Literary Quote for March 2015

When you know a poem by heart, that poem is in the body.  It is there when you are walking down the street, or standing in a shower, or walking through the woods. The words come back. It’s like someone else is there with you, reciting the words. Donald Hall says a poem is an inside person talking to an inside person. It’s a melding of consciousness that is done in solitary-ness.

Gregory Djanikian

From "The Poet and the Moment", Penn Gazette, 21 Aug 2014

We mourn the passing of Lebanese-Armenian writer Bebo Simonian

Bebo Simonian was born in 1937 in Alexandria, Egypt. In 1939, his family moved to Beirut where he received his primary education at the Nichan Palandjian Djemaran, continuing on at the Antelias seminary and Université Saint Josef. 

With a career spanning over 40 years, Bebo Simonian was a teacher and journalist. A member of the Union of Armenian Writers of Lebanon he wrote for several papers. 

Bebo Simonian was an author of many poetry and prose collections and articles. His poetry books include Prelude, Նախերգանք,  (1968), “Myth of the Greens”, Կանաչներու առասպելը, (1977), “Humans”, Մարդեղութիւն, (1981), “Cry of Trees”, Ծառին ճիչը, (1991) and “In Front of the Lights of the Mediterranean”, Միջերկրականի լոյսերուն դիմաց, (2004). 

His prose collections include “Shred Shred”, Ծուէն¬ծուէն, (1981), “Roots of Cedars” (Մայրիներու արմատները) (1986) and “Instants in the Days of Man and Life”, Ակնթարթներ մարդու եւ կեանքի առօրեայէն, (2012). Bebo Simonian’s complete works “Pages and Materials of Literature” was published in 2012 .

Mr. Simonian passed away in Beirut on March 27, 2015.

Պէյրութի Մէջ Մահացած Է Լիբանանահայ Գրող Պէպօ Սիմոնեանը

ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».¬ Պէյրութի մէջ մահացած է նշանաւոր գրող, լիբանանահայ մշակութային կեանքի երեւելի անձնաւորութիւններէն, երկարամեայ ուսուցիչ, լրագրող, հասարակական գործիչ Պէպօ Սիմոնեանը (Պետրոս Գալայճեան): Այս մասին տեղեկացուցած են Հայաստանի Գրողներու միութենէն։

Պէպօ Սիմոնեան ծնած է 1937ին, Աղեքսանտրիա: Երկու տարի ետք ընտանիքը տեղափոխուած է Պէյրութ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է Նշան Փալանճեան ճեմարանին եւ Անթիլիասի դպրեվանքին մէջ: Այնուհետեւ աւարտած է «Սէն Ժոզէֆ» ֆրանսական համալսարանի արեւելեան դպրութեան կաճառի հայագիտական ճիւղը: Աւելի քան 40 տարի զբաղած է մանկավարժութեամբ, զուգահեռաբար նաեւ լրագրութեամբ: Անդամ է Լիբանանահայ գրողներու համախմբումի եւ քարտուղարութեան, անդամ է «Կամար»ի եւ «Շիրակ» գրական հանդէսներու խմբագրական կազմերուն։

Պէպօ Սիմոնեան հեղինակ էր բազմաթիւ չափածոյ, արձակ, գրաքննադատական եւ հրապարակախօսական ժողովածուներու: Անոր բանաստեղծական գիրքերէն յիշատակելի են «Նախերգանք» (1968), «Կանաչներու առասպելը» (1977), «Մարդեղութիւն» (1981), «Ծառին ճիչը» (1991), «Միջերկրականի լոյսերուն դիմաց» (2004) ժողովածուները: Արձակ գործերէն յիշենք «Ծուէն¬ծուէն» (1981), «Մայրիներու արմատները» (1986), «Ակնթարթներ մարդու եւ կեանքի առօրեայէն» (2012) գիրքերը: Անոր գրականագիտական ուսումնասիրութիւնները ամփոփուած են 2012ին լոյս ընծայուած «Էջեր եւ նիւթեր գրականութեան» երկու հատորներու մէջ»:

Պէպօ Սիմոնեան պարգեւատրուած է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսին կողմէ՝ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով, իսկ 2012ին Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին կողմէ արժանացած է «Մովսէս Խորենացի» մետալի:

«Սքանչելի գրողի եւ մտաւորականի հայրենանուէր վաստակը մի ամուր եւ անխորտակ կամուրջ էր սփիւռքի եւ հայրենիքի միջեւ, որը կը շարունակի երկար խանդավառել ճշմարիտ արուեստասէրների սրտերը», յայտնած են Գրողներու միութենէն։

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ: ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆ

Առաջին օրէն գրիչ ու մուրճ առած
Գծեց քանդակեց արարիչն այս հողեղէն,
Մերթ արեւաթագ արքայ բաղնիքէն նոր ելած,
Մերթ անմեղայ մարդկութեան
խղճմտանքի դարբին։

Երկու երգ փսփսաց ցորեններու ականջին
Պարեցին ցորենները հովածփուն, հոլանի։
Լուսափրփուր կիներու եւ ծիծերու թխաթոյր
Կաթոգին սէր բաշխեց ու կիրքի յորձանուտ։

