Գիրք մը, հեղինակ մը՝ Եդուարդ Պօյաճեան: Դուն

Սիրով կը ներկայացնենք ԹՈՒՂԹ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻՆ
ԵՒ ՔՆՆԱԴԱՏԻՆ...որը առաջին անգամ ըլլալով լոյս տեսած է այս հատորին մէջ։

ԹՈՒՂԹ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻՆ

ԵՒ ՔՆՆԱԴԱՏԻՆ...

Թիւ աոաջին ահըս ես դուն

Տգէտ, գիտուն,

Ո՜վ ընթերցող՝

Ընթերցուածը ընդմիշտ եղծո՛ղ։

Նստած տեղէս, հեոու տեղէս, իմ անկիւնէս՝

Կը տեսնեմ քեզ.

Մարդ ես դուն պաղ, մարդ ես անկէզ:

Աոջեւդ գիրք, աչքիդ ակնոց՝ դուն կը կարդաս։

Գորշ գոյն աոած,

Խելացութեամբ կարծես զինուած՝

Գրքին աոջեւ դուն իբրեւ թէ

Կը մտմտաս։

Յայտնի է թէ՝

Ընթերցումիդ կէսը կեղծ է։

Ցուցադրման փորձ է մտքի

Աոանց ճիգի։

Կը ժպտիս մերթ, մերթ կը տխրիս.

Անհասկացող՝

Անպէ՛տ տեղը կը դժգոհիս.

Անվերահաս՝

Անպէ՛տ տեղը կը բարկանաս։

Մտաբոպիկ, խղնաբոպիկ, խե՜ղճ ընթերցող,

Յայտնի չէ թէ

Այդ ընթերցմամբ գիրքըդ եթէ նոյնիսկ ցնցող՝

Քեզ արուեստի ճաշակին մէջ պիտի կրթէ^՞։ 

Միթէ, միթէ յայտնի՞ է թէ՝

Խորունկ գրքիդ անխոր երբոր տեղը հասած՝ 

Ինչո՛ւ իսկոյն դուն տարօրէն կը զմայլիս։

*   *   *

Գրքիդ աոջեւ նստած այդպէս՝ խելօ՜ք - խելօ՜ք,

Կ՚ուզես թուիլ դուն ինքզինքիդ եւ ուրիշին՝

Անձ լրջադէմ եւ մտահոգ։

Կ՚ուգես թուիլ

Բարձր կեանքով ու արուեստով դուն վարակուած։

Հապճեպօրէն քանի մը էջ հազիւ տեսած՝ 

Արդէ՜ն արդէ՜ն իմաստնացա՛ծ:

Թուիլ գէշ է, 

Թուիլ լուրջ չէ, 

Սեւ անուրջ է,

Իմացական աղքատ քու՛րջ է։ 

Հարկ չէ թուիլ,

Հարկ է ըլլալ։

Ճիգ ընել խոր, բազմապատիկ,

Մեծ բաներուն, աստուածներո՚ւն ըլլալ մօտիկ։

Գրքին առջեւ նա՛մանաւանդ ըլլալ լուրջ մարդ

Ագնիւ, հպարտ։

*   *   *

Ո՜վ ընթերցող,

Գրքին միայն բա՛ռը ծամող,

Իմաստը բայց մերժող, թքնող,

Դուն փոքրիկ անձ՝ լոկ ժամանցող՝

Պահ մը գիրքդ մէկդի հրէ,

Եւ խելօքիկ մտիկ ըրէ։

*   *   *

Չնչին անձերու իբրեւ շատ հին ծէս,

Ծոծրակ քերելով, յօնք պռստելով դուն կը մտածես։–

«Ես՝ մարդ խելացի,

«Գիրք բերին ինծի եւ չմերժեցի,

«Գուցէ գէշ ըրի, բայց ա՛լ գնեցի,

«Ա՛լ վճարեցի.

«Բարի ըլլալուս եւ այնքա՜ն բարի՝

«Մէկդի չդրի,

« Նոյնիսկ կարդացի՛:

«Խեղճ մարդ մը անշուշտ գրեր է խեղն բան,

«Պէ՚տք է դրամ տալ, գթա՜լ իր վրան։

«Դրամ շահելու ու բարձրանալու անշուշտ անատակ

««Սեղանին աոջեւ, պարապ, անճարակ՝

«Մրոտեր է էջ կէս-սուտ, կէս–շիտակ։

«Բայց զարմանալի, ով որ չի՛ կարդար,

«Անո՜ւս է կ՚ըսեն ու խելքով տկար:

«Արդ պէտք է կարդալ

«Կամ այդպէ^՛ս ցոյց տալ։

«Եւ յետոյ արդէն քունս չի տանիր, կուշտ ու կո՛ւռ կերայ ,

«Սա գիրքը կարդամ մինչեւ որ պարոն քունը աչքիս գայ։

*   *   *

Ու երբ կը կարդաս,

Կէս-քուն, կէս-արթուն կարծիքներ կու տաս

Տիար ընթերցող,

Ամէն ճաշէ ետք մրա՜փ մուրացող։ -

«Հոս լա՛ւ է գրեր,

«Շատ կանոնաւոր ու խելքի մօտիկ բաներ է ըսեր,

«Թէեւ կրնար դեռ սա բանն ալ ըսել,

«Միւսը չըսե՛լ։

«Հոս վնաս չունի,

«Թէեւ խօսքեր են անպէտ, անճոռնի,

«Չօճուխի յայտնի,

«Յամենայնդէպս

«Ո՛չ վայել բերնի»։

«Ու տեղ մը տարբեր,  շինած դէմք խոհեմ - 

«Բայց թող չկարծեն զիս անխելք եւ էշ,

«Ուրեմն ըսեմ՝

«էջե՜ր ալ ամբողջ գրեր է շատ գէշ»։

*   *   *

Գրքէ հեռու երբոր ըլլաս,

Դուն աւելի լուրջ կը խորհիս քան երբ կարդաս։

Գո՞րծ մը ունիս շուկայի մէջ կամ խանութի,

 Միտքդ կ՚եռայ ու կը յորդի.

