Վահագն Դավթյան: Դեմ դիմաց

Ես ամեն գիշեր գնում եմ այնտեղ

Կանգնում եմ այնտեղ ու ոգիանում...

Ու պետք չէ ինձ մոմ ու պետք չէ կանթեղ

Մի ուրիշ լույս եմ ես ինձ հետ տանում:

Տունս կքել է իր բախտին հլու,

Մանկության բույրն է օդում թրթռում...

Այնքան բան ունենք իրար ասելու

Եվ դրա համար լռում ենք, լռում:

Ահապնանում է լռությունն այդ մեծ,

Ժամանակն անգամ իր շունչն է պահել,

Գիտեմ, չի լսել նա այլ մի անեծք,

Որ այդքան լուռ է ու այդքան ահեղ...

ԱՆՔՆՈՒԹՅՈՒՆ 1986

ԹԱՄԱՐ ՏՕՆԱՊԵՏԵԱՆ-ԳՈՒԶՈՒԵԱՆ։ Երանի՜

… Ու կը մարի վերջին զանգը.

Ելեկտրական լոյսերը կը մտնեն քուն,
Մերկ երկնքին տակ կը մնանք ես եւ դուն.
Կը մնանք մենք ու մեր փոքրիկ անջրպետը:
Անջրպետին մէջ հոգիս ալեկոծ,
Կը տենչայ քուկդ, անդորր ու պայծառ հոգիդ կենսայորդ։

Երանի՜… երանի՜ օր մը,
Քանդէի միտքս խճճող
Ժամանակի թաւալումին հետ կարծրացած հանգոյցները
Վանէի՜ ինձմէ
Դարերու խորքէն դէպ՛ ինձ երկարող ու սիրտս տանջող,
Ազգ իմ, քե՛զ տանջող, անվերջ ճչացող ձեռքերը։

Ձեռքերը կաշի, ձեռքերը ցամաք,
Ձեռքերը փոքրիկ, ձեռքերը գնդլիկ ու փափուկ,
Լոյսի՜ ձեռքերը, յոյսի՜ ձեռքերը…
Ո՜հ, չէ՜, չվանէի՜… գրկէի՜ ամուր, կրծքիս սեղմէի,
Սեղմէի երկա՜ր, սեղմէի անվերջ…ու փայփայէի՜,
Ազգ իմ, քեզ կերտող, ազգ իմ, քեզ պահո՜ղ այդ սուրբ ձեռքերը։

Վազէի՜ ազատ հովիտներուն մէջ խաղաղ,
Հոգիս մաքրէի՜ երկինք սլացող ղօղանջներուն հետ յաւերժ,
Թեթեւանայի՜ կապոյտ ջուրերուն մէջ հայրենի,
Լիցքաւորուէի վերամբարձ լեռներու զօրութեամբ անեղծ,
Լիանայի երկնքի կապոյտովն անվերջ,
Գտնէի անձս ընկուզենիի ծառին տակ պապենի։

Կեանքին նոր բացուած անմեղ ու անհոգ նորածինին պէս,
Դէպի ապագան նայէի ժպտո՜ւն, ազա՜տ, անկաշկա՜նդ,
Նայէի բա՜ց մտքով, բա՜ց աչքերով,
Նայէի մէջս խարսխուած հաւատքով ամուր,
Ու հոն տեսնէի՜, տեսնէի՜ բոցավառ գարունը տիեզերքին,
Ու հոն տեսնէի՜, ազգ իմ, դալարգարունդ լուսաշող։

Զգայի՜ խինդը կապոյտ երկնքին տակ վազող մանուկներուն,
Ըմբոշխնէի ճպուռներուն երգը, երկինք սլացող ծառերուն շրշիւնը,
Գինովնայի փոքրիկ աշխարհս պատած յասմիկներուն քաղցր բուրմունքով…
Ու արեւամուտին`պայծառ արեւի շոգէն յագեցած`
Վազէի կենսուրախ ու թռչէի հօրս գիրկը ապահով…
Ու քուն անցնէի իր անոյշ ձայնով… «Քուն եղի՛ր, բալա՛ս…»։

