Ռուբէն Խաժակ։Քանի որ կամ

Քանի որ կամ՝

Պիտի պոռա՛մ,

Պիտի գոչե՛մ ու կանչե՛մ:

Քանի որ կամ՝

Պիտի գրեմ,

Միշտ յիշեմ ու պատմեմ:

Քանի որ կամ՝

Պիտի ըսեմ,

Մինչեւ մահ պիտ' բողոքեմ:

Պիտի պոռա՛մ,

Քանի որ կամ,

Քանի որ կան,

Քանզի կ’ուրանան...

- Ռ. Խաժակ

Թորոնթօ, 2010

Լոյս տեսած է Թորոնթօ-ի «Արծիւ» պարբերաթերթին մէջ։

While I still am --

I shall scream,

I shall yell and declaim.

While I still am --

I shall blame,

Recall and reclaim.

While I still am --

I shall tell all,

Protest till the final fall.

I shall scream,

While I still am,

Against all

Those in vile denial...

.................. Rupen Khajag

Translated by Tatul Sonentz

Michael E. Stone: BLACK MOUNTAINS

Here we go round the mulberry bush
So quoth T.S. Eliot
but it's a tree, not a bush,
grand, spreading, broad-leafed.

At the bottom of the garden
the neighbours' mulberry tree
could be climbed from our side
and we did. It had

broad silk-worm leaves,
thick trunk and branches
and small purple berries
that stained us
black as the mountains
of Karabakh.*


*Named “black mountains” for the abundant mulberry trees.

Գիրք մը Հեղինակ մը՝ Վահէ-Վահեան ու «Յուշարձան Վահրամիս»

Պէյրութ 1977

Վահէ-Վահեան 1908-1998


Vahé-Vahian (Born Sarkis Abdalian)


ա

Սիրտս՝ հրաբո՜ւխ, աչքերս՝ ակո՜ւնք լաւայի…
-- Մի՜ մօտենաք, բարեկամնե՜ր, չվառի՜ք։

Որ չդառնամ ամպ ու անձրեւ, ով մարդի՜կ,
Ձեր նայուածքո՛վն անգամ ինծի չդպչի՛ք։

Արեգակն էր՝ մութիս վերեւ իմ ծագած,
Ինչպէ՛ս այսքան վաղ ու վռազ իջաւ ցած։

Հոգիս՝ բուրվառ, իմ յիշատակն -- ազնիւ խունկ --
Կ՛ըլլայ իմ մէջ կապուտակ ծուխ ու բուրմունք։

Ե՞րբ պիտի, ե՛րբ բացուի ճամբան, որ անկանգ
Հասնիմ իրեն, եւ անբաժան միանա՜նք…

(Գրուած՝ Լոնտոն-Ապու Տապի սաւառնակին մէջ։)

1 Ապրիլ 1976

My heart; a volcano, my eyes; fountains of lava...
Do not approach me, friends, lest you burn.

That I may not turn to clouds and rain, O you people,
Do not touch me, not even with your glances.

He was my son, dawning upon my darkness,
How he went down so early and so soon.

My soul; a censer, his memory – noble incense –
Turns in me blue fumes and perfume.

When shall, when will, the path be clear,
That with no more interruptions,

I may reach him, never to part again, in eternal union.

Translated by Hovhanness I. Pilikian

I may reach him, never to part again, in eternal union,part again, in eternal union,

Թալին Եօզգալայճը։ Անվերնագիր սկզբունք

Կաթիլ մը սառ եմ ես, ամենամեծ ժայռը ճաթեցնող,

Ափ մը հող եմ ես, արմատներով հզօրացող

Խենթ հով մըն եմ ես, օրէնք ու սահման չճանչցող

Լուսաւոր մտածում եմ ես, կոշկոռ կապած ուղեղները մաշեցնող

Կտոր մը հաց եմ ես, թափուած քրտինքով սրբացող

Անվերնագիր սկզբունքն եմ, ստրկութեան բոլոր լուծերը քանդող։

UNTITLED PRINCIPLE

I am a drop of ice, causing huge rocks to burst,

I am a handful of earth, strengthening from its roots,

I am a crazy wind, not knowing laws or bounds,

I am a brilliant thought, gnawing some callous minds,

I am a piece of bread, blessed by sweat of hard work,

I am the untitled principle, breaking all slavery yokes.