Կարմրաշառայլ պառերէն դարձաւ
գիւղը հայրենի
Հօր օրհնութիւնը խնդրեց, մօրը կարօտը կարդաց.
Երգեց գրիչ եղեգնեայ, մարած օճախ,
ցաւած ցուպ,
Ցողունաբեկ Արմենուհի եւ արծուեբոյն
Անին լքուած։

Սերմնացանի ափին անհունի հունտ դրաւ
Ու հրաշէկ ձիուն թամբեց հզօրութիւն,
Գրկեց ուլիկը արիւնլուայ ու լուռ
Եւ բանուորուհին հանապազօր հազով։

Իրմէ կաթիլ մը արցունք՝ աղքատ տունի սեղանին,
Իրմէ բուռ մը կարմիր հող՝
տուն չդարձող մարտիկին,
Դատարկ նաւուն լքուած ղեկ
_ ու ծածանո՜ւմ հրաշքի
Լոյսի ալիք, յորդ ակներգ
այս հեթանոս Յիսուսին։

Ինչպէ՞ս ծաղկեցուց բառեր հրաշուշան,
Ծրծունքեց ամբարները պատմութեան թաքուն,
Իր երկերը դարձան զանգեր օրհներգութեան,
Աշխարհի չորս ծագերուն
խաղաղաբոյր խնկաման։

*

Նկուղին մէջ ուր մահուան ահն օրէ օր
կը մեծնար
Հայրենի գիւղը շողացուց ու շաղեց հացը կենաց.
Նոր առասպելի լոյսը հազիւ աւետած
Օգոստափառ իր ղօղանջը՝ մորթուած ճիչ դարձաւ։

Անկէ ի վեր այդ արնոտ արահետէն
մարդ չանցաւ.
Ինկա՜ւ քերթողը որուն դիւցազն հոգին կը լուսէ
Կարմիր ուխտի զրահանդերձ
առաքեալն այս Տիրազարմ
Ընդամենը՝ երեսունմէկ տարեկան։

*

Քանի՜ արցունք, քանի կսկիծ, քանի՛ ամեակ
դարձած բուրվառ՝ կÿօրհներգե՜ն քեզ ծագէ ծագ
Ամայութեան մէջ՝ ամրակուռ
քերթողութեան մայր տաճար։

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ
ԱՄՆ

Stephen Watts: THE VERB “TO BE”

i.m. Arshile Gorky

Sun, you dervish in the dancing tree

that glints and points and slowly spins

its fulcrum centred on the will to see.

You are lucid like the panels of light

and flow inside this archaic hall that

language is : you break and scatter and

in the rift, you create yourself anew.

You are the sudden sea-song of starlings

that bursts a tree at the shoreline edge.

You are blue spruce on the rim of frost.

You are a field of gauntly pecking swans

and the first November snow that tricks

the hill – cud of flower and cow’s bell.

You are green, green on the inward lips

of hot night and you are the colour opal

in the human eye of the word. You are

the lucid void between blue mountains

and the eye that sees. You are the falcon

that plunges down coiling gusts of need.

You are my language, you are my speech

and you are a million years old and you

are silent, sun you circling spun dancer

in the still centre of the body’s tree : sun,

you definition in the flesh of the child,

of the verb to be.

©Stephen Watts

--

New Zealand's Poet Laureate commemorate's the Armenian Genocide

Click here to read the article entitled Commemorating the Armenian Genocide.

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ։ ԳԱՃԱՃՆԵՐՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՆ ՄԷՋ

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Ուր ապրեցան մեզմէ շատեր,

Չկային զօրավարներ ու իշխաններ,

Կային բազում երեւելիներ.

Հերոսներ չգտնուեցան հոն, բացի անոնցմէ՝

Որոնք սուտ պատերազմներ հրահրելով,

Հրշէջի դերը ինքնակոչ ստանձնած՝

Փորձեցին մոլորեցնել ամբոխը անզօր,

Իրենց չքնաղ նուաճումներուն համար։

Գաճաճները հերոսներ չեն ծնիր, ո´չ ալ՝ իշխաններ,

Հայելիներու դիմաց, անոնց հասակը չ᾿աճիր,

Ո´չ ալ բեմերու վրայ, ինչքան ալ գոռան ու պոռչտան,

Թէկուզ հնչիւն ոսկիներ փռեն՝

Մուտքն իրենց դղեակներուն, ու

Կաշառքով կորզեն քուէներ անհաշիւ:

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Պարթեւները հազուագիւտ էին.

- Դարու հիւանդութիւնն էր ու պահանջքը երեւի:

Ոմանք, այլանդակ էին, շատեր՝ ձաղկուած,

Ուրիշներ, կը յաւակնէին ըլլալ անփոխարինելի...

Ուրեմն, պարտին փարիլ բեհեզեայ գահին

Ու տիրել թշուառին, տգէտին ու անիմացին,

Բայց աւա~ղ, հերոսներ չեղան երբեք,

Քանզի գաճաճներու հայրենիքին մէջ

Աքիլլէսներ չեն ծնիր,

Ո´չ ալ՝ հերակլներ իրաւամբ.

Հերոսները կը ծնին հսկաներու փաղանգէն սոսկ,

Իրենց նմաններուն շարքերէն միայն։

 

Գաճաճներու հայրենիքին մէջ,

Ուր ապրեցան մեզմէ շատեր,

Չկային զօրավարներ, իշխաններ՝ խիզախ,

Կային շրջուն փերեզակներ, կոմսեր ինքնակոչ,

Եւ ընչաքաղց կրեսոսներ անկասկած.