Կ՚օժանդակէ, ներս կը խուժէ.

Խելքդ յայնժամ հզօր ուժ է եւ կը բուժէ։

Իսկ գիրք ունիս երբ ընթերցման, ինչո՞ւ արդեօք

Մտքերդ ամբողջ կ՚ելլեն-կ՚երթան հանդերձ ընտանեօք։

*   *   *

Դուն ինչ եւ է , լա՞ւ չես կարդար , խո՞ր չես կարդար ,

Դուն ի՜նչ եւ է, պա՛րդ ընթերցող,

Արուեստի մեծ սահմանէն ներս անչափ, անշող։

Չարիքդ քու կը հարուածէ զքեզ միայն.

Սակա՜յ ն , սակա՜յ ն,

Չարիքն այդ յար ընդհանրացնող, գերազանցող՝

Գրիչ շարժող քննադատին չարիքը կայ,

- Չարիք հսկա՚յ։

Կը թուի, թէ բան գործ ձգած,

Քննադատը ահա նստած՝

Կը վերլուծէ հեղինակէն

Տպուած խօսքը, ոճն ու հոգին։

Նման բաներ, խե՞նթ է , չ՚ըներ.

Ինչո՛ւ ընէ,

Ինչո՞ւ գիրքը, յետոյ ինքզինք՝ հարցաքննէ,

Միտքը հանդարտ ինչո՞ւ տանջէ։

Քիչ մ՚ընթերցում գրքին մէջէն, ասկէ-անկէ։

Ա՛լ չի խորհիր –խորհա՞ծ էր որ -

Ա՛լ կը ծխէ –չէ՞ր ծխած որ -:

*   *   *

Գի՜րք վերլուծել...

Սակայն ինչո՞ւ տանջանք կրել,

Կարելի չէ՞ չկարդալով իսկ բան գրել

Գրքի մասին աոատ-աոատ կարծիք տպել։

Գրել այսպէս, գրել այնպէս,

Գրել առանց բան ըսելու, ըլլալ աղուէ՛ս։

Շատ-շատ, շատ–շատ,

Տող անջատել ընդհանուրէն քանի մը հատ,

Տանիլ գրքի իմաստներէն հեոու-հեոու,

Բզկտելու։

Շրջել գրքին շուրջը օտար մարդու նման, 

Չարախորհուրդ գողի նման։

*   *   *

Քննադատին գործն արուեստի՞.-

Գրքին մէջէն հայրենազուրկ ընել խօսքեր

Տեղահանել,

Օ՜, տարագրել,

Յետոյ յուշիկ, յետոյ քսու՝

Որբահաւա՜ք կագմակերպել,

Ու գրքէն դուրս խեղճուկ-որբուկ եղած խօսքին՝ 

Գրչի դանակ զարնել կուրծքին։

*   *   *

Քննադատին գործն արուեստի՞ հայերուս լքէջ .-

Գրքին համար խորթ մօր վարմունք գծել անվերջ։

*   *   *

Քննադատել։ -

Ըսել՝ լաւ է, հիանալի, գլուխ-գործոց,

Գրքին առջեւ չկարդացուած, նոյնիսկ դեռ գոց։

Քննադատի ըստ քմայքի՝

Բանալ ծորակ պաղ խօսքերու եւ կամ տաքի:

Ու միշտ այսպէս փուճ բառերու բաղնիքին մէջ

Իր խեղճ գրքով խեղճ հեղինակը լոգցնել 

Հիւանդացնել։

*   *   *

Եւ կամ, եւ կամ՝

Յաւէտ դժգոհ , յաւէտ չկամ՝

Միտքը փակել, սիրտը փակել,

Հին հաշիւի, հին ոխերու դուոը բանալ,

Յետո՚յ կարդալ։

Եւ այդպէս ալ,

Հանրութեան քով հոչակաւոր քննադատ մը իսկոյն դաոնալ

Եւ յոխորտալ։

*   *   *

Մեր ագգին մէջ գիրքով անշէջ՝ 

Ես կը վախնամ.

Ի՜նչ տխուր բան,

Քննադատներ կէս-բան սորված,

Չլրջացած,

Պիտի գրեն այսօր յօդուած,

Վաղը յօդուած։

Ցմա՛հ յօդուած:

Իրենք իրենց քէնը սերտած ու շարադրած,

Քսան տարի, քառսուն տարի՝

Պիտի յանձնեն գրքեր անթիւ տպարանի:

Վկայուած չեն բարձր-րարձր դպրոցներէ,

Արուեստի վեհ ճգնարանէ.

