Զարմինէ Պօղոսեան։ ԱՅՑ ՄԸ` ԱՐՇԻԼ ԿՈՐՔԻԻՆ.- Մահուան 70-ամեակին Առթիւ-1905-1948

 Նիւ Եորք- Օգոստոս 5, 2018

Վաղինակ Մանուկ Ատոյեանն էիր երբ արհաւիրքները ետիդ
Կապոյտ Վանայ Լիճի ափին Խորգոմ քաղաքէն
Վերապրողի ցուպով մը մազապուրծ՝
Եկար հասար աւետեաց երկիրն այս
Հետդ բերելով կորուստներուդ արհաւիրքին հետ
Սեւաչեայ մօրդ՝ Շուշանիկին սիրով զեղուն գթառատ հոգին
Շատ-շատեր մինչեւ հիմա կը շփոթեն թէ
Ո՞վ է խորունկ աչքերով սա սեւաչուին…
Երկա՜ր դիտած էի քեզ գիրքերու էջերէն կամ՝
Թանգարաններու բազմամարդ սրահներուն մէջ
Երբ պաստառներուդ շարքը հիացմունքով կը դիտուէին
Մայր եւ Որդի հրաշք նկար-պաստառդ ուր. . .

. . . Ամբողջ պատմութիւն մը խտացուած ապրումներուդ
Կը վերակենդանացնէին հրէշային տարիները ազգիդ ..
Ի՜նչպէս, ինչպէ՛ս, ինչպէ՜՜ս կրցած էիր հասնիլ
Նիւ Եորք կոչուած լաբիւրինդոսին այս
Արուեստի անհոգի բոյնը ՔՈ՛Ւ իսկ գոյներովդ հմայելու
Փոխարինելով բոլոր այն ահաւորութիւնը
Որ քո՛ւկդ էր, եւ քու ժողովուրդի՛դ
Կեանքն էր գեհենային, որուն գոյն չէիր կրնար
Տալ պարզապէս…սակայն եւ այնպէս..
Բիւրեղացած ցաւիդ գոյներով կրցած էիր փոխարինել
Լիարդին դեղին մաղձը աքաղաղին երփներանգ
Գոյներովը պայծառ, կատարովը կարմիր
Մեր աչքերուն առաջ պարզելու
Բարդ ներաշխարհ մը՝ որ օրին հասկցող մ՛իսկ չունեցաւ:
Իսկ այժմ՝  հոս եմ ահա…

Քընէթիքէթ Նահանգի Շըրմըն Գոնկրիկէյշընըլ Եկեղեցւոյ
Շրջափակին գերեզմանատան մէջ համեստ ու լուռ…
Ովկիանոսէն ալ անդին, մղոններով հեռու
Ծննդավայր Խորքոմէն, կապուտակ Վանէն
Տասնամեակներ շարունակ. . . միս մինակ.. .
Այցելուի կարօտ… սրտիդ պէս ծակծկուած այս շիրմաքարին տակ…

*    *    *

. . .Ահա այսօր՝ այցի ենք քեզ սիրողներու փոքրիկ խումբով
Տարուան չորս եղանակներուն, ձիւնին բուքին,
Միս մինակ կանգնած այս համեստ, անշուք
Գունաթափ քարին առաջ, կը կարդամ կրկին ու կրկին