Talin Özkalaycı

Translated by Dora Sakayan

Nazim Hikmet: A Spring Piece Left In The Middle

Taut, thick fingers punch
the teeth of my typewriter.
Three words are down on paper
in capitals:
SPRING
SPRING
SPRING...
And me -- poet, proofreader,
the man who's forced to read
two thousand bad lines
every day
for two liras--
why,
since spring
has come, am I
still sitting here
like a ragged
black chair?
My head puts on its cap by itself,
I fly out of the printer's,
I'm on the street.
The lead dirt of the composing room
on my face,
seventy-five cents in my pocket.
SPRING IN THE AIR...
In the barbershops
they're powdering
the sallow cheeks
of the pariah of Publishers Row.
And in the store windows
three-color bookcovers
flash like sunstruck mirrors.
But me,
I don't have even a book of ABC's
that lives on this street
and carries my name on its door!
But what the hell...
I don't look back,
the lead dirt of the composing room
on my face,
seventy-five cents in my pocket,
SPRING IN THE AIR...

*

The piece got left in the middle.
It rained and swamped the lines.
But oh! what I would have written...
The starving writer sitting on his three-thousand-page
three-volume manuscript
wouldn't stare at the window of the kebab joint
but with his shining eyes would take
the Armenian bookseller's dark plump daughter by storm...
The sea would start smelling sweet.
Spring would rear up
like a sweating red mare
and, leaping onto its bare back,
I'd ride it
into the water.
Then
my typewriter would follow me
every step of the way.
I'd say:
"Oh, don't do it!
Leave me alone for an hour..."
then
my head-my hair failing out--
would shout into the distance:
"I AM IN LOVE..."

*

I'm twenty-seven,
she's seventeen.
"Blind Cupid,
lame Cupid,
both blind and lame Cupid
said, Love this girl,"
I was going to write;
I couldn't say it
but still can!
But if
it rained,
if the lines I wrote got swamped,
if I have twenty-five cents left in my pocket,
what the hell...
Hey, spring is here spring is here spring
spring is here!
My blood is budding inside me!

20 and 21 April 1929
_____________________

Գարնանային Ընդմիջում

Հաստ, պրկուած մատներ կը հարուածեն
գրամեքենայիս ատամները։
Երեք բառեր թուղթի վրայ են արդէն,
գլխագի՛ր.-
ԳԱՐՈՒՆ
ԳԱՐՈՒՆ
ԳԱՐՈՒՆ...
եւ ես – քերթող, սրբագրիչ,
անձ մը՝ որ ստիպուած է կարդալ
երկու հազար անպէտք տողեր
ամէն օր
երկու լիրայի համար --
ինչու՞,
գարնան գալուստէն ի վեր
ես հոս դեռ
կը մնամ նստած՝՝
նման խարխլած
սեւ աթոռի մը։
Գլուխս ինքնին գտակը կը դնէ,
կը սլանամ դուրս տպարանէն,
փողոցն եմ արդէն։
Գրաշարատան կապարի փոշին
դէմքիս,
գրպանս՝ եօթանասոնըհինգ փարա։
ԳԱՐՆԱՆ ԲՈՅՐ ԿՈՒԳԱՅ...
Սափրիչները
բրնձափոշի կը սփռեն
Հրատարակչական Տուներու Պողոտային
թափթփուքներուն տժգոյն այտերուն։
Եւ խանութներու ցուցափեղկերէն
գիրքերու բազմերանգ կողքեր կը ցոլան
արեւահար հայելիներու նման։
Բայց ես,
չունիմ նոյն իսկ ԱԲԳ-ի գրքոյկ մը
որպէս բնակիչ այս փողոցին՝
որ իմ անունս ցուցադրէ դրան ճակտին։
Բայց, կրողը տանի...
Ետ չեմ նայիր,
գրաշարատան կապարի փոշին
դէմքիս,
գրպանս՝ եօթանասոնըհինգ փարա։
ԳԱՐՆԱՆ ԲՈՅՐ ԿՈՒԳԱՅ...
*
Կտորը կիսատ մնաց։
Անձրեւահար ողողուեցան տողերը։
Բայց, ա՜խ, ինչե՜ր կարող էի գրել...
Սովահար գրողը, նստած իր երեք հազար էջ,
Երեք հատոր ձեռագրին վրայ
աչքերը պիտի չյառէր խորովածի խանութին
պատուհանին
այլ իր կայծկլտուն աչքերով պիտի դիւթեր
հայ գրատան տիրոջ գիրուկ դուստրը...
Ծովը անուշ պիտի բուրեր։
Գարունը պիտի կանգներ
քրտնած կարմիր մատակի մը նման
եւ, ոստումով մը անոր մերկ մէջքին վրայ
պիտի հեծնէի ու տանէի զայն
դէպի ջուրերը։
Յետոյ,
գրամեքենաս պիտի հետեւեր
ամէն մէկ քայլիս։
Պիտի ըսէի։
«Դադար տու՛ր։
Ժամ մը առանձին ձգէ՛ զիս . . .»
Յետոյ,
գլուխս-վարսերս անոպայ --
պիտի ճչային աշխարհին..-
«ՍԻՐԱՀԱՐՈՒԱԾ ԵՄ...»
*
Քսանըեօթը տարեկան եմ,
աղջիկը տասնըեօթ։
«Կոյ՛ր Երոս,
անճարա՛կ Երոս,
կոյր ե՛ւ անճարակ Երոս--
ըսաւ, Սիրէ՛ այս աղջիկը,»
պիտի գրէի՝
չկարողացայ ըսել
բայց կարող եմ տակաւին։
Իսկ եթէ անձրեւեց,
եթէ գրած տողերս թռչուեցան,
եթէ գրպանս քսանըհինգ փարա է մնացած,
խերն անիծած . . .
Հէյ՛, գարուն է, գարուն է, գարու՛ն,
գարու՛ն է հասեր։
Արիւնս կը ծլի մարմնէս ներս։