Վկայուած են ու տիտղոսուած՝

Զուտ անձնական, խմբակցական

Հիւանդաշունչ նկատումէ։ 

Այդպէս յաւէտ պիաի տպուին, տպուի՜ն անոնք,

Ընդդէմ գրքին, արուեստին դէմ իբրեւ կախ յօնք։

*   *   *

Կայ եւ սակայն դեո աւելին,

Դեռ սոսկալին,

Կայ եւ սակայն աղէտալին։-

Քննադատներ բոլորը մէկ 

Կ՚ուզեն ընել քեզ սրտաբեկ։

Չար ու փութկոտ՝

Գրքիդ հանդէպ կ՚ընեն պոյքոթ։ 

Ըսէ՛ք, ըսէ՛ք, քննադատնե՛ր,

Հաշիւով լի եւ ոխով լի,

Գրքերու դէմ դուք չէ՞ք դիմած

Քար լռութեան հաւաքական գործադուլի։

*   *   *

Հարկ է խորհիլ, չընել սակայն այսքան գանգատ,

Ունի՞նք արդէն խորահմուտ ու խորախոհ

Մենք քննադատ:

Ունի՞նք անհատ,

Քիչ անգամ գէթ գեղեցկագէտ,

Որ գրքիդ մէջ ու գրքիդ հետ,

Լոյսի մը պէս քալէ, երթ՜այ,

Խոհով, յոյզով, վերացումով՝

Հեոուն սուզուի։

Որ արուեստին դէմ մեղանչող

Գեղեցկութեան ոչ թէ աջով,

Ձախո՛վ գրուած գիրքը այրէ։

Եւ բարձրացնէ, վե՜ր բարձրացնէ,

Գիրքը միւս՝

Հանճարահիւս,

Նման կեանքի նուիրական ջինջ սկիհի։

Կա^՞յ քննադատ՝ վերափոխուող քրմապետի,

Պատարագիչ քահանայի,

Որ գրքերու իր խորանէն,

Աղօթահունչ ձայն բարձրացնէ 

Ըսէ՛, ըսէ՛.-

«Արբէ՜ք ահա ի սմանէ՛...»։

*   *   *

Ընթերցողնե՚ր, քննադատնե՚ր 

Յոգնած մարդեր ու գո՜րշ մարդեր,

Դուք ո^՞ր չափով, ո^՞ր աստիճան 

Գիտէք գրքին խորունկ ճամբան:

Այո՛ անշուշտ, գիրք կը գնէք,

Այո՛ անշուշտ,  կը յօրինէք

Գրքի մասին նաեւ կարծիք,

Ամփոփ կամ ձիգ.

Ունի^՞ք լոյսեր բայց բաւական,

Դուք թափանցման, դուք ճանաչման.

Ունի^՞ք լոյսեր՝

Ձեր աչքին մէջ,

Ձեր մտքին մէջ,

Ձեր սրտին մէջ։

Եւ ունի^՞ք դեռ

Իմաստութեան ծովու յատուկ մաքի կարթեր

Եւ ուռկաններ՝

Մութ վայրերէ, քաոսներէ լոյս որսացող, 

Տգեղ վայրէ՝ գեղեցկութիւն, 

Գերեգմանէ՝ կենդանութիւն։

*   *   *

Ըսէ՛ք, ըսէ՛ք,

Աստուա՜ծ սիրէք,

Ունկնդրութեան խոր վարժութիւն իրաւ ունի^՞ք

Վա՞րժ էք ապա

Դուք արուեստին մեծ լրջութեան

Բարձրաստիճան բարկ ալքոլին:

*   *   *

Գեղեցկութեան ու խոր խոհի թէ սիրող էք, 

Հրամմեցէ՚ք,

Կրնա՛ք կարդալ բարձր գրքեր, եւ կարդացէ՛ք

Իսկ եթէ չէք ՝

Գիրք մի՛ տանջէք,

Ելէք, կեցէք, պտտեցէք, 

Զուարճացէք, 

Պորտ մեծցուցէք։

Talin Tahajian: MUSSEL

Too many times, I have watched

flesh turn. Familiar things:

a daughter cracking mussels

against the pier, mollusks alive

and smacking. Yellow meat

crushed against bedrock.

A shade of white so slight, it is what

I imagine it's like to be open, inviting.

Someday, there will be no

such thing as boneless. At night

even salt glows with the light

of a body underwater.

This poem appeared in Devil's Lake which is published twice annually at the University of Wisconsin-Madison

Talin Tahajian: BAPTISM

We begin our lives by dying
& waking up again, eyes sensitive

to the kind of light that exists in places
that aren't heaven. This isn't heaven.

I like the way other countries look
after midnight. Ghosts swimming

through empty chapels. That silence
is something sacred. Too dark to see

your reflection as a god in a display
window. Glass is one of the only

honest things. I love not knowing
what it means to be innocent. I rinse

my mouth with every kind of holy
water. By that, I mean I have kissed

the mouths of so many beautiful boys.
I remember thinking or saying This

is how I want to finish my life. To unlearn
the Bible, first I would have to read it

until I understand what it means
to be a religion, to embrace that sort

of death with bright things.


This poem appeared in Devil's Lake which is published twice annually at the University of Wisconsin-Madison

Յովհաննէս Թումանեան։ Նմանութիւն

Եթէ մի օր, անուշ ընկեր,
Գաս այցելու իմ շիրմին
Ու նորաբոյս վառ ծաղիկներ
Տեսնես փըռուած չորս կողմին,

Դու չըկարծես, թէ հասարակ
Ծաղիկներ են ոտքիդ տակ,
Կամ թէ գարունն է այն բերել,
Իմ նոր տունը զարդարել։

Նրանք չերգած իմ երգերն են,
Որ սրտումըս ես տարայ,
Նըրանք սիրոյ էն խօսքերն են,
Որ դեռ չասած ես մեռայ:

1894


Resemblance


If one day, dear friend,
you come to visit my grave
and see new blazing blooms 
spread around it,

Do not think these are common
flowers beneath your steps,
or Spring has brought them
to adorn my new home.

