Նորա Պարութճեան: ՈՒ ՎԵՐՋ

Ոչ զիս մաքրէ,

ոչ ալ փորձէ համոզել

թէ մաքրուիլ ինծի պէտք է։

Հեռու ինձմէ կռկռացող սայլակդ,

որուն վրայ փաշայի մը պէս բազմած

զրահիդ  մէջ ապահով,

ՙմէկ ձեռքիդ սուր, միւս ձեռքիդ …՚

աշխարհի շուրջ կը դառնաս։

Չըլլա՜յ  անցնիս մեր թաղէն,

պարտէզիս  դուռը ափ չառնես,

հիւղակիս դռան զանգակը չթրթռայ անցքովդ,

դուրս կու գամ ես, հաւատա՜,

ու վե՜րջ …

   վերջդ…

   Վերջը  կը  բերեմ։

Քիթիդ տակէն կը խնդաս

հաչոցին դէմ տողերուս .

Մելիքն ալ Ծուռին դիմաց նոյնն ըրաւ,

բայց  Ծուռը լեռ բարձրացաւ

զգուշացուց  ինքզինքէն ՙանվախները՚ քուն մտած։

Որ ստիպուած արթնցան։

Չգրգռես սատանային յիշատակը

հրեշտակեան օրերուն

երբ կարող էր դէպի երկինք

սխալ շարուած սանդուխները հիմնայատակ խորտակել,

անուններու  կարծրութիւնը փուճ ընկոյզի կեղեւի պէս կոտրտել…

անոր հոգին չարացած

մաքրուելու պէտք չունի,

մլաւիւնդ այնտեղ ուժ չունի.

եթէ միայն մէկ քայլ առնէ դէպի ետ,

ա՜լ վե՜րջ…

    վերջդ…

    Վերջը կը բերէ։

Դուն գնա այն ամբոխին,

որ ճամբուդ զոյգ եզերքին

համբերութեամբ կամ անհամբեր

սայլիդ անցքին կը սպասէ.

թերեւս այս անգամ

Ձայնը աւելի բարձրաձայն  խեղդէ,

ըմբոստին կուրծքը

վերջապէս

շքանշանի ասեղը խոթէ։

ես շատոնց է

փողոցէն տուն դարձած եմ։

Ինծի համար՝

ա՜լ վերջ,

     վերջդ,

     վերջը եկած է։

Նորա Պարութճեան

…Through, Forever!

 

Neither cleanse me,

nor try to convince me,

that I need cleansing.

 

Keep your squeaking cart away,

on which, sitting like a pasha,

safe in your armor,

“A sword in one hand and in the other…”

You encircle the world.

 

Do not dare pass through our turf!

Never darken my garden’s gate!

Don’t make my hut’s bell pulse at your stride!

Believe me, I shall come out,

and you…

Will be through…

Forever…

 

Beneath your nose, there is a sneer

at my barking lines.

Melik did the same facing Madcap,

but Madcap scaled the mountain

and alerted the napping “Fearless”,

who had to wake up.

 

Do not disturb daredevil’s recollection

In the days of angels,

when the scrambled stairs rising to heaven

can crumble forever to dust.

 

Aroused,

his angered soul

needs no cleansing,

your mewings are powerless there.

If he only took one step backwards,

it is over, you

will be through…

Forever…

 

Go to that rabble

that lines your road

waiting for your parade.

Maybe this time

the Voice may crack with a roar

the breast of the rebel,

once and for all,

may thrust in the pin of decoration.

 

For some time now,

I’ve been home from the street.

For me, it’s over --

You are forever

Through!

 

……………………..Nora Baroutjian

Translated by Tatul Sonentz

 

  

Համո Սահեան։ Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու…

Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու,

Չորս հոգով էինք, էլ ոչ ոք չկար,

Թէ իմանար մեզ ինչից է զրկում,

Առաւօտն ինքն էլ երևի չգար։

Մենք մեզ իրար մէջ որոնում էինք, 

Դաշնութիւնն էինք հիւսում մեր հոգու,

Աստղերից կախուած օրօրուում էինք...

Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու...

The Sea, the Night, Me and You…

 

The sea, the night, me and you…

The four of us, no one else,

And the morning somehow knew

Better, than to disturb us…

 

We sought ourselves in each other,

Spun the harmony of our souls

Swinging, suspended from the stars…

The sea, the night, me and you…

 

…………………………….Hamo Sahyan

Translated by Tatul Sonentz

Leonardo Alishan: Untitled

At my birthday parties 
we played musical chairs. 

Whoever was left standing 
got a big hug from Granny. 

She knew all too well how it felt 
to be the last one, left alone, standing.


This poem has appeared in RAFT, A Journal of Poetry and Criticism, Volume 4, 1990.

David Kherdian: This Evening

This evening's Armenian meal that you
cooked with pine nuts and strange
spices unknown to me, helped carry me
over from the food of my family to the
food of yours -- the gentle journey a man
makes when he takes a wife: and afterwards
you drew me for the first time, squinting
beautifully for perspective and giving
me a new glimpse into the changing beauty
caused by our growing love, as my own
severe pose for you gave you a new look
into an aspect of my character you said
you have never seen before.

3.4.71




This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

David Kherdian: The First Night - 2

While you fidgeted by my side
(a strange body beside yours in
sleep), you were suddenly tossed
into the angry words of your
mother: who came, you thought,
to carry you away from our bed
of love.

When I turned against you and
that tide, that threatened to
take you from my side, we awoke
together into each other's eyes,
and I held you trembling and
crying until you named your fear.

2.17.71



This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

David Kherdian: The First Night - 1

You say, are you tired; would you
like to sleep? And then scouch down
and fit yourself beneath my enveloping
arm, for you know already the position
we will take for sleep. If I move, I
find you turning as I turn. Whatever
occurs, you are ready in advance: more
love, a kiss -- whatever is happening,
you make it happen right.

This is our first night together, but
already you know how the marriage
bed lies.


2.17.71

This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

David Kherdian: The First Day

We had lunch with white
wine and cheese. I brought
that; you made the soup.
Armenian olives and bread.
And the mezas you served
in small Oriental bowls.

When it was done, and after
we had talked, I put on my
hat and then removed it at
the door to give you a
parting hug and kiss on
the cheek.

First hours, then days
later I began to realize
that nothing is as casual
as that for which the end
is not yet written.

2.14.71



This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

Վեհանոյշ ԹԵՔԵԱՆ: ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՅԹ

Չար արեւի աչքերուն մէջ

Երկու լորիկ հեզիկ թռան,
Եւ մշուշի հագուստի մէջ
Գիրուկ գիւղը փայփայուեցաւ.
Ակնթարթի աչքերուն մէջ
Յաւերժութեան
ճամբաս կ’երթամ,
Ծառաբունի վարակներուն
Թորոս Ռոսլին
պահած կ’երթամ:
Կախաղանէն կախեալ սուրբի
Ոտքերուն քով կեանքս կ’օծեմ,
Եւ ծոթրինի բոյրով հարբած
Օ՛խ, Վարուժան կ’արտասանեմ:

Ադամանդեայ երկրէն կու գամ,
Զմրուխտ մայրեր,
հայրեր արքայ.
Բերդէ բերդ մերկ
ցատկել գիտեմ
Վէրքի խունկով, երգով ծնծղայ:
Մօրս գոգնոցը ներկեր եմ,
Սխտոր ու կաթ բուրել գիտէր.
«Դուք շփացած
սերունդ մըն էք».
Տէտէս անչափ տխուր մարդ էր:
Նէնէս բուրդով գիշեր ցերեկ
Տըզտըզ շապիկ
կը պատրաստէր,
Երբոր մեռաւ՝ ճաղին վրայ
Ինծի հիւսած շապիկն էր:
Պէյրութ տաքուկ
քաղաք էր, բայց
«Օտարին ցուրտ երկիր’ն էինք,
Ատլանտեանէն
այս կողմ հասանք
Ազատութի՛ւն հռհռալէն,
«Հողի՛դ մեռնիմ», հոգի տուինք,
Բայց չպրծանք սա Օտարէն:

Հարայ-հըրո՛ց, չորս կողմերէն
Ներգաղթով եւ արտագաղթով,
Հարստութեամբ, աղքատութեամբ,
Բարեկամի, ազգականի,
Ուսումնական հաստատութեան,
Շփոթանքի կամ արկածի
օձիք բռնած
Հաւաքուեցանք ու ցրուեցանք,
Գանգատեցանք ու զարմացանք.
Մե՛ծ երկիր է, բայց մեզի ի՜նչ,
Մեր Քոչարին, մեր
քեպապը չկարծրանա՛յ,
Ինչի՜ է պէտք գիրքը ընտիր,
Վրան գինի՛ թափէ գնա.
Եւ ի՜նչ գրող, երաժիշտ կամ
Արուեստագէտ, եթէ պիտի-
Հաւատարի՛մ մեր պատմութեան
Սո՛ւրբ խորհուրդին-
Չզոհուի կամ տեղի չտայ,
Չպզտիկնայ, չխենթենա՛յ:
Դպրոց- մպրոց, եկեղեցի,
Հայ Դատի սուր, մամուլի դուռ,
Հուրով, սուրով, պարանոցով,
Ժողովներով յայտնի-գաղտնի՝
Դարեր շնչած
մեծ ազգը մեր
Պիտի դարեր գոյատեւէ,
Հասնի մինչեւ…
Մինչեւ հասնի՛…
Մնացեալը մոռցայ, տեսա՞ք,
Մինչեւ հասնի՞, բայց կա՞յ ուղի:

Հիմա կ’ուզէք ետ սկսինք.-
Եր-կու լո-րիկ թը-ռան ծե-րէն,
(Թ-ն կը մսի առանց Ը-ի):
Իսկ եթէ չէք տեսած լորիկ՝
Ի՛նչ տեսած էք, մի զրկուիք,
Կրնաք հարց տալ թէ ո՞ւր մնաց,
Արշալոյս է. առանց լորի
կեանքը մութ է:
Իսկ եթէ մեր խենթուկ լորին
Յայտնուելու ճամբայ մը կար,
Հապա ինչո՞ւ պահուըտեր էր
Պատմութեան մէջ
կանաչ Սարին,
Ճերմակ Սարին,
Մեծմայր Գետին,
Մեծհայր լերան պաղ կռնակին:
Հապա ինչո՞ւ
օրօր-շորոր ճուտիկները
Թողած է հոս, -
Ոչ թէ գետի՝ օվկիանոսի՜,
Ոչ թէ ափին՝ այլ ծանր թաթին.
Մէկ լորիկին հետքը կորսուած
Միւս կաքաւը ագռա՜ւ դարձած,
Ագռաւացած, կէս մը գազան,
Դունչը խփած
ճուտիկներու բարեւներուն
Ի՞նչ կը խաղայ Սարին գլխուն…

Եթէ կ’ուզէք՝
պատմութիւնը վերսկսինք.-
Երկու լորիկ թռան հեզիկ:

Յետգրութիւն. –

Հետքը կորսուած լորիկը
Փնտռեցի ու գտա՛յ.
Մէջքը կոտրա՛ծ լորիկը
Փնտռեցի ու գտայ:
Ամսթերտամի իր տան մէջ
Ծաղիկներուն ջուր կու տար,
Խժապարուր երկրի մէջ
Աստղահոյլեր կը բանար:
Հայաստանի ցուրտին մէջ
Հացի, յոյսի կը կայնէր,
Կը թարգմանէր անընդհատ
Ալ հայերէն չէր գրեր:
Գանատայի թիկունքէն
Սոկրատ, Հեկել կը ճառէր.
Հարուըրտի մէջ՝ գիտնական,
Լեզուագէտ էր Օքսֆորտէն:
Միջազգային բեմերէն
Ծափ ու հռչակ կը խլէր.
Գիւտարար էր, ռահվիրայ,
Յուսահատն էր անանուն.
Ճարտարապետ էր յայտնի,
Նիւ Եորքի մէջ դիրք ունէր.
Փարիզեան փողոցի մէջ
Նկար ու ֆիլմ կ’արտադրէր:
Պէյրութի մէջ՝ չէր խօսեր,
Մի՛ւս լորերը կը յիշեր:
Եւ Միլանի տաճարին
Դուրսը քարի մը վրան
Նստած՝ աշխարհ կը դիտէր,
Երբ մօտեցայ ջերմութեամբ.
-Ե՜ս ալ հայ եմ քեզի պէս:
Պիշ-պիշ ինծի նայեցաւ:

Մէջքը կոտրած լորիկին
Քովը նստայ շոյեցի,
Թռա՛ւ վիրաւոր լորիկը
Օտարաթեւ, համրախօս
Թռաւ ուրիշ երկինք մը:
Հրահաւեր կային հոս,
Եւ ագռաւներ ճառասաց,
Տարաշխարհիկ կրունկներ,
Ծիծեռնակներ որբացած,
Կային ճայեր մեծամիտ,
Սիրամարգներ ինքնասքանչ,
Փայտփորիկներ շատ էին,
Թութակներ՝ ո՛ւֆ, անհամա՜ր,
Բուեր կային ողջախոհ
Եւ աղօթող կկուներ:

Բայց հեռացած էր լո՜րը,
Ո՞վ հարուածեր էր մէջքը.
Ագռաւ դարձած կաքա՞ւը,
Փոս փորող փայտփորի՞կը,
Ալ ուժաթափ արծի՞ւը,
Եսկոտ կկո՞ւն, բոթբեր բո՞ւն,
Թէ՞ անձնասպան իր եղբօր
Մարմրող արձագանգը:

Ի՞նչ կ’ուզէին այս լորիկէն,
Իր սա թաքուն, փոքրիկ տեղէն՝
լո՛յս կը հանէր
մութ ամպերէն:
Հիմա անոր տեղը փոս է,
Լորը իր լեռնէն հեռացեր է,
առանց լորի՝ լեռը սո՛ւտ է:
Եւ ի՞նչ կ’ընէ, կը խորհի ինք
Երբ որբաձայն
Գիշեր ցերեկ ման կու գամ.-
«Լորի՛կ ջան,
լորի՜կ, լորիկ ջա՛ն»:

Vehanoush Tekian. This poem has appeared in Grakan Tert 

ARMENIAN CULTURE

In the gaze of a spiteful sun
Two quails rose in a mellow flight,
And the portly village was cuddled
Wrapped in a misty garment;
In the gaze of a wink of an eye
I proceed on my road
To eternity,
Keeping Toros Roslin
To the nubs of tree trunks
I proceed.
I anoint my life next to the feet
Of the saint hung from the gallows
And high on the aroma of thyme,
Passionate, I recite Varoujan!

I come from the diamond land,
Emerald mothers,
Regal fathers,
I know how to jump
Naked from fort to fortress
With incense of wound, song of cymbal.
I’ve tinted my mother’s apron,
She could smell of garlic and milk.
“You are a spoiled
Generation!”
My grandpa was a man of much sadness.
Restless, my grandma, night and day
fashioned shirts
Out of wool,
When she died, on the coffin
Was the shirt woven for me.
Beirut was a warm
City, but
“We were in this cold alien land!”
From the Atlantic
We reached this side
Bellowing freedom,
For heavens’ sake, we busted our souls,
Yet couldn’t be free of the “Odar!”

Hustled and bustled from near and far
Immigrating and emigrating,
In prosperity, in penury,
Grabbing the collars
Of friend, relation,
Educational institution,
Confusion or collision
We got together and scattered,
We protested and were stunned;
It’s a big country, so what?
Our Kochari, our kebab –
Don’t let them dry up!
What good is a fine book?
Pour some wine on it and take off!
And what writer, musician, or
Artist, if they will not –
Faithful to the holy core
Of our history –
Sacrifice or give in,
Shrink, become wacky.
Scholastics-Schmolastics, church,
Blade of Hai Tahd, gate of press
By fire, by sword, by neck,
By meetings overt-covert,
Our great nation
Breathing over eons
Shall survive centuries,
Reaching until…
Until reaching…
See? I forgot the rest!,
Until it reaches…but, is there a path?

Now --If you like -- let us restart:
Cou-ple of qu-ails fu-lew fu-rom the top,
(the ‘f’s start without the ‘u’s).
And if you haven’t seen a quail,
What have you seen? Don’t be denied,
You may well ask, where the heck is it?
It is sunrise, without a quail
Life remains dark!
And if our nutty quail
Had a way to show up,
Why was it hiding
In the history
Of the Green Mountain,
The White Mountain.
The Grandma River,
The cold back of Grandpa Mountain?
Just why
Has it dropped
Its wiggly-waddly chicks here --
not at the river, but the ocean,
not at the shore, but under the heavy paw;
One little quail’s traces lost
The other quail turned into crow,
Half, crow-like, beast
The snout stuck
To the greetings of the chicks,
What’s he up to at the mountaintop…?

If you like,
Let’s restart the story:
Two quails rose in a mellow flight.

Post scriptum:

I looked for and found
The little quail lost without a trace;
I looked for and found it.
At its Amsterdam home,
Watering the flowers.
It opened star-clusters
In a beleaguered land.
In the cold of Armenia,
It stood for bread and hope,
Kept translating ceaselessly
It no longer wrote in Armenian,
Its back to Canada,
It spouted Socrates, Hegel;
Scientist at Harvard,
A linguist from Oxford.
It seized applause and fame
From international podiums;
It was inventor emeritus,
The nameless despondent.
As a famous as architect,
Enjoyed a niche in New York.
It produced images and films
In the streets of Paris.
Did not verbalize in Beirut
Recalling the other quails.
And at the Duomo of Milan,
Outside, sitting on a stone,
It observed the world,
When I approached in great warmth,
“I’m Armenian, just like you.”
It stared at me, vacant-eyed.