Այդ ալ դարուս ողբերգութիւնն է երեւի...:

ԽԱՉԻԿ ՏԷՏԷԵԱՆ

Ռուբէն Սևակ։ Էտըլվեյս

Պատիս վրա անխոսուկ, մունջ,

Գամ մը մեջքիդ՝ կմտածես,

Կտժգունիս, կուլաս կարծես,

Էտըլվեյսի ո՜վ վտիտ փունջ:

Թառամե՜ր են թերթերդ բոլոր,

Հյուծեր է ցո՛ղդ տրտմորեն.

Ո՞ր դժբախտ հո՜վը սարերեն

Քեզ հոս նետեց քայլամոլոր:

Ծաղիկներուդ գոգը վայրի

Ու թերթերուդ մեջ գալարուն,

Անհա՜ս, հպա՜րտ բարձունքներուն

Հիվանդ կարո՜տն է, որ կայրի:

Ու կերազե՜ս դուն անշշունջ,

Գամ մը մեջքիդ. ու կ՚՚՚՚ոլորի

Գունատ թավի՛շդ մոխիրի,

Էտըլվեյսի ո՜վ նիհար փունջ:



Edelweiss

On my wall, wordless, pale, 

covering an unseen nail 

its freshness evaporates 

as it wilts and browns,

its petals gradually fade 

losing its delicate 

bouquet. What ill wind 

brought it down

from the mountains 

to this fate of 

crumbling pistils 

drooping crowns

as the coiled petals dry, 

unclasping to velvet ash?

But still it keeps 

the unreached heights 

of my dreams in its white 

heart of edelweiss.

ROUBEN SEVAK

*A small white herb growing high in the Alps whose name in Armenian is Lion's Paw. It is the symbol for freedom in Austrian and Armenian poetry. Roupen Sevag recovered in the Alps from tuberculosis contracted as a medical student.


From Poetry of  our Time

Ռուբէն Սեւակ։ ՎԵՐՋԻՆ ՕՐՕՐ

Օրօ՜ր, օրօ՜ր… օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս,

Վիրաւոր հօրըդ ճիչերն ա՜լ չիմանաս,

Ծիծէս ծըծածըդ թոյն է… կաթ չէ՛, գիտնաս…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Արիւն հեղեղ յորդեց այս սուրբ ձորերէ,

Բայց չի փախի՛ս, փարէ՛ երկրիդ, զայն սիրէ՛,

Հողիդ վրայ գերի մ’ըլլար, այլ տիրէ՛…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Հօրըդ վըրայ եթէ անշո՜ւնչ չինկայ ես,

Զի ուխտեցի՛ Հռոմի էգ գայլին պէս

Նոր Ռոմուլոս մը դիեցնել ստինքէս…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Բազուկներուս պարա՜ն, ոտքիս ալ կացի՜ն,

Ստինքիս զո՜յգ պտուկներն ալ կտրեցին։

Վերքէս արիւնս ծծէ, որդեակ միածին…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Ահա կ’իյնամ… Հայաստանը մա՜յր քեզի,

Կտակ կուտամ այս կոտրած սուրն երկսայրի՝

Ուր հայրիկիդ դեռ տաք արիւնը կ’այրի…

Օրօ՜ր ըսեմ՝ քնանաս։

Ռուբէն Սեւակ: Երթա՜լ...

Երթա՜լ, երթա՜լ, երթա՜լ անձայն, անհանդէս,

Երթա՜լ առւին պէս՝ մարգերու տակ անտես.

Կապոյտին մէջ՝ հե՜զ, հողմնավար ամպին պէս...

Երթա՜լ՝ առա՛նց գիտնալու, թէ դէպի ուր,

Երթա՜լ՝ հեռո՛ւ ոստաններէն այս տխուր.

Երթալ՝ խաւար գիշերին մէջ թաքթաքուր...

Երթա՜լ, երթա՜լ, երթա՜լ՝ առանց ճրագի.

Երթա՜լ՝ առա՛նց սուգի, լացի, փափագի.

Երթա՜լ՝ առա՛նց սովի, առա՛նց պապակի...

Երթա՜լ՝ մարդոց կոյտին մէջէն լռելեայն.

Օտար մնալ իրենց Ցաւին, Գիտութեան.

Երթա՜լ տգէ՛տ, խո՛ւլ, հա՛մր, կո՛յր յաւիտեան...

Չգիտնա՛լ, որ հոս Իդէալը չիկա՜յ...

Ուխտագնա՜ց երթալ ափերն հեռակայ

Դէպի ուղին Երջանկութեան մշտակայ...

Աննիւթանա՜լ, անրջանա՜լ, վսե՜մ, վէ՛ս.

Երթալ անցա՜յգ ,անա՜յգ, երթա՛լ վերջապէս.

Աչքերը գոց՝ ցայգաշրջիկ խեղճին պէս...:

Երթա՜լ, երթա՜լ, չճանչնալ Մա՛րդ ու Աստւա՛ծ,

Զո՜յգ երթալ՝ ձեռքդ քո՜յր ձեռքի մէջ դրած

Անշրջանքի՜ն ու Սիրոյն պէս աքսորւա՜ծ...