These are my unsung ballads,
which I carried in my heart;
they are those words of love
that before uttering I died.


1894
Hovhannes Tumanyan
Translated by Hratch Tchilingirian  

Ոչ Եւս Է Լիբանանահայ Բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսեան

We regret to announce the passing of poet Sarkis Giragosian in Lebanon.
A few of his poems have appeared in the Armenian Poetry Project and can be read here.

Armenian Poetry on 99andcounting: An Armenian Creative Collective

99 And Counting is a creative collective featuring the thoughts, opinions, and experiences of Armenians in the diaspora and non-Armenian advocates in honor of the centennial of the Armenian Genocide.

Please visit their poetry pages.

Diana Der-Hovanessian's book mentioned in IOWA REVIEW

Click here to read MARY BUCHINGER's review.

Gregory Djanikian featured on Poetry Foundation's podcast.

Click here to hear the sound clip. Enjoy!

There are more poems by Gregory Djanikian posted on the Poetry Foundations website, and they can be found here.

Յովհաննէս Ասպետ։ ՅԱՍՄԻԿԸ

Հին ճամբուն մօտ յասմիկներ սիրական,
Դեռ մատղաշ ծիլերով կը ծաղկէին,
Սիրտ տուի իրենց բոյրին, նրբութեան,
Քաղեցի իմ ծաղիկը՝ սիրածին:

Ո՜հ, կուրծքիս վրայ դրի գգուանքով,
Ու համբուրեցի սիրտը՝ ծաղիկիս.
Քանի մ՛օր վերջ տեսայ աւաղելով,
Ըսի, հողմեր տարեր են սիրականիս

Բոյր ու հմայք.
Հիմա նա չոր ծաղիկն է
Յիշատակիս:


Յովհաննէս Ասպետ
18/06/1963
Պոլիս

Authors from Armenia featured in Trafika Europe 4 - "Armenian Rhapsody"

New Armenian writing by Nara Vardanyan, Anahit Hayrapetyan, Mariné Petrossian, Armen of Armenia and Sargis Hovsepyan. Translations by Nazareth Seferian, Sylva Dakessian and Milena Abrahamyan, Hayk Movsisian, Raffi Kojian, and, Gohar Darbinyan.

Click here to read the flip book http://cld.bz/H76Nmju#69

Agop J. Hacikyan (1931 - 2015)

Իմացանք մեծ ցաւով մահուան տխուր գոյժը գրագէտ, ուսուցիչ եւ դասախօս դոկտ. Յակոբ Խաչիկեանի։

It is with great sadness that we have learned of the passing of Dr. Agop Hacikyan on July 3, 2015, in Montreal. He was Professor Emeritus of Literary Studies and Dean of Studies at The Royal Military College of Saint-Jean. He was the author of over 30 books on literature and linguistics, and seven novels. He was also co-editor of The Heritage of Armenian Literature volumes 1-3.

Reading in Southern California

Arpine Konyalian Grenier, Armine Iknadossian, 

Shahé Mankerian and Alene Terzian 

will partake in a 

Commemorative Reading 

at the Studio Theatre presented by 

the Second Sunday Poetry Series on 

July 12, 2015, 5:00 PM. 

The event is facilitated by Narine Jallatyan and hosted by Alex M. Frankel. 

The Studio Theatre 

St. Denis Building

3433 Cahuenga Boulevard West

Los Angeles CA 90068, near Universal Studios. 

Open Mic prior to Reading

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Մահազգացում

Այսպէ՜ս, այսպէ՜ս... Անուշ, անուշ սիրական

Մօտեցուր մանըր մատներըդ մանկական

Տաք կոպերո՜ւս, տաք կոպերո՜ւս դժոխքին,

Զգո՜յշ, զգո՜յշ, ա՜խ չըլլայ որ բորբոքին:

Կուրծքի՛ս հակէ փոքրիկ գլուխդ յաղթական,

Լսէ՛, դեռ հոն հռնդիւններ, ողբեր կա՛ն,

Լսէ՛, անուշդ իմ սիրական: Ո՜հ, անգին

Արբանք մ՛է այս, որ կը խնկէ իմ հոգին:

Մեռնի՜լ, մեռնի՜լ... անմահանալ մահուան մէջ.

Մեռնի՜լ, գրկիդ գոգն, ա՜յսպէս մեր սէրն անշէջ՝

Անհունին մէջ ծառացընել տիրական...

Մեռնի՜լ... Կու լա՞ս... Կը խորհէի սիրակա՜ն,

Թեւերուդ մէջ քարանալու հաճոյքին,

Քո՜յր, մահանո՜յշ, քոյր, մահազօր, մահագին...