I sat down beside and stroked
The broken-backed quail,
It flew away, the wounded quail,
Foreign-winged, mute-spoken,
It flew to another sky.
There were fire-birds here,
And orating crows,
Exotic cranes,
Orphaned swallows,
There were snobbish seagulls,
Self-admiring peacocks,
Many, many woodpeckers,
Countless damn parrots,
There were perceptive owls
And praying cuckoos.

But the quail had departed.
Who had hit it in the back,
The now craw-like quail?
The hole-digging woodpecker?
By now the exhausted eagle?
The cooing cuckoo? The owl of ill omens?
Or the ebbing echo of its suicidal sibling?

What did they want from this little quail?
From its hidden, tiny place,
It extracted light
From dark clouds.
Now there’s a pit where it stood,
The quail has left behind its mountain,
Without the quail the mountain is false.
And what does it do? What does it think?
When with an orphaned wail
I wander around day and night:
“Quail, my soul!
“My quail, my very soul!”

………………………… Vehanoush Tekian
Translated by Tatul Sonentz

Diana Der-Hovanessian: How to fall asleep

Start with the first century,
with the pagan chants praising Vahakn,
describing the coming of fire.

Then go back to the time
of psalms to the sun
by ancestors with Hittite names.

Go back to the stones
carves with cuneiform,
and the Khatti that came before these.

Call in the gods of earth and the skies,
of mountains, rivers and winds.
Summon the deities of wells and clouds,

spirits to bring sweet dreams.
Move then to Haig, his battle
with Pel. Remember the Assyrians in the hills.

And Ara the Handsome,
David's battles with Egypt,
and Vartan on the Persian battlefields.

Remember the poems that honor their passing,
and bless the reciter's lips.
Say the canticles of Narek.

Try to recall one line
of Magistra's thousand line ode,
of Aristeke's description of Alp.

Then sing the hymns of
Nerses the Gracious, and narratives
that make the listener weep.

Remember the fables of Mkhitar Gosht,
remember the fables that teach
no matter what dragons you slay,
never sweep off the dark cloud sleep.




This work has appeared in Graham House Review, Spring 1990. 

Literary Quote for February 2014

«Համբոյրի՜դ, գիշե՜ր, պատուհանս է բաց»