……………………Նազիմ Հիքմէթ
20 եւ 21 ապրիլ 1929
Թարգմանեց  Թաթուլ Սոնենց

Ibbetson Street #32

In this issue we are glad to be featuring the work of Diana Der-Hovanessian, longtime president of the New England Poetry Club. Not only has Diana directed the Poetry Club for decades, arranging countless readings of world-renowned as well as local poets, she has also won numerous awards for her poetry and poetry collections. Diana has written extensively about the Armenian Holocaust and has been a strong voice in making sure this Holocaust will not fall into the dustbin of history. 

To purchase this issue, please click here: http://www.ibbetsonpress.com/

Philip Levine: The New World

A man roams the streets with a basket
of freestone peaches hollering, "Peaches,
peaches, yellow freestone peaches for sale."
My grandfather in his prime could outshout
the Tigers of Wrath or the factory whistles
along the river. Hamtramck hungered
for yellow freestone peaches, downriver
wakened from a dream of work, Zug Island danced
into the bright day glad to be alive.
Full-figured women in their negligees
streamed into the streets from the dark doorways
to demand in Polish or Armenian
the ripened offerings of this new world.
Josef Prisckulnick out of Dubrovitsa
to Detroit by way of Ellis Island
raised himself regally to his full height
of five feet two and transacted until
the fruit was gone into those eager hands.
Thus would there be a letter sent across
an ocean and a continent, and thus
would Sadie waken to the news of wealth
without limit in the bright and distant land,
and thus bags were packed and she set sail
for America. Some of this is true.
The women were gaunt. All day the kids dug
in the back lots searching for anything.
The place was Russia with another name.
Joe was five feet two. Dubrovitsa burned
to gray ashes the west wind carried off,
then Rovno went, then the Dnieper turned to dust.
We sat around the table telling lies
while the late light filled an empty glass.
Bread, onions, the smell of burning butter,
small white potatoes we shared with no one
because the hour was wrong, the guest was late,
and this was Michigan in 1928.

ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ: ԿԱՂԱՆԴՉԷՔ

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ

Եթէ գիտնամ
Թէ վերջընթեր Կաղանդին
Պիտի նուէրս ընդունիս
Ժպիտներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն երջանիկովն աղուորցած

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ սիրելիս
Նուէրներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն իշխանականը զատած
Եթէ գիտնաս թէ կը սպասեմ սիրելիս
Զոյգ ձեռքերըս սրտիս նման քու անունիդ երկարած

Հարիւր Կաղանդ ալ կը մընամ առանց քեզի սիրելիս
Գիտնամ միայն թէ վերջընթեր Կաղանդին
Ժպիտներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն երջանիկովն աղուորցած
Պիտի գաս

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ – սիրելիս
Գիտնամ միայն
Թէ անպայման
Կաղանդներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Ես ամէնէն երազային հարիւրերորդ Կաղանդին
Մշտադալար եղեւինի մը տակ լուռ
Պիտի հալինք պիտի հատնինք անէանանք միասին
Անվերադարձ Կաղանդներուն պէս կեանքին

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ
Գիտնամ միայն որ դուն գիտես թէ կը սպասեմ սիրելիս:

Esther Heboyan: CONVIVIALITY

As you

Prepared food

Picturesque and good

Poured wine

Purling and fine

The cat pilfered the pâté

The rabbit acted blasé

And snow trickled – unknowingly

To oriental songs claiming eternity

But night perchance

Cast its peremptory silence

Over love's pinnacle

Where lovers meant not to be fickle

Or did they

First published in The Armenian Weekly, Boston, February 9, 2008.