ԱԶԴԱԿ Յուլիս 24, 2014

Կարօ Արմենեան: Յաճախանք

Աղբակոյտն է այս քաղաքին 

որ կը վառեն 

այսպէս անգութ 

ու անխնայ

թէժ հրդեհն է համատարած 

որ կը լափէ 

անասնօրէն 

հարստութիւնն այս մերժուած

բոցավառուող այս կիրակին 

իր հուրերով թող հրճուի 

զուարճանան թող անտարբեր 

հայր ու տղայ 

մայթին վրայ

գռիհներէն մարդ կը յորդի 

կը հեղեղուի մայր պողոտան 

ու բիրտ երգեր կը շառաչեն 

հարթակներէն անփութութեան 

քաղաքն այսպէս կ'ուրախանայ 

աղբ կը թափէ ինքնիր վրայ

մինչ կիրակին այսպէս կու լայ 

իր իւղերով կը տապկուի

Աղբակոյտն է որ կը վառեն 

ու կը ձգեն որ մոխրանայ 

յիշողութիւնն այս նողկալի 

որ կը դիզուի երկրիդ վրայ 

Կարօ Արմենեան: ԱՄԷՆ ԱՌՏՈՒ

Առտուան լոյսէն 

ընդոստ արթնցած 

օրուան ծաղրածուն 

կը ցատկէ տեղէն 

առաջին շողին 

ձօնելով սրտանց 

իր գլուխկոնծին 

կը կանգնի ձեր դէմ 

յարգալիր ու ջերմ 

կատակովն իր հում 

կը պնդէ որ իր 

բարևն ընդունիք 

առանց խոյս տալու 

Առտուն 

նոյն առտուն 

նոյն անհոգեշահ 

անհամ այցելուն 

զոր դռնէն երէկ 

քշեցիր կոպիտ 

ինք պատուհանէն 

ներս կու գայ այսօր 

կը ժպտի դէմքիդ 

յիմար ու հտպիտ 

առանց դոյզն իսկ 

տպաւորուելու 

առանց երբևէ 

ճանաչում տալու 

քու կոշտ վարմունքիդ 

ինչպէ՞ս բացատրել 

ինչպէ՞ս համոզել 

որ զզուած ես իր 

տխմար ելոյթէն 

իր անգիտակից 

աննրբանկատ 

արդէն զայրացնող 

անշրջահայեաց 

ու անժամանակ 

ուրախութենէն 

ինչպէ՞ս հասկցնել 

որ ունիս պարտքեր 

կոկորդդ խեղդող 

ժամանակ չունիս 

և սիրտ ալ չունիս 

քու այս տարիքիդ 

տեսիլքէն տարուող 

խաղամոլութեամբ 

սեղան բանալու 

մտահոգութեան 

պալարներ ունիս 

և դառնասնունդ 

անըստուգութեան 

խիթեր ամեհի 

և ոչ ոք գիտէ 

թէ ինչպէ՞ս կ'ապրիս 

երբ զիլ երկնքէն 

ճաճանչներ զեղուն 

կը լուսաւորեն 

ամէն դար ու փոս 

բացի ուղեղիդ 

այրերէն վհատ 

ինչպէ՞ս կը շտկես 

ողնայարդ թեք 

ինչպէ՞ս կը պարզես 

առագաստդ ձիգ 

և կը ժպրհիս 

դեռ ապրիլ այսպէս 

ծախսել անհաշիւ 

և որու՞ն հաշւոյն 

Եւ հիմա սրտով 

կը հերքես առտուն 

կը կանգնես պատեր 

անտարբերութեան 

մառախուղներով 

երկինք կը պատես 

փախուստ տալ կ'ուզես 

լոյսէն առտուան 

վարակել կ'ուզես 

ծաղրածուն շէնշող 

քու անբուժելի 

տխրութեամբդ խոր 

կ'ուզես արգիլել 

երգն իր կամակոր 

լռութեան մատնել 

քրքիջն իր այսօր 

Ելիր 

հայկազուն 

ու նայէ կեանքին 

սխրանքին եռուն 

հևքին պարմանի 

երգին շառաչուն 

կշռոյթին վայրի 

և ինչպէ՞ս է որ 

պարն այս դղրդուն 

կը քակէ ժայռեր 

լեռներ վիթխարի 

երկիրն այս ինչպէ՞ս 

ինքզինք կը ծնի 

արևներ նորէն 

ինչպէ՞ս կը փարին 

զուգաւորումի 

ինչպիսի՞ հանդէս 

ծիլերն այս հողէն 

կը պոռթկան ինչպէ՞ս 

և ինչպէ՞ս կու գան 

շրթունք շրթունքի 

անիմանալի 

բերկրութեան դողեր 

և ինչպէ՞ս կ'ըլլայ 

մարդն այս երջանիկ 

յոյսն իր կոփելով 