Միսաք Մեծարենց

Նահապետ Քուչակ: Հարիւր ու մէկ հայրէն

1.
Էրնեկ ես անո´ր կու տամ,
       որ առեր իւր եարն է փախեր,
Ոնց որ ըզկամուրջն անցեր,
       ջուրն ելեր, զկամուրջն է տարեր.
Ձընիկ - եղեմնիկ եկեր,
       զոտվընուն հետքն է կորուսեր.
Առեր, ի պաղչան մըտեր,
       ցորեկով զդընչիկն է պագեր:
2.
Քանի դու ինձի էիր,
       նայ կանաչ ու ցօղն ի վրայ.
Երբ դու որ յիսնէն ելար,
       ձիւն երեկ` եղեմն ի վըրայ.
Թէ այլվ´ի ի յի´ս դառնաս
       ու կենաս խելացդ ի վըրայ.
Երթամ, բարկ արե´ւ լինամ,
       գամ, կանգնիմ կամարիդ վըրայ:
Լոյս ծագեմ ի քո վըրայ,
       որ սաստի´կ ձիւնըն վերայ:
3.
Ուր էիր, ուսկի՞ց եկար,
       քան զամէն ծաղիկ դու պայծառ.
Եկիր ւ´ի հոգիս մըտար,
       չես ի տար պահիկ մի դադար.
Սըրտիս մէջն ի ժուռ եկար,
       ւ´ելնելու ճարա´կ չի գըտար.
Զարկիր ի գըլխուս վերայ,
       ւ´աչերուս ի վար թափեցար:
4.
Այս աստընվորիս վերայ
       երկու բան ողորմ ու լալի.
Մէկ` որ սիրոյ տէ´ր լինի,
       Մէկ` որ գա´յ ըրողն ու տանի:
Մեռածըն գէմ չէ´ լալի,
       որ ունի զիւր խոցն ալանի.
Եկէ´ք, զողորմուկս տեսէք,
       ոչ մեռած է, ոչ կենդանի
5.
Աչերդ է ծովէն առած,
       եւ ուներդ է ի թուխ ամպէն.
Այդ քո պատկերքդ սուրաթըդ
       ի վարդին կարմիր տերեւէն.
Ուր որ դու կանգնած լինիս,
       չէ պատեհ վառեն մոմեղէն.
Ծոցուդ լոյսըն դուրս ծագէ,
       գէմ ելնէ մեռելն ի հողէն:
6.
Սո´ւտ է, որ կ´ասեն, եղբա´րք,
       թ´ընտանի կաքաւ չի լինի.
Մէկիկ մ´ես երէկ տեսայ, -
       ւ´երնեկ է զիր տէրն որ ունի.
Իր օնքն էր ղալամով քաշած,
       ւ´իր բերանըն շաքարով ի լի.
Զմեռելն այլ ի գիրկն առնու,
       ի ծոցուն հանէ կենդանի:
7.
Լուսի´ն, պարծենաս, ասես.
       Լուս կու տամ ես աստընվորիս:
Ահա´ հողեղէն լուսին
       ի գըրկիս´ւ երեսն երեսիս.
Թէ չես աւատալ այս գերուս,
       յե´տ տանեմ ըզփէշ կապայիս,
Վախեմ` սիրոյ տէր լինիս,
       լուս պակա´ս տաս աստընվորիս:
8.
Ի՞նչ անեմ, կամ ի՞նչ լինամ,
       յո´ւր տեսնում աղւոր, նայ սիրեմ,
Թէ զյաւիտենից պատճառն
       եմ ուսել, ես երթամ, ասեմ,
Զաղէկըն այլ գիրկս առնեմ,
       ւ´աստուծոյ երթամ, ցըցընեմ,
- Զաղէկըն դո´ւ ստեղծեցիր,
       ինձ յէ՞ր մեղք դընես, թէ սիրեմ:
9.
Լուսինն ի սարէն փըրթաւ,
       ի´նքն ու իւր աստըղըն ի հիտրաց.
Զաղուորն ի գիրկըս առի,
       պագ առի երկուքս ի հիտրաց.
Ըստեղծողն իր բերնովն ասաց.
Մի´ թողուր զատ եարդ ի ձեռաց.
Հընցկուն պէլըման աղուոր
       չե´մ ստեղծեր երկուքն ի հիտրաց:
10.
Հընցեղ եմ ի քո սիրուդ,
       որ տըղեկըն ծիծ չէ կերել.
Մարիկըն վաղուց մեռել,
       ու տըղեկն որբուկ մընացել:
Ջուր տուր իմ ծարաւ լերդիս,
       քո սիրուդ ի տապն եմ ընկել.
Խօսէ´, որ առնում իխրար,
       ես յետի նէֆէսս եմ եկել:
11.
Ես ան հաւերուն էի,
       որ գետինըն կուտ չուտէի.
Թըռչ´ի երկընօքն երթ´ի,
       թէ սիրոյ ակնատ չընկնէի.
Ակնատն ի ծովուն միջին`
       էր լարած ‘ւ ես չգիտէի.
Ամէն հաւ ոտօքն ընկնէր,
       ես ոտօքս ու թեւս աւելի:
12.
Ա´յ, գընա´, չի պիտիս դուն ինձ,
       լուկ պեզա´ր իմ սիրտս ի քենէ.
Զերայ խոցեցիր դուն զիս,
       լուկ վերցաւ սիրտըս ի քենէ.
Թէ գան ու զքեզ ջուր ասեն,
       կամ ջըրին ճարակն ի քենէ´,-
Տարեկ մի ծառուած կենամ,
       չի խըմե´մ կաթիկ մ´ի քենէ:
13.
Երբ որ ես պըզտիկ էի,
       կանչեին ինձ ոսկի տըղայ.
Մեծցա, սիրու տէր եղայ,
       երեսիս գոյնըն կու գընայ.
- Մանկտի~ք, ձեր արեւն ասեմ,
       որ սիրուն` քարըն չի դիմնայ.
Սիրուն` քար ւ’երկաթ պիտի,
       պողպատէ դըռնակն ի վերայ:
14.
Այդ քո ստեղծողիդ համար,
       երբ քայլես, զուներդ մի´ շարժեր.
Այդ քո աչերուդ խընճերն`
       շատ մարդու աիւն է խըմեր.
Խօշ եա´ր, արեւուդ համար,
       որբուկ եմ, զիս մի´ լացըներ.
Տըղայ եմ, չեմ ի կենար,
       զիս ի քո կրակըդ մի´ ձըգեր:
15.
Ես աչք ու դու լոյս, հոգի,
       առանց լո´յս` աչքըն խաւարի.
Ես ձուկ ու դու ջուր, հոգի,
       առանց ջո´ւր` ձուկըն մեռանի.
Երբ զձուկն ի ջրէն հանեն
       ւ’ի այլ ջուր ձըգեն, նայ ապրի,
Երբ զիս ի քենէ զատեն,
       քան զմեռնելն այլ ճար չի լինի:
16
Հանցգուն եմ ի քո սիրուդ,
       զինչ ամպերըն կ’առնեն շառափ.
Զայդ երկիրն ամէն գիտէ,
       սիրօյ տէր եմ հետ քեզ խարապ.
Այս իմ նենգաւոր աչերս
       չի կենար մէկ պահ մի պարապ.
Կուլայ, զօրն ըզքե´զ կ’ուզէ,
       չի´առներ այլ մարդու տօլապ:
17.
Կօզա´լ, մի´ հագնիր կապուտ,
       մի´խաղար ու տար թեւերուդ.
Մի´ գար ւ’ի դըռնովն անցիր,
       մի´ ճօճար, կօզա´լ, արեւո~ւդ.
քո հարն ալ շատ վարձկ արեր,
       շատ կարմունճ կապեր գետերուն.
Դուն ալ մէկ վարձկունք մ´արա,
       պագ մը տուր դընչիդ մօտերուն:
18.
Կարմի´ր ճերմակ երես,
       ա~մ քանի՞ դու զիս պիտ էրես.
Քանի որ մէջիս նըստիս,
       ուներովդ հետ ինձ զըրուցես.
Կոճկեկդ այլ արձակ այնես,
       ու ճերմա´կ ծոցըդ ցըցընես.
Կու վախեմ` թողուս, ելլես,
       ու ծոցէդ մահրում մընամ ես:
19.
Ի՞նչ անեմ, կամ ի՞նչ լինիմ,
       տէր չունիմ, որ գայ զիս ձենէ.
Ո´չ ունիմ համբերութիւն,
       որ լըռեմ սահաթ մի քենէ.
Հանցեղ եմ ի քո սիրուդ,
       զինչ ամառ ծաղիկն ի ջըրէ.
Խեղճըն ի յերկինք ի վեր
       պաղատէր թք կաթ մի կաթէր:
20.
Իմ սիրտս ի քո վառ սիրուդ`
       զէտ աշնան ղազէլ կու դողայ.
Արտսունք ի յերեսս ի վէր`
       զէտ գարնան անձրեւ կու ցօղայ.
Հոգիս ի յիսնէ ելաւ,
       մէկ մի քո ծոցոյդ ճար արա.
Ծոցիկս է ծոցիդ սովոր,
       այլ ընդ ո՞ր երթայ, մեկ ասա´:
21.
Պաղչայ մի տընկեր եմ ես,
       թ’ի՞նչ աղէկ մորճեր կայի ի ներս.
Սընուցի ւ’ի հասք բերի,
       խըլեցին զայն, ու կուլամ ես.
Զէտ մանկակորուստ կաքաւ`
       ի լեռներեն ի շուրջ կուգամ ես.
Լըսեր եմ` ակնա´տ ունիս,
       բեր լարէ´, գամ ընկնիմ ի ներս:
22.
Երթա´մ, չի կենա´մ ի հոս,
       ուր երթամ, հոն ա´լ չի կենամ.
Երթամ քանց Հոռոմն ի վար,
       վըտարի´մ, այլ իսկի չի գամ.
Թէ գան զիմ տեղըն ասեն,
       նայ, հեռու եմ, ա´յլ հեռանամ.
Թէ գան ու զքո տեղն ասեն,
       նայ, զինճիլն եմ, կըտրեմ ու գամ:
23.
Ե´ւ, ե´կ դու ի քո տանէն,
       զինչ ելնէ արեւն ի մօրէն,
Ծագէ լոյս ի քո ծոցէդ,
       զինչ գարնան կայծակն ի յամխէն.
Շատ երէց ու աբեղայ
       իջուցեր քո սէրն ի բեմէն.
զիս այլ սիրու տէր արիր,
       ու հանիր իմ հօրն ի տանէն:
24.
Դեղնել եմ խընկիդ նըման,
       գունատել եմ զէտ ըզզաֆրան.
Չի գիտեմ` քո սէ՞րդ արել.
       թէ՞ եկել է օրս ի մահուան:
Ասցին, թէ դու դեղ ունիս,
       տուր ինձի, որ կենդանամ.
Թէ չէ` կու մեռնիմ, գընամ,
       գան ասեն քեզ մարդասպան:
25.
իտես, որ դուն պարծեցար,
       թէ` «Ճերմա´կ ծոցըս քեզ ծառայ»,
Յետև փոշման եղար.
       խըրատն ո՞վ երետ` մեկ ասա:
Ինձ խիփն ու ղուսայ կու գայ`
       քո ծոցուդ ա´յլ մարդ տիրանայ,
Պագնէ զիմ պագած տեղիքն,
       լուկ դընէ զերեսն ի վերայ:
26.
Թուխ աչք եւ ունքեր ունիս,
       լայն ճակատ ու կարմիր երես.
Այդ ճերմակդ որ դուն ունիս,
       ըզշամամ ծըծերդ որ ի ներս,
Մեռնիս, այլ անդին երթաս,
       զայդ ճերմակ ծոցիկդ ի՞նչ անես,
Զամէնըն որդե´րն ուտեն, -
       դու է՞ր զիս մահրում կու պահես:
27.
Ելայ, ես ի քեզ եկի,
       քեզ յիսնէ կարօտ գիտէի.
ալըս քեզ դիժար թըվաց,-
       ես ի յիմ միտքս անդիճեցի:
Մի´ լար, մի´ տըրտում կենար.
       մի´ հաշվիլ զօրըս քեզ տարի.
Ան ոտքն որ ի հոս իբեր,
       նա կարէ, որ ա´յլվայ տանի:
28.
Քանի՜ ու քանի՜ ասեմ.
       «Զիմ եարին կապան կարեցէք.
Արեւն իւր երե´սք արէք,
       զլուսընկան աստառ ձեւեցեք.
Թուխ ամպն այլ բամպակ արէք
       ւ’ի ծաւեն դերձան քաշեցէք.
Աստղերն այլ կոճակ արէք,
       զիս ի ներս ողկիկ շարեցէք»:
29.
Բանիկ մի ղալատ արի,
       որ զօձո´ւն ձագըն սիրեցի.
Խիստ վըստահութիւն արի,
       որ օձուն դո´րըն գընացի.
Ձագուն մայրն ի դուրս երեկ,
       զիս խայթեց, և նըստայ լացի:
Արժա´ն եմ ես այս լացիս,-
       ո՞վ եղեր օձուն սիրելի:
30.
Զաշխարհս ես ի ժուռ եկի,
       ա´յ հոգեկ, որ այլ չի մընաց.
Ասցի, թէ գըտնում հանց եար,
       ա´յ հոգեկ, որ այլ չէ սիրած:
Եկի հանց եարի մ’առի,
       որ սիրած է’վ այլւ’ի թողած.
Զի՞նչ շահ է իմ շատ դատիլս,
       երբ այլոց ի ծոց ես պառկած:
31.
Այ իմ մարգարտէ շարոց,
       որ յոտից մատանց հուր ու բոց.
Կըրակն ըզքո մարն երէ,
       որ տարաւ, երետ զքեզ այլոց.
Դատ ու դատաստան պիտէր
       ի Հռոմանց տունըն ւ'ի Հայոց,
Երթի, դատաստան կանգնի,
       չըթողի զքեզ այլ մարդու ծոց
32.
Ով որ ճերմակ ծոց ունի,
       թող կապոյտ շապիկ հագընի.
Կոճակն այլ արձակ թողու,
       ով տեսնու` սըրտիկն արունի.
Երթամ աղաչեմ զաստուած,
       լեղակին հունտըն հատանի.
Ո'չ նա այլ կապոյտ հագնի,
       ո'չ մանկան սիրտըն արունի