Լօզան, 14 Դեկտ. 1908

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Վրէժին սերմնացանը

Քե՛զ, ցասումի՛ վայրագ հեղեղ գահավէժ,

Արդարութեան փայփայելի մո՜ւթ հըրէշ,

Խաւարներոու ահե՛ղ ծընունդըդ, վըրէ՛ժ,

Ողջո՜յն. տաղե՜րըս քեզի...։

Մոխրին կու տամ սրտիս վէրքերն ախտագին...։

Ամէնո՛ւն վէրքն, անսահմա՜ն վէրքը ազգին,

Արդարութեան ծարա՛ւը, մահն հաւատքին,

Երգեն տաղե՜րս քեզի...։

Սանձերնին լա՜յն երիվարներ ասպազէն,

Ալիք-ալիք թօթուելով սէգ բաշն ուսէն,

Թող հայրենի աշխարհիս կուրծքն ակօսե՜ն,

Սուրան տաղերս քեզի...։

Ու ես գա՜մ,-- մո՜ւթ շանթերու սերմնացան--

Այդ ակօսէն, ուր արիւններ լճացա՜ն,

Գիշերներով, չար հովերով, ցիրուցա՜ն,

Ցանել տաղե՜րս քեզի...։

Բարէ՜, եթէ այս իմ բազուկս կարեվէ՜ր

Չը սորվեցաւ զարնել...: Գոնէ անվեհե՛ր

Ցանքէս, մահու առաքեալնե՜ր, հսկանե՜ր

Կը ծնին տաղե՜րս քեզի...։

«Կիլիկեան Երգեր»,  Լօզան, 6 Յուլիս 1909

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ։ Հայաստան

Ո՞վ կու լայ այսպէս խշտեակիս շէմքին.

-Քո՛յր, ղարիբն է, բաց:

Կմա՞խք մը կ՛անցնի դուրսէն լալագին.

-Սովն է, դուռըդ բաց:

Տապա՞րն է ջախջախ դրանըս կուրծքին.

-Ջարդն է, դուռըդ բաց:

1909

Ռուբէն Սեւակ: Չը հասկցուա՜ծ…

Չը հասկցուած երգի կմա՜խք մ´է հոգիս.

Աններդաշնա՜կ, գալարուո՜ղ ճիչ մը վայրի...։

Դո´ւն ապառա՜ժը չես ճանչնար իմ սուգիս,

Ու աչքերուդ երգը կ´երգես ինձ բարի։

Ու երբ զուա՛րթ ամէն բանի կը ժպտիս,

Ես կը փակեմ կոպն աչերուս, որ կ´այրի՝ 

Թափառելո´ւ համար մութին մէջ սրտիս,

Ուր երկիւղած արհաւի՜րքն է քարայրի։

Դա՛ռն յուշքերուս հո՛ն սանդուխներն անկո՛խ, կո՜յս.

Հո՛ն ցաւերուս լիճը որ մու՛թ կը սարսռայ.

Հո՛ն դիտապաստ հէգ հայեացքնե՛րը սիրոյս՝

Կըրանիթի կամարներու ներքեւ ցա՜ծ.

Հո՜ն… Դեռ ինչե՜ր…Զուարթ ա՛ղջիկ, որոնց վրայ

Թէ գիտնայիր՝ պիտի լայի՜ր անկասկած…։

1908

Ռուբէն Սեւակ: Գիշերն իջաւ

Գիշերն իջաւ անամպ, անհուն,

Բիւր բիւրեղէ ի՜նչ նուրբ անուն

Տալ անուրջի այս սուրբ պահուն։

– Ա՜խ, ապրելո՜ւ երջանկութիւն…։

Կ՛անէանայ նաւն հեռակայ,

Լիճն երազ մ’է, կայ ու չըկայ.

Ջուրի շշունջն է լոկ վըկայ,

– Շշնջելո՜ւ երջանկութիւն:

Վերն հազար աստղ, վարն հազար լույս,

Կիսասուերին մէջ հոգեյոյզ

Կը խօսակցին քար, վըտակ, բոյս.

– Ա՜խ, իրերո՜ւ երջանկութիւն…։

Ու կը ձայնյէ  մատուռն հստակ.

– Սա ծերունի ծառերուն տակ,

Այս քաղցրութեան մէջ բովանդակ

Քարանալո՜ւ երջանկութիւն…։

1914

Ռուբէն Սեւակ: Կ՛արիւնի

Տժգոյն դողդոջ գիծ արիւնի… 

Մահօրէ՜ն լուռ, նստած կողքիս, 

Կ’իտէանաս, ո՜վ քոյր հոգիս։ 

Իրիկնավերջը կ’արիւնի։ 

Լեռներն հսկայ անրջանքներ 

Կը խնկանան լիճի ափին. 

Հոգիները կը խարշափին. 

Ամպո՜տ, անծա՜լ ջուրն է մեռէր։ 

Ի՜նչ խորն է այս պահն աշունի 

Հորիզոնը կ’այրի անշէջ 

Կու լա՞ս… Այսօր մեր հոգւո՛յն մէջ 

Իրիկնավերջը կ’արիւնի։ 

Ա՜խ, ըլլայիր դուն աշունի 

Լիճն այս գինով սիրոյ մէգով. 

Ա՜խ, ըլլայի ես ափիդ քով՝ 

Լեռնացած սէրն յաւիտենի…

Ռուբէն Սեւակ [1914]

ԳՐԻԳՈՐ ՊԸԼՏԵԱՆ: ԱՆԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԼԵԶՈՒ

1
աղ կերանք
աւազ
յետոյ փշատները սեւ ձիւնին
լեռներու վրայ
հիմա
ցամաք ցուրտը
ցաւող մինչեւ չքացում
կռնծած
ձեռքերով
կակազող
անվհատ նոյն
հերքուած
վկան
ոչինչի

2
ջուրը
աճեցաւ
մինչեւ կոկորդ մը հուրէ
ապրիլը կը բուրէ դիակ այրածի
եւ ահա լոյսը պատառուն կ՚ըլլայ
դէմք մորթազերծ
թիթեղի սփիւռք
շունչս տուի զգետնուած քերթուածին