զրկանքին բովէն 

դուրս եկուր դժնի 

քու մահաքունէդ 

Ղազարոսն ես դուն 

որ կրնայ յառնել 

ծաղրածուն նորէն 

կրնայ քեզ գերել 

կրնայ քաշքշել 

կատակն իր հիւսել 

խաբել քեզ կրկին 

քաշել շուրջպարի 

գլխիվայր շրջել 

եզրերդ գաղտնի 

ելիր քաջութեամբ 

հաճութեամբ ելիր 

ողջոյն տուր նորէն 

սուրբ առեղծուածին 

արևն այս գիտէ 

տարփանքով սիրել 

զինել կրնայ քեզ 

վէրքերդ կիզել 

ափերէդ մինչև 

մատները ոտքիդ 

ներարկել կրնայ 

աւիւնն իր ոսկի

ծաղրածուն կրնայ 

կիրքով երազել 

կրնայ կոխկռտել 

ծէս ու առասպել 

բնազդով որսալ 

խոհեր զարտուղի 

համարձակօրէն 

մահդ երգիծել 

ծաղրածուն գիտէ 

թէ ու՞ր կը տանի 

պարն այս դարձդարձիկ 

հազարգլխանի 

ծաղրածուն կ'երկնէ 

տաղերն իր այսպէս 

արցունքն իր զսպած 

կատակաբանի 

ծաղրածուն կ'երգէ 

խաղերն իր այսպէս 

սիրտն իր բանալով 

սրտին ապօրէն 

ծաղրածուն հիմա 

կեցած է կողքիդ 

և պատրաստ է յար 

կեանքդ հեգնելու 

պատրաստ է ոտքով 

ոտքիդ կոխելու 

թռելու երկինք 

հոգւով տօնելու 

Առտուն 

այս առտուն 

այս հին այցելուն 

որ կու գայ այսպէս 

առանց խնդրանքի 

որ ներս կը մտնէ 

առանց խպնանքի 

կը փռուի այսպէս 

տախտակամածին 

մարմինն իր հիւթեղ 

բանալով կրկին 

ծալքերուն մթին 

քու բիրտ ուղեղիդ 

ոգելով երգեր 

խարդաւան ու մերկ 

ծորելով աստղեր 

երակներուդ մէջ 

կը լռէ խանդով 

կը շողայ բարի 

մինչև որ այսպէս 

գետին գլտորիք 

մինչև որ նորէն 

իր հին գթութեամբ 

իր մունջ կարօտով 

թաքուն տրտմութեամբ 

փորձառու կնոջ 

իր ծով բարութեամբ 

ներէ վերստին 

ու ներէ լայնսիրտ 

շնորհէ նորէն 

պարգևը կեանքիդ 

ու քեզ ետ բերէ 

քու ճանապարհէդ 

Literary Quote for July 2014

Գերեզմանի մը քարին պէս ծանր ու թաց,

Զարնըւելով մեր ուսերուն յոգնաբեռ,
Իրիկունը կթաւալէր յամրընթաց…

Հրանդ Նազարեանց (1877 – 1962) «Անկարելի սէր»

Վահան Թէքէեան: Բարձրացուր

Եթէ կրնաս՝  բարձրացի՛ր, բայց գիտե՛ս ո՞ւր, մինչեւ ո՛ւր,
Եւ քեզի հետ ուրիշներն՝ եթէ կրնաս՝ բարձրացո՛ւր,
Բայց մինչեւ ու՞ր, մինչեւ ո՞ւր...:

Հաւատալով թէ կրնաս՝ օ՛ն բարձրացի՛ր, քա՛ջ տըղաս, 
Սակայն քանի վեր ելլես՝ պիտի մըսիս ու դողաս, 
Մընաս մինա՜կ, խե՜ղճ տըղաս...:

Կարենայի՜ր դուն եթէ բարձրացընել քեզի հետ 
Սիրուած քանի մը հոգի մինչև գագաթն արփաւէտ,
Մինչև սէ՜րը քեզի հետ...

Կարելին այդ է միայն, անըրջակա՜ն կարելին,
Բարեկամնե՛ր՝ որ մէկտեղ կ`ուզեն, կ՛զգան, կը խորհին 
Անկարելին, կարելին...

Միմիայն ա՛յս, մընացեալն ամբողզ պատրանգ է, հոգի՛ս,
Միմիայն ա՛յս, ու անոր գուցէ երբե՛ք չըհասնիս, 
Անոր իղձո՜վը մեռնիս…։


«Սէր» 1920

Ռուբէն Սեւակ: Պոռնիկը

Գ. Զօհրապին

Կէս գիշերէ վերջ մըն էր, խոնաւ գիշեր մ’անձրեւի,
Լապտերին թաց լոյսին տակ կանգներ էիր տրտմովի.
Ջուրը կ’երգէր մայթին վրայ, հոս հոն վազքն էր կառքերուն.
Կ’սպասէիր դուն այդ ա'փ մը հողիդ շուրջ դեգերուն:

Բռնի ժպիտ մը կու լար աչքերուդ խո'րը ծաւի,
Ներկուած լիրբ շրթներուդ վրայ պրկումը կար ցաւի,
Ու անառակ չըփակիդ զոյգ սահանքին տակ սիրուն՝
Ցայտքը չիկար այդ գիշեր ցայգազըւարճ կիրքերուն:

Կ’սպասէիր դուն պատրաստ ու համակե՜րպ ու հըլու,
Առանց սիրոյ, ընտրութեան, նուիրուելու համար կո՛յր
Այն բարեհաճ Արուին որ հաց ունէր քեզ տալու...շ

Գութի, կիրքի պէս տարտամ բոց մ’զգացի սրտէս ներս՝
Ու թերե՜ւս այդ գիշեր նուիրուէի քեզի, քոյր,
Եթէ կաթիլ մը արցունք չը սառեցնէր իմ այտերս...,
Կէս-գիշերէ վերջ մընէր, խոնաւ գիշեր մ’անձրեւի...

THE HARLOT

To Krikor Zohrab

It was way past midnight, a muggy night of showers, 

Under the wet lantern light you stood there forlorn,
The water sang on the sidewalk, cars ran at random;
You waited there, lingering on that bit of plot of yours.

A strained smile sobbed deep in your sapphire eyes,
There was the strain of pain on your brazen painted lips,
And under the pretty paired decline of your décolletage,
There was no bound to ardors that would last all night.

You were waiting prepared, submissive and compliant,
without love or choice, to offer yourself, eyes shut tight,
To that condescending male who had bread to impart…

I felt a faint flame, like pity, or passion within my heart,
And maybe that night, I would have ceded to you, sister,
If a lone teardrop had not congealed on my cheeks…
It was way past midnight, a muggy night of showers.

 

  

……………………………………………….ROUBEN SEVAK

 Translated by Tatul Sonentz

Զահրատ: ՄԻԱՎԱՆԿ ՏԱՍՆԱԲԱՆԵԱՅ

ԲԱՌ

Պէտք է գորովով մօտենալ բառին

Որպէսզի տոկայ
ամուր ծառ դառնայ
ծառանայ քարին դէմ
երբ զինք քարկոծեն
- Չմնայ մինակ
Բառեր գան իր շուրջ - առաջ կամ ետեւ-
Շարուին զետեղուին
բծախնդրօրէն-

Պէտք չէ խնամքը զլանալ բառէն

ԲԱՆ

Պէտք է խնամքով մօտենալ բանին

Ան կար սկիզբէն
կար ամենազօր
- Աստուած էր նոյնիսկ

Հիմա կը սպասէ մէկու մը որ զինք
ստեղծէ նորէն
- Հիմա կը սպասէ իր բանաստեղծին-
Պէտք չէ մեր սիրտը խնայել բանէն

ԳԻՐՔ

Պէտք է սրտաբաց մօտենալ գիրքին

- Գիրք որ կ՛ամփոփէ ինչ որ մենք էինք
ինչ որ եղանք մենք-
Մինչ դեռ ինչ որ մենք պիտի ըլլանք դեռ
կը մնայ անտիպ

- Պէտք չէ կիսաւարտ հեռանալ գիրքէն

ՏՈՒՆ

Պէտք է աւարտուն մօտենալ տունին

Տունն է ուր կ՛երթանք ու կ՛ապաստանինք
Հոս հոն թափառելէ վերջ անդաստական-

Միշտ տունն է ուրկէ կը ցանկանք փախչիլ
Որ ազատ ապրինք մենք աստանդական

Պէտք չէ շատ կանուխ բաժնուիլ տունէն

ՀՈՂ

Պէտք է շատ կանուխ մօտենալ հողին
Այն ցեխին որմէ մարդը կը շինուի
Այն կաւէն որմէ մարդը կը կերտեն

- Մարդ կայ որ ցեխ է - կը մնայ միշտ ցեխ-
- Մարդ կայ ցոլքն ունի անխարդախ կաւին
Նայած թէ ինչ շունչ փչուեր է իրեն

Պէտք չէ քէն ընել - հեռանալ հողէն

ՍԱՂՄ

Պէտք է ամէն քէն մոռնալ եւ այդպէս
մօտենալ սաղմին.
- Սկիզμը ամէն արկածախնդրութեան -

Չի գիտակցիր ինչ անգիր օրէնքով
եւ ինչու համար
կ՛աճի - կը շատնայ-
Կ՛աճի որ օր մ՛ալ ինքն սկիզբն ըլլայ
նոր նոր սաղմերու-

Պէտք չէ սակարկել ներզօր սաղմին հետ

ԿԻՐՔ

Պէտք է անսակարկ մօտենալ կիրքին

Միշտ ան է որ մեզ պիտի