Լօզան, 1912

His Going

Without a word, without a sound 

without a ceremonial bow 

like a brook sunk underground 

like a cloud dissolved above

into the dark without a lamp, 

without thirst or fear or plan, 

not caring what is lost or found 

leaving the known far behind

wordless, with indifferent mind 

to other people's need or pain 

ignorant of ideals, blind 

without an intellectual stand

like a pilgrim impelled, shoved 

not by man or God, but love.

From Poetry of  our Time

Տօնապետ Լիւլէճեան։ Ափ մը հող

Ափ մը հող գոնէ սա ջարդուած մարմիններուն, ափ մը հող գոնէ սա ճերմկած ոսկորներուն եւ ափ մը հող գոնէ սա անտէր մեռելներուն:

Մենք մեռելը կը թաղենք՝ անոր յիշատակր սուրբ պահելու: Բունծերր մաքուր են մեզ համար: Մենք սիրելին անոր գիրկը կը դնենք եւ հոն մնացած կ՛երեւակայենք միշտ : Հողին տակ զազիր երեւոյթներ չենք ուզեր տեսնել, չենք ուզեր տեսնել մեր սիրելիներուն մարմինը որդնակեր, աչքերը, սիրելի աչքերը տեսնել որդերու բունկալ, այտերը, համբուրելի այտերը տեսնել բորբոսոտած, շրթները՝ որդերու կեր։ Չենք ուզեր տեսնել մեր սիրելիին մարմնին աւերը,  ճարակը եւ փճացումը։ Մեր սիրտը հոն է։ Հողին  տակ զմռուած,  յարութեան փառաւոր արշալոյսին ոտքի կանգնելու ։ Ափ մը հողով կը փակենք մահուան ու աւերի տեսիլը, ափ մը հողով կը ծածկենք մեր սիրելին :

Բայց ահա հոս են, լեռներու վրայ,  ձորերու մէջ, անտէր ու անթաղ, որդերը կը զեռուն, բոտոտներր կր գալարին, աչքերը խորջած են, դէմքը ահաւոր, զազիր հոտ մը կու գայ, սպանդի բոյր մը. ահաւոր վայր մ՝՛է եւ կը փախչինք անոնցմէ որ կը սիրէինք,  կը խորշինք անոնցմէ, որոնց մեր հոգին , արիւնը կուտայինք ։ Ափ մը հող գոնէ, գոնէ ափ մը հող՛ այս աղեկտուր տեսիլը ծածկելու։

Հոն են հայ տղայքը, մերկ, յօշոտուած ու բզքտուած, անուշ, կաթնաթոյր մարմինները. կապարը ծակեր բացած  է անոնց կրծքին ու գլխին վրայ ։ Ափ մը հող գոնէ՝ հայ մանուկը, հայ ծաղիկը թաղելու։ Հոն են հայ գեղանի հարսեր, հազար նախատինքներով ու աննկարագրելի վիճակով։ Ափ մը հող գոնէ՝այս ողորմելէ տեսիլները ծածկելու։ Հոն են պատանիները, հայ ազգին արեւները, կուրծքերէն բզքտուած,  գլուխնին ջախջախուած, բազկատարած փռուած են արեւին առջեւ։ Ափ մը հող գոնէ՝ սա աղիողորմ տեսարանը սքօղելու։ Հոն են հայ կտրիճներ ու ծերուկներ զառամած, իրարու վրայ կուտակուած. ձորը ամբողջ լեցուն է անոնց դիակներովը. ո՞ր տապարը ջախջախած է անոնց գանկերը, ո՞ր սուրը ճեղքած է կուրծքը եւ կիզող արեւին տակ սեւցած ու այլանդակ երեւոյթ առած են։ Ափ մը հող գոնէ՝ սա ոճիրներուն տեսարանը գոցելու։

Ափ մը հող, Աստուած իմ, ափ մը հող ցանէ որ քու աչքերդ աստղերուն մէջէն չտեսնեն գոնէ տկար ու անզօր արարածներուդ ողջակէզը եւ ողորմելի զոհը քու բարկութեան սեղանիդ վրայ։ Ափ մը հող ցանէ որ հրեշտակներն երկնային չահաբեկին ի տես դեւերուն այս ոճիրներուն , ու ափ մր հող, Աստուած իմ, որ աշխարհ իր հիմերէն չդողայ ի տես աս մեծ գազանութեան ։ Ափ մը հող նետէ անգութ սրտին, որ հող է արդէն, հողէն ցուրտ ու սառ, հողէն աւելի անզգայ ու բիրտ։ Ափ մը հող գոնէ իմ սրտին, ո՜վ Տէր, որ ցաւերու մեծ ցավովը կը վառի , որ վիշտերու է՛ն մեծ վիշտովը կը մորմոքի: Ափ մը հողը թող սպեղանի ըլլայ վիշտերուս ու ամոքիչը՝ իմ ցաւերուս։