ԱՐՇԻԼ ԿՈՐՔԻ ԱՏՈՅԵԱՆ
1905-1948

Հոս թիւեր են միայն .. տասնամեակներ միմիայն
Ոչ ծննդավայր, ոչ մահուան վայր. . .
Ո՜վ այցելու, անպայման փորձէ ճանչնա՛լ զինք
Որ ձեր ալ սրտին խօսի այստեղ ննջող
Արուեստագէտը ճանաչումովը համաշխարային,
ՎԱՆԵՑԻ ՀԱ՛ՅԸ՝ որդի Սեդրակի եւ Շուշանի
Հոս ննջո՛ղը, ցուրտ շիրիմին տակ սա
Միայնակ, անշուք, ծակծկած քարի մը տակ. .
Քառասուներեք տարեկան էր միայն
Երբ հողին յանձնեցին հասուն երիտասարդն այս
Հայրը՝ երկու դուստրերու
Ներկայացուցիչը՝ ստեղծագործ, ջլատուած սերունդի մը անբախտ
Որուն տարիները գեհենային կեանքէն
Փոխադրուած էին մէկ այլ դժոխային ճակատագրի
Հրդե՛հ, հրոյ ճարակ դարձած գլուխ-գործոցները իր
Իր սիրած կինը, երկու դուստրերուն մա՛յրը,
Մտերիմ ընկերոջ գրկին մէջ գտնելու,
Դաւաճանութեան կանաչ մաղձէն ետք ,
Ինքնաշարժի վթար մը՝ որ վերջ կու տար ստեղծագործ իր աջ թեւին
Վրձինին ու երանգապնակին հետ իր մտերմութիւնը խափանելու . . .
Եւ հուսկ ապա՝
Քաղցկեղի հետ դէմ առ դէմ պայքարելու՝
Այս բոլորը՝ մի քանի տասնամեակի մէջ կը կատարուէր
Արագընթաց հեւքով մը շնչասպառ ու անյոյս՝  ի՜նչպէս ապրէր
Այս դաժան առօրեան որ ի՛րն էր,
Առանց նշոյլ մ՛իսկ յոյսի, զինք խաւարի մէջ ձգելով …

*    *    *

Որո՜ւն հոգն էր համբա՛ւը կամ՝ ցուցահանդէսներու յաջողութիւնը
Արուեստի աշխարհին շռայլ գովեստները
Երբ մինակ էր ան,  ի՛նք իր մէջ,
Վերարկուէն փրթած կոճակը ձեռքին
Աչքերը հարազատ մը կ՛որոնէին որ միացնէին անջատուածը
Ո՜՜ւր էին անոնք, սովամահ մօրը հետ
Անգերեզման ու ցիրուցան…
Հեռու հեռուներէն զինք կը կանչէին .
Իր պատեանին քաշուած՝  հայրենի Լա՛ճն էր կրկին տնաւեր
Որ պարանը վզին ճօճուելով հանգչեցաւ ի վերջոյ հո՛ս
Սա անշուք ու սառն քարին տակ, մի՛ս մինակ……..
Առանց Ի Վերին Երուսաղէմի մ՛իսկ արժանացնելու զինք. . .
Մինչ սնափառ մարդիկ, թանգարաններու թէ իրենց
Ճոխ հիւրանոցներուն մէջ…  գլուխ կը գովեն թէ՝
ԱՐՇԻԼ ԿՈՐՔԻ մը ունին
Առանց գիտնալու ողբերգութիւնը անոր կեանքին
Անունի մը համբաւաւոր աշխարհէն ներս արուեստի
Որ ո՛չ մէկ բան կը նշանակէ. .  ոմանց. . . տակաւին . . .

*    *    *

Կը լսե՞ս արդեօք սիրելի տղայ մեր Վանեցի
Հրաշք որդին Ոստանիկ Մանուկ Ատոյեա՛նի
Մինուճարը համեստ Ատոյեան գերդաստանին
Աշխարհահռչակ նկարիչը՝ Արշիլ Կորքի
Հիմա տասնամեակներ ետք՝ մղոններ կտրելով
Ուխտ-այց մըն է այսօր որ կը փորձեմ իրագործել
ՀԱՅ աշխարհին անունով ականջիդ շշնչալու
Նաեւ շեփորելու աշխարհի չորս ծագերուն
Թէ ժողովուրդդ անսահման հպա՛րտ է քեզմով:

Լոյս տեսած է Հայրէնիք շաբաթաթերթին մէջ։

Armine Iknadossian: The Locust

In Plato’s Phaedrus, Socrates says that locusts were once human.

Everywhere I look there are truth seekers
in their grandfather’s green army jackets waiting
for their lives to begin. Somewhere
a light bulb is replaced, a doorknob turns,
and so many appear with nothing to say.

Like a sentence that has no future.
It is a ballast of shame, a rendering
of stillness – a movement towards God.
We feed, and feeding, grow,
and growing, swarm. But this is not the message.

This prayer is far from that,
as far as a sinner can be, as only a woman
with hunger and pride would rather hide
behind her words than give them up,
would much rather live among the poison wheat.

Previously published in Cultural Weekly

Armine Iknadossian: The Little Sinner

Undone every morning,
the devil at her knees
as her mother combs her hair,
grabs and tames the tangles.

Hundreds of wooden fingers
unravel hours of twirling
around an index finger
before bed, before dreams
of collapsing altars
and dark-haired women laughing.
By morning, a head full of spider
webs; so many evil knots to save.

