Ինչ տրտում են զանգերը, քո՜ւյր, մայրամուտի, -
Զանգերը թաց ու ցողաբո՛ւյր մայրամուտի…

Ահա կույսերը գնում են աղոթելու.
Սգահանդես, տրտում թափոր մայրամուտի…

Լուսամփոփի պես կախվել է երկինքը բիլ
Հոգուս վրա – օ, սո՛ւրբ անդորր մայրամուտի…

13
Մահը, գիտե՞ս, մի լուսավոր առասպել է, քո՜ւյր,
Կյանքը այնքան մեղկ ու անգույն ու անբեր է, քո՜ւյր:

Մահը անուշ, անրջալույս տրտմություն ունի.
Կյանքը սակայն շաչող, փախչող, անհամբեր է, քո՜ւյր:

Կյանքի կանչը անկումների ազդարար է լոկ.
Մահը սակայն Կապույտ Երկրի մի բանբեր է, քույր…
14
Իրիկուն է, քո՜ւյր, – աչքերդ փակի՜ր,
Հոգնաբեկ, տխուր, – աչքերդ փակի՜ր:

Թարթիչներդ թող չթարթեն միգում.
Միգամած ու խոր աչքերդ փակիր:

Կոպերիդ տակ թող երազս թաղեմ.
Իրիկուն է, քո՜ւյր, – աչքերդ փակի՛ր…

15
Դիր մատներդ կույս՝ աչքերիս վրա, -
Հոգեվար հոգուս – աչքերիս վրա…

Հոգնեցի կապույտ մշուշից, մովից.
Դի՛ր մատներդ լույս – աչքերիս վրա…

Մահու պես քնքուշ դի՛ր մատներդ սուրբ -
Խոնջացած, անհույս աչքերիս վրա…

16
Իրիկունը ու կապույտը կանչեցին, քույր, -
Ճամփա ընկանք ոտաբոբիկ, երկնայի՛ն քույր…

Ու գնում ենք դեպի Հավերժը ամոքիչ.
Մահն է թեթև՛, մահն է բարի՛, անմարմին քույր…

Ետ չնայե՜ս, ետ չնայե՜ս թաց աչքերով,
Դու իմ վերջի՛ն, իրիկնայի՛ն, աստղայի՛ն քույր…

17
Որքան ցավ կա, որքան ցա՛վ կա այս կարոտում իրիկնային,
Ինչ տենչում ենք մի՞թե կտա այս կարոտը իրիկնային…

Թաց աչքերդ հովն Է շոյում շիրիմների փսփսուկով.
Թաց աչքերի՛դ գուցե գթա այս կարոտը իրիկնային…

Հսկումների պահը սուրբ Է.ժպտա՜, ժպտ՜ա, մահացող քույր,
Որ չհանի՛ քեզ Գողգոթա այս կարոտը իրիկնային…

18
Թող ապրի հոգին – կապույտ վանդակում.
Կան գանձեր անգին – կապույտ վանդակում:

Դու – ծարավ աղջիկ, կապույտը – գինի.
Դու – արբած մի կին – կապույտ վանդակում:

Ի՞նչ պիտի անես, ի՞նչ պիտի անես,
Երբ թափվի գինին կապույտ վանդակում…

19
Մարում է հոգիս, քո՜ւյր, քո աչքերում ու մեռնում է նա:
Մթնում է ահա քո կապույտ հեռուն – ու մեռնում է նա:

Մեռա՜ծ, մարած աստղ՝ նա ինչո՞ւ ընկավ երկինքները քո.
Նա ինչո՞ւ վառվեց երկրի խավարում – ու մեռնում է նա:

Շողի պես վերջին, աստղոտ երկնքից ընկած շողի պես`
Աչքերիդ վճիտ ցո՜ղն է համբուրում – ու մեռնում է նա…

20
Իրիկնային քո՜ւյր իմ հեզ, մեռելի՛ պես դու անցի՜ր,
Թող զանգերը օրհներգեն ու օրհնե՜ն քեզ, – դու անցի՜ր:

Վարդե՛ր թափեմ արծաթե, արծաթե աստղեր`
Դիակառքիդ, հոգո՛ւդ մեջ, դագաղիդ մեջ, – դու անցիր…

Մահատեսիլ ու անդարձ, օրերիս պես մի՛ֆ դարձած,
Անվերադա՛րձ, համրընթա՛ց, սգահանդե՛ս դու անցիր…

21
Կապույտ կարոտը գուրգուրեմ ու լռեմ.
Աղոթք անեմ, խունկեր բուրեմ – ու լռեմ:

Այն կարոտը, որ աչքերդ տվեցին,
Քո՜ւյր, հոգուս մեջ ողջագուրեմ – ու լռեմ:

Այն կարոտով իրիկնային ու անուշ -
Բոբիկ ոտքերդ համբուրեմ ու լռեմ…

22
Շրթունքներիդ հոգեվարքն է, քույր իմ, հեզ -
Աղո՜թք արա, որ աստղերի մեջ թաղեմ:

Քույր, շրթունքներդ արևին չերկարե՛ս.
Շունչդ սուրա, որ աստղերի մեջ թաղեմ…

Շրթունքներիդ դիակառքով, քույր իմ, ես
Հոգի՛ս, տարա, որ աստղերի մեջ թաղեմ…

23
Սիրո երգի կորած տողն ես հոգուս համար,
Սո՛ւրբ է կարոտդ` մոխրագես հոգուս համար:

Դու մի՛ֆ դարձած ու սրբացած մեռելների
Սուգը տոնող տրտում քո՜ղն ես հոգուս համար:

Իրիկնային մեռելոցի այս սուրբ պահուն -
Հի՛ն Կարոտի վերջին դողն ես հոգուս համար…

24
Քեզ կհասնեմ, քո՜ւյր իմ, ես – Ամենտի Երկրում:
Երբ հուշ դարձած կքնես – Ամենտի Երկրում…

Կհամբուրեմ, ջի՛նջ այնպես, շրթունքներդ ես,-
Կհամբուրեմ, քո՜ւյր իմ քեզ – Ամենտի Երկրում…

Մեռած աստղի լույսի պես, որ ժպտում Է մեզ -
Դու իմ հարսը կլինես-Ամենտի Երկրում…

25
Կմոտենանք մի իրիկուն Հավերժական Կապույտին
Կմոտենա երկրի հեռուն Հավերժական Կապույտին…

Վերջի՜ն սիրով կհամբուրեմ քո ոտները հոգնաբեկ.
Դու կմեռնես`նայվածքդ հեռուն`Հավերժական Կապույտին…

Եվ մարմինը քո խնկաբույր – հնամենի խունկեղեգ -
Կայրեմ որպես զոհաբերում – Հավերժական Կապույտին…

Կարս, 1916թ. 
Մոսկվա, 1917թ.

Wednesday, July 06, 2016

Եղիշե Չարենց։Մեր լեզուն

Մեր լեզուն ճկուն է ու բարբարոս,
Առնական է, կոպիտ, բայց միևնոյն պահին
Պայծառ է նա, որպես մշտաբորբոք փարոս,
Վառուած է հըրով անշէջ դարերում հին:

Եւ վարպետներ, խոնարհ ու հանճարեղ,
Յղկել են այն դարեր, որպէս մարմար,
Եւ փայլել է նա մերթ, ինչպէս բիւրեղ,
Մերթ կոպտացել, ինչպէս լեռնային քար:

Բայց միշտ պահել է նա իր կենդանի ոգին,-
Եւ եթե մենք այսօր կոտրատում ենք այն մերթ-
Այդ նըրանից է, որ ուզում ենք մեր
Նոր խոհերի վըրայ ժանգ չըչոքի:

Այդ նըրանից է, որ մեր այսօրուայ ոգուն
Այլևս չի կարող լինել պատեան
Ո՛չ Տէրեանի բարբառը նըւագուն,
Ո՛չ Նարեկի մրմունջը մագաղաթեայ:

Եւ ո՛չ անգամ Լոռու պայծառ երգիչ
Թումանեանի բարբառը գեղջկական,-
Բայց նա կը գայ - լեզուն այս երկաթեայ բերքի
Եւ խոհերի այս խո՜ր ու երկրակամ...

Wednesday, January 15, 2014

Եղիշէ Զարենց։ Ծիածանը


1.

Լուսամփոփի պէս աղջիկ՝ Աստուածամօր աչքերով, 
Թոքախտաւոր, թափանցիկ, մարմինի պէս երազի, 
Կապո՛յտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի պէս հոգեթով, 
Լուսամփոփի՜ պէս աղջիկ ...

Ես ի՞նչ անեմ, ի՞նչ անեմ, որ չմեռնի իմ հոգին, 
Որ չմարի իմ հոգին քո ակաթէ աչքերում. 
Ես ի՞նչ անեմ, որ մնայ ծիածանը երեքգոյն, 
Որ չցնդի, չմարի՜ իմ հոգու հեռում ...

Լուսամփոփի՜ պէս աղջիկ՝ Աստուածամօր աչքերով, 
Թոքախտաւոր, թափանցիկ, մարմինի՜ պէս երազի, 
Կապո՜յտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի՜ պէս հոգեթով, 
Լուսամփոփի՜ պէս աղջիկ ...


2.
Երեք գոյն կայ երազային քո երկրում -
Երեք գոյն:
Թափանցիկ են այն գոյները քո երկրում -
Քո հոգում: 

Դու ժպտում ես, քո լուսաւոր աչքերում -
Երեք փայլ. -
Ու բացւում է, կապո՛յտ աղջիկ, քո հեռուն
Լուսավառ: 

Եւ տեսնում եմ դղեակներդ երկնահուպ,
Գմբէթներդ սէգ:
Եւ յիշում եմ ոսկեծաղիկ մի ասուպ,
Որ ընկաւ երէկ: 

Ու լսում եմ, որ իրիկուայ մշուշում,
Անձրևից յետոյ,
Իրիկնային զանգակներն են կարկաչում
Ու կանչում են գոհ: 

Եւ տեսնում եմ, որ դաշտերիդ, լճերիդ,
Լո՜յս երկրիդ վրայ -
Ահա իջել է անապակ ու վճիտ
Մի կապոյտ հիմա: 

Ու տեսնում եմ իրիկնային կապոյտում
Բռնկուած կրկին -
Գմբէթներիդ երկնասլաց ու ժպտուն
Խաչերի ոսկին...