Ափ մը հող գոնէ ու ալ դադարի տեսիլը ահաւոր, տեսիլը հայաջնջումի վերջին էջերուն ու Հայը թող բրածոյ նախատինքն ըլլայ քաղաքակրթութեան,  որ զինք յօշոտեց անսիրտ ու անողոք, թող անէծքն ըլլան Գերմանին որ զինք դաւաճանեց, անտուն,  անտեղ թողուց։ Ափ մը հող գոնէ ու թող բրածոյ ըլլայ, այդ ոսկորները թող մեհենագիրը յայտնեն վաղուան մարդուն հայ տանջանքներուն,  հայ զրկանքին ու բարբառեն յաւիտեան հայ վիշտը…

Տո՛ւր Աստուած, տո՛ւր խնդրուած ափ մր հողը, երբեմն թշուառութիւն մը ծածկելու եւ երբեմն ալ գործուած սխալ մր դարմանելու։

Ուլու Փուղար, Տէրսիմ, 1915

Հասկաքաղ 

Բրօֆ Տօնապետ Կ. Լիւլէճեանի 

Գրական Վաստակը 

եւ 

1915-ի բանտի յուշերը

Տպարան 

Crown Printing 

Ֆրէզնօ (Քալիֆ.)

Donabed Lulejian: A Handful of Earth

"At least a handful of earth for these slain bodies, for these whitened bones!  A handful of earth, at least, for these unclaimed dead!

"We bury the dead: we keep their memory sacred: the grave is holy to us: we place our dear ones into its bosom, and we imagine them always to be there.  We dislike to fancy the bodies of our dear ones worm-ridden; their eyes lovely eyes, filled with worms; their cheeks their kiss-deserving cheeks, mildewed; their pomegranate-like lips food for reptiles.  We dislike to fancy the ruin, destruction, annihilation.  Our heart is there under the earth with the embalmed dead, waiting to rise in the glorious dawn of the resurrection.  With a handful of earth we cover the scene of death and decay.  With a handful of earth we cover our dear bones.

"But here they are in the mountains, unburied and forlorn, attacked by worms and scorpions, the eyes bare, the faces horrible, amid a loathsome stench, like the odor of a slaughter-house, -- a dreadful spot from which to flee.  We flee from those we love; we abhor those for whom we would give our lives.  A handful of earth, to cover this frightened scene!

"There are our women with breasts uncovered and limbs bare, a handful of earth to shield their honor! There are our boys, naked and torn, with bullets in their hearts and in their heads: a handful of earth to cover them!  There are our brides, disemboweled, hacked to pieces, with babies yet unborn: a handful of earth, only, to screen from our eyes this sorrowful scene!  There are our young men with feet cut away and heads battered against the stone: cruel fiends hacked them to pieces, ferocious Bushmen, wild Kaffirs.  A handful of earth to shut from our sight this heart-rending scene!

"A handful of earth, God! Sprinkle a handful of earth so that thine eyes, through the stars, may not see the immolation of these weak and defenseless creatures, the piteous sacrifice on the altar of Thy wrath.  Throw a handle of earth upon them!

"A handful of earth, at least!  Let the drama end, the age long drama of Armenia's torture.  Let the Armenian become a fossil. Let him to be disgrace of the civilization which tore him to pieces, cruelly and without mercy.  Let him be the curse of the religion which abandoned him and left him without succor.  A handful of earth, that he may become a fossil inscription to reveal to the man of tomorrow the story of Armenia's woe.  Give, God, the handful of earth requested of Thee!"

Donabed Lulejian 1875-1917‏

Translated by Mr. Garabed H. Papazian. The New Armenia, April 1918

Մետաքսէ: ԱՅՐԵՐ

Այրե՛ր, ինչո՞ւ էք մեզնից բողոքում,

Երբ մինչեւ հիմա դուք մարդավարի

Կանանց գուրգուրել չգիտէք կեանքում.

Կնոջ հանդերձանք հանելը նոյնպէս

Արուեստ է մի նուրբ…

Չէք կարողանում ձեր սիրած կանանց

Այնպէս հոլանել, որ փշաքաղուի,

Որ նա հուրհրայ, շիկանայ սրտում

Ու խենթացնի իր տղամարդուն…

Փորձե՞լ էք մի օր կնոջն հոլովել

Կոճակեղէնի արձակումներով, Օղակների դէմ` յարձակումներով,

Ականջօղերի շշնջումներով,

Վարսակալների խճողումներով,

Ցայգազգեստի ծաղկաքաղերով,

Քնքշանքով, խաղով…

Փորձե՞լ էք մի օր զգալ իսկապէս,

Թէ ձեր մատներով կիսահաղորդիչ

Ջերմութեան դիմաց ինչ է փոխանցւում

Կնոջ մարմնին, հոգուն նուաճած,

Երբ ձեր կրակը շաղ տուած դրսում`

Պարտականութեան պարտքով սպաննիչ

Գգւում էք նրանց,

Կայծի փոխարէն պահանջում հրդեհ…

Այրե՛ր մեր դարի,

Դուք մինչեւ հիմա դեռ մարդավարի

Չգիտէք գրկում կանանց հոլովել,

Սիրով շորորել,

Ձեզնով բոլորել չգիտէք կանանց:

Եւ մերկութեան մէջ այս մոլորակի

Կանայք կան` գալիս, գնում են գոցուած,

Ու չեն հասկանում` ձե՞ր զոհն են իրենք,

Թէ՞ ժամանակի…

ԱՐՏԱՇԷՍ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ: ՍՈՒՐԲ ՄԵՍՐՈՊ

Երանելին մենակեաց մ՛էր նորատի,

Հոգին` ազատ անցաւորին պայմանէն,

Եւ անձնատուր Երազի մը տարօրէն,

Որ մենութեան անկիւնին մէջ կը փըթթի:

Տըւայտանք մը խոր, անըսփոփ կարօտի

Մենակեացին կը պրկէր սիրտն ուժգնօրէն.

