Վիոլետ Գրիգորյան: ԿԵՍԳԻՇԵՐ

Եվ լիալուսինն է բեմ բարձրանում՝ ձույլ ճենապակի, վարժ խամաճիկվար, մատներն է շարժում, թելերը ձգում…
Ու բարձրանում են հմայված ջրերը, ժիր առնանդամները, քնաշրջիկները, շների դնչերը…
Վեր, ավելի վեր, քան ավազը, քան կինը, քան տանիքներն ու կամուրջները, քան պանդոկներն ու գնացքները…
Բայց ես, ես չեմ կարող անգամ ձեռքերս բարձրացնել…
Բայց ես, ես չեմ կարող անգամ հայացքս բարձրացնել…
Ես չեմ կարող խոսքը բարձրացնել խոսքից։
Ես քայլեցի մինչև բեկումը վարդի, վերջին փուշը սիրտս ծակեց։
Ես մոտեցա մինչև վարքը սոճուտի – երանելի ծառեր՝ նիրհած կանաչ օրգազմի մեջ – թափված կոների վրա գայթեցի։
Ես սառույցի վրա մահպար պարեցի, բայց սկուտեղով կաղամբի գլուխ ինձ մատուցեցին։
Ես ոսկի տվի դրամափոխին, նա գույնզգույն թղթեր տվեց, շոր կկարեմ այդ թղթերից ես ինձ հարմար։
Ես նայեցի ու տեսա՝ լալիս եմ։
Ես նայեցի ու տեսա՝ տխուր եմ։

Աչքերս փակում եմ – տխուր է, աչքերս բաց արի – տխուր է, գլուխս շրջեցի – տխուր է, հինգ լուցկի կվառեմ – տխուր է, լուսամուտի տակ Մառետը փողոցում թունդ սակարկում է, գիրքը բացում եմ – ճերմակ եղջերուն էջով մեկ ցատկոտում է, ճյուղավոր եղջյուրները տողերի մեջ են խճճվում, կեռնեխը ճյուղից ճյուղ թռավ, սպասեց-տեսնի՝ բան չի՞ փոխվում, վարազը երկու տող վազվզեց բացատում, տրորեց խոտերի օրորը, կայծոռիկներն ասացին՝ եղիցի լույս, բվեճն ու խլուրդը շշմած մնացին, իմ մոմի լույսը թրթռաց (մթնում Մառետը դեռ սակարկում է), փայտփորիկն ասաց՝ թըխկ-թըխկ, կտցարը – հո հիմար չէ՞ – չի հավատում, կեռնեխը տողից տող թռավ, սպասեց- տեսնի՝ բան չի՞ փոխվում, եղջերուն գլուխը թափահարեց, եղջյուրը հանեց տողերի միջից, վարազը մի թումբ էլ տրորեց, ո~նց է իրեն երևակայում, դաշտամուկը գլուխը հանեց – նույն անշնորհքն է լոպպազություն անում, մի կիսատող էլ ցիռը արածեց՝ միեղջյուրի աչքից հեռու, կեռնեխը էլի սպասեց, տեսավ՝ բան չի փոխվում, հետ թռավ մյուս ճյուղին… Ու մեկ էլ՝ ես հազացի, Պանը ինձ տեսավ, ուրախ մոտեցավ, մազերս շոյեց, ինձ համար շվի է նվագում, մեղմ ծածանվեցին վարագույրներս (դրսում Մառետը դեռ սակարկում է), նիմֆաները ինձ զարդեր տվեցին, սնգույր ու սուրմա, բարկօծանելիք, սիրո հմայիլ ինձ նվիրեցին, մազերիս վրա՝ մետաքս վարշամակ, ոտքերիս հարմար սիրուն սանդալներ ինձ հագցրեցին, չար աչք ճաքեցնող կապույտ ուլունքն էլ թևիս կապեցին, ինձ տարան գետափ, ասացին՝ նայիր, չքնե՞ս հանկարծ, ուշադիր նայիր…
Սև ջուրն եկավ՝ չմտա,
մոխրաջուրն եկավ՝ չմտա,
ժանգաջուրն եկավ՝ չմտա,
ոսկեջուրն եկավ՝ մազերս լվացի,
կաթնաջուրն եկավ՝ երեսս լվացի,
վարդաջուրն եկավ՝ մարմինս լվացի,
թափանցիկ ջուրը որ եկավ, գետը ցատկեցի, ջրահարսի հետ ջրում խաղացի, ջրում երգեցի, ջուրը ցայտեցրի (լուսամուտի տակ Մառետը գոռաց,- «Էս ի՞նչ խուժան է կեղտաջուր թափում»),- վարշամակս քամին պոկեց, սանդալներս ջուրը տարավ, գլխաբաց ու ոտաբոբիկ՝ ես խոտերին թավալվեցի, անտառահարսներն ինձ հավանեցին, ինձ գուրգուրեցին, դեմքս գգվեցին, պորտս լիզեցին, իրենց նուրբիկ ստինքները ստինքներիս մեղմ հպեցին, ազդրերն իրենց ազդրերիս մեջ խճճեցին, տամուկ լեզվով խուտուտեցին, նվաղեցրին, ճապաղ դոնդող՝ ես խոտերին լղոզվեցի… Մեկ էլ տեսա` պատմելու բան ունեմ արդեն, ձիգ ձգվեցի, ցողունաբար օրորվեցի – ահա հիմա ես ասողիկ եղեգ դար… շը’խկ – լուսամուտի տակ մեր Մառետին ապտակեցի,- «Այ տուֆտա քած, դոլարը ո՞ւր ես կոխում»,- Պանը փչեց, ու էջերը խառնվեցին, ու ես էդպես կենտավրոս էլ հենց մնացի,- կես եղեգ ու կես Վիոլետ, ինձնից արդեն ՝ էլ ի՞նչ սրինգ։ Գիրքը փակեցի- տխուր է։ Լուսամուտը փակեցի - տխուր է։