Esther Heboyan: If

If

To prolong the receding hour

I must

Sort out your fermented mood

I'd better be unbiddable

Yet how utterable

Your closeness

When somehow cognac and cigarettes

From across the kitchen table

Uncheck yester-years' panic

Toward a disappearance

You call a beginning

Next time

Be a pal

And bring me a thesaurus

Will you

This poem has previously appeared in The Armenian Weekly in 2008. 

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: Կէս գիշեր էր

Դեկտեմբերի վերջին օէրը - կէս գիշերին
Սեղանի մը շուրջ հաւաքուեցանք
Կաղանդը պիտի գայ ըսին
Սպասեցինք
Եւ չեկաւ

Michael E. Stone: Birds of Paradise

A parchment lampshade,

adorned with a peacock

preening between

two fruit trees

as in the Garden.

Immortality's symbol,

Paradise bird,

tail fanned, with Cherub eyes,

God's eyes over all the earth.

The vine meanders through the mosaic,

tracing medallions, embracing

birds in its grape-heavy branches,

around pomegranates—Eden's fruit.

At the vine's stock a bird in a cage,

wings flutter in body's prison.

Two peacock fans frame the base

eying the blind soul’s struggle.

Will the soul learn it's caged?

Will it break free, soar,

wing up away on high,

through the spheres and

beyond the heavens?

Michael E. Stone

This poem is inspired by the Bird Mosaic in Jerusalem

ԳԻՐՔ ՄԸ ՀԵՂԻՆԱԿ ՄԸ` Արտեմ Հարությունեան ու «Նամակ Նոյին»

ԵՍ ԴԵՌ ՉԵՄ ՎԵՐԱԴԱՐՁԵԼ ԵՐԿԻՐՍ

Ես դեռ չեմ վերադարձել երկիրս, 

թափառում եմ արյանս բաց երակներով։
Շուշի քաղաք, մրաքարեր,
այսօր թռչունը կբարձրանա ավերակների վրայից,
նա կվերապրի սկիզբը հրդեհի,
նա չի տեսնի ոչինչ
ավերակներից, օշինդրից բացի,
նա կթևածի կորուստների մեջ բարձր երկնքի։
Մի երեխա նայեց հրդեհի խորքից,
ձուլվելով մոր քնքշանքին,
մենակ, պատառոտված քամու մեջ,
ես ազատ էի մեռնելու համար։
Տեսնում եմ հիմա Արցախի խաչված թթենին,
գամված ափերից հոսում է ավիշը
սիրո – եղբայրության
և ձուլվում հազարավոր տերևների խշշոցին։
Աստվածային բարձրախոսը մեր ծիծաղը
փոխում է հեկեկոցի։

Ես դեռ չեմ վերադարձել երկիրս,
թափառում եմ արյանս բաց երակներով,
տեսնում հրդեհը հինավուրց հողի։

Ես դեռ չեմ վերադարձել,
եթե վերադառնամ` չեմ գտնի ինքս ինձ,
կտեսնեմ լռությունը սփռված Երկրի,
դռան ծանր փականքը գրանիտե,
թթենիների մետաքսը կանաչ,
որով հողը գործում է ծիսական իր հագուստը
և չունի փույթը ապրողի։

Շուշի քաղաքի ավերակների միջից
անթարթ նայող եղեռնի ծաղիկ,
սրբիր արցունքդ հույսի,
անմահության փշուրը համտեսելով։
Ես դեռ վերադառնում եմ Արցախ երկիրս,
թափառում արյանս բաց երակներով,
տեսնում հրդեհը հինավուրց հողի,
կտրուկ ճիչը արթնացող քաղաքների,
և թանձր սկիզբը միայնակ բաղեղի,
որ ստվեր է դառնում օրեցօր
և ծածկում սկիզբ ու ավարտ։