33.
Մահաօղքս ի վար կուգ´ի,
       նայ տեսայ մոմեր դատըւած.
Ի յան մոմերուն տակըն
       սիրոյ տէր մանուկ մ´էր պառկած:
Մոմն ալ գէմ հայրէն ասաց`
       ողորմած, ու սրտէն իլաց.
«Սէրւն` կւտրիճըն ունէր,
       կըրակն ի´մ գըլուխն է վառած»:
34.
Հավասար ի ճօշքն են առել,
       ւ´ի ոտանց կամին զիս ուտել.
Ալ ղալատ բան չեմ արել,
       իմ սըրտօվս ի եար եմ սիրել.
Թէ շատ, թէ ի քիչ ջանամ,
       զինչ հախն իմ ճակատս է գըրել.
Զայս մէկս ալ կամիմ սիրել,
       թէ հաւասար ի ճօշք են առել:
35.
Արե´կ, որ տամ քեզ խըրատ,
       լօք առնում խըրատ ի քենէ,
Թոս թէ սիրու տէր եղաք,
       ի՞նչ կ´ուզեն այս խալխս ի մենէ,
Յորտեղ որ կանգնած տեսնուն,
       մատնացուց կ´անեն թէ` նա է.
Ասես թէ մարդ ենք սպանել,
       կասեն թէ` արե´կ վըճարէ:
36.
Դեմ առաւօտուն լուսուն
       ես ի ձեր երդիքըն եկել.
ըլխակս ալ ի բար դըրել,
       լօք մըրափըն զիս է տարել.
Սունն ալ ի գերանն ասել.
       «Սիրօյ տէրն երդիքն է եկել»:
Քանի մարըն զիս բերել,
       ես փատէ խամազ ռէյ տեսել.
Փատն ալ ի մերին բուսել,
       Խամզութիւն ո՞ւստից է ուսել:
37.
Սըրտիկս է մալուլ եղեր,
       զիր ամէն մըլքեր կու ծախէ.
Խօշեար, ա~մ, յառաջ կացիր,
       կամ գընէ´, կամ մապահաթէ.
Ըզգին ալ աւլով կըտրէ,
       որ ամէն ոչինչ չի գընէ.
Հարցի´ր, թանկ´ւ աժան արա,
       ամէն ապլեհ չի գայ, գընէ:
38.
Տեսայ իմ հոգուս հոգին,
       որ կ´երթար հետ մէկի մըն ալ.
Ձեռկունքն ի վերան ձգել
       ու գանգատ կ´անէր մեկի մ´ալ.
Սւրտիկս ալ ի յիս ասաց,
       թէ` «Անոր թարկըն պիտի տալ.
Ան սէրն որ ճորով լինի,
       հետ անոր խաղալն է մահալ»:
39.
Մահալովդ ի վար կուգ´ի,
       ճուկ ու մուկ հազար սոխախով.
Լուկ եարաս ալ ի դէմ ելաւ,
       ու բարեւ երետ շօհրաթով.
Բըռնեցի ու պինդ պագի
       զիր երեսըն խիստ կարօտով.
Կ´երթար ու կ´ասէր լալով,
       թէ` «Ի~նչ խաղք եղանք ցորեկով»:
40.
Խօշ եա´ր, դու հերի´ք արա.
       քու սիրուդ հոգիս կու քակի.
Արեկ յայլ աշխարհ երթանք, -
       այս աշխարհ մեզի չըպիտի.
Երթանք, յայն աշխարհ կենանք,
       որ անվախ կենանք ալանի.
Քանի՞ տեղս ահով կենանք
       ու դողանք, թէ ի´նչ կու լինի:
41.
Դաւի´թ մարգարէ, իմ յո´յս,
       շատ մեղկունք ունիմ, թէ թողո՞ւս.
Եարուկ մի սիրեր եմ ես
       պարապար հետ երկու լուսոյս,
Հընցկուն աղւորիկ եարուկ
       թէ ի խուցըդ գայ, նա´յ թողուս.
Ցորեկըն սաղմոս ասես,
       լօք գիշերն ի ծոցիկդ առնուս:
42.
Գիշերրս ես ի դուրս ելայ,
       քիչ մի լուրջ ու քիչ մի գինօվ.
Իմ եարըն ինձ դէմ դիպաւ`
       ծոցն ի լի կարմիր խընծորով.
Ձեռըս տարայ, ձա´յն տըւի.
       նա կանչեց. «Տարա~ւ ճըղներով»:
- Մանկտի´ք, ձեր արեւն ասեմ,
       կամ չառի ես իրմէն ճորով:
43.
Երէկ ցորեկով բարով
       տանէին մէկ եար մի ճորով.
Ըզնա ճորով է տարած,
       կամ խաբած է զինք դըրամով:
Սէրըն որ դրամով լինի,
       զինք էրել պիտի կըրակով.
Սէրըն խընծորով պիտի,
       ու դրամ-դրամ շէքերով:
44.
Իմ եա´ր, քեզ վատ չեմ ասեր,
       դու հիմի է՞ր ես խըռովեր.
Ղամա´զ կայ ի մեր մէջըս,
       քեզ ղալատ է հասկացուցեր.
Ղամազն է ի օձ նըման,
       որ զԱդամ է ղալտեցուցեր.
Խաբեր, դըրախտէն հաներ,
       ի լուսո´ւն է մերկացուցեր:
45.
Վաղվենէն ի դուրս ելայ,
       արեգակն աչացս ի դիմաց.
Աղւորն ալ ի դեմս ելաւ,
       զէտ հազար լուսին բոլորած.
Ասի, թէ` «Սիրե´մ ըզքեզ»:
       Լուք պըռկունքն ալ ի դէմս իխած.
- Սիրես նայ, սիրէ´ դու մէն,
       մի´ աներ այլ մարդու իմաց:
46.
Տեսայ իմ հոգուս հոգին
       զարդարած ու բաղնէլուայ.
Ես ալ ի դէմիկն ելայ, -
       նեղ սոխա~խ ու խիստ ղալապայ.
Պէչան ալ ի վեր տարաւ,
       ուներովն արաւ, թէ` «ընա´»:
ընա ու գիշե´րն արի,
       որ ամէն դժարս դուրանայ.
Քեզի գիրկ ու ծոց անեմ.
       պագ հազար, մինչ որ լուսանայ:
47.
Աղուո´ր, քեզ բան մի կ’ասեմ,
       հօրդ ահուն չեմ իշխեր ասել.
Անոր համար չեմ ասեր,
       դուք հարուստ եք, ու մենք տառպել,
- Ասա´, կըտրի´ճ, մի´ վախեր.
       շատ հարուստ է տառպելացել.
Անչափ հարըստի դըստրիկ
       տառպելին ծոցիկն է օթեր:
48.
Զայդ պագդ որ ի քո բերնէն
       դու տըւիր քո սըրտի կամով,
Հանցեղ անուշիկ պըտուղ`
       ո´չ ցամաք երկիր կէր’ւ ո´չ ծով.
Նըման էր ի այն պըտղոյն
       որ Ադամ կերաւ խաբանօք,
Կերաւ` ի դրախտէն ելաւ,
       ես` ի քո ծոցոյն կարօտով:
49.
Գիշերս ես ի քուն էի
       յիմ հալալ տեղացն ի վերայ.
Լուսին ալ կամար կապեր
       յիմ ճոհար անձկանն ի վերայ.
Իմ եարն յերազիս եկաւ,
       ի սիրուն զէտ հարբած եղայ.
Յանկարծ ի քընուս ելայ, -
       լուսինկա~յ, ու խիստ կու ցոլայ:
50.
Ժամիկ մ’աչերուդ ի զատ
       երբ կացի, նայ զիս մոռացար.
Ասիր դուն ի քո մըտիդ
       թէ` գընա´ց, այլ իսկի չի գար:
էմ անդէնըն չի գնացի,
       որ չլինայ ինձ դառնալու ճար.
Հազար եար փոխան կու տան,
       չե´մ առնուր ու զքեզ չեմ ի տար:
51.
Իմ եա´ր, դու յերկիկն ի քուն,
       ծոցըդ լո´յս կու տա աստղերուն,
Կամ ա´ռ զիս ի ծօցդ ի քուն,
       կամ տէսթո´ւր տուր երթամ ի տուն.
- Ո´չ կ’առնում ի ծոցս ի քուն,
       ո´չ տէսթուր տամ` երթաս ի տուն.
Հանցեղ երերուն պահեմ,
       մինչ որ գայ լոյսն առաւօտուն:
52.
Ձեր տունն ի բանէ եկի,
       զքեզ տեսայ, բանըս մոռացայ,
Ոտկունքս ոչ ի յետ կերթայ,
       ո´չ յառաջ, սերկերտան եղայ.
Ես քեզի հազա´ր ծառայ,
       ի՞նչ արիր, որ հընցկուն եղայ.
Շատոց սիրոյ տէր էի,
       ի~նչ դիժար եղաւ այս տարպայ:
53.
Գիշե´ր, դուն յերկան կեցիր,