4
չորցանք
տղա՛ս
ատ արեւներէն ջուրերէն
օսկոր ու քար էղանք
խօսէ՛ մեզի
միւս շուքերէն
միւս դիէն խօսէ՛
եթէ կրնաս
եթէ դեռ կաս դուն
կ՚ըսեմ ինչպէս կայիր
դեռ մինչեւ ե՞րբ
պիտի ըլլաս
քու ձայնովդ այդ չանցնող արեւները փռես
խօսքերուն վրայ
դուն գիտես
օհ
հալեցանք
լեզու երազ փսխեցինք աւազին
մսեցանք տղա՛ս տարմատարմ լոյսին մէջ
հիմա
խօսքդ մորճիկ ըլլայ թող
ըլլայ փայտ ու գերան երդիկ ու անտառ որ
ծնինք
բայց անցնի կող կանաչ արեւներէն ու
ջուրերէն
դեռ մինչեւ ո՞ւր
պիտի ըլլանք
շամ սատակ վկայ
կռնծումէն
մոռցի՛ր
տղաս
որ չմոռնաս

երկրին հետ կորսուեցաւ ամեն պատկեր.

5
չեմ գիտեր ո՞վ
մէկը
ձեր լեզուն կտրեց ձեր բերնին մէջ
հատեց իմաստը լեզուէս
եղաւ
կանաչ խաղաղութի՜ւն
կատարներուն վրայ երկրին
եղաւ պարզկայ լուսին երկփեղկ
կոկորդի մէջ թխմուած
եթէ խօսիմ

կը մխրճուիմ ճիչի մէջ դատարկութեան
չեմ գիտեր ո՞ւր
հողի՞ն
երկնքի՞ն մէջ
երբ հանդիպիս մեռելներու
մեռած աստուածին
չըլլաս յարալէզ ու լէշի տարփաւոր
խզէ՛ իր հետ մեր դաշնութիւնն
սկզբնական
խլէ՛ անոնց
կը ճանչնաս
անոնց մարմինը որդնոտած
որպէսզի դադրիմ
լսելէ
աղմուկը կատարներու երգին
ընտրեց զիս երկիր մը ոչինչ
եթէ իմաստը կը պակսի
թաղէ՛
դիակն ապրողներու
թերի բառերուն մէջ
մնացորդ
համր անապահով նեխող
հոտով սատկած աղուէսի
այն ատեն

ոսկորէն կը բուսնի ծիրանենին

6
գիշերաշրջիկ ոգիներ
օր ցերեկով
կու գաք
կը բնակիք
սենեակին մէջ
դատարկ
կ՚ընդարձակէք պատերը խաւարով
կը լքէք ինծի ձեր մրմունջը ապաբան
երբ հակիմ սեղանին
կը գտնէք հետքն ու ձեւը ձեր մարմնին
զիս կոչեցիք արթուն
ու դարձուցիք խաւարախօս
որպէսզի տամ
ձեզի ներմարդացում խաբուսիկ
օ բռնկած ոգիներ
թեւթափող

որ չունիք հանգիստ
եւ կ՚անցնիք երազէ երազ
փողէ փող ու տանիքէ տանիք
կը շոյէք ծնօտն ու այտը քնատ մանուկին
կ՚ոլորէք վիզը պատմասանին աներկիր
կը խուժէք կրակին աչքին մէջ
պիտի պատմէք ձեր քայքայումը ամպ առ
ամպ
երամ առ երամ կը չքանաք օդին մէջ
աստուածներու պէս թափանցիկ եւ
անօգուտ
երբ կը սուրաք ձեռքէս
դէպի խօսք մը հերքիչ
ո՛չ իսկ ոգիներ
մնացա՛ք օ հեռուն
ժողովուրդ անհետացմամբ ժողովեալ
սահմանին
խաղաղ
ձայնին մօտ օրուան հրեշտակին որ գոչէր
Ղազար
ե՛լ արտաքս
քանի ոչ ոք կը վկայէ չգոյէն
երբեք չեղան քերթողները կապուած
ծառին
ու փողոտուած
մեծ հիմնոսներու քերթողահայր
ոչինչ մնաց որ ըլլար հաստատելի
քերթողաբար
այլ ոչինչը միայն
օ
գիշերապահներ անտէր շունչի
անդին
գացէ՛ք անդին մոռցէ՛ք զիս
քնացէք
լքեցէք լեզուահողը մահացու
ստուերներուն
ոճրապարտ անմեղներ
եղէ՛ք հօտաղներ աստղերու ջոլիրին
վերադարձէ՛ք երբ չըլլամ
կը փնտռեմ այս խարդախ
ծէսով
մոխիրը մորթին
ինչպէս լեզուն իր բառերը վերապրող
ես

ձեր չքացումը թարգմանող ձայնեղ գրիչ

8
բայց գարշելին

անխառն ծագումն է
պատկերին
որ կերար
ահա կրկին անժողովուրդ լեզուն

Langue dépeuplée 
traduit de l’arménien occidental par Lise Nazarian et l’auteur
1 

nous avons mangé du sel 
du sable 
et puis les ronces noires de la neige 

sur les monts 
maintenant 
un froid sec 
douloureux jusqu'à expiration 

les mains 
tranchées 
bègue 
le même obstiné 

témoin 
nié 
du néant 

2 

l'eau 
en crue 
jusqu'à une gorge s'épanouissant en flammes 
avril pue le cadavre brûlé 
et voilà la lumière déchiquetée 
visage dépouillé de sa peau 
diaspora de fer-blanc 

j'ai donné mon souffle au poème terrassé 

4

ces soleils ces mares
nous ont desséchés

mon fils

nous sommes devenus os et pierre
parle-nous
des ombres
parle-nous de l'autre côté 
si tu peux
si tu existes encore

je te parle
comme tu étais avant
et jusqu'à quand
vas-tu exister
pour étendre de ta voix ces soleils impassibles 
sur les mots ? 