She undoes her hair at bedtime,
a thing possessed – half-dead.
Unbound and spread
across the white pillow, around
her face, a black halo, a sea of little sins.

Budding, her breasts
blind kittens that will open their eyes
after many slow Sundays, unwindings,
elastic hours that stretch and shrink
like rubber bands wound around
a black mass of hair,
a fistful of worry,
a handful of worms in a dream.

Previously published in Cultural Weekly

Նորա Պարութճեան։ ՆՈՒԷՐ

նուէր մըն է

բայց այնպիսին

որ փաթթուելով ծրարի մէջ փայլփլուն

կը ծառայէ տրուելու

բացուելէ ետք՝

չեսգիտերուրդնես մը տրորուած

ուրիշի մը համար

ուրիշ թուղթով պարուրուելու

անոյժ հաճոյք դառնալու

հոսհոնետուած առարկայ

նուէր մըն է

նուիրուելու պաշտօնով

մտմտուքէ մտմտուք

պահարանէ պահարան

ու ձեռքէ ձեռք կը շրջի

հանդիսաւոր պահը տալու՝

փրկելու

բացուելէ առաջ՝ թագուհի

ետքը՝ երեսչնայուելիք Յունուար երկու

զոր կ’աշխատին ամէն գնով թօթափել

քաշքշելով ոտքին կառչած բեռան պէս

եւ յուսալով որ պէտք կ’ըլլայ

եթէ ոչ վաղը գոնէ գալ տարի

նուէր մըն է անունը

բայց ամէն ոք

մտածումէն ջերմանալու փոխարէն

զերթ հրագունդ բամբասանքի

կը շպրտէ ուրիշի

նուէր մըն է սիրտը խոց

փախստական մաղթանքներու համր վկայ

լեղի լեզուն երբ դառնայ, եթէ դառնայ

պիտի պատմէ

թէ սրբելու իր երեսը սկրթած

քուն թէ արթուն

չնուէր մը կ’երազէ

Նորա Պարութճեան։ ԱՍՏՈՒԱԾ ՔԵԶԻ ԱՅՑԵԼԵՑ

աստուած քեզի այցելեց

կատակեցիր անոր հետ

խաղի ելար ձայնին հետ

որ կաթեցուցած էր կուրծքիդ

իրմէ փախած հրեշտակին պատկերով

ծպտուեցար քարի պէս

ու քարի պէս քանդակուեցար

սրտիդ վերջին անկիւնը

ան վշտացաւ

իր ստեղծած հաւատքէն

չէր տեսած իր սխալը

քեզմէ ուզած էր մէկ բան                                   

որ բանէիր մի՜միայն

քու եւ իր միջեւ

հաղորդելի

ներսլացքը շեշտի                                  

ու դրած էր ձեռքերուդ մէջ իր կամքը

թելիկ- թելիկ հիւսելի

դուն ծաղրեցիր

ալիւրին մէջ նոր թաթխուած ձեռքերդ

ինչպէ՞ս կրցար անգոսնել                                    

մասունքը դեռ չշաղուած                                       

ու խոցոտել

ձեր միջեւի բանուածքը

ծլումին մէջ իր ճիչին

մանկասպանի մեղքն ահաւոր ուսերուդ

ատեն ատեն կ’ահագնանայ

ու կը սկսի խծբծել

տեսարանը պարոյկիդ

որ ինքնիր վրայ ոլորուելով

կը թնճուկէ երակը

քեզ ցանկացող աստուածային երազին

ան պարտուած է այժմ

չկրցաւ սլացքդ զսպել

իրմէ առաջ խոյացար

ձեռքին ջահը կոկորդիդ մէջ մարելու

հիմա մութ է ամէն կողմ

                                                          