Սարգիս Ք. Խաչերեան։ Ամէն

Ամէն

տաճար

մեծմօրս մտած ամէն տուն

առասպել

մեծհօրս սպառած ամէն ծխախոտ

երկինք

մօրս քալած ամէն տեղ

գաղտնիք

հօրս տուն վերադարձած ամէն օր

սիրերգ

քրոջս սրբած ամէն փեղկ

յաղթանակ

եղբօրս պրկած ամէն ջիղ

հրաշք

կնոջս պատրաստած ամէն սուրճ

բանաստեղծ

ձախիս հպած ամէն գրիչ

2011

Երգեր Ոսկելար Քնարիս գիրքիս մէջ Անթիլիաս-2011

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ։ Յետ մահու եւ յաւիտեան մենախօսութիւն Արշիլ Կորքիի

Տունս նման է բլուրի
Բլուրը՝ դիզուած փլատակի։
Երաժիշտ  ծովուն թռչուններ չեն այցելեր
Զանգակը խլուած է եկեղեցիէն։
Մնացի տեղէ մը կախուած
Թեւերս յարատեւ երկարեցան
Գոյներս անցան սահմաններ։
Ե՞րբ կերեր է ցեցը մօրս գոգնոցը
Սրածայր մուճակներս ո՞ւր աքսորուած են
Խաչն ալ հանուած է գմբէթէն։
Ծիծաղկուն գիւղս ծերացած, կոյր ու հլու
Ականջը տուեր է ալիքներուն, ի՞նչ կը սպասէ.
Ճռուողուն օրօրոց, ճօճուող պարան
Ու  բանալիները իր յիշողութեան՝ տարեր է մշուշը։

Այն օրերուն՝  ինք ալ զիս կը յիշէ՞ր արդեօք։



ՎԵՀԱՆՈՅՇ  ԹԵՔԵԱՆ


Այս բանաստեղծութիւնը լոյս տեսած է ՀՈՐԻԶՈՆ գրական ամսաթերթին մէջ։

ՎԱՀԱՆ ԶԱՆՈՅԵԱՆ։ ՁՄՐԱՆ ԳԻՇԵՐ ՄԵՐ ՍԱՐԵՐՈՒՄ

Դու յիշո՞ւմ ես
կախարդական ու կախարդո՜ւած գիշերը մեր
ձիւն էր գալիս մեր սարերում -
չկա՜ր ճնշում, չէինք շտապում
եւ յիշո՞ւմ ես, իմ սիրելի
ձիւն էր գալիս մեր սրտերում
մաքուր, յստակ, թարմ ու անբիծ -
օրհնութի՛ւն էր մեր լեռներում

Մենք, մանկացած`
յանձնուեցինք այդ գիշերուայ կախարդանքին
ու վերացած մենք մեր սիրով
սուզուեցինք խորն այդ օրհնանքին
ու քայլեցինք
զուարթ, անհո՜գ
մեր դաշտերում ձիւնապսակ
Ըմբոշխնեցինք առանձնութիւնն
ու լռութիւնը բացարձակ

Անցանք միջով
խոշոր, դանդաղ ու փայլփլուն փաթիլների
Կարծես միջով մի շղարշեայ
անծայրածիր վարագոյրի
քայլերդ անճի՜գ
քեզ պէս թեթեւ
լի խաղերով ու ծիծաղով
գիշերն ամբողջ արբեցած էր
քո վարակիչ, անհուն խինդով

Բայց, այդ գիշեր
դու չիմացար
ապրումներիս հեւքը ահեղ
դու չիմացար
որ ինձ համար
ոդիսակա՜ն էր աւարտել
ա՛յդ իսկ գիշեր, ա՛յդ սարերում
մարմնով էի հասել այնտեղ
ուր անցեալում եղել էի լոկ իմ հոգով
լոկ մտքերով, երազանքով

Դու չիմացար
ոնց այդ գիշեր
յուզումներով գերբեռնուած`
հոգիս դողո՜ւմ էր անընդհատ -
բայց ո՛չ ցրտից, ո՛չ էլ ձիւնից
այլ վերջապէս
տուն ժամանած
ուղեւորի խնդութիւնից
հասել էի այդ դիւթանքին
ու վերջապէս քո գգուանքի՛ն

Ոչ, չիմացար թէ այդ պահը
ինչ մեծ ու խոր իմաստ ունէր
լոկ յիշում ես
ի՜նչ հրայրքով
սիրեցի քեզ ես այդ գիշեր…