tu le sais
nous avons fondu
craché langue et songe sur les sables
nous sommes devenus translucides dans cette
lumière dispersée 
à présent
que ta parole devienne rameau
qu'elle se transforme en bois et poutre toiture et forêt
pour qu'on naisse 
mais qu'elle retraverse les soleils verts et les eaux

jusqu'où
serons-nous encore ces chiens crevés

de témoins

du desséchement? 
oublie

mon fils

pour ne plus oublier

avec le pays s'est perdue toute image

5

je ne sais qui

quelqu'un

vous coupa la langue dans la bouche

sépara de la langue le sens

je mordis la paix des champs

sur les crêtes de la terre

la lune limpide à double tranchant

plantée dans la gorge

si je parle

je m'enfonce dans le cri du vide

je ne sais où
sur la terre
au ciel
si tu rencontres
le dieu des morts
romps alors notre alliance initiale

arrache-les
tu les connais
les corps grouillant de vers 
pour que je cesse
d'entendre
la rumeur du chant des crêtes

un pays anéanti m'a élu
si le sens manque 
enterre
le cadavre des vivants
dans le reste des mots
qui ont failli
muets désabrités putréfiés 
à l'odeur de renard crevé

alors
de l'os poussera l'abricotier

6
noctambules
vous venez
esprits
en plein jour
habiter la pièce
vacante
repousser de votre souffle les murs
pour ne me laisser que votre discordant murmure

lorsque je me penche sur la table
vous retrouvez la trace et la forme de votre corps 
vous m'avez appelé « l'éveillé »
et fait de moi un diseur de paroles ténébreuses

pour que je vous spectres enflammés

donne une illusoire incarnation 

spectres enflammés

qui volez à tire-d'aile

sans repos 
et passez d'un songe l'autre
d'un clairon l'autre d'un toit l'autre
vous caressez la joue de l'enfant endormi 
vous tordez le cou du narrateur apatride 
pour vous enfoncer dans le feu et les yeux 
et faire le récit de votre décomposition 
dans les nuées

vous disparaissez dans l'air
comme des dieux diaphanes et inutiles 
et vous vous glissez à travers mes mains
vers les mots du déni

esprits 
pas même
peuple rassemblé par sa disparition 
demeurez au loin
à la limite des limbes
paisibles
proches de la voix de l'ange du jour qui va clamant 
« Lazare
veni foras »

mais personne ne témoigne de ce qui ne fut pas 
et jamais n'ont existé les poètes attachés à l'arbre
poignardés
ô pères du récit et des grands hymnes
rien ne demeure de ce qui poétiquement demeurait 
ne demeure que le rien
ô gardiens de nuit souffles sans maître 
allez au loin
oubliez-moi 
dormez
quittez le pays-de-langue 
mortifère
des fantômes 
criminels innocents
bouviers de la meute des étoiles
féroces
revenez quand je ne serai plus
dans ce cérémonial mensonger 
je cherche
traducteur vocatif de votre disparition 
la cendre d'une peau brûlée
comme la langue recherche ses mots rescapés

8
mais le plus sordide
est l'origine sans mélange

de l'image
que tu as dévorée
voici de nouveau la langue dépeuplée

Krikor Beledian est né à Beyrouth, en 1945. Il s'est installé à Paris en 1967. Maître de conférences en langue et littérature arméniennes à l'Institut de langues et civilisations orientales (INALCO), ancien professeur à l'Université catholique de Lyon (Chaire d'Arménologie), il vit à Paris. Auteur de plusieurs ouvrages en arménien (poésie, essais, récits), en français, notamment Cinquante ans de littérature arménienne en France, 1922-1972, (CNRS éd., 2001), Seuils (Parenthèse, 2011), et bilingues, dont Avis de recherche. Une anthologie de la poésie arménienne, (Parenthèses, 2006). Il prépare une étude sur le génocide arménien (Perspectives sur la Catastrophe, 1895-1922).

Seizième secousse, Juin 2015

An interview with Kosrof Chantikian

https://www.youtube.com/watch?v=MqzzVu6LBME

Kosrof Chantikian reading at the Marin Poetry Center & Library

On Tuesday, July 14, 2015, 6:30pm

Poets Claire J. Baker, Kosrof Chantikian, Peter Hensel 

and Cynthia Sims will read their poems. 

Laurel Feigenbaum will host the program

Corte Madera Library

707 Meadowsweet

Corte Madera, CA 94925

This free program is sponsored by the 

Corte Madera Library and the Marin Poetry Center

Kosrof Chantikian: To the Old Man in the Rhodes Cafe

I enter the small cafe in the early morning
rain falling lightly
huddled together a dozen Greek men

smoking their interminable
cigarettes drinking coffee and cognac
are talking loudly

old now from years of hard toil
I can see the wrinkles and holes in their faces
like cold sponges on the ocean floor

and yet these old men   I know their laughter
I know their laughter means
this is the beginning of another day

would you relive your life?
live it over to make sure your face had no holes or scars?
you say you would – if only you could have a face new

as smooth and soft as sand on the beach
but how would you do it?

in the early morning rain
these old men squeezed together between
five small round tables

sit with their legs crossed
and watch each other
smoke and talk and then laugh

how much is this laughter worth?  the old man next
to me orders a last coffee and cognac
he looks at me and waves asking me to join him

I cannot help feeling he has read my thoughts
I was thinking about his death
thinking that he would die soon

and how foolish some questions are
this old man is not going to relive his life
none of us will

in the end he had answered my question again
laughter was more than death
laughter was the beginning of each morning

of each night   was the sky and slow falling rain
I looked at the others and I saw countless cigarettes
and then laughter overwhelm the quiet sky


This poem appeared in the Marin Poetry Center's website with an audio recording. 