Պիտի գըտնէ՜ր, երբ գար շընորհն հրեղէն,

Պայծառ բըխում աստուածային ոլորտի:

Եւ աղօթքի պահու մը մէջ վերասլաց,

Հոգւոյն վըճիտ ամենատես աչքը բա՜ց,

Տեսա՜ւ շարանն հըրաքանդակ տառերուն…

Ու դարեր վերջ, նոյնիսկ դըպիր մ՛աննշան

Այդ նիշերով թեւ կու տայ իր ներշնչման`

Սուրբին ձօնուած իր այս տաղովն անանուն:

Արտաշէս Յարութիւնեան։ ԺԱՅՌԵՐԸ

Սա ժայռերը որոնց վըրայ բազէները կը ճախրեն,
Ուր օձերը՝ գալարուն՝ կը սողան ու կը սուլեն,
Եւ մամուռներ փաթթըւած են անոնց խիզախ կողերուն,
Ատենօք,
Աւանդութիւն մը կ՛ըսէ,
Այդ ժայռերը մարդիկ էին մեզ պէս՝ միսէ: 

Անյիշատակ օրեր առաջ, օր մը, հո՛ն,
Խոպան ու չոր այդ ամայի վայրերէն,
Հպարտ ամբոխ մը կ՛անցնէր.
Հարսնեւորի խուժան մը՝ երկիրներէ հեռաւոր:
Եւ թմբուկին, դափին ձայնը յաղթական,
Երգողներուն, ծնծղաներուն հնչիւնն անուշ
Եւ շողիւններն ըզգեստներուն երփներանգ,
Դէպի հեռո՛ւն, կ՛երկննային դաշտին մէջ:

Հարսն ալ՝ քօղքին տակ ծածկըւած՝
Իր գեղն ամուր կը պահէր:
Յանկարծ, սակայն, անզուսպ փափաք մը՝ հարսին
Կ՛ուռեցընէ սիրտը՝ որ դէմքը բանայ,
Ու բարբարոս, վայրի սիրով մը ուժգին,
Այս անծանօթ, այս ամայի վայրերուն՝
Հանդիսադրէ գեղեցկութիւնն իր թրթռուն:
Ու նետելով իր քօղն անդին՝
Հոն ցոյց կու տայ կուսական չքնաղ դէմք մը՝ Արեւին:

Ալ բնութիւնը զայրացած
Ամբարտաւան գեղեցկութեան այս ցոյցէն,
Այդ ամբոխը կ՛անիծէ իր շանթերուն
Անէծքներովն անկարեկիր.
Ու բոլորն ալ քար կը դառնան, կը սառին՝
Գամուած, անշարժ ու լըռին:

Հիմակ, այնտեղ, ըսպասումով մըշտական,
Այդ ժայռերը - սառած մարդիկ - կը սպասեն:
Կը նշմարուին այնտեղ շփոթ, աւրըւած,
Ու խանգարուն դիմագիծեր բազմաթիւ
Մանուկներու, պարմաններու, պառաւի:
Վայրագ աչքեր կան, ահռելի սեւեռմամբ,
Ու մոլեգին կիրքով մը բաց մընացած,
Ու կծկըւած, խորշոմած երեւոյթներ դիւահար,
Որ կը թուէր պիտի լային՝ ու չեն լար՝
Ցաւ մը անհուն կը յայտնըւի համօրէն,
Որ այդ պահուն տանջեց զանոնք ուժգնօրէն: 

Translating KRIKOR MOMDJIAN’s Armenian Poetry into English

THIRD ARMENIAN POETRY TRANSLATION WORKSHOP: Translating KRIKOR MOMDJIAN’s Armenian Poetry into English

Pembroke College Mackesy Room

2nd, 4th, 5th, 9th, 11th, & 13th March 7:30pm – 9:30pm 

Krikor Momdjian was born in Lebanon and has been living in the Netherlands since 1979. He is an all-round multimedia artist. Apart from his paintings, etchings, digital prints on canvas, photography, video filming, he is well known for his museum installations and poetry. 

For more information on K. Momdjian’s work, see his website www.krikormomdjian.nl 

For more information on the workshop, contact theo.vanlint@orinst.ox.ac.uk 

A reading in remembrance

Holy Cross Church of Armenia and 

the Armenian Poetry Project present 

Commemorating the Centenary 

of the Armenian Genocide: 

A reading in remembrance

Tuesday, April 21, 2015

7PM

Holy Cross Church of Armenia

580 West 187th Street

New York, NY 10033

Reception to follow

Nancy Agabian, David Bakamjian (cello), Peter Bricklebank,  

Catherine Fletcher, Alina Gregorian, Pierre Joris, 

Lola Koundakjian, Vasyl Makhno, Norman Manea, 

Marianela Medrano, Ralph Nazareth, Arthur Nersessian, 

Suzanne Parker, Nicole Peyrefitte, Aaron Poochigian, 

Alan Semerdjian, Meline Toumani, Sarah Van Arsdale, 

Sweta Srivastava Vikram, George Wallace, Aida Zilelian-Silak

For further information contact Lola Koundakjian 

at armenianpoetryproject[at]gmail[dot]com

Literary Quote for February 2015

… Եւ հրամայեց որ վառին
բոլոր աստղերն այն գիշեր

Զոհական, «Աստուած հպարտ», 1956

Գուրի Եթեր: Աստծո մրցանակը

Ես հոգնեցի…

Այս աշխարհի անցուդարձից:

Որոնածս չգտնելուց ես հոգնեցի:

Ես հոգնեցի իմ փուչ ես-ից:

Ինձ խաբելուց ես հոգնեցի:

Կյանքս դարձավ բերնի ծամոն.

Ծամծմվելուց ես հոգնեցի:

Քրիստոսն էլ ինձ չփրկեց.

Մաքրվելուց ես հոգնեցի:

Ո՜վ Տեր Աստված, ո՞նց երկնեցիր

Ինձ նման խեղճ մի կացություն.

Մարդու վրա սուգ անելով-

Աստվա՛ծ, քեզնից ես հոգնեցի:

Մի՞թե չէիր կարող մի քիչ՝

Մարդավարի մարդ հորինել.

Ինձ երկնելով՝ քեզ ծաղրեցիր.

Ծաղրվելուց ես հոգնեցի:

Հավանաբար, այնտեղ՝ վերում,

Մրցություն էր վատ գործերի…

Կյանքս վկա, ո՜վ Հայր Աստված,

Մրցանակը դու շահեցիր…

ԳՈՒՐԻ ԵԹԵՐ: ՈՒ ԳՆԱ

Վէրքերդ տուր երգերիդ,
Հոգսերդ տուր երգերիդ,
Ետ մի՛ նայիր՝ ինչ թողիր _
Թեթեւացիր ու գնա...

Սէրերդ տուր երգերիդ,
Յուշերդ տուր երգերիդ,
Անցեալդ մի՛ որոնիր _
Թեթեւացիր ու գնա...

Մեղքերդ տուր երգերիդ,
Կրքերդ տուր երգերիդ,
Կեանքդ էլ տուր երգերիդ _
Թեթեւացիր ու գնա...

Հաւատդ տուր երգերիդ,
Գալիքդ տուր երգերիդ,
Մահդ էլ տուր երգերիդ _
Անմահացիր ու գնա...



ԳՈՒՐԻ ԵԹԵՐ (Գուրի Դ. Աւետիսեան)1951-2015

ՀԱՄԱՍՏԵՂ: ՄԱՀՈԻԱՆ ՏԵՍԻԼՆԵՐ

Պատուհանիս մէջ ցուրտ հովը դեղին 

Տերեւ մը ձգեց…
Քոյր իմ, մօտեցիր,

Տե՛ս, ո*վ է կ՚անցնի մօտի անտառէն:

— Մօտի անտառէն ուռերու վրայ 
Հովին պէս արագ դագաղ մը կ՚անցնի…

— Վերջալոյսը լուռ կը հատնի հիմա…
Ո՞վ է կը հատնի վերջալոյսին հետ…

— Հո՛ն դաշտերուն մէջ , վերջալոյսին հետ 
Կը հոգեվարի ծեր ձի մը կարմիր…

— Ա՛լ արեւ չ՚կայ , ալ մութ– է հիմա …

Այդ ի՞նչ ստուեր էր դողալով անցաւ…

Գորշ մութին մէջէն, տանիքներէն վեր,

Ագռաւներու սեւ երամ մը անցաւ …

— Ճրագիս լռյսր  շարժիլ ըսկըսաւ…

Հեռո՜ւն ի՞նչ բոց է, կը փըլի կարծես…

—Հո՛ն ծովուն  վրայ , հորիզոնին մօտ

Նաւ մը հրդեհուած կ՚րնկղմի ահա …

— Ճրագիս յոյսը ալ կը պապակի…

Այդ ի՞նչ աղմուկ է հեռուէն կուգայ …

— Լեռներէն ասդին ճերմակ գառներու

Հօտը զարհուրած,

Քաղցէն  կը  մայէ  ու աստղերան  տակ 

Քարեր կը  կրծէ…

Ճրագիս ձէթը հատնիլ սկսաւ …

Ա՜հ   քոյր, հեռացիր ,  փակէ դռները.

Լուո  փողոցներէն,   մութին մէջ  մահուան  ճիւաղը կ՚անցնի…։


Փիւնիկ, թիւ 25, 1920

Եղեա ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ: ԱՅԼԵԻՍ ՄԻ՛ ԳԱՐ

Հոն   կը   նստէիր,

Գինիին փարչը քու տեղդ է նստեր

Այն օրէն ի վեր որ գացիր չ՛եկար...

Բաժակը ձեռքիս քեզի յիշեցի.

Կարմիր է գինին, կարմիր են շրթներդ,—

Բաժակը շրթիս …Այլեւս մի գար, ալ չեմ սպասեր քու վերադարձիդ

Գինիին  փարչը քու  տեղդ է   նստեր…

Վերջին բաժակս ահա կը պարպեմ

Այսօր Մոռնալու տօնը կը տօնեմ 

Ու գինովցեր եմ…։

Եղեա ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ Փիւնիկ, թիւ 25, 1920

Yeghia Kasbarian was a painter and author. He was born in Kharpert in 1896 and died in Massachusetts in 1935. His self-portrait is below. His writing appeared in Փիւնիկ (Phenix) periodical, published 1920-22 in Boston, MA. Many of Kasbarian's paintings are at the National Gallery in Armenia. 

Phenix literary monthly in Boston, MA

The most ambitious of post-war publications was "Punik" (Phenix), a literary monthly which appeared in Boston from 1920 to 1922 and was the product of three writers who hoped to establish an Armenian magazine in the style of contemporary American periodicals. That ambition,  was frustrated because the editors could not find enough readers to support their magazine. 

From THE ARMENIANS IN MASSACHUSETTS, written and compiled by the Federal Writers' Project of the Works Progress Administration for the State of Massachusetts. The Armenian Historical Society, Cooperating Sponsor. 

UNESCO declared Feb 21 as the International Mother Language Day 15 years ago

Strategy

Three principles guide UNESCO’s approach to languages and education in the twenty-first century. 

These are:

- Mother tongue instruction to promote inclusion in education and improve the quality of education by building on the knowledge and experience of both learners and teachers. UNESCO believes and supports findings of studies showing evidence that mother tongue instruction is a key factor for literacy and learning.

- Bilingual and/or multilingual education at all levels, to promote equality and reflect the diversity of languages in society, including literate environments, media and cyberspace. The main objective is to promote at least the use of three languages in education in multilingual contexts. 

- Promoting language as an essential part of intercultural education, to encourage understanding among peoples and build respect for human rights.

From the UNESCO Education website.

CELEBRATE YOUR MOTHER LANGUAGE EVERY DAY!

Դանիէլ Վարուժան։ Հաշիշ

Click here for the audio clip to Daniel Varoujan's poem entitled Hashish.

Սիրտը լեցուն է բանտին խաւարով. 

Ա՛լ դաշտ ու երկինք չը կան իր համար. 

Պիտ՚ գըներ աչքի հազար գոհարով՝ 

Աստըղ մ՚ան նոյն իսկ՝ ասուպ ալ ըլլար։ 

–– «Օ՜ն, հաշիշ բերեք, կը մըրմընջէ ան, 

Երբ աշխարհս ինծմէ այսպէս կ՚ապշոպեն, 

Ես կ՚ուզեմ հոգւոյս մէջ ըստեղծել զայն. ––

Օրորուիլ, բուժի՜լ հըզոր ցընորքէն.

Օ՜ն, հաշիշ բերեք»։–– Եւ ան կը ծըխէ, 

Իբր ուրախութեան ըստի՛նքը ծըծէր. 

Կը հոսի երազ ջըլերուն մէջէ. 

Աշխարհը լուծուած կ՚ելլայ սիրտն ի վեր։ 

Աչքերը բանտին դիմաց կը գոցուին՝ 

Ապարանք մ՚իր մէջ գըտնելու համար. 

Բիբերն հըրաժեշտ կու տան խաւարին՝ 

Աստղեր բերելու խոստումով ճարտար։ 

Եւ կը քընանայ՜ արուեստի քունով՝ 

Ինչպէս խըղճի խայթն՝ աղօթքէ մը վերջ. 

Ո՛վ թըշուառ հոգի, հիմայ ապահով, 

Ազատ է եւ տէր՝ ցընորքներուն մէջ.

Եւ կ՚երազէ շա՛տ, շատ բաներ աղուոր 

Կամ յոռիներն ալ աղուոր կ՚երազէ. ––

Բըռնած շըղթայի մ՚օղակն ահաւոր՝ 

Կընոջ մը մանեակը զայն կը կարծէ։ 

Վարդէ, ոսկիէ գետի մ՚ափն ի վար 

Իր մանկան խաղին կը ժըպտի հիմա. 

Կամ ինքն իսկ մանուկ՝ լըճակին մէջ յար 

Երկինքն՝ երկընքին մէջ զինք կը տեսնայ։

Շըրթունքները լուռ, մեղմիկ կը դողան՝ 

Անշուշտ ուրիշներ գըտնալնուն համար. 

Թերեւս (ո՞վ գիտէ) կը լըրացնէ ան 

Համբոյր մ՚ատենով թողուած կիսկատար.

Կամ կը շըրջի արտն՝ ազատ քայլերով. 

Կը վայլէ երկինքն, աստղերու արգանդ։ 

Մի՛ արթընցընեք, քանզի ապահով 

Զինք կը փոխադրէք լոյս աշխարհէն՝ բանտ։ 

Թողէք քընանայ… թող հաշիշին մէջ 

Սեւ շըղթան բեկտի՝ վիշտը լուծելով։ 

... Ո՛վ անմահ մեկոն, երազի առէջ, 

Դու ցընորքն հիւսէ ոսկեղէն թելով.

Հիւսէ խընդութիւն մը անըրջական 

Իր խոցուած հոգւոյն, ուղեղին վըրայ. 

Ժըպիտն աղուո՜ր է, եթէ նոյն իսկ ան 

Խաբուած ջըղերու վիժա՜ծն ալ ըլլայ։ 

Դանիել Վարուժան, Սարսուռներ, Վենետիկ - Սուրբ Ղազար 1906