Nothing was an heirloom. We had none,
But a cause cherished like a vintage gun
Hung there: why goatherds in a mountain town
Had dug pits by the roadside and lain down.
I can’t rest, even as a great grandson,
When young Turks tell me what was done is done.
Our women--raped not just by anyone.
We never called the couch an ottoman.
In Memoriam: Vaughn Bedros Poochigian, 1909—1996
From Midway over plains, divides, and basins
On smaller jets destined for shorter flights
I reached the Valley, where, at your last rites,
Three priests agreed: you had grown grapes for raisins
And never grumbled because family lines
Branch always into further mouths-to-feed.
(Old women in whispers talked about my seed.)
Soon we had sold the orchard, cleared the vines.
You died too early to have dubbed me “crazy”—
An honorific title in our tribe.
True to your memory, I have crossed the hazy
Land of the Lost Wine (the enchanted one)
And smuggled out this cutting as a bribe,
A scion for you, grandpa, if no son.
Այբուբեն չէ սա`
Բե՜րդ է անմատոյց,
Գա՛նձ է աննուաճ.
Դո՛ւռ է փրկութեան,
Ե՛լք, երբ յոյս չկայ,
Զարթօնքի նուա՜գ:
Էութի՛ւնն է մեր,
Ընթացքն ու ուղի՛ն,
Թագ ու զօրավա՛ր.
Ժողովող մի կա՛նչ,
Իմաստուն խորհո՛ւրդ,
Լինելու հնա՛ր:
Խո՛ւնկը խորանի,
Ծնո՜ղը Բանի,
Կնի՛քն ինքնութեան.
Հա՜ցն համապազօր հայի սեղանի,
Ձիրքերի հնձա՛ն:
Ղօղա՛նջը երգի, ղե՛կը ընթացքի,
Ճեմարա՜ն ճառի.
Մարզարան մտքի, մատեան հաւատքի,
Ի՜ւղ անմար ջահի:
Նախահի՛մքն է մեր,
Շո՛ղը մեր յոյսի,
Ոգի՛ն մեր ճարտար.
Չինարի՜ն այգու,
Պարի՛սպը մեր տան,
Ջրաղա՛ցն արդար:
Ռո՛ւմբն է մեր ռազմի,
Ռո՛ւնգը բնազդի,
Ռահվիրան կեանքի.
Սէրն ու սի՛րտն է մեր,
Սե՜րմը` միշտ ծլող,
Վէմ ու վիմագի՛ր:
Տունը` ցամաքում,
Տապանը` ջրում,
Րոպէն` սլացքում.
Ցորեանը` արտում,
Ուղին` անյայտում,
Փառքը` սխրանքում:
Քի՛ստն ու քա՛ղն է մեր,
Քանքա՛ր ու քնա՛ր,
Քարաւա՛ն ու ա՛փ.
Եւ
Օջա՛խն անմար, օժի՛տն անհատնում,
Ֆէ-ից մինչեւ Ա՛յբ:
Click to hear the audio clip Marguerite read by Lola Koundakjian.
Գարուն է հոգւոյս մէջ
Ու կանաչ Ապրիլ…
Ծաղկեր են յոյսերս՝
Նոր խինդով մ՛անգին,
Պարտէզիս մէջ ծլեր
Նոր ապրիմ-մեռնիմ,
Վճռած եմ… ես
վճռա՜ծ՝
Վերստին ապրիլ,
Գտնելու տենչով
Իմ կորսնցուցած
Սէրս հեռաւո՜ր
Մանկութիւնս ո՜րբ
Երազս կապո՜յտ
Երգս սպիտակ՝
Ծո՜վ… մշուշապատ…։
«Սպիտակ երգ», Պէյրութ, 2003.
In my memory
you are
not a prairie dream
revisited
not a distorted shoot
from early spring
not a purple-stoned sceptre
nor the remnants of a blind man's dog
but a veil I wear
when blood scratches
my brain searching
for cradle
the sound of wedding drums
approaching
the wait of moon brides
unravished bodies
willing sweet sable
to a stride.
From the volume St Gregory's Daughter, Copyright 1991 Arpine Konyalian Grenier
Թոռնիկ սիրական, թոռնիկ հեռաւոր,
Ես քեզ չեմ տեսած, բայց կ՚ըսեն որ կաս.
Օրօրանիդ մէջ կը ննջես անդորր,
Գուցէ կը ժպտիս, գուցէ եւ կու լաս։
Դուն աշխարհ եկար, երբ ես կը մեկնիմ,
Իրարմէ հեռու, ծովերով բաժան.
Ես պիտի չըլլամ պապիկ մտերիմ
Եւ քու ծաղկումիդ երջանիկ վկան։
Երբ դուն կը նետես քայլըդ առաջին,
Նոր իջած քու մօր խանդակաթ գրկէն,
Ինչպէ՜ս կ՚ուզէի սիրով ցնծագին
Բռնել քու դողդոջ կակուղ թաթիկէն։
Օ՜ ճակատագիր… դառնալ մեծ հայրիկ.
Բայց չկարենալ անուշ ձագուկին
Լսել նորազարթ բառերը քաղցրիկ
Եւ զինք կուրծքիդ դէմ սեղմել կաթոգին։
Թոռնիկ սիրական, ո՛վ թոռնիկ երազ,
Պապիկդ անծանօթ արդ կրնայ միայն
Օրհնել քեզ հեռուէն, որ ծաղկիս, մեծնաս
Եւ պայծառ պահես ճրագը մեր տան։
Դեկտեմբեր 20, 1989
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"
Անչափ քաղցր էր,
Երբ աչերիդ նայեցի,
Դրանց խորքը ես սուզւեցի
Եւ երբ գտայ գաղտնիքը քո,
Սիրոյ կախարդանքը զգացի:
Դու քնքուշ, դու բարի,
Ոնց ալ արեւ
Ծագեցիր իմ սրտում,
Արեւելք դարձար՝
Մութ ու թախծոտ իմ աչերում արեւմտեան,
Որքա՜ն կուզէի այդ մի րոպէն
Անաւարտ լինէր ու յաւերժական:
Քամին,
Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:
Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի
Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:
Քամին,
Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.
Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:
Քամին,
Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:
Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի՛,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:
Փողոցները երկար,
Ու ձանձրալի, աշնան անձր—ների նման,
Փողոցները, որ կան,
Փողոցների ներկան,
Փողոցները` դաժան, անհրապույր, չարկամ, -
Որքան, որքան, որքան ահավոր են հիմա:
Քամին,
Աշնան քամին
Մոլորվել է այստեղ.
Մահվան սարսուռ առած վիրավոր է նա մի:
Ու կարող է հիմա ամեն արգելք քանդել
Քամին,
Աշնան քամին…
Հռնդում է,
Փնչում,
Ահեղացունց ցնցում ցուցանակները չոր.
Զրնգում են ահից պատուհաններն հնչուն,
Ու թռչում է քամին, - երկաթաթ— թռչուն, -
Զարհուրելի, զազիր փողոցների միջով…
Խելապտույտ, անմարդ փողոցներում կորած,
Զարհուրելի ոխով ու զայրույթով իրա,
Որպես ոսոխ տեսած մի վիթխարի հովազ,
Հայացքներում‘ փոշի — արնամուժ ավազ, -
Քամին, աշնան քամին հարձակվում է ահա
Անօգնական կքած բուլվարների վրա:
Օ, բուլվարի հիվանդ ծառերը որբ ու խենթ,
Ցնցոտիներ հագած պառավների նման, -
Ծվատում են նրանք դեղին մազերն իրենց,
Գլուխները ցնցում ու մորմոքում հիմա:
Ծառերը ծեր, հիվանդ,
Ծառերը ծուռ ու չոր,
Մուրացկանի նման ծառերը խեղճ ու մերկ.
Քամին ծեծում է ծեր գլուխները նրանց
Ու ճչում է մահվան չարագուշակ ճչով, -
Երբեք,
Երբեք,
Երբեք…
Օ, գթացեք հիմա.
Այդ ծառերին` խաչված բուլվարներին ամա,
Օ, փրկեցե՛ք նրանց հարվածներից քամու,
Որ բերում է նրանց մահվան մորմոք ու մահ:
Օ, գթացե՛ք հիմա.
Լսեք, լսեք, լսեք. -
Այս ահռելի, դաժան հոգ—արքի ժամին`
Պիտի դառնա, որ ձեր հոգինե՛րը խուժե -
Քամին,
Աշնան քամին…
1922
We walk like apes
Eat like cannibals
Talk like parrots
Fight like dragons
And call ourselves
Civilized human beings.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Մա՛րդ,
Ընդմիշտ վտարուած դրախտէն եդեմական,
Ո՛չ թէ արգիլեալ պտուղն համտեսած ըլլալուդ համար,
Ո՛չ թէ սողունին եւ Եւային անսալուդ,
Ոչ իսկ անտեսելուդ՝ պատգամն աստուածութեան։
Ընդհակառակը՝ այդ բոլորը լա՛ւ ըրիր, ճի՛շդ ըրիր,
Ի հարկին կրկնէ՛, ապրէ՛ կեանքը լրիւ, վայելէ՛,
Եղիր մի՛շտ ըմբոստ, արկածախոյզ եւ տեսլապա՛շտ,
Եղիր պարզապէս մա՛րդ։
Դեռ գիտցի՛ր, մա՛րդ,
Յաւերժ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ոչ թէ սիրելուդ կամ ապրելուդ համար,
Ոչ թէ համարձակած ըլլալուդ
Աստուածային շնորհք տալու դէմքիդ եւ էութեանդ ստեղծագործ,
Ո՛չ, մի՛ հաւատար այդ սնոտի առասպելին.
Գիտցի՛ր, միայն ու միայն անո՛ր համար՝
Որ դաւաճանեցիր քու մայր բնութեան,
Խախտեցիր կշռութիւնը տիեզերական,
Կողոպտեցիր, վատնեցիր մսխեցիր անհաշիւ
Գանձերն ու աւիշը ծոցւոր հողին։
Եւ դեռ անոր համար՝
Որ կեղտոտեցիր, շրջապատդ անգամ,
Եղծանեցիր նոյն իսկ կանա՛չը՝
Միա՛կ նեցուկդ ու պաշտպանդ,
Շունչդ ու թոքերդ,
Ծխահեղչ թունաւորեցիր նաեւ կապոյտը՝
Թռի՛չքը մտքիդ, սլա՛ցքը հոգիիդ,
Երա՛զդ։
Մա՛րդ,
Առմիշտ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ալ ժա՛մն է որ զգաստանաս.
Եթէ ոչ՝
Ագահութեամբ, ընչագաղցութեան տենչութեամբ վարակուած,
Քու խօլարշաւիդ մէջ այսպէ՛ս, գուցէ ժպրհիս նաեւ օր մը,
Շպրտել Սեւ Կէտի երախին
Մոլորակ երկիրը մեր։
Բայց ինչո՞ւ,
Ի՞նչ իրաւունքով։
(Կենսագրական գծեր)
Ծնած է Պէյրութ,1927 Հոկտեմբեր 7-ին։ Նախնական ուսումը ստացած է Աբգարեան եւ Սահակեան վարժարաններուն մէջ, ապա երկրորդականը շարունակած՝ տեղւոյն ֆրանսական Լիսէն, եւ աւարտած Առեւտրական ճիւղը 1945՝ին։
Կանուխէն սիրած է գիրն ու գրականութիւնը։ Նախ փորձած է բանաստեղծութիւններ գրել, բայց շուտով ներգրաւուած է արձակի, գլխաւորաբար պատմուածքի սերով։
Յիսունական թուականներէն սկսած է մաս կազմել այլազան գրական եւ մշակութային խմբաւուրումներու։ Գործօն մասնակցութիւն բերած է Պէյրութի «Գրական Շրջանակ»ի կազմաւորման եւ անոր յետագայ գործունէութեան։
Իր գրութիւնները, 1954-էն սկսեալ, հետզհետէ լոյս տեսած են «Մշակոյթ», «Լուսաբեր», «Նոր Գիր», «Անի», «Շիրակ», «Գարուն», «Նաւասարդ», «Համայնապատկեր» եւ «Առագաստ» գրական ամսագրերուն մէջ։ Վաթսունական թուականներու կէսէն մնայուն կերպով աշխատակցած է «Շիրակ» ամսագրին եւ ապա մօտ տասը տարի, մինչեւ 1986 մաս կազմած է անոր խմբագրական կազմին, վարելով միջազգային գրականութեան բաժինը։
Գրականութեան առընթեր, ան լուրջ հետաքրքրութիւն ցոյց տուած է շարժանկարի եւ թատրոնի արուեստներուն նկատմամբ։ 1958-1959-ին, Պէյրութի մէջ հրատարակած է սփիսռքի պատմութեան մէջ աննախադէպ երեւոյթ հանդիսացող «Նոր Սինեմա» արուեստի պարբերագիրքը։
Իր լոս ընծայած գործերն են.- «Մատանիներ» 1969, (արժանացած «Հայկաշէն Ուզունեան» գրական մրցանակին), «Արմատներ» 1989 եւ «Տագնապը» 2000, պատմուածքներու հատորները, «Նայիրեան Մորմոք» 1982, (արժանացած «Ալեք Մանուկեան» գրական մրգանակին,) եւ «Աշոտ Ողորմած» 1991, թատրերգութիւնները։ «Արշիլ Կորքի» վէպը, 2004-ին, կու գայ ամբողջացնել գեղարուեստական արձակի իր եռափեղկ շարքը, նաեւ արժանանալով՝ Հայաստանի Թէքէեան Մշակութային Միութեան 2004 թուականի տարեկան Գրական Մրցանակին եւ «Հայկաշէն Ուզունեան» Գրական Մրգանակին։ 2007-ին ֆրանսերէնէ թարգմանած եւ լոյս ընծայած է Արմէն Լիւպէն-Շահան Շահնուրի ամբողջական բանաստեղծութիւնները՝ «Շուրջը Ոջինչ» խորագիրով։
2008-ին արժանացած է Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Բ-ի շնորհած Ս. Սահակ-Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանին։
Ան ամուսնացած է վաստակաշատ դաստիարակուհի Հայկուհի Աճէմեանին հետ, ունի չափահաս երեք զաւակներ եւ 1987-էն ի վեր հաստատուած է Լոս Անճելըս։
Click here for the audio clip The wind's song read by Lola Koundakjian.
Այս մութին
մութին
այնպէս ցաւագին
հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ։
Աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
այս մութին
մութին
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար,
ցնդած, խելագար։
Հովը կը փչէ։
-- կ՛ըսեն աղջիկն այդ
չունեցաւ հայր, մայր,
կ՛ըսեն աղջիկն այդ
ծնաւ ցաւագար.
մեծցաւ փողոցի ստուերներուն պէս
տառապած ու հեզ,
եւ միշտ դողդղաց,
անշշուկ, անլաց։
Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ
որ այդպէս խռով
կու լայ ժամերով.
աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն,
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար
ցնդած, խելագար,
եւ մութին
մութին
կո լայ անձկագին։
Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ…
Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" published in Paris, 1964.
I am not your nation's capital.
I am not fiscally responsible.
Nor am I delighted to meet you.
But I'd like to start flossing.
I'd like to throw arrows at Utah.
I'd like to sign my name here.
I'd like to tell an ant colony
to pack up and go home.
I'd like to sew your mouth shut.
I'd like to wave a flag on some
mountain overlooking some sea.
Here's what's going to happen:
I'm filling my car with gasoline
just to drive over these stones.
Alina Gregorian is an MFA student at The New School.
Please visit The Other Voices International Project, a cyber-anthology.
Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian are part of Volume 37, while Nora Nadjarian can be found in Volume 19.
Enjoy!
Little toadstools
On the lawn:
Reminders of Hiroshima.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Հանդարտ հայելին լուսազեղ ջուրերուն
Հուպը հանդարտ արտերուն, բլուրներու հեռաւոր քանդակին
Սահմաններուն մէջ կարօտի մը հին
Հին օրերու արեւը իր մէջ մեղեդի մ'հեռուն
Ասուպ մը անցեալի մութ պաստառէն
Ու սրտիս մէջ աւիշը բարեկենդաններուն
Հանդարտ, հանդարտ սպասումն է ծովուն։
Ծառերու թափօրը սեւ, լոյսին մէջ
Ցախսարիկ ցնծութեան Զաւակ իմ
Սեւ ասպետներ սպաննեցին քեզ.
Այս իրիկուն
Սբարթաքիւսն ու իր եօթհազար խաչուածներն ես
Մայրական կուրծքիս վրայ դուն։
Կուրծքս ողբի պատն է հսկայ ու հեզ
Սեւ գիրքերէն՝ կանգնող գերիներուն...
Բայց պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Զաւակ իմ որքան
Մտքիս կամարին վերեւ, հիւսիսայգ մ'ես դուն։
Թումբերու ետին,
Մռայլ ստրուկներու զանգուածը կոթողային
Կուտակուած պատրանքը պատմութեան սեւ էջերու
Ովկէան մը վրէժխնդիր ու ահարկու
Ու կուռ սաղմը Մայտանէքի սեւ ողբին
Մտքիս արգանդներուն մէջ դրին քեզ
Զաւակ իմ։
Պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Պիտի փշրուի թափօրը սեւ ասպետներու
Քեզմով զրահուած կուրծքիս վրայ վէս.
Ողբերու դամբաններէն վեր, ցնծութեան հեւքը գարնանային
Դէպի յաղթանակ կ'երթանք այսօր, բիւրաւորներ դուն եւ ես
Զաւակ իմ։
Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան) (1917-1979)
Ապրիլ 1950, "Կռունկ" ամսաթերթ
That night in desert places
by three lime trees,
vanilla malted vines --
white five-petalled
blossoms on brown walls;
we slept,
a courtyard oasis.
Under the moon
the cock was quiet
from twelve to four;
growing full,
in limelight then,
with boasts of distant hens.
Leaving, we forgot
three oranges on the
still mossy fountain's
cracked rim.
In the city
we placed three oranges
on the roof ledge,
loved, forgot.
When I left
avoiding morning
the cabman whispered;
the breeze that just
touches the face
is called the naseem.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Ամերիկահայ անգլիագիր բանաստեղծներ
Երկլեզու ծաղկաքաղ
Կարիկ Պասմաճեան (Թարգմանիչ)
AGBU Alex Manoogian Cultural Fund
1976 / Detroit
Click here for the audio clip Mahmoud Darwish read by Lola Koundakjian.
Իջիր աստիճաններէն,
Վար ու կամաց
Պիտի բռնես լոյսի թելէն
Ու տանիս հետդ յիշողութիւններդ.
Բարակ թել մը կը կապէ քեզ
Անցեալիդ։
Պիտի իջնես խորունկիդ մէջ
Ըսես լեարդին որ հանէ թոյները քեզմէ
Որ մաքրէ քեզ
Ապահովէ թռիչքդ...
Փրկէ աշխարհդ եւ
Արտօնէ որ թռչիս ...
Խմբագիրները պիտի չհասկնան թռչելու ժամանակը
Եւ ամբաստանգիրներ պիտի փակցնեն
Այն թաղամիս ճակատին ու ապրեցար
Եւ ուր ապրեցաւ յոյսը քեզմէ առաջ։
Գաղափարը ողջ է դեռ
Մահմուտ Տարուիշ,
Հայկական թերթերը ոչ իսկ տող մը գրեցին քու մասիդ .
Մեռած օրդ
Տղաս մեր պատշգամբը
Պայթուցիկներ արձակեց յիշատակդ ապրեցնելու համար։
Այդ օր
Երկինքը լաց չեղաւ,
Տխուր էին աչքերը բոլոր արաբներուն,
Արիւն եւ մահ չէր հոտեր Կազան,
Եւ երկիրդ
Որ երազ էր միայն ...խոնարհեցաւ
Մտաւ յաղթանակի ձեռքերուն վրայ։
Կը պատուեն քեզ
Ձեռքիդ ձիթենի, եւ մահդ հին ու փառաւոր ...
Մահդ որուն կիսանդրին հինէն փշրեցիր
Որուն դէմ գրեցիր ու ապրեցար
Եւ ձիթենին որ աչքերէդ զերթ ծառ
Խոնարհ ու սուրբ աճեցաւ բարեկամս ...
Ըսիր ծառին հպատակ եղիր
Ու բնակեցաւ մէջդ
Հաստաբուն, վաւերական բառին ըսիր
Աղօթք Դարձիր մօրս համար
Ու դարձաւ
Երգերդ ափէ ափ մագլցեցան ...
Բառերդ ասուպներ, բարեկամս ու դուն յաղթական մտար
Քաղաքդ վիրաւոր եւ անօթի
Անօթի քու սրբութեանդ.
Եւ կարօտ քու անունիդ։
Այլեւս մահուան մասին մի խօսիր,
Ես չեմ գիտեր,
Որ հայ բանաստեղծները ինչ կը խորհին քու մասին.
Կ՚ըսեն արդեօք որ մեզմէ մասնիկ մը մեռաւ։
Սա յիմար սփիւռքի պորտին նստած գրողները
Որ անպատկառ քէֆէրու մէջ ջնջուած են, չկան
Ի՞նչ պիտի ըսեն քու մասիդ ...
Աչքերուդ ուղեծիրն վրայ
Կայ պաղեստին արիւնը,
Կայ Կանան,
Կայ մասունք մը մեզմէ,
Կայ հաւատքը բառին
Եւ նախանձը կայ,
Բանաստեղծութիւնը ամէն օր պատէ պատ զառնողներուն .
Որոնք պիտի լռեն,
Լռեր են արդէն,
Մեռեալ են նոքա...
...
Դուն Րամալլա կը մտնես
Հոգիդ քեզմէ առաջ կը ճամբորդէ ու կ՚անցնի Թալլէթ Զաաթարէն
Կը բարեւես Անդրանիկ քեռայրիս,
Ու սիկարէթ կը հրամցնես անոր.
Կը թեւածես Եունեսքոյի վրայէն
Կը հարցնես Սարգիս Շահապեանին մասին
Որ հիմա Վըրճըն մէկա սթոր Սի Տի կը ծախէ։
Իմ մասիս ոչ մէկ տող,
Ապերախտ Մահմուտ,
Հին անճանաչ ընկեր,
Հին մոռացկոտ ընկեր,
Ձայն կը հանես մացառներէն,
Փշոտ ամայի վայրերէն ....
Դուն մինչ Րամալլլա կը մտնես.
Մենք մեր գրողները
Զիպիլի մեծ տոպրակներու մէջ կը թխմենք
Ու սանկ լաւ մը կը փակենք որ գլուխները դուրս չմնան
Հապա թէ մնան
Կրնան աղմկել ...
Դուն Րամալլլա կը մտնես
Մինչ Վահէ Օշականը, Պետիկը, ծօ միւսը Սարաֆեանը
Բոլորը զիպիլի նայլօններու մէջ փակուած կը մնան
Սփիւռքի փուճ ոստաններուն մէջ...
Դուն յաղթող իբրեւ,
Մեծ վճիռին սեղանին առջեւ ....
Ապրելու քաղաքիդ ջուրով
Ձիթենին ձեռքիդ
Վարդ ու ձիթենի
Որպէսզի մեծնայ
Որպէսզի աճի քեզմէ դուրս ...
Ծառդ,
Ու աչքերդ չմնան շուար
Կարօտ սիրոյ։
Այդ բառը
Այսահար, խենթ ու կատաղի..
Նման Փետրուարի անձրեւին։
Ըսէ բարեկամս ի՞նչ կայ հոգիէն վեր,
Պատմէ Երուսաղէմիդ մասին....
Պատմէ...
The wheat is lifted, bent back like a trapdoor,
a searching, sweet reek of the past:
the paths--wet sticks poked into a fire--
hunter's bread, howl of flowers,
the earth red where the angelus bell is buried:
bright sorrow, light rattling
on the crooked stairway to the cloud-orchard,
that wheat, dependable chaos, ripening,
(stem rust, cutworms, 20 bushels an acre?),
that wheat, held open, scold
of color--whooping it up to no avail--
one torment like any other,
the body (a century of dark cellars,
all the hours huddled at the end of the day)
remembers, deepens, what is left
in dreams, desperate in an ashy intention,
that wheat, a warding off (time, pout of desire),
gruff yellow, molten oddities,
finished things, denials--the crows departing,
one field like any other.
This poem has been published in the Summer 2001 issue of The Literary Review. Copyright 2001, Fairleigh Dickinson University. All rights reserved.
Հատուած Վիպերգէն
"Until I feared I would lose it, I never loved to read. One does not love breathing."
—Harper Lee, "To Kill a Mockingbird"
The American Library Association would like to remind us that many of us live in a world where intellectual freedom does not exist.
Minds lesser than most would like you to believe that for your OWN GOOD, you shouldn't be reading certain books, even if you are 18 or older, and can very easily make up your own mind.
Yes, it's okay to drive, vote, and join the army, but PLEASE don't read that book, it could be dangerous.
The question remains, how and why are these books dangerous and for whom?
Enjoy a banned book this week
Lola Koundakjian
Producer and curator of the Armenian Poetry Project
for DDH
First there is the
need to be a poet
to bear witness through words
But your poems are only words
Then one day you find you have made
the earth shift to reveal
with frightening clarity
some mystery ancient and
human unfolding through you
Slowly, you begin to understand this desire
your words disappear to reveal the poem
But you are Armenian
absence and longing
are your heritage
you spot Varoujan dancing in Harvard Square
you bump into Siamanto at Wordsworth's bookstore
you receive a phone call; Tourian is lost in Watertown
you try to understand Armenia
you write Armenia
Armenia
In the time warp called America
you mythologize the dead land
find yourself stranded between fable and reality
In your life
love and genocide
gather your images and desires
use English like a native
make you an Armenian poet
From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Եվ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Մայթերին խոսուն ցնցուղվում է լուռ
Իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Իմ չասելիքի ասելիքը կուռ,
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ոտնաթաթերով մայթերի ափից
Ուզում եմ կորզել
Մտապատումիս ճանապարհը ծուռ,
Մենապատումի իմ այս հայտնության
Վայելքը այսօր` իմ տարեդարձին,
Հուշեց, որ մի օր
Ապրած իմ կյանքի ետնամուտքերում
Կռիվ են տալիս չհասկացված
Կերպարները իմ,
Կռիվ են տալիս այս լուսե ժամին,
Ուր ես խաղաղված մենապատումիս
Իմ այս սպասումից շշնջում եմ լուռ.
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ու հիմա ինքս` ես եմ հասկանում,
Որ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Լուռ ցնցուղվում է իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Որ էլ երբևէ ձայն չի դառնալու,
Ոչ էլ մեղեդի. ու թող քաղաքի գիշերը թերթի
Այս աննշանակ տարեդարձը իմ…
Քաղաքը իմն է, քաղաքը քոնը:
2008 թ. ք. Երևան
We must design the destruction of ignorance and misery,
and establish the reign of reason, intelligence and happiness.
–Robert Owen, 1817
The bricks pale in a private weather,
hewn timbers kick in their sleep, mutter
about Owenites, the utopians who tiptoed
out of paradise with frayed theories,
left the ideal rooms vacant, the grass knotted.
In the city in the wilderness
they learned there is no clean start,
no simple day without the print of pride,
secrets, stones weighing the sun's light,
bet-hedgers uncooping black doves.
When the text of the sublime
is opened to the exact middle, pages peeled
evenly outward, the wind loses its way
in the routine intricacies
of the absolute cornfield, the unsure
surfaces rinsed silver,
the whammy put on desire,
the vision assayed by reckless endurance.
In practice the smaller portions appear.
Moderation, sharing, the sparse trophies
of communal experiment are old luck lost
in gain, corners meting out damask.
In a country that ignores its history,
bolts a door behind the present,
preferring the seductive touch of myth,
there is no fame for the faultless average,
diligent poverty, evangels of duty,
the double-clutch of the spirit.
Yet, some, escapees, from the Disneyland gulag,
share the quiet roads with farmers,
stop at this village to repeat questions,
deliver the gift of conscience,
nests of shade settling on children's shoulders.
Snails spin on the green axle of gardens.
The day cools, glides to a close,
Aligns illegible stars.
Possums cross the dead orchard where darkness
is a relic moved from place to place,
handed down, like suffering,
to the smaller integrities, plumed grass,
scaly stones, the blue throats of bushes.
The possums enter the cornfield to splurge.
The millennium means nothing to them.
This poem has appeared in ns 65-66 of the Minnesota Review.
Poet and fiction writer JAMES MAGORIAN was born April 4, 1942 in Palisade, Nebraska. He attended the Universities of Nebraska, Illinois State, Harvard, and Oxford. He is the author of Haymarket Square (1998) and many poetry collections, children's books, and the satirical novels America First (1992), The Man Who Wore Layers of Clothinq in the Winter (1994), Hearts of Gold (1996), Souvenir Pillows From Mars (1996), and Los Encantos (1999), Aviatrix (2006). His most recent publication is a book-length poem, The Bookbinder's Daughter (2007).
Զեղուն աւիշն հողերուն տակ պայթեցուց
Սերմերն ։ Արտերս այս գիշեր
Կանանչցեր են լուսընկային տակ գարնան…
- Մայրի՛կ, ինծի ծիլ մը բեր,
Քըրտինքիս ցօղը վըրան։
Կատաղօրէ՜ն , կատաղօրէ՜ն յորդեր են
Տե՛ս , ցորեններն աղածրի։
Դաշտերն հագեր են զմրուխտէ պատմուճան…
- Քոյրի՛կ, ծիլ մը բեր ինծի ,
Եզիս շողիքը վըրան ։
Կը փողփողին արտավարէ արտավար
Կարծես կանանչ մոմիկներ։
Ամէն ընձիւղ մարգրիտ մ ' ունի իր բերանն…
- Հօտա՛ղ , ինծի ծիլ մը բեր,
Արեւուն շողը վըրան ։
Կը զարդարէ ամայութիւնը հողին
Մատղաշ ծաղի՛կը հացի .
Կանանչին մէջ կոշտերը թուխ կը լողան…
- Հարսնո՛ւկ , ծիլ մը բեր ինծի ,
Մատներուդ բոյրը վըրան ։
Ծիլ արտերուս մէջն է ծըլեր նըշենիս ,
Հոն միսմինա՜կը ծաղկեր…
- Մայրի՛կ, քոյրի՛կ, հօտա՛ղ, հարսնո՛ւկ սիրական,
Բերէք անկէ ծաղիկներ ,
Բերէք բոսոր ծաղիկներ ,
Հընձւորին յոյսը վըրան։
ՀԱՑԻՆ ԵՐԳԸ
April 9, 1987
Click here for the audio segment For Two Armenian Soldiers Killed in the Iran-Irak War read by Lola Koundakjian.
Earth
welcome Henrik Der Hovhannissian
of Shahinshahr
and Heratch Hagopian
of New Julfa
two Armenians
forced to fight
yet another prophet's battle
You will find them
lying between the front lines
and the fleeing troops
holding on to each other in death
they are yours now
Accept this poem
in exchange for their memory
From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.
Sometimes, I dream about my mother’s breasts.
In my dreams, my mother is naked
and nursing me
While she eats pomegranate seeds,
While she eats sunflower seeds.
Sometimes, I dream only of one breast.
In my dream, my mother only has one
and with it, she smothers me and my cries.
The pomegranate seeds like bloody cysts stain her chest.
The sunflower seeds like dried tears fall to her feet.
The poem was recently published in the Fall 2008 edition of
The Apple Valley Review.
COMIENZO
A veces sueño con los pechos de mi madre.
En mis sueños, mi madre está desnuda
y me acuna
mientras come semillas de granada,
mientras come semillas de girasol.
A veces sueño sólo con uno de sus pechos.
En mis sueños, mi madre sólo tiene uno
y con él me asfixia a mí y a mis gritos.
Las semillas de granada como sangrientos quistes manchan su pecho.
Las semillas de girasol como secas lágrimas caen a sus pies.
Naira Kuzmich was born in Armenia and raised in the Los Angeles enclave of Little Armenia. Her nonfiction has appeared in or is forthcoming from Ecotone, the Threepenny Review, Michigan Quarterly Review, Cincinnati Review, the Massachusetts Review, Guernica, the Southern Review, Shenandoah, and elsewhere. Naira passed away from lung cancer in 2017, at the age of twenty-nine.
Վերջին շողը մայրամուտի
Հորիզոնի շուրթին դողաց,
Ու համբույրով իր բեկորվեց,
Ամպ ու գույներ մի կողմ թողած:
Ու համբույրից այդ ի՞նչ ծնվեց,
Շողը ինչու համբույր դողաց,
Ծերուկ գիշերն ելավ ոտի
Ճրագ լուսին ձեռքում պահած:
2004 թ. ք. Երևան
To be an autumn leaf
pressed between the pages
of a lover’s notebook
and hear her say
“He must be gray by now.”
Click to hear the audio clip Ani read by Lola Koundakjian
Եւ ես չեմ կարող
Քեզ շա՜տ մօտենալ,
Չեմ կարող հպուել
Շնչող քարերիդ,
Չեմ կարող բեկուած ճակատդ շոյել։
Մենք բաժանուած ենք ձորով ու գետով
Ճակատագրի թունաւոր նետով,
Անի,
Չարչարուած քո խոյակներից
Բարձրանում է վեր
Մի ցաւած աղօթք...
Այստեղ քամի եղաւ,
Ուժեղ քամի,
Փոշին նստեց նաեւ
Քո քարերին...
Այստեղ արեւն ելաւ
Շռայլ ու մեծ։
Քո վէրքերը, Անի,
Պատերդ օծեց։
Անի,
Երեկոն է
Իջնում ահա,
Քո ուսերի եւ մեր ցաւի վրայ։
Անահիտ Պարսամեան
quand je serai vieille
je ne veux pas
clopinclopant
aller
entre chienetchat
ni attendre chez moi
que vienne la mort
comme un tableau
de james ensor
quand je serai vieille
je ne veux pas
me souvenir
ni me recueillir
exit donc
lettres
cartes
instants ad hoc
quand je serai vieille
je n’aimerai pas
le menu jardinage
ni les verts potages
qui font vesser
davantage
les mamies décaties
quand je serai vieille
je n’irai pas solitaire
dans les blancs hôpitaux
ni les mouroirs sociaux
où jamais ne se réverbère
la voix de mick jagger
Կապույտ հյուսքը երեկոյի,
Իջավ խռիվ իմ խոհերին,
Ու աշխարհում այս մարդեղեն
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ իջեցնեմ ու հյուսեմ ինձ,
Մթան կապույտ թանձրացումին,
Մի մեղեդի` դյութող, անբիծ,
Տիրի ինձ և հիացումիս,
Որ կոչվում է բնության ձայն,
Արարչի երգ, ծնծղա լուսին,
Գիշերվա մեղք…
Հե՛յ, աստղաթափ ու աստղաձայն
Հազար լարեր, հեռու դարեր,
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ միացնեմ իմ խոհերին,
Բայց շարունակ մնամ այսպես
Պարզ, մարդեղեն ու երկրեղեն…
2007 թ ք.Երևան
Les Œillets Rouges porte G 02
loge une famille pétrie de comme-il-faut
semi-bourge peu s’en faut
le père dans l’ascenseur galant
infiniment con-
tristement
la mère sourire bienveillant
ce qu’on
produit du terroir fameux
humanité avancée
progéniture comptée recomptée
gare aux coups de pied du com-
passé passé le couvre-feu
hourvari entre chien et loup
Published in Le Titan, editor Jean-Pascal Dubost, Maison de la Poésie de Nantes, France, February 2007.
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Ամէն արարած
Աստղ ունի այնտեղ --
Գահ ունի այնտեղ։
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Բո՜յր կու տայ ծաղկին,
Սէր կու տայ կոյսին,
Կեանք կու տայ անկեանք,
Չոր անապատին --
Ամայի սրտին --
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Աւետիք Իսահակեան
We look at Goethe,
and Schiller,
huge bronze statues
in the park,
and we think,
someday we'll be like them --
you Goethe and I Schiller.
Then through narrow park lanes
we crawl along,
solemn and confident,
eloquent and witty,
ignoring the boys that pass on bicycles
and the girls in shorts
carrying tennis rackets.
Volviéndonos grandes
Traducción de Carolina Contino
Observamos a Goethe,
y Schiller,
enormes estatuas de bronce
en el parque,
y pensamos,
algún día seremos como ellos,
tú Goethe y yo Schiller.
Luego, por los angostos caminos del parque
nos arrastramos lentamente,
solemnes y confidentes,
ingeniosos y elocuentes,
ignorando a los chicos que pasan en bicicleta
y a las chicas en shorts
con sus raquetas de tennis.
Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու կարոտս անդավաճան,
Սև վայելքի մրուրի մեջ
Չի գտնում դեռ դառը վախճան:
Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու չկաս դու, չկա մոխիր ծխախոտի,
Երբ նրա հետ սերն էր ծխում,
Ծխում էր դեռ և չէր մարում,
Մինչ կարոտս ելավ ոտի,
Որ իմ սուրճի ումպերի մեջ
Աննյութեղեն ու պարունակ,
Անմահական սիրո թուրմով ինձ կախոտի
Իմ հուշերի անձավներում,
Ուր պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ուր չկաս դու, ու չեն մարում,
Ծխախոտիդ ծուխը և ես,
Ու անցյալի քառատրոփ խորշակներում
Անունն եմ քո ճչում ասես.
Սուրճ եմ խմում ես պարզապես…
2008 թ. ք.Երևան
Click on the audio link The Cure read by Lola Koundakjian.
Restless,
I pace my little room,
swing the windows and look out.
The trees on the hill are tossing madly;
I watch them,
I am thrilled at their madness.
I turn to my bare room satisfied.
Ես երգիչ եմ -- երկնի թիթեռ,
Ես գանձ չունիմ -- լե՜ռ ու բե՜ռ.
Ես սիրում եմ ծաղիկ, աղջիկ, --
Ծաղկի բուրմունք, կոյսի սէր.
Ես սիրում եմ մրմունջ-տրտունջ,
Տանջուած սրտի երգ ու վէրք։
Աւետիք Իսահակեան
Աշնան մշուշում շշուկ ու շրշիւն,
-- Բարտիներն են բաց պատուհանիս տակ --
Դու ես, որ դարձեալ թախիծով յիշում,
Կանչում ես նորից կարօտով յստակ։
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շնջում
Եւ շշնջում ես, եւ անուշ շրշում,
Պայծառ տրտմութեամբ ինձ ես անրջում
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում։
Ամպերը ճերմակ երամով անցան
Թռչունների պէս, - լուսեղէն երա՜զ, -
Դո՜ւ ես, որ դարձեալ ժպտացիր անձայն
Քո հեռու հեռուից, անյայտ ու անհաս։
Ջրերն են անվերջ միգում հեկեկում,
- Իմ սիրտն է լալիս կարօտով անհուն, -
Թւում է որ դու տխրութեամբ անքուն
Ինձ ես որոնում աղօտ աշխարհում։
Եւ ժպտում ես ինձ, ակնարկում քնքուշ
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում,
Եւ շշնջում ես եւ շրշում անուշ,
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շրջում։
Years drift like ships
in a wind they cannot control
Our last meeting pulses
from the shallows of a darkened room
balances on the tip
of my tongue
My feet look for a way back
into that world where we began
slowly among childhood's
to measure how close our lives
haunted the same streets in different cities
our alphabets and dreams rooted
in the whitened wrinkles of Ararat
or traced into the dust of the San Joaquin
where we stopped the hands of the clock
at sunset and rolled out of our shadows
awakening the lost voices
of ancestors in a land
that was not ours to understand
Here among vineyards of green wisdom
we found their forgotten names
one by one
becoming our own
James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.
1. ETHNIC CLEANSING 2. ARMENIAN SOUP
He Grass
calls weeds
the genocide buds, leaves
and his jihad make a soup
an ethnic cleansing, and so in a battered copper pot
becomes father to a race of Al Zarqawis. that they drink and vomit,the
starving Armenians.
3. STRONG MEDICINE 4. TURKISH QUESTIONS
A Where
love is
for facts Christ now?
and unvarnished truth: Where is Jesus?
proves too strong a dose the Turks mock, leading a
for the Turk who coughs up daily falsehoods. donkey with a mangy dog
on its back.
5. ARMENIAN QUESTION 6. DEPARTURE AND ARRIVAL
Who’d They
choose leave
this history a place
we have lived of sudden knives
for centuries in ruined Eden slicing into young and old
enduring holocausts by murderers and arrive where death burns
who never abide truth? through any skin
1. MAT 2. DHIMMI
To I’ll
be tell
a hai you why
is to be some dhimmi
a mat for the Turk speak only Turkish
on which to wipe his dirty feet they risk having their tongues cut out
3. SULTAN 4. RITUAL
A Let
man us
who sits torture
on his throne rape and kill
drinking, eating, and then pray to Allah
murdering with bejeweled hands the All-merciful for reward
5. BOY COLLECTION 6. HAMID’S DINNER
Did Was
they his
desire squash stuffed
boys for work with fresh
or sexual pleasure— young Armenian flesh
Hamid’s Ottoman officers? served on a warm silver platter?
7. CIVILIZATION 8. TURKISH NERO
Is The
it mad
Europe Sultan
cleaning knives makes music
with elegant cloth while Armenians burn
for the mad Sultan and his killers? in a wholesale ethnic cleansing
On THURSDAY, SEPTEMBER 4, 2008, a young poet posted this in his blog:
T.U.R.N.I.P.S
Shout Out to the Other Real Poets
I most recently read a few poems from an Armenian Poetry spot here on blogger. com. I really enjoyed the poems because they all have true life account of what happens in the Armenian culture. I also enjoyed the fact that the poems are all very, very visual and paint very clear pictures of what exactly is being described. The reason I was drawn to these poems is because they are all very similar to the poems that I am writing, in that they describe the perspective and point of view of a culture. My culture for example is that of an African American college student who is working to break a stereotype and establish himself as a writer. On the other side of that, The Armenian Poetry movement is one that is bringing to the forefront works of writing that the world may have never have even decided to look into. I encourage anyone that is interested and would like to check out this poetry to do so.
Many thanks C.S. Griffin. Keep on writing!!
Lola
Born in the season of rivers
Her heart burns
but is never consumed
Her eyes go on for miles
over white mountains and blue deserts
leaving only a blur
of twilight where a star
in an open field
prepares to be born
James Baloian
Click here for the audio segment Home read by the author.
Home is where my music
And my notepad
And my art reside.
Therefore I always travel with a piece of home;
Whether it’s my iPod with music
Or a stone in my pocket
Or a photo of my loved one in my wallet
Or my thoughts…
4/30/07
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ լոյսերու մէջ թաթխուած
Անկիւն առ անկիւն
Մեր հոգիներուն կրակը խարսխեցինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ սիրոյ լապտերին թելերէն կախուած
Ովկիան առ ովկիան
Մեր գիշերները առաւօտ ըրինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ քամիներուն արեւ μաշխեցինք
Եզերք առ եզերք
Գորշութեան ընդդէմ սաւառնելու պէս
Միայն մենք էինք
Ժամանակէն դուրս-ետին-առաջ
- Անժամանակ գոյութիւննե՜ր -
Զի խաւար էին աշխարհ եւ մարդիկ
Յունիս 2007
Մոնթրէալ
This poem has appeared in PAKIN, June 2008.
APP and its producer, Lola Koundakjian, retain the right to accept or reject any poetry submission(s) based on the criteria provided by the project description.
Send your comments to armenianpoetryproject[at]gmail[dot]comFollow us on Twitter: @armenianpoetry
Click here for our 15th anniversary clip on youtube.com