Upcoming reading in Pasadena, California

Lory Bedikian
author of The Book of Lamenting
winner of the 2010 Philip Levine Prize for Poetry

&

William Archila
author of The Art of Exile and newly released The Gravedigger's Archaeology
winner of the 2015 Letras Latinas/Red Hen Press Poetry Prize

will be reading at Vroman's Bookstore in Pasadena, California

on Saturday, June 20th at 3 p.m.


Introduction by Prof. Michael Datcher

Vroman's Bookstore
695 E. Colorado Blvd
Pasadena, CA 91101
626-449-5320
(Fax) 626-792-7308
email@vromansbookstore.com

Նիկողոս Սարաֆեան: ՔՈՒՆԸ

Պատուհանին դէմ, բուրդի պէս դիզուած գորշ մշուշին, 

Լռութեան դէմ անսահման, 

Կատուս նստած կը նայի ու կը հանէ ձայնը հին
Ջահրի մը ծոյլ թաւալման։

Ան կը մանէ։ Կը սահի աշխարհն ամբողջ իր մէջէն, 

Կ’անցնի թելի պէս նրբին։

Ու կը շրջին անուրջներն իր մարմնոյն մէջ։ Կը շրջեն

Մանոցներն իր խոկումին։

Մերթ տրտմութիւնն ու ձանձրոյթն ու տատանումն ունի ան

Իր կեանքէն կուշտ պառաւին։

Գլուխը կախ՝ կ’երազէ։ Աչքերն իր խաժ կը լողան

Խէժի մը մէջ, կը փակուին։

Մերթ ըսփինքսի մը յոխորտ սեւեռումով կը նայի

Անմեկնելի, անիմաց

Խորհուրդներուն՝ որ կարծէք կուտան փողոցն ամայի, 

Մխացող պատն իր դիմաց։

Կը քայքայուի, կը գգուի աշխարհն ամբողջ մշուշին

Հետ կը ձուլուի։ Մոռացման

Մէջ այդ խոնարհ, ընկղմած՝ ծառերն հազիւ կը շարժին, 

Երազի պէս կը ծփան։

Քաղաքն ամբղոջ հեշտօրօր լռութեան մէջ մեղկօրէն

Կը ծաւալի, կը հալի։

Կ’անցնին շուքեր՝ յուշերու պէս, որ հազիւ կը փորեն

Մշուշն անհուն անցեալի։

Բայց սին պատրանք մը ըլլար կարծէք հեշտանքն անգամ այդ

Անփութութեան, մոռացման։

Կատուս նստած՝ կը մանէ, կը խառնէ շունչն իր՝ անյայտ

Թելին կեանքի մը անբան։

Ու կը մանէ ան քիչ-քիչ մշուշ մը թոյլ։ Կը պարպէ

Ինքզինք։ Երազ ու խորհուրդ

Ըսպառելով, տղու պէս, կը մրափէ անտարբեր՝

Պատուհանին առջեւ ցուրտ։

Նիկողոս Սարաֆեան

Փարիզ 1942

Lecture in Toronto

Katia Khanlian: To My Clueless Sister

Katia Khanlian, a student at the A&M Hovsepian School in Pasadena, CA is 2014 "ARTHUR HALVAJIAN MEMORIAL" ARMENIAN POETRY COMPETITION WINNER for the 12-17 age group. Congratulations, Katia!

I remember the memories we’ve made as children.

All the laughs we’ve had and all the foolish nonsense.

I remember every second of every one,

Grace, my goofy other half.

As if you’ve passed thirty,

You have your own place, car and money.

I count down the days until your arrival.

Now, I’m an only child because you’ve left me.

You’ve been placed in the real world now,

New faces, new challenges to overcome.

You say you’ve missed me, have you?

But I do wish you nothing but the best.

Emily Hagopian: Never Forget

Emily Hagopian is the 2014 "ARTHUR HALVAJIAN MEMORIAL" ARMENIAN POETRY COMPETITION WINNER in the 18-22 age category. Congratulations, Emily!

To be but what is not already there, an idealist self, and a realist idea

may lead one to the endless ponder of an everlasting legacy
-pondering and thinking, the stuff of life’s work
made up of tragedy, and tragic experiences
-this Americanized, romanticized idealism
forced to uphold empty promises
as we are born again to see an unending quest where
-there is no firm goal and no reward
-there is no promise of peace or tranquility
-there is no pursuit of happiness, no luck, no leaping, no lingering in dead-end back alley ways.
It is simply a celebration of faith
-all talk of simplicity set aside-
there may not even be faith, it may not even exist, who’s to know?
but it is the celebration that is so precarious
We walk into empty black rooms every day and every night where

Faith is our redeemer; our Savior is close.

We are born only when death becomes us
-the ring bearer to tie us to our great universal truth
-always living the catastrophic as we are persuaded to adjust to injustice
we accept the force and persuasion
as we turn to an envious rebirth and begin understanding what has already been here

“Հայ ենք մենք!”

We've come away from 1915 with our

promulgations flowing from our lips: Never Forget

-our outcries reaching borders unknown, and yet,

this is the never-ending duty of our kin, to never forget,

to never be satisfied with the work we've accomplished, and to

always take pride in our continuous strive toward freedom.