Եղեգերեն լավ չգիտեմ,
Վիոլետը – քիչ է գալիս,
բայց դե, մի ձև կյանքս պատմեմ,
ախ, մառետներ, լացուկոծեք
մեկ ինձ վրա, մեկ էլ՝ բախտիս։
Կեսգիշերին մատս մեռավ։
Ես նստեցի դռան շեմին
ու լաց եղա մատիս վրա
ու լաց եղա՝ առհասարակ։
Իմ հայրը ինձ բռնաբարեց,
մայրս ծախեց իմ մատանին,
եղբայրս ինձ ասաց՝ վհուկ,
քույրիկներս ինձ ծաղրեցին,
սիրածս ինձ հղիացրեց
ու թողլքեց մութ գիշերին,
խորթ հարևանս մոտ եկավ
ու թու… թքեց իմ երեսին,
քեռիներս քորոցներով
ողջ մարմինս ծակծկեցին,
ու մեխապատ տակառի մեջ՝
ինձ վերևից գլորեցին,
կաղնեփայտե՝ հարմար դագաղ
զարմիկներս նվիրեցին,
ընկերուհիս փեսացուիս
շուտ քաշ տվեց իր անկողին,
ավագ որդիս կազինոյում
տանուլ տվեց իր մամային,
կաղ աղջիկս նկուղներում
գոհացնում է վարորդներին…
Ի լրումն ամենայնի՝
կեսգիշերին մատս մեռավ։
Ախ, մառետներ, բարձր լացեք,
մատիս տվեք մի ողորմի։

Ես յոթ տարի չեմ խոսել ու չեմ ծիծաղել,
ես յոթ տարի թել եմ մանել,
ես յոթ տարի կտոր եմ գործել,
ես յոթ տարի շապիկ եմ կարել,
բայց ոչ մի կարապ եղբայր չդարձավ,
իսկ արքայազնը ինձ չի ճանաչում,
աչքերիս չի նայում, մազերիս չի նայում,
միայն կոշիկիս չափն է ստուգում…
Մոխիրների մեջ, մոխիրների մեջ,
Մոխիրների մեջ կթաքնվեմ ես նրանից։

Բայց ես, ես տեսել եմ, թե ինչպես է վարդը աչքերը փակում, իրանը ձգում, գլխիկը դնում երկնքի բարձր զոհասեղանին. նա ինձ շշնջաց՝ իմ տեղը կանգնիր։
Բայց ես, ես տեսել եմ, թե ինչ հզոր շիթով արյունը խփեց մարդու դարպասից ու ինձ ողողեց – գույնզգույն որդեր ինձ շուլալվեցին։
Բայց ես, ես քանի անգամ թղթե շորերով ձմեռվա մեջ եմ ելումուտ արել, իսկ իմ փնտրածը՝ միշտ սառույցի տակ, աչքս տեսնում է, ձեռքս չի հասնում, աչքս տեսնում է, շուրթս չի դիպչում, աչքս տեսնում է, հոտը չեմ առնում, աչքս տեսնում է…
Բայց ես՝ ոտքիս զանգուլակ, բորոտի հանգույն քանի ~ անգամ եմ – զընգ-զընգ՝ հեռացեք, առողջ մանուկներ, զընգ-զընգ՝ շրջանցեք, հարուստ աղջիկներ, զընգ-զընգ՝ չնայեք, սիրուն տղաներ, զընգ-զընգ՝ չվթարվածներ, զընգ-զընգ՝ չխոտանվածներ, զընգ-զընգ՝ չորդնածներ, զընգ-զընգ՝ չժահրոտածներ, զընգ-զընգ՝ չխաթարվածներ… Քանի ~ անգամ եմ ես ինձ պարտակել գուժկան զրինգի կայլակների մեջ… Բայց խուլ մի մեղու՝ թիռ ճեպընթացիկ, շուրջս է պտտվում, մոտենում է ինձ բոլոր կողմերից, նա ինձ կակոսի սիրո կնճիթով, նա իմ վերքերից նեկտար կքաղի…
Բայց ես, վերջապես, տասնչորսերորդ գիշերը որ գա, կպառկեմ ջրի կաթիլի վրա, սիրտս՝ կարմիր խայծ, կհենեմ ճկուն, ձիգ ողնաշարիս, ու մի ծղոտիկ ատամներիս մեջ՝ լյա-լյա, լյա-լյա-լյա՝ դիպվածից անդին…
Իսկ երբ բարձրանա լիալուսինը, շը’խկ կբարձրանա ժիր առնանդամս՝ վեր, ավելի վեր, քան ավազը, վարդը, մոխիրը, դրոշը, խոսքը, դրամափոխը, ողբերգությունը, ֆարսը, հայրս, մայրս, սպորտը, մաթեմատիկան, պատվիրանը, անեծքը…
Վեր, շատ ավելի վեր, քան այս ողջ, այս ամբողջ ճապաղ դոնդողը։



Violet Grigoryan

Midnight

Translated by Margarit Tadevosyan-Ordukhanyan



And the full round moon enters the stage, hand-painted porcelain, a skilled puppet-master of sorts, spreading its fingers, pulling the cords….

Enchanted by it, everything rises: the agile male organs, the waters, the dogs and the sleep-walkers.

Rising higher and higher, higher than the sand, higher than the woman, higher than the roofs, higher than the bridges, higher than the taverns, higher than the trains.

But I cannot raise so much as my arms….

But I cannot raise so much as my eyes….

But I cannot raise a word from a word.

I walked on until the passing of the rose, but it pricked my heart with its final thorn.

I walked on closer to the thicket of the pines, those dreamy trees that gently swayed in their green orgasm, but then I tripped on their pinecones and fell.

I danced the dance of death on ice, but all I got for it was a head of cabbage on a trey.

I gave some gold to a money-changer, and he gave me colored shreds of paper for them; I’ll use them all to make a dress that covers me and fits my body.

I looked and discovered that I was crying.

I looked and discovered that I was sad.

* * *

I close my eyes, it makes me sad; I open them-still makes me sad; I turn my head, it makes me sad; I light five matches-still makes me sad; in the street, right under my window, Maret is haggling passionately; I open a book and lo, a white deer skips down the page, and its branching horns get tangled between the lines; a thrush hops from one branch to another, waiting for some sign of change; the wild boar runs around the meadow for a couple of lines, stomping out the undulating grass; the fireflies declare, let there be light; the mole and the owl just sit in one place, dazed; the light of my solitary candle flickers (in the dark Maret’s still haggling); the woodpecker says knock-knock; the snipe-it’s no dope-doesn’t answer, it knows better than that; the thrush hops from one line to another, waiting for some sign of change; the deer shakes its horns free, disentangling them from the lines; the boar stomps out another bush-just watch it gloat; the field mouth peeks out to check what the commotion is to find the same ham wreaking havoc, and nibbles on another leaf, safely hidden from the unicorn’s eyes; the thrush waits for a little longer, despairs of change, and moves to a different branch. Suddenly I cough; Pan notices me and approaches me with joy, he touches my hair, plays his flute for me; the wind gently ripples my curtains (outside, Maret is still haggling); the nymphs bring me offerings of ornaments, blush and hair-dye, and sandalwood oil; they give me charms, a silk kerchief for my hair, they fasten a blue bead to my arm to ward of all the evil eyes, they take me to the bank of the river and bid me to look, beware, don’t you fall asleep, look closely….

The black water came, I didn’t go in,

the ash water came, I didn’t go in,

the rust water came, I didn’t go in,

the gold water came, I washed my hair in it,

the milk water came, I washed my face in it,

the rosewater came, I washed my body in it,

and when the clear water came, I jumped into the river, frolicked with a mermaid, sang in the water, splashed in the water (under my window, Maret yelled out-what miscreant is dumping dirty water?), the wind ripped the kerchief off my hair, the water washed away my sandals, I rolled around in the grass, my head and feet completely bare; the forest spirits fancied me, they pampered me, caressed my face, they licked my belly-button clean, they pressed their luscious breasts to mine, they wrapped my wanton thighs in theirs, they tickled me with their lithe tongues, they turned me into a soft mass, just spread around in the grass. Then suddenly, I realized that I had something to tell, so I stood up, swayed in the wind-a blade of grass, then, as I began changing into a singing re…. whack, under my windows someone slapped our Maret, you stupid bitch, why are you shoving me these dollar bills? Pan blew up a storm, the pages got mixed up, and I stayed like that, a centaur-half-reed and half-Violet. What kind of a reed-pipe would I make now? I shut the window, sad. I shut the book, sad.

* * *

I don’t speak reed very well

For Violet doesn’t come much,

Yet I still feel I must somehow tell

The story of my sorry life,

Marets, go forth with your laments,

Bemoan my luck, bemoan my fate.

At midnight, sharp, my finger died.

I went outside, sat on my porch,

Let myself go, and cried and cried,

Over my finger and my life.

My daddy raped me at some point,

My mommy went and sold my ring,

My brother, well, he called me “witch,”

My sisters all derided me,

My lover left me with a child

Inside my womb and left one night,

Our weird neighbor came to me

And sa… and spat upon my face.

My uncles stuck me with sharp pins,

And then they rolled me down the hill

Inside a barrel, lined with nails,

A cozy coffin made of oak,

My nephews gave me as a gift.

My friend seduced my fiancé,

My eldest gambled me away.

My young lame daughter pleasures drivers.

And to the sound of utter silence

My finger died today at midnight.

Marets, begin your loud laments,

Offer a prayer for its peace.

* * *

I have not talked or laughed for seven years

I have done nothing but spin yarn for seven years,

I have been weaving a cloth for seven years,

I have been stitching shirts for seven years,

But none of the swans turned into a brother,

Nor does the prince ever recognize me,

He doesn’t look into my eyes or at my hair,

He just keeps checking the size of my shoe….

In the ashes, in the ashes,

In the ashes I will hide from him.

* * *

But I, I have seen a rose closing shut its eyes, stretching its long spine, placing its own head on the sacrificial stone; it whispered to me, come and take my place.

But I, I have seen how the blood gushed out from the gates of man, washed all over me, and how multicolored warms wove their cocoons in my flesh and skin.

But I, I have wandered long in the winter’s chill, in my paper clothes, and that which I

sought was covered with ice; what my eyes could see, my hands couldn’t reach, what my eyes could see, my lips couldn’t touch, what my eyes could see, my nose couldn’t smell, what my eyes could see….

But I, with the leper’s bell tied around my leg, many times I’ve chimed, ring-ring, healthy babes, run away from me, ring-ring, wealthy dames, move away from here, ring-ring, look away, pretty little boys, ring-ring, unafflicted folk, ring-ring, the unrancored ones, ring-ring, the unworméd ones, the unscathéd ones…. How many times did that tinkle of forewarning shield me! But a deaf bee with a stealthy flight buzzes over me, probes me on all sides, wants to furrow me with its trunk of love; it will gather nectar from my oozing sores….

But I, after all, at the fortnight’s end, will recline upon a single water-drop, with my heart as bait; I will stretch my back, lie down, supine, with a blade of grass pressed between my teeth, and la-la la-la-la, undaunted by what’s passed.

And when the full moon appears, bang, up will go my penis, higher than the sand, higher than the rose, higher than the ash, higher than the flag, higher than the word, than the money-changer, the tragic and the farce, higher than my parents, higher than the sports, math and the commandments, higher than the curse….

High and higher still, higher that this whole, this entire trembling mass….