Եւ երազի պէս պարուրւում է յանկարծ
երկիրդ իմ հոգում,
Ջինջ երկիրդ` աչքերիդ մէջ - միգամած

Իրիկուն...

3.


Երեք ճաճանչ, երեք երանգ, երեք գոյն,
Որ անցան —
Քո՜յր, կապել են քո աչքերում, իմ հոգում—
Ծիածան:

Sunday, November 03, 2013

ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ: ՍՈՆԵՏ ԱՌԱՋԻՆ

«Դոֆինը նա[յ]իրական»

11. VII. 1936. «Բ-եր»

Նա պառկած էր նախկին սեղանատան միգում
Հին սեղանի վրայ երկայնքն ի վար դրած
Իր դագաղում դեղին,- եւ ճակատին նրա
Քստըմնելի՝ հանգչում էր ծաղիկների մի կոյտ։

Մագաղաթի նման ողորկ, ապակեգոյն՝
Կարծես մաքրել էր մի անագորոյն կրակ՝
Պսպղում էր դէմքի ալաμաստրը բարակ,-
Եւ ո՛չ մի խոհ դէմքին, իμրեւ պատգամ ոգու։-

Ո՛չ մի խորհուրդ, աւա՜ղ, կամ մտորում չնչին.
Բիլ ապակուց ձուլած բարակ մատներն անգամ՝
Անկամ՝ կառչել էին մոռացութեան տենչին։

Մի՞թէ «դոֆի՞նն» էր այդ,- վերջին նայիրական
Արքայա՞զնը՝ ննջած դափնիների ներքոյ-
Արնաշաղախ՝ քաղած իր սեփական ձեռքով...

29.VII. 1936

Saturday, November 02, 2013

ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ: ՃԱՆԱՊԱՐՀ ԽԱՉԻ

(Իբրեւ տապանագիր)

Չե՞ն սահմանել սակայն - «Մահուամբ զմահ կոխեալ»-
Նոխազային պատգամն ՅաղթանակիՆ
այիրական պետե՛րը վաղվաղակի,
Որոնց ոգին տոկուն էր, որպէս պողպատ։

Յաղթանակի կանաչ դափնիները թողած
Հերոսներին զուարթ ժամանակի.-
Կոփելո՛ւ են ելել նայիրական ոգին,
Որ չըկոտրի ահից, - եւ ոչ՝ մահից՝ դողայ։

Հազարամեայ այդ նո՛յն խորհուրդը չէ՜ր արդեօք,
Որ քեզ հրեց անդունդը օրհասական,-
Օ, Աղասի, դոֆի՛ն մեր հերոսական...

Նո՛յնն է, սակայն սերունդը։ - Տե՛ս՝ վայրագ ու խանդով
Նախարարները նո՛յն նա[յ]իրական զարմի-
ա՛հդ են տօնում - հագած յաղթանակի՜ կարմիր...

4.XII. 1936
Երեւան

Tuesday, April 03, 2012

Armenian Poetry on BBC

On Easter Sunday, Anna Mkhitaryan will be reading a poem by Charents. The recording will be aired on BBC radio. Tune in at Poetry 2012: The Written World

Saturday, December 31, 2011

Եղիշէ Չարենց : Նոր տարուայ համար

Ես Նոր Տարի եմ մտնում, - բայց նոր ի՞նչ բանի
Ձգտում է սիրտն իմ տրտում...
...Մի հսկայ անիւ,

Անկախ կամքից իմ ու քո կամքից, Ղեկավա՛ր,
Շուռ է գալիս ու դառնում -- յաւիտեան ու յար ...

Ու դառնալու է անվերջ... մինչեւ չմնայ
Ո՛չ մի ձգտում, ո՛չ մի կամք -- աշխարհի վրայ ...

Օ, Նիրվանա տեւական, քե՛զ եմ անրջում, -
Իմ փոթորկոտ, իմ յախուռն օրերի վերջում...

1934, 31.XII գիշեր


For the New Year

I am entering a New Year – but for what new thing
Is my sad heart yearning…?

…An enormous wheel --

Inspite of my or your wishes, oh, Leader --
Keeps turning round – forever and ever…

And its turns shall be endless… it is all preset --
No more yearning, no more commands – on this planet…

O, everlasting Nirvana, of thee I fantasize --
At the close of my tempestuous, reckless days…

Yeghishe Charents
1934, Dec. 31, Night
Translated by Tatul Sonentz

Sunday, October 31, 2010

Quote for the month of October

Եղիշե Չարենց։ [ Վ. Մ. ]


Նա սիրում էր մեռնող քաղաքների տենդը
Եվ պատկերներ զարհուր և հռնդուն երգեր: -
Նա - պայքարող մարտի՞կ: - Դա լեգե՜նդ է,
Որ մռայլ մահով նա հավիտյան հերքեց: 


14.III.1930թ.




Written to the memory of Vladimir Mayakovskly

Thursday, August 12, 2010

Եղիշե Չարենց: [Օ՛, գրքերի աշխարհը ]



Օ՛, գրքերի աշխարհըտիեզերք է անեզր: —

Նրանք շա՛տ են ու բազմապիսի,
Յուրաքանչյուրն իր մեջ մի աշխարհ է ուրույն,
Եվ պատմում են նրանք մեզ աշխարհի մասին
Խոսքերով անկրկնելի և անագորույն: —
Կան անզգեստ գրքեր, կան պճնազարդ
Ֆոլիանտներ, որոնք սնամեջ են, ինչպես
Ասորական արքա Բալթասարը,
Որ պճնում էր իրեն պչրուհու պե՜ս:
Եվ անարվեստ գրքեր կան, որ բնության նման
Խառնիխուռն են թվում, խառնիճաղանջ,
Բայց գերում են, կապում մինչև ի մահ,
Եթե անխոնջ ոգով ու տքնությամբ ջանաս
Խորասուզվել, բանալ գաղտնիքները նոցա,
Նոցա ներքին դաշնությունն հասկանալ, —
Այդ գրքերը խոհի ամրոցներ են գոցած,
Եվ կբացվեն քո դեմ, եթե լինես անահ: —
Գրքեր կան, որ դրսից նման են հոյաշեն
Դղյակների, սակայն ներս ես մտնում դու երբ
Գաղջ՝ շնչում է դեմքիդ ամայության փոշին
Եվ սեղմում է կոկորդդ մի մեռյալ ձե՜ռք:
Անտառների նման գրքեր կան թանձր ու մութ,
Կան օվկիանի՛ նման անհուն գրքեր,
Կան զեփյուռի նման, նման քամո՛ւ,
Կան, որ գգվում են մեզ, ինչպես ձեռքեր: —
Ե՜վ սրինգի ձայնով, և՜ շեփորի,
Ե՜վ որոտի ձայնով կան գրքեր,
Եվ կան անձա՜յն գրքեր, որ լռին
Սրսկում են մեր սիրտը եղերական կրքեր...

Օ՛, գրքերի աշխարհըտիեզերք է անեզր: —

Ես սիրում եմ նրանց բազմախորհուրդ
Այս ինքնությունը դաշն, անկրկնելի,
Նրանց միջև եղած տարբերությունն այս խոր, —
Եվ բոլո՜րն, են նրանք ինձ սիրելի:
Արեգակի բոլո՜ր երանգների նման,
Տիեզերքի նման բազմալեզու
Ես սիրում եմ նրանց երփներանգ
Այս հուրերը կիզուն
Եվ բնության բոլո՜ր ձայների,
Եվ մարդկային կյանքի բուրմունքների բոլոր
Այս ճառագո՜ւմն եմ ես սիրում վերին...
Այս բո՜ւյրը մշտահոլով:
Եվ այս ամենը՝ մեծ մի դաշնություն կազմած,
Կազմած ուրույն մի կյանք, մի ինքնամփոփ աշխարհ
Մեր տների փայտյա դարակներում բազմած՝
Ապրում են լո՛ւռ կյանքով և կենդանի են հար:
Ես սիրում եմ նրանց լաբիրինթոսն այս լուռ,
Երանգնեոի՛, գույնի՛ շռայլությունն այս մեծ,
Ինձ սիրելի է միշտ-բազմազեղումն այս խոր...

Օ՛ , գրքերի աշխարհըտիեզերք է անեզր: —


Saturday, May 01, 2010

Եղիշե Չարենց։ ՄՈՐՍ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԵԼ


Հիշում եմ դեմքը քո ծեր, մայր իմ անուշ ու անգին,
Լույս խորշոմներ ու գծեր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ահա նստած ես տան դեմ, ու կանաչած թթենին
Դեմքիդ ստվեր է գցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Նստել ես լուռ ու տխուր, հին օրերն ես հիշում այն,
Որ եկել են ու անցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ հիշում ես քո որդուն, որ հեռացել է վաղուց,-
Ո՞ւր է արդյոք հեռացել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ո՞ւր է արդյոք հիմա նա, ո՞ղջ է արդյոք, թե մեռած,
Եվ ի՞նչ դռներ է ծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ երբ հոգնած է եղել, - երբ խաբվել է սիրուց -
Ո՞ւմ գրկում է հեծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Մտորում ես դու տխուր, - օրրում է թթենին
Տխրությունը քո անծիր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ արցունքներ դառնաղի ահա ընկնում են մեկ-մեկ
Քո ձեռքերի վրա ծեր, մա՜յր իմ անուշ ու անգին...

1920

"Gazel pour ma mère"


Je me souviens de ton vieux visage, mère douce et inestimable,
De tes rides et de tes traits de lumière, mère douce et inestimable.

Te voici assise devant la maison, l'ombre du mûrier vert
Projetée sur ton visage, mère douce et inestimable.

Ainsi assise, silencieuse et triste, tu te souviens des jours anciens,
Qui sont venus et allés, mère douce et inestimable.

Et tu te souviens de ton fils, parti depuis longtemps.
Où se sera-t-il éloigné, mère douce et inestimable?

Où sera-t-il en ce moment? Sera-t-il vivant ou mort?
A quelles portes aura-t-il frappé, mère douce et inestimable?

Quand il aura été las et trompé par l'amour,
Dans les bras de qui aura-t-il gémi, mère douce et inestimable?

Triste, tu médites, et le mûrier berce
ta tristesse sans fin, mère douce et inestimable.

Et des larmes amères tombent une à une
sur tes vieilles mains, mère douce et inestimable...


Traduction parue dans J.-C. POLET (éd.), Patrimoine littéraire. Auteurs européens du premier XXe siècle, vol. I: De la drôle de paix à la drôle de guerre (1923-1939), Bruxelles : De Boeck Université, 2002, p. 642-651 (article sur "Eghishè Tcharenz" avec choix de textes et une traduction inédite par V. Calzolari).

Saturday, March 13, 2010

Եղիշե Չարենց: [Գիշերը ամբողջ հիվանդ, խելագար]


Գիշերը ամբողջ հիվանդ, խելագար,
Ես երազեցի արևի մասին։
Շուրջս ո՛չ մի ձայն ու շշուկ չկար —
Գունատ էր շուրջս՝ գիշեր ու լուսին:
Ես երազեցի արևի ոսկին,
Տենչացի նրա հրաշքը խնդուն՝
Ուզեցի սիրել շշուկն իմաստուն
Արևանման, արնավառ խոսքի,—
Բայց շուրջս այնպես գունատ էր, տկար —
Խոսքեր չկային ու արև չկար...

Thursday, July 23, 2009

Եղիշէ Չարենց: ՀԱՅՐԵՆԻՔՈՒՄ

Ձիւնաապատ լեռներ ու կապոյտ լճեր:
Երկինքներ, որպէս երազներ հոգու:
Երկինքներ, որպես մանկական աչեր:
Մենակ էի ես: Ինձ հետ էիր դու:

Երբ լսում էի մրմունջը լճի
Ու նայում էի թափանցիկ հեռուն-
Զարթնում էր իմ մէջ քո սուրբ անուրջի
Կարօտը այն հին, աստղայի՜ն, անհո՜ւն:

Կանչում էր, կանչում ձիւնոտ լեռներում
Մէկը կարօտի իրիկնամուտին:
Իսկ գիշերն իջնում, ծածկում էր հեռուն,
Խառնելով հոգիս աստղային մութին...


Fatherland


Snow-wrapped mountains and blue lakes,
Skies like dreams of the soul,
Skies like children's eyes.
I was alone. You were with me.

When I heard the whispers of the lake,
And looked unceasingly into the distance,
There rose in me that old longing
For you, that dream, holy, star-filled, infinite.

In the clear evocative sunset
I called, called to the snow covered mountains;
Night fell, darkening the distance,
Mingling my soul with the starry dark.


Yeghishe Charents


TERRE ANCESTRALE

Terre ancestrale

Des lacs bleus et des montagnes
Ourlées de neige
Le ciel : une invention de l'âme
L'azur : un regard d’enfant

J’étais tout seul. Tu étais là.

Lorsque le lac a chuchoté
J’ai scruté tout l’horizon
Et ce désir ancien de toi
Est remonté,

Rêve béni, bourré d’étoiles,
Infini

Dans la lumière évocatrice du soleil qui se couchait
J’ai appelé, crié ton nom vers les montagnes enneigées,

Et la nuit tombant au loin
S’étendit
Mêlant mon âme
Aux ténèbres
Etoilées


Poème de Yeghishe Charents
traduit par Sylvie M. Miller

Thursday, June 04, 2009

Եղիշե Չարենց: Ռուբայաթ I

Ապրում ես, շնչում ես, դու դեռ կաս – բայց ամե՛ն վայրկյան դու ա՜յլ ես.
Անցյալ է դառնում քո ներկան – ու ամե՛ն վայրկյան դու ա՛յլ ես.
Բայց ներկան քո – հու՛նտ է գալիքի` մեռնելով – նա սնում է գալիքը,
Եւ այսպես - տևում ես դու երկար,- ու ամե՛ն վայրկյան դու ա՜յլ ես:



Yeghishe Charents
Rubayat I

You live, you breathe, you persist, but in continuous change you exist!
Your present dies in your past, and of continuous change you consist!
But your present is the route of your future, dying – it feeds in to your future,
And like this - you last, you persist, and in continuous change you exist!

Wednesday, October 15, 2008

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ: ՔԱՄԻՆ

Քամին,
Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:

Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի
Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:

Քամին,
Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.
Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:

Քամին,
Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:
Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի՛,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:

Փողոցները երկար,
Ու ձանձրալի, աշնան անձր—ների նման,
Փողոցները, որ կան,
Փողոցների ներկան,
Փողոցները` դաժան, անհրապույր, չարկամ, -
Որքան, որքան, որքան ահավոր են հիմա:

Քամին,
Աշնան քամին
Մոլորվել է այստեղ.
Մահվան սարսուռ առած վիրավոր է նա մի:
Ու կարող է հիմա ամեն արգելք քանդել
Քամին,
Աշնան քամին…

Հռնդում է,
Փնչում,
Ահեղացունց ցնցում ցուցանակները չոր.
Զրնգում են ահից պատուհաններն հնչուն,
Ու թռչում է քամին, - երկաթաթ— թռչուն, -
Զարհուրելի, զազիր փողոցների միջով…

Խելապտույտ, անմարդ փողոցներում կորած,
Զարհուրելի ոխով ու զայրույթով իրա,
Որպես ոսոխ տեսած մի վիթխարի հովազ,
Հայացքներում‘ փոշի — արնամուժ ավազ, -
Քամին, աշնան քամին հարձակվում է ահա
Անօգնական կքած բուլվարների վրա:

Օ, բուլվարի հիվանդ ծառերը որբ ու խենթ,
Ցնցոտիներ հագած պառավների նման, -
Ծվատում են նրանք դեղին մազերն իրենց,
Գլուխները ցնցում ու մորմոքում հիմա:

Ծառերը ծեր, հիվանդ,
Ծառերը ծուռ ու չոր,
Մուրացկանի նման ծառերը խեղճ ու մերկ.
Քամին ծեծում է ծեր գլուխները նրանց
Ու ճչում է մահվան չարագուշակ ճչով, -
Երբեք,
Երբեք,
Երբեք…

Օ, գթացեք հիմա.
Այդ ծառերին` խաչված բուլվարներին ամա,
Օ, փրկեցե՛ք նրանց հարվածներից քամու,
Որ բերում է նրանց մահվան մորմոք ու մահ:

Օ, գթացե՛ք հիմա.
Լսեք, լսեք, լսեք. -
Այս ահռելի, դաժան հոգ—արքի ժամին`
Պիտի դառնա, որ ձեր հոգինե՛րը խուժե -
Քամին,
Աշնան քամին…

1922

Friday, April 04, 2008

ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ։ Անքնութիւն

Դոփո՛ւմ են, դոփո՛ւմ են, դոփո՛ւմ են ձիերը,
Մթի մեջ դոփում են, խփում են պայտերը,
Պայտերը խփում են, խփում են հողին.--՝
Անծա՜յր է գիշերը, անհայտ է ուղին:
Գնո՜ւմ են, գնո՜ւմ են, գնո՜ւմ են, ձիերը,
Մօտիկ են, հեռու են, դոփում են պայտերը,
Պայտերը դոփում են քունքիս մեջ հիմա.--՝
Անհա՜յտ է աշխարհը՝ անցում է ու մահ...

1919

Insomnie

Grondement des chevaux, déferlement, tumulte
tintamarre des fers, chevaux en pleine nuit,
martelant l'étendue dans l'ombre sans limites,
sur d'invisibles voies, frappent, frappent les fers,
galopent les chevaux, s'en viennent tour à tour
et s'en vont les chevaux, les fers frappent le sol,
dans mon crâne, pour l'heure, tintamarre des fers,
univers inconnu, monde éphémère, ô mort...

Traduit par Vahé Godel

Monday, October 08, 2007

Եղիշէ Չարենց: ԵՍ ԻՄ ԱՆՈՒՇ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բա՜ռն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանուագ, լացակումած լա՜րն եմ սիրում,
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բո՜յրը վառման,
Ու Նայիրեան աղջիկների հեզաճկուն պա՜րն եմ սիրում։

Սիրում եմ մեր երկինքը մուգ, ջրերը ջինջ, լի՜ճը լուսէ,
Արևն ամրան ու ձմեռուայ վիշապաձայն բու՜քը վսեմ,
Մթում կորած խրճիթների անհիւրընկալ պատե՜րը սև
Ու հնամեայ քաղաքների հազարամեայ քա՛րն եմ սիրում։

Ուր է՛լ լինեմ - չե՛մ մոռանայ ես ողբաձայն երգերը մեր,
Չե՜մ մոռանայ աղօթք դարձած երկաթագիր գրքերը մեր,
Ինչքան էլ սո՜ւր սիրտս խոցեն արիւնաքամ վէրքերը մեր -
Էլի՛ ես որբ ու արնավառ իմ Հայաստան - եա՛րն եմ սիրում։

Իմ կարօտած սրտի համար ո՛չ մի ուրիշ հէքեաթ չկայ․
Նարեկացու, Քուչակի պէս լուսապսակ ճակատ չկայ․
Աշխա՛րհ անցի՛ր, Արարատի նման ճերմակ գագա՜թ չկայ․
Ինչպէս անհաս փառքի ճամբայ՝ ես իմ Մասիս սա՛րն եմ սիրում։



Եղիշէ Չարենց




Of my motherland Armenia, its sun-soaked word I adore,
Of our old, mourning saz, the deep, moving string I adore,
The radiant scent of blood-red roses and sun-dipped flowers I adore,
And the humble, graceful dance of women of Nairi I adore.

I love our sky – deep blue and high, the waters – clear, and the lucent lake,
The sun in summer, and the winter’s ferocious frost outbreak,
The black, dreary walls of the old huts – drowned in the dark,
And the thousand-year-old, tattered stones of the ancient cities I adore.

Never will I ever forget the mournful tunes of our songs,
Will not forget the iron-script books that have become prayers long,
However deep my heart is hurt by our blood-drained wounds of fate,
Still, time and again, though orphaned, weak, but my Armenia I adore.

For my homesick, yearning soul there is no better tale told,
Than Narekatsi’s and Kuchak’s, there are no brighter shining thoughts.
Cross-pass the world, yet Ararat is the whitest peak to be sought,
As an everlasting walk to fame, my Mount Masis I adore!

Translated by Armine Grigoryan, a resident of Yerevan, Armenia



The sun-zested tongue of sweet Armenia mine, I love,
Our ancient, doleful saz, its plaintive chord, I love,
Our crimson flowers’ and our roses’ heady scent,
And the nimble dance of our Nayirian girls, I love.

I love our gloomy sky, pure waters, luminous lake,
The summer’s sun and dragon’s howl of winter gales,
Black uninviting walls of hamlets, lost in dark,
And stones millennial of ancient towns, I love.

Go where I may, I can’t forget our mournful songs,
I can’t forget our uncial books now turned to prayer,
However sharp our wounds, bled dry, do pierce my heart,
Still – orphaned, bloodied, dear Armenia mine, I love.

No other lore exists within my homesick heart,
No hallowed brow as that of Narek’s or Quchak’s,
Scour the world, no peak is white as Ararat,

Like glory’s reachless path, my Mount Masis, I love.

Trans. by Raffi Barsoumian






ARMENIA
 
Amo el verbo soleado de mi dulce Armenia;
amo el matiz plañidero y lloroso de nuestra antigua lira;
el embriagador perfume de esas rosas nuestras, flores color sangre,
y la danza cadenciosa de las hijas de Nairí.
Amo nuestro cielo azul, las límpidas aguas, el lago encendido,
el sol del verano y los impetuosos vientos del invierno,
los inhóspitos negros muros de las chozas perdidas en lo oscuro,
y amo las piedras milenarias de nuestras antiguas ciudades.
Esté donde esté, no olvidaré nunca nuestros cantos elegíacos;
no olvidaré nuestros libros con letras góticas, transformados en oraciones.
Por más que la espada surque en mi corazón las heridas sangrantes,
aún huérfana y desgarrada, amaré a mi amada Armenia,.
Para mi corazón nostalgioso no existe ninguna otra historia. 
No hay genios tan radiantes como Narek y Kuchak…
¡En todo el mundo no hay una cima más blanca que la del Ararat!
Como camino de gloria inalcanzable, yo amo a mi monte Masís.


Thursday, July 19, 2007

Եղիշե Չարենց: ՀԱՐԴԱԳՈՂԻ ՃԱՄՓՈՐԴՆԵՐԸ

Հարդագողի ճամփորդներ ենք մենք երկու՝
Երկու ճամփորդ՝ պատառոտած շորերով:
Ու սիրել ենք տրտմությունը մեր հոգու՝
Անրջական կարոտներով ու սիրով:
Մենք սիրել ենք տրտմությունը մեր հոգու՝
Անրջական ինչ-որ կարոտ, ինչ-որ սեր:
Ու սիրում ենք առավոտից իրիկուն
Ճամփա երթալ - ու հավիտյան երազել:
Աչքերիս մեջ մենք պահել ենք երկնային
Ճամփաների հեռուները դյութական -
Ու անցնում ենք ուղիներով երկրային,
Ուր բյո՜ւր մարդիկ երազեցին ու չկան:
Մշուշի պես մեր մանկությունը անցավ՝
Գորշ, անարեւ, անմխիթար մանկություն:
Զառանցանքի պես մանկությունը անցավ -
Ու հեռացանք: Ու չենք դառնա կրկին տուն:
Լո՜ւռ հեռացանք ու քայլեցինք անդադրում՝
Երազելով հավերժական հեռուներ:
Կյանքը դարձավ հավերժական մի փնտրում -
Մութ, անհեթեթ, տարօրինակ կյանքը մեր:
Ու օրերում բազմագույն ու բազմազան
Վառվեց, վառվեց ողջակիզվող սիրտը մեր,-
Բայց աչքերը մեր - արեւներ չտեսան,
Եվ մեր սրտերը - լուսավոր հեռուներ:
Ու մշուշոտ մեր աչքերը հավիտյան
Որոնեցին պատահական աչքերում
Հարդագողի ուղիները ոսկեման,
Նրա անծիր, անծայրածիր այն հեռուն:
Բայց աչքերում նրանք երկինք չգտան,
Ու սրտերում - արեգակներ ոսկեվառ.
Ու բզկտվեց հայացքներից անկենդան
Որբ սիրտը մեր՝ երազորեն - հոգեվար:
Ես ուզեցի երգել գովքը Աստծու,
Երգել փառքը պայծառ սիրո ու հացի.
Սիրտս լցվեց... բայց չգիտեմ, թե ինչու -
Գորշ օրերի տաղտկությունը երգեցի...
Թաղված մնաց իմ աչքերում մի անհուն,
Կապուտաչյա երջանկության առասպել.
Մի երկնային առնչության պատմություն -
Ու կարծրացավ սիրտս՝ անլույս ու անբեր:
Չէ՞ որ կյանքում չհասկացավ ոչ ոք մեզ,-
Ու խնդացին լուսավո՛ր մեր աչքերին,
Բութ հեգնեցին մեր կարոտները հրկեզ -
Ու հեռացան: Ու ո՛չ մի լույս չբերին:
Քույրը խնդաց, բարեկամը ծիծաղեց,
Օտար մարդիկ հայհոյեցին ու անցան:
Միայն պոռնիկը մշուշում համբուրեց,
Եվ խելագարը բարեւեց կիսաձայն:
Հոգ չէ, որ մեր օրերն անցան տենդի պես,
Կյանքը դարձավ անմխիթար զառանցանք.
-Մենք կժպտանք, գո՜հ կժպտանք մեռնելիս,
Որ երազում երազեցինք ու անցանք...


Travelers of the Milky Way

We are two travelers of the Milky Way,
Two travelers in rags.
We have cherished the sadness of our souls,
Full of nostalgic dreams and love.
We have cherished the sadness of our souls,
These nostalgic dreams and this love.
And from early morning until darkness falls,
We like to wander and forever dream.
Our eyes have held the magic sight
Of distant and heavenly paths,
As we tread these earthly roads
Where countless souls once dreamt and now are gone.
Our childhood vanished like a haze,
Sunless, disconsolate and gray-
Our childhood vanished in delirium,
And we went away. We can never return.
We left in silence and tirelessly walked,
Envisioning eternal distance.
Our life became an everlasting quest -
Absurd, unusual and dark.
And in these piebald, varied days
Our hearts burned with life so many times,
But our eyes saw no sun
And our hearts, no distant lights.
Our misty eyes forever searched
The gilded paths of the Milky Way,
And its boundless, infinite span
In the eyes of every passerby.
But in those eyes we never glimpsed heaven,
Nor in their hearts a golden sun.
And our orphaned, agonizing hearts
Broke into pieces from their lifeless gaze.
I wanted to sing praises to God
And the glory of luminous love and bread -
My heart swelled… But instead
I sang the anguish of these gloomy days…
And the legend of an infinite blue-eyed happiness -
The story of a heavenly connection,-
Remained forever buried in my eyes-
My heart hardened, turned barren and dark.
No one understood us in this life-
They laughed at our shining eyes,
They jeered at our burning longings
And retreated. Not one brought us a sliver of light.
The sister laughed, the friend mocked,
The stranger cursed and hurried past.
Only the whore granted us a kiss,
And the madman murmured a greeting in the mist.
But never mind that our days passed like a fever,
And our life became an inconsolable delirium-
We shall smile, happily smile as we die
For we dreamed in our dreams and went away.

Yeghishé Charents (1897-1937)

Translation by Berge Turabian

Friday, July 06, 2007

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ: ՊԱՏԱՀԱԿԱՆ ԱՆՑՈՐԴԻՆ

Մենք երկու՛սս էլ, մենք երկու՛սս էլ անվերադարձ աշխարհում
Ապրում ենք, կանք, գնում ենք - ո՞ւր, միևնույնն է մեր հեռուն:
Կանգնիր, անցորդ: Կանգնիր: Նայենք: Նայենք իրար - գուցե մենք
Հանկարծ ժպտանք` չճանաչված մի բարեկամ ճանաչենք:
Կանգնի՛ր, կանգնի՛ր, ո՞ւր ես վազում, ո՞ւր ես գնում դու արագ.
Աչքերիս մեջ գուցե գտնես ոսկեԺպիտ մի կրակ:
Դու ուրախ չե՞ս, որ ապրում ենք - ու հանդիպել ենք իրար,
Ո՞ւր ես անցնում անվերադարձ, որպես անդարձ ճանապարհ
Ե՛ս էլ կանցնեմ - տրտում մենակ, - ու կգնամ իմ անծայր
Երազ - ճամփան, որով դու էլ այս իրիկուն կույր անցար:
Դու կույր անցար, չնայեցիր ու հեռացար մշուշում.
Բայց ես երկար քո անծանոթ, օտար դեմքը կհիշեմ:
Կհիշեմ, որ դեգերումիս ճանապարհին, որպես հուշ,
Մեկը անցավ, իրիկուն էր. իրիկուն էր ու մշուշ ...
1916

TO A CHANCE PASSERBY

The two of us, the two of us, in this world with no return,
Live, exist, wherever we go - the destination is the same.
Stop, traveler, wait, let's look at each other, stay there, stand.
Maybe we'll smile all of a sudden, as we recognize an unknown friend.
Stop. Stop. Where are you rushing, where are you running so fast?
Look closely, perhaps you will find the fire of a golden smile in my eyes.
Aren't you glad that we both lived and met each other in this world?
Stop, don’t go away, like an unreturning one-way road.
I too will go on, lonely and sad, down the endless path of dreams
Which this evening you have followed blindly and disappeared in the mist.
You passed by, you didn't look and disappeared in the haze,
But I will forever remember your unfamiliar, unknown face.
I will remember that somebody crossed my wandering path.
A chance passerby. It was evening, it was evening, misty and sad.
1916

YEGHISHE CHARENTS

Translated by Berge Turabian

Friday, March 16, 2007

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ: ՄԱՐԻՈՆԵՏԿԱ

Կամաց, կամաց, կամաց, կամաց,
Ոտքերն հողին, հողին, հողին`
Եկավ-գնաց, եկավ-գնաց,
Գունատ, դեղին, գունատ, դեղին:

Ձեռքը շարժեց - մեկ վեր, մեկ վար,
Ոտքը խփեց - մեռե՛լ, մեռե՛լ,-
Առաջ եկավ դժվա՜ր, դժվա՜ր,
Ձեռքը շարժեց մեկ վար, մեկ վեր:

Ահա՛, ահա՛, - թեքվե՜ց, թեքվե՜ց,
Կընկնի՛, կընկնի՛... բայց չէ՛, նայի՛,
Շուրթը շրթից դանդաղ ջոկվեց,
Մնաց մի պահ` աչքը մահի:

Ու սո՜ւր ճչաց` կարծես բռնի
Աչքերն, անշարժ, հեռուն գամած.-
Այդպես հոգի՛ս պիտի մեռնի -
Կամա՜ց, կամա՜ց, կամա՜ց, կամա՜ց...