Ռափայէլ Պատկանեան։ ՎԱՐԴԱՆԻ ԵՐԳԸ
Հիմի է՞լ լըռենք, եղբարք, հիմի է՞լ,
Երբ մեր թշնամին իր սուրն է դրել,
Իր օրհասական սուրը մեր կրծքին,
Ականջ չի դընում մեր լաց ու կոծին.
Ասացէ՛ք, եղբարք հայեր, ի՞նչ անենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք երբ մեր թշնամին,
Դաւով, հրապուրանքով տիրեց մեր երկրին,
Ջնջեց աշխարհքից Հայկայ անունը,
Հիմքից կործանեց Թորգոմայ տունը,
Խլեց մեզանից թագ, ե՛ւ խօսք, ե՛ւ զէնք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ լռենք, երբ մեր թշնամին
Խլեց մեր սուրը — պաշտպան մեր անձին,
Մշակի ձեռքիցն էլ խոփը խլեց,
Այդ սուր ու խոփից մեր շղթան կռեց,
Վա՛յ մեզ, շղթայով կապած գերի ենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ ըռենք, երբ մեր թըշնամին`
Սոսկալի զէնքը բռնած մեր գլխին,
Կուլ տալ է տալիս արտասուք առատ,
Աղեխարշ բողոք վարուց ապիրատ.
Մեր գլուխ լալու Եփրատ ու՞ր պտռենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ լռենք, երբ մեր թշնամին
Լիրբ գոռոզութեամբ լցրած իր հոգին,
Արդարութեան ձայնն հանած իր սրտից
Արտաքսում է մեզ մեր բնիկ երկրից,
Պանդու՛խտ հալածեա՛լ, եղբարք, ո՞ւր դիմենք, —
Հիմի է՞լ լռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, երբ մեր թըշնամին,
Անհոգ մեր բերած ծանր զոհերին,
Յուր լիրբ նըզոված ձեռքը կարկառեց,
Ազգության վերջին կապը պատառեց.
Հայի կորուստը մոտ է, ի՞նչ անենք, —
Հիմի է՞լ լըռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, երբ մեր թըշնամին,
Արհամարհելով մեր փառքն ազգային,
Մեր եկեղեցուն ձեռնամերձ եղավ,
Գառնազգեստ գայլին մեզ գըլուխ դըրավ,
Սուրբ խորան չունինք, արդ ու՞ր աղոթենք, —
Հիմի է՞լ լըռենք:
Հիմի է՞լ լըռենք, մարդիկ ի՞նչ կասեն,
Երբ մեր տեղ քարինք, ապառաժք խոսեն.
Չե՞ն ասիլ, որ հայք արժանի էին
Այդ ըստրկական անարգ վիճակին.
Մեր սուրբ քաջ նախնյաց գործերը գիտենք, —
Մինչև ե՞րբ լըռենք:
Թո՛ղ լռե մունջը, անդամալույծը,
Կամ` որոց քաղցր է թշնամու լուծը.
Բայց մենք, որ ունինք հոգի ու սիրտ քաջ,
Ե՛կ անվախ ելնենք թըշնամու առաջ,
Գոնե մեր փառքը մահով ետ խըլենք —
Ու այնպես լըռենք:
SHALL we be silent, brothers?
Shall we be silent still?
Our foe has set against our breasts
His sword, that thirsts to kill;
His ears are deaf to cries and groans.
O brothers, make avow !
What shall we do ? What is our part ?
Shall we keep silence now ?
Our foe has seized our fatherland
By guile and treachery ;
Has blotted out the name of Haig,
And ruined utterly
The house of Thorkom, to the ground ;
Has reft from us, to boot,
Our crown, our arms, our right of speech —
And shall we still be mute ?
Our foe has seized our guardian swords,
Our ploughs that tilled the plain,
And from the ploughshare and the sword
Has welded us a chain.
Alas for us ! for we are slaves,
And fettered hand and foot
With bonds and manacles of iron —
And shall we still be mute?
Our foeman, holding o’er our heads
His weapon fierce and strong,
Makes us devour our bitter tears,
Our protests against wrong.
So many woes are heaped on us,
To weep our sorrows’ sum
We need the broad Euphrates’ flood -
And shall we still be dumb?
Our foe, with overweening pride,
Treads justice under foot,
And drives us from our native soil —
And shall we still be mute ?
Like strangers in our fatherland,
Pursued o’er plain and hill,
O brothers, where shall we appeal?
Shall we be silent still?
Not yet content with all the ills
That he has made us bear,
His insolent and cursed hand
He stretches forth, to tear
The last bond of our nation’s life —
And, if he have his will,
Complete destruction waits for us ;
Shall we be silent still?
Scorning the glory of our land,
Our foe, with malice deep,
Invades our church, and makes the wolf
The shepherd of the sheep.
We have no sacred altars now;
In valley or on hill
No place of prayer is left to us;
Shall we be silent still?
If we keep silence, even now,
When stones have found a voice,
Will not men say that slavery
Is our desert and choice ?
The sons of brave and holy sires,
Sprung from a sacred root,
We know the deeds our fathers did —
How long shall we be mute ?
Mute be the dumb, the paralyzed,
Those that hold slavery dear !
But we, brave hearts, let us march forth
To battle, without fear;
And, if the worst befall us,
Facing the foe like men,
Win back in death our glory,
And sleep in silence then !
[Translation from Armeniahouse.org]