Նորա Պարութճեան։ ԱՆՕԹԵՒԱՆ

անօթեւան

թմբկափոր   

ու տեղ մըն ալ՝ հաւակնոտ

կուգամ կ’երթամ ուր ուզեմ

չեմ կանգնիր իմ չսիրած վայրերս

-սիրուած վայր մ’ալ մինչեւ հիմա չեմ գտած-

չունիմ գին չունիմ գնորդ

անգին եմ թէ արժեզուրկ

հարցում անգամ չէ ինծի

ոչ սպասող սէր ունիմ

ոչ ալ մասիս հարցնող

-ասոր համար աչքէս արցունք չեմ քամեր

թող չերեւնամ

չլսուիմ

ի՞նչ վնաս

տալիք չունինք

ես ուրիշներ իրարու

բայց երբ դէմս ելլող մը

Յարալէզի հովերով

արիւնս մէկէն խաղցնէ

հոն նետուած հին հունտիկին         

շփոթահար ճաճանչումին

քովէն անցնի

ձեւանալով անտարբեր

ու իբրեւ թէ չտեսած

կոխէ ծիլի ճկոյթին

եւ առանց աչքերուն մէջ նայելու

օդին մէջ

ներողութիւն  ֆշշացնէ  

հոն՝ կը փոխուի ամէն ինչ

-ի՞նչ

կուտը հարկա՜ւ կը լեցուի

բայց ծղօտին աւիշը

արիւնագոյն

տեղ չի գտներ հոսելու

անտուն անտէր կը թափառի անգետին

-ոչինչ

Սայաթ-Նովա։ Դուն էն հուրին իս

Դուն էն հուրին իս, վուր գէմի կու զաւթէ,
Չունքի ինձ զաւթեցիր խափով, նազա՛նի,
Արիվիլք, արիվմուտ, հարաւ ու հիւսիս
Չըկայ քիզի նըման չափով, նազա՛նի:


Շատ մարդ քու էշխէմէն կու դառնայ յիզիդ,
Արի մէ ռա՛հմ արա, լա՛ւ կացի միզիդ,
Գ'ուզիմ, թէ համաշա դամ անիմ քիզիդ`
Սանթուրով, քամանչով, դափով, նազա՛նի:


Դարդիրըս շատացաւ` ասիլ իմ ուզում.
Աչքէմէս արտասունք հուսիլ իմ ուզում.
Համաշա, եա~ր, քիզիդ խօսիլ իմ ուզում,
Սիրտըս չէ կըշտանում գափով, նազա՛նի:


Հայալու իս, ադաբ ունիս, ար ունիս,
Ձեռիդ` դաստա կապած սուսանբար ունիս,
Տո՛ւր, ինձի սըպանէ` իխտիար ունիս.
Հէնչաք ըլի` կէնաս բափով, նազա՛նի:


Սայաթ-Նովէն ասաց` արզ անիմ Խանին.
Ղաբուլ ունիմ` քու խաթրու ինձ սըպանին.
Հէնչաք ըլի, եա~ր, գաս իմ գերեզմանին,
Ածիս խուղըն վըրէս ափով, նազա՛նի:

Վեհանոյշ Թեքեան: Ղարս

Հեղինակ Վեհանոյշ Թեքեան կ՚ասմունքէ Ղարսի նուիրուած բանաստեղծութիւնը զրոյցի ժամանակ Յակոբ Կիւլլիւճեանի հետ որը տեղի ունեցաւ Ապրիլ Գրատան մէջ 11 Նոյեմբեր, 2018ին. 

Vehanoush Tekian reads one of her poems dedicated to Kars during a conversation with Hagop Gulludjian at Abril Bookstore on Sunday, November 11, 2018.

Հասմիկ Սարգսյան: Վե՛ր կաց

Վե՛ր կաց,

Քո ոտքերում դեռ ուժ կա քայլելու

Դարերի համար.

Վե՛ր կաց,

Քո ձեռքերում դեռ կյանք կա

Շինելու համար.

Վե՛ր կաց,

Քո աչքերում դեռ բոց կա

Այրելու համար.

Վե՛ր կաց,

Քո մեջ դեռ խենթություն կա

Սիրելու համար,

Եվ կարոտ կա այնքան մեծ

Ապրելու համար,

Եվ հիշողություն՝ չմոռանալու,

Որ ժողովուրդը քո

Քեզ ոտքեր տվեց՝

Քայլելու,

Ձեռքեր՝ կառուցելու,

Սիրտը՝ սիրելու,

Եվ կյանք՝

հարատևելու համար:

Դեկտեմբեր, 1988

Source www.magaghat.am

Stand!

Your feet still have the strength

To tread for centuries.

Stand!

Your hands still have the life

To build.

Stand!

The fire is still in your eyes

To burn.

Stand!

You’re still mad enough

To love

And to yearn still

For life,

And to remember still–

To never forget

That your people

Gave you feet

To walk;

Hands

To build;

A heart

To love;

And life

To live on…

Hasmik Sargsyan, Dec. 1988

Translated by Rupen Janbazian