       տարեկ մի եղիր, թէ կարես,-
Իմ եարն ինձ հիւր եկեր,
       զետ հազար տարու, թէ գիտես.
Առաւօ´տ, դու յետ կեցիր,
       որ ըզմեր խաղըն ռաւիրես.
Գաս, ըզլոյսն ի վրայ բերես
       ու զիս իմ եարէս բաժանես:
54.
Ահա´ նշանեցաւ երկինք
       ու գետինք` վանց լուսանալու.
Իմ եարն ի ծոցուս ելաւ,
       լօք եդիր երես գընալու.
Ձիռկունքս ալ առաջ տարայ`
       բըռնելու, վանց արգելելու.
Զերդումն ալ ի բերանն էառ.
       «Գընալու եմ, չեմ կենալու:
55.
Այս ժողովական գիշերն ի բուն`
       ես երկու շրջան մանեցի.
Խօշեարս այլ ի միտս ընկաւ,
       թէզ մ’ելայ, զջահրաս վերուցի.
Փարչիկ մ’այլ գինի առի,
       խօշեարիս դուռըն գնացի,
- Խօշեար, ա~մ, ըզդո´ւռըն բաց,
       ձիւն եկեր, ոտվիս կու մըսի:
56.
Քո ծոցդ է ճերմակ տաճար,
       քո ծըծերդ է կանթեղ կի վառ.
Երթամ ես, ժամկոչ ըլլամ,
       գամ, լինիմ տաճարիդ լուսարար:
- Գընա, ծօ տըղա´յ տղմար,
       չի վայլես տաճարիս լուսարար.
Երթաս դուն խաղո´վ լինաս,
       ու թողուս տաճարս ի խաւար:
57.
Հոգե´կ, թէ տայիր տէսթուր,
       որ զծոցիկդ ի յե´տ բանայի.
Զծոցիկդ պաղչայ անէի,
       տէսթուրով ի ներս մըտնէի.
Երդուի, երդում տայի,
       այն տէսթուրից դո´ւրս չըգայի.
Այն ի՞նչ անհաւաատ ըրող,
       զիս ի քո ծոցուդ գայ, տանի:
58.
Թուխ աչք ու թուխ ունք ունիս,
       թուխ մազեր, կուլակդ ի հոգիս.
Շալլայ կարճկըտուր լինիս,
       թէ չի գաս գիշերս ի մօտ յիս.
Թէ դու գաս գիշերս ի մօտ յիս,
       Գնայ դընեմ զերեսդ երեսիս.
Երեսդ երեսիս դընեմ,
       որ դըպնու քո շունչդ ի հոգիս:
59.
Մըտիկ իմ եարին արէք,
       զինչ հագեր` ամէնն է կանաչ,
Հագեր գոյնըզգոյն կապայ,
       կոճակ ու օղակն է կանաչ.
առեր ու պաղչան մըտեր,
       ջուր կ’երթայ, եզերն է կանաչ.
Մըտիկ ծառերուն արէք,
       ծառն ծաղկեր, տերեւն է կանաչ:
60.
Նաղաշ մ’ըզղէլէմն առեր,
       լուք զսուրաթն ի թուղթն է գըրեր.
Զէտ որ ի յուներն ելեր,
       նայ ինկեր նաղաշն ու թուլցեր.
Մէկ մ’ըզնաղաշին նաղշածն
       է տեսեր ու հէյրան եղեր.
Ես զիմ աստուծոյ ստեղծածն
       ես սիրել, ‘ւի ճօշքն են առեր:
61.
Առին զիմ եարին սուրաթըն,
       տարան Չին-Մէչին արմաղան.
Տարան եւ ի ժուռ ածին,
       սուրաթին նըման չըգըտան.
Հինգ հարիւր ու վեց հազար
       նաշխարարն ի մէկտեղ եկան.
Մէկըն չըկարա´ց գըրել
       զիմ եարին սուրաթն ի նըման:
62.
Քանի մարըն զիս բերեր,
       քահանի չեմ խոստովաներ.
Ուրեղ քահանայ տեսեր,
       նայ ծըռեր ճամփուս ու ելեր.
Ուրտեղ մէկ աղւոր տեսել`
       գիրկ ու ծոց ւ’ի դէմ գընացեր.
Ծոցիկն եմ ժամտուն արել,
       ծըծերուն եմ խոստովաներ:
63.
Քո գունովըն գինի´ պիտէր,
       խըմէի ու հարբենայի.
Քո ծոցդ Ադամայ դըրախտ,
       մըտնէի, խընծո´ր քաղէի.
Քու երկու ծըծամիջին
       խառկէի ու քուն լինէի.
Ան ժամն ես հոգի պարտ’ի
       Գրողին, լուկ թող գայ, տանի:
64.
Սիրեմ զայդ սիրուն երեսըդ,
       որ լուսին ի մոտն է գերի.
Պագնեմ զայդ բարկուկ պըռկունքդ,
       որ շաքարն ի մոտն է լեղի.
Թուխ աչք ու կամար ունքերդ
       քան ըզծով կու զարնէ ալի.
Բերնիկդ է շիշ նըման,
       որ վարդին ջըրովն է ի լի:
65.
Մահալօքս ի վար կուգ’ի,
       նայ տեսայ դըռնակ մ’ալ ի բաց,
Մըտայ ու բարեւ տըվի,
       նայ տեսայ իմ եարն ալ ի հաց.
Կըթխակ մի գինով լըցած`
       իմ եարին առջեւն է դըրած.
- Իմ եա´ր, խըմէ´ իմ դիաց,
       որ ելնէ հոգիս քո դիմաց:
66.
Մահալօքս ի վար կուգ’ի,
       նայ տեսայ լաթեր լըւացած.
Ի յայն լաթերուն միջին
       լըւացած շապիկ մ’էր փըռած/
Իր կուրծքն էր ղալէմ քաշած.
       ու թեզնիքն էր մատնեհարած.
Ատոր տէրն ի յի´ս պիտէր,
       զիս հազա´ր դեկան` դա գընած:
67.
Ճերմակ ծո´ց ու լա´յն ճուպայ,
       ի ծոցիկդ ի վա´յր սահեցայ.
Այդ խակ թեւերուդ միջին`
       գի´րկ ածի, պահիկ մ’արգելցայ.
Թեռկունքս այլ ի վեր կալայ.
       «Տէ´ր, արա զմահիկըս հոսայ.
Զմահիկս ու մատղի´կս արա
       աղեկան կըրծո´ցն ի վերայ»:
68.
Ասես թէ եաղութն ես դու
       կամ զըմրութ կամ ամբարինայ.
Թափած է ի քո վերայ
       վարդեջուր հազար փիլայ.
- Հոգի´, թէ զայդ ինձ ասիր,
       նա ճերմակ ծոցըս քեզ ծառայ.
Զկոճիկս այլ արձա´կ անեմ,
       մուտ ի մէջըն յէշրաթ արա:
69.
Ասես թէ կըտրած ես դու
       ի ճերմակ որթոյդ խաղողէն.
Վանց ըզքո մահպուպ սուրաթդ
       ի վարդին սուլթան տերեւէն.
Ես ըզքեզ սիրել կամիմ,
       թող ճօշան զիս երկիրս ամէն.
Ի’ի ծոցըդ մըտնուլ կամիմ,
       թէ հազար թուրք ես ւ’անօրէն:
70.
Հա~յ իմ փոքրիկ շամամ,
       քո ծոցուդ ա´մ ե՞րբ տիրամամ,
Քո ծոցդ է ի ծով նըման,
       ծովըն դեղ կ’ասեն ի ջերման.
Փոքրիկ մըտերմիկ լինամ,
       ու մըտնում ի ծոցդ ու լողամ.
Ծովուդ ալ ի դուրս ելնում,
       ուներո´դ շուքըն քընանամ:
71.
Բազայ մի որդան փոկով`
       կու որսար զորսըն ցորեկով.
Կաքաւ մի հազար փետրով`
       էր նըստել աչոիին ճոթերով.
Կաքաւն ի զժբազան ասաց.
       «Մի´ որսար զորսըն ցորելով/
Ես չը´մ ցորեկուան որսիկ,
       զիս որսա` մութըն գիշերով»:
72.
Աչերըդ դու հանց ունիս,
       աջն էրէ´, ձախըն խորովէ.
Ունքերըդ դու հանց ունիս,
       որ Շիրազն ի հիմնէ քակեէ.
Հալապ ու Դըմըխ քաղաքք
       ով որ ըզքո ձայնըդ լըսէ.
Տըւել զարեւուն ըզթարկըն,
       հասրաթով ըզքեզ կու տէսնէ:
73.
Աչերդ է ի ծով նըման,
       որ ի Մըսրայ դուռն է կանգներ.
Վարսերդ ի յալի նըման,
       որ քամին կ’անէ տարուբեր.
Քան զուռ ես ի վեր վազեր,
       քան զկարմիր խընծոր բոլորեր.
Պայծառ ես քան ըզքաֆուր վա´րդ,
       որ հոտով զաշխարհս է լըցեր:

74.
Հա~յ եար, հա~յ եար,
Էպրըշում խալի ձըգիմ
       ոսկիթել տօշակի վըրայ.
Բարձիկ մը սուֆրա դընիմ,
       տապակած կաքաւ մի վըրայ.
Շուշայ մի գինի բերեմ,
       ան խըմիմ քու սիրուն վըրայ.
Հագնիմ ի շարէ շապիկս,
       որ շարէ ծիծերս երըւայ:
75.
Ամուր եմ քարիդ նըման,
       որ մըրճիկն ի յիս չի բանի.
Բարձր եմ թուխ ամպիդ նըման,
       որ ոչով ի յիս չի հասնի.
Աղեղն եղեւնի լինի,
       ու լարն ի վերայ գալենի,
Քաշօղն քաջորդի լինի,
       հապա թէ իմ սիրուն հասնի:
76.
Վարի վարճինակդ եմ ես,
       արգելէ, ո´ մարդ, թէ կարես.
Թըռչիմ, ա´յլ երամ խառնիմ,
       գաս ի հետ կանչել, թէ կարես.
Ոսկի խաֆէս այլ շինես.
       զիս ի ներս դընել չըկարես.
Զերկիր բարեխօս բերես,
       զիս ի տուն տանել չըկարես:
77.
Այս առաւօտուս լուսուն`
       գայր ջըրին ձայնիկն զըղզըղուն.
Այն իմ պէօֆայ եարին`
       ձայնն անուշ էր, քան զամենուն.
Բարակ սիրոյ տէր մարդիկ`
       ինքն ու իր եարը մէն ի քուն.
Պա~գ տան ու պագ առնուն,
       պագ պահեն մէկալ գիշերուն:
78.
Խօ´շ եարիկ, կարե՞ս գիտել
       դու զիմ գալըս քեզ գիշերով.
Եկի, զքեզ ի քու գըտայ,
       պագ առի հազար համարով.
Չըգիտեմ` ի քուն էիր,
       թե՞ տըւիր դու սըրտի կամով.
կամ խիղճ ի մըտիդ բերիր,
       թէ մանուկ մ’եկեր գիշերով:
79.
Իմ եա´ր, թէ ի վեր հայիմ,
       թէ ի վայր, քան ըզքեզ չըկա.
Ամէնն աստեղաց նըման,
       դուն ի մէջ պայծառ լուսընկա.
Կաղանդըն շնորհաւոր կ’ասեն,
       ի տարին մէկ օր մի կու գայ.
Այսօր ինձ հազա´ր կաղանդ
       աչերուս, որ ըզքեզ տեսա:
80.
Աղուո´ր, զքեզ աստուած ստեղծել,
       մարդ օրհնած. որ զքէզ բերել է.
Ո´չ լուսին ի քեզ նըման,
       ո´չ արեւ, որ դեռ կու ծագէ.
Զուհալ աստղ ի քեզ նըման,
       որ ամէն առաւօտ կ’ելնէ,
Կ’երթայ ի Հոռոմք ի վար,
       լուսըն մութն ի հօն բաժանէ:
81.
Իմ բարձրագընա´ց լուսին,
       շատ բարե´ւ տար իմ կիւզելին:
-Զբարեւդ ես ի ո՞ւր տանեմ,
       չեմ գիտեր ըզտունն կիւզելին:
- ընա ի վերայ թաղին,
       բարձըր պատ ու ծառն ի միջին.
Նըստեր ի ծառ շըքին,
       կը խըմէ իր լուրջ ապիկին,
Խըմէ ու հայրէն կ’ասե.
       թ’ «Ի´նչ անուշ է սէրն ու գինին»:
82.
Իմ բարձրագընա´յ լուսին,
       յո՞ւր երթաս գիշերըդ անհուն.
Շատ յերդիք ի վար հայիս,
       կու տեսնես շատ կիւզել ի քուն.
Զկոճկիկն ալ յարձակս արեր,
       լոյս դիպեր ի մէջ ծըծերուն.
Շառաւիղ յերկինս տուէր,
       խաւարեր լո´յսըն աստղերուն:
83.
Ես տըղայ ու դուն տըղայ,
       սիրուելուն ատենն է հիմայ.
Միջկունքդ աղեղան նըման,
       քանի ես քաշեմ, նայ կու գա´յ.
Քու ծիծդ է խաղող նըման
       ու տառեր կըրծոցդ ի վերայ.
Քու ծոցդ առաւօտ նըման,
       քանի յետ բանամ, նայ լուսանայ:
84.
Ես շար շապիկ լինէի,
       ‘ւի անձինդ վերայ կանգնէի.
Ոսկով ւ’ ապըրշում կոճկեկ,
       որ շըլնիդ ի գիրկ ածէի.
Կամ ջուր կամ նըռան գինի,
       որ ի քո կըթղադ կենայի.
Առն’իր, բերանըդ դընէիր,
       ցածնայի, զդունչըդ պագնէի:
85.
Եղէգն ի շամբին միջին
       կու ճօճայ, այն քո´ւ անձըն է.
Քու մէջքդ է բարակ ւ’երկան,
       եւ պօյկդ է սալւի րովան.
Զուր անմահութեան կ’ասեն,
       այն ի քօ´ ծոցըն կու բըխէ.
Երնէկ ես անո´ր կու տամ,
       որ դընէ զբերանն ու խըմէ:
86.
Հա´յ մեր մահալի մորճուկ,
       մեր աղբիւրն ի ջուրն ես եկեր,
Լուսինն ի ծօցէդ ի վայր`
       աղբըրին ի յակն է ցաթեր.
Երնէկ ես անո´ր կու տամ,
       որ գիշերն ի ծոցդ է պառկեր.
ըրկիկ կուռ միջացդ ածեր,
       ու զբերնիդ բոլորն է պագեր:
87.
Զիմ եարն ի գընալ տեսայ,
       կանչեցի` Պագիկն ի քանի՞:
Դարձաւ ու ճուղապ ետուր,
       թէ` «Քանի՜ քո չարն ու քանի.
Պագն որ դըրամով լինի,
       չեմ իտար, թ’աշխարհ աւերի.
Թէ ինձ մուրատով կ’ուզես,
       եկո պա´գ` հաւասդ անցանի»:
88.
Եկո´ քեզի նուռ մի տամ,
       կըտրէ, տես քանի՞ հատ ունի.
Ամեն հատի պագ մի տուր
       աւելին հարա´մ թէ պիտի.
- ընա, ծօ տըղա´յ տըխմար,
       ես ըզքեզ խելօք գիտէի.
Ամէն հատի պա՞գ մի տամ,
       ո՞ւր եղեր կամ ո՞ւր տի լինի:
89.
Եկին ու խապար բերին,
       թէ` «Ելեր քո եարն ու կու գայ»:
Եկէ´ք, մեք ի դէմ երթանք,
       որ նորա սիրտըն չի մընայ.
Պագնեմք զիր կարմիր երեսն,
       որ աշխարհս չէ ի գին նորա.
Առնումք ի ոտուց փոշուն,
       ու քաշեմք աչուիս թութիա:
90.
Խալտեցայ, խալատ մ’արի,
       ան գէշէն պագիկ մ’ուզեցի.
Ան գէշն ալ ի նազ ելաւ,
       «Չե´մ ի տար, անունս աւըրի’:
Աղուոր մի ներսէն ի դուրս.
       «Ի՞նչ միննէթ կ’ընես ատ գիշուն.
Պագիկն աղուորէ´ն ուզէ,
       որ գիտէ խաթրը կըտրիճուն»:
91.
Եկին ու խապար բերին,
       թէ քո եարն եղեր հաբեղա.
Փուշ արմացքըն զիս պատեց,
       թէ նա ո՞նց եղաւ հաբեղա.
Բերնիկն էր շաքրի սովոր,
       աճապ ո՞նց կերաւ նա բակլայ.
Անձիկն էր շապկի սովոր,
       աճապ ո՞նց հագաւ նա վալայ:
92.
Լուսիկ բոլըրեր ւ’եկեր,
       - Ես ի քու խարիպդ ի նըման:
- Խըպնէ´ ւ’ամչնէ լուսի´կ.
       ո՞ր տեղդ իմ խարիպս նըման:
Խարիպըս թուխ աչք ուներ,
       թուխ յուներ ու շուշան բերան.
Շըրթունք շուրթեղէն ունէր,
       սըռմա թել պեխերն ի վըրան:
93.
Ես շէֆթալուի մորճ մ’էի,
       ապառաժ քարը բուսնէի.
Եկին, քաշեցին, տարին,
       զիս այլոց այգին տընկեցին,
Շէքրէն ալ շէրպէթ արին,
       ու բերին ինձի ջըրեցին.
Եկէք, զիս տեղըս տարէք
       ու ձընան ջըրով ջըրեցեք:
94.
Գիտեմ` շատ հայրէն գիտես,
       լուկ ընտրե´ մէկիկ մի , ասա.
Ասա´ այս ամսուս վերայ,
       այս խալխիս, զինչ որ հիմիկ կայ.
Խօսքըն մանէո´վ ասա,
       մի´ ասեր մարդուս քու ճուպայ.
գիտես, որ ղարիպ եմ ես,
       ղարիպին սիրտըն չի մընա:
95.
Մարիկն անիծեց զորդին.
       «Իմ որդի, դուն ղարիպանաս,
Երթաս ի յօտար երկիր,
       զղարիպին ղատրըն գիտենաս.
Ըզքարըն սընարք առնես,
       ի վերայ աւզին քընանաս.
Վաղվենէ ի վեր ելնես,
       քան զաստուած այլ ճար չունենաս»:
96.
Ով օտարին վատ ասէ,
       ինքն այլ ղարիպ լինենայ.
Երթա ի յօտար երկիր`
       զղարիպին ղատրըն գիտենայ.
Ղարիպն ի յօտար երկիր`
       թէ ոսկի թաթաւ գա նորա,
Ի իւր սիրելեացն ի զատ
       այն ոսկին մոխի´ր չարժենայ:
97.
Զաշխարհս այլ ի յափ առի
       հայեցայ քան ըզհայելի.
Դարձայ ւ’այլ ի վայր դըրի,
       չըգըտայ սըրտով սիրելի.
Հետ այս ժամանակի մարդոյն
       աղ ու հաց ուտել չի պիտի.
Այնչափ կու ճօշան ըզմարդն,
       որ սուտն այլ իրաւ կու լինի:
98.
Հոգիս ի մարմնոյս ելաւ,
       նա նըստա առջևն ու լացի.
«Ա´յ հոգի, դու ո՞ւր կ’երթաս,
       երբ քեզնո´վ եմ ես կենդանի’»:
Հոգիս ալ մարմնոյս ասաց.
       «Ես ըզքեզ խիկար կու գիտ’ի.
Երբ տունն ի քակել առնու,
       տէրըն ներսն այլ ի՞նչ բան ունի»:
99.
Մարդըս որ շատ անդէճ լինի,
       յաշխարհիս հոգսըն կու մաշի.
Շաքա´րն իւր լեղի թըւի
       եւ լեղին իւրան խըմելի.
Պաղ ջուրն իւր կըրակ թըւի
       ‘ւի ահէն քան զմոմ կու հալի.
Դիւր կեանքըն դիժար թըւի
       ‘ւի դիժարն իսկի չիհանգչի:
100.
Յաւուրն ի հազար պահուն,
       տէ´ր, փըրկէ ի մարդոյ շառէն.
Մարդոյ շառն այնչափ չար է,
       որ գազան յիրմէն կու փախէ.
Զառիւծն ի զէնճիլ դըրած,-
       գազանաց գըլխաւորն է.-
Արծիւն ի հաւան ելեր
       ու մարդուն ահէն կու վախէ:

101.
Խելօքին հարցուկ եցան,
       թէ զպատճառն ո՞վ իսկի գիտէ.
Աստուած է՞ր հոգին ստեղծել
       ‘ւի հողէ մարմին կապել է:
- Կարծեմ վասն այնոր արար,
       թէ ի վեր քարշել զնա կարէ.
Կամ զհոգին ի մէջ մարմնոյն
       քան զխալաս ոսկի նա զուգէ:


հայրէն (գոյական) Միջնադարեան հայերէնով տաղ, երգ:
Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ 
Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 238։

ՀԵՆՐԻԿ ԷԴՈՅԱՆ: ԵՐԿՈՒ ՎԻՃԱԿ

1.

Արեւը խաղում է դեմքիս վրա,

վազվզում ինչպես ճանճ,

փողոցը լողում է

մակընթացության մեջ ամռան։

Ես հիշում եմ

մի քանի մանթրաններ (թարգմ.

սանսկրիտից), մտածում նրանց

էության մասին։

Ավաղ, ես Հիսուս չեմ,

ոչ էլ Բուդդա,

ոչ ոքի չեմ կարող կեդանություն տալ,

չեմ կարող սրբացնել

ոչ մի Մարիամ Մագթաղինացու,

անգամ հիվանդ ձեռք չեմ կարող բուժել։

Մոտենում է մի մարդ,

խնդրում մի սիգարետ։

Ավաղ, ես չեմ ծխում։

2.

Անձրեւի կաթիլը

ընկնում է, գլորվում

տերեւից տերեւ,

վազվզում, խաղում,

ինչպես երեխա։

Իմ աչքերի առջեւ

ահա նույն աշխարհն է,

չի փոխվել կարծես ոչինչ,

նույն կաթիլն է վազում –

բայց արդեն թեք ճյուղերով իմ տարիների։

Ես այսօր նստած

այս փայտե նստարանին

չեմ հիշել քո անունը,

քո մասին չեմ մտածել,

չեմ ասել – «Լսիր ինձ, եթե կարող ես»։

Այգով անցնում են մի տղամարդ, մի կին-

սպիտակած մազերով,

նրանք տանում են մի փոքրիկ շնիկ։

Ինձ նրանք չնայեցին։ Լուռ մնացին։ Գնացին։

TWO STATES

1.

The sun plays on my face,

Flittering like a fly.

The street swims

In the tide of summer.

 

I recall

Several mantras (translated all

From Sanskrit.) and contemplate

Their quintessence.

 

Alas! I am neither Christ

Nor Buddha,

I cannot resurrect anyone,

I cannot anoint

Any Mary Magdalene.

I can’t even heal an ailing hand!

 

A man approaches

Asking for a cigarette.

Alas! I do not smoke.

 

2.

The raindrop drops

Falls, rolls

From leaf to leaf

Runs around, frolics

Like a child.

 

Facing my eyes

Is the same world.

It Seems nothing changes –

The same drop runs

Around the bent branches of my years.

 

Today, sitting

On this wooden bench,

I cannot recall your name.

I have not bothered with you.

I have not said, “Listen to me, if you can”.

A man and a woman pass by the park,

Grey haired –

They are walking a puppy.

They did not look at me. They were silent. They left.

 

…………………………… Henrik Edoyan

Translated by Tatul Sonentz

ՌԱԶՄԻԿ ԴԱՎՈՅԱՆ։ ԱՐԱՐՉԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ

Ես գրկում եմ ծառը

այնքան՝ մինչեւ

Վերանում է սահմանն

իմ ու ծառի միջեւ:

Ես հղկում եմ քարը

այնքան՝ մինչեւ

Վերանում է սահմանն

իմ ու քարի միջեւ:

Ես հղկում եմ քարը

այնքան՝ մինչեւ

Հայտնվում է Աստված

իմ ու քարի միջեւ:

CREATION

I embrace the tree until

The bounds disappear

Between the tree and me

I carve the rock until

The bounds disappear

Between the rock and me

I carve the rock until

God appears

Between the rock and me.

Razmik Davoyan. Translated by Armine Tamrazian

ՌԱԶՄԻԿ ԴԱՎՈՅԱՆ։ ԵՍԵՆԻՆ

Տառապանքում կա ձայն,

Եւ ձայնի մեջ կա լույս,

Եւ լույսի մեջ ոգի.–

Եւ ոգու մեջ ահա դու կանգնած ես մենակ,

Որպես տրուբադուրը չթվարկված զորքի:

Բարի՜, եղբայրորե՜ն ինձ ասում ես՝ ապրիր,

Թող բուքը քեզ երբեք չհալածի,

Թող չծեծի՛ քամին, մտրակ չիջնի՛ վրադ,

Ոչ ոք քեզ ճորտության

Համար թող չվարձի,

Ասում ես ինձ՝ ապրիր ուրախ ու երջանիկ,

Առանց հարստության, առանց փառք ու գանձի,

Ասում ես ինձ՝ ապրիր անխարդախ ու աննենգ,

Ասում ես ինձ՝ ապրիր,

Ապրիր՝ որպես բույրը ցորեն հացի,

Եւ մեկ-մեկ էլ կրկնիր՝ «Եղբայր ենք մենք»:

Ոչի՜նչ, ասում ես դու: Մի՛ տառապիր, ոչի՜նչ,

Լեռները չեն չոքում քամիների վախից.–

Եւ օրորվում ես դու՜,

Եւ շնկշնկում ես դու՜,

Որպես տափաստանի մի անկյունում բուսած

Հավերժական թախիծ:

Ոչի՜նչ, ասում ես դու, ոչի՜նչ, ոչի՜նչ, ոչի՜նչ,

Տե՛ս չի եղել ոչի՛նչ, չի լինելու ոչի՜նչ,

Մի պուտ մարդկայնություն պահիր կրծքիդ խորքում,

Եւ չեն մթնի երբեք աչքերդ ջինջ:

Ես հավատում եմ քեզ, երբ նայում եմ ցավիդ,

Եւ հավատում եմ քեզ, երբ նայում եմ ահիդ,

Եւ քո խաչը ահա ես տանում եմ հլու.–

Եւ չգիտեմ՝ վաղվա խաչերի մեջ

Մեր խաչն ո՞վ է արդյոք շալակելու:

Ոչի՜նչ, ասում ես դու, մի՛ տառապիր, ոչի՜նչ,

Լեռները չեն չոքում քամիների վախից.–

Եւ օրորվում ես դու՜,

Եւ շնկշնկում ես դու՜,

Որպես տափաստանի մի անկյունում բուսած

Հավերժական թախիծ:

YESSENIN

There is sound in suffering

And there is light in sound

And there is spirit in light

And within the spirit you stand alone

As the troubadour of some endless army.

With kindness, as a brother, you tell me to live,

May the storms never get you,

May the winds never strike you, may no whip ever hit you,

May no one ever hire you

As a slave.

You tell me to live happily

With no wealth, glory and treasures,

You tell me to live a good and honest life,

You tell me to live

As the sweet smell of wheat bread

And to repeat now and then “we are brothers”.

It is all right, you tell me, do not suffer,

Mountains never kneel in fear of winds –

And you swing

And you rustle

Like some eternal sorrow

Born in some corner of the wide plateau.

Razmik Davoyan. Translated by Armine Tamrazian

The poem is dedicated to Sergei Yessenin (1895-1925), one of the most lyrical

figures in Russian classical poetry, who committed suicide in a hotel

in Leningrad.

KADŌ Calea Poeziei's issue dedicated to Armenian poetry

The November 2013 issue of KADŌ is dedicated to Armenian poetry. Many thanks to Alan Whitehorn for sending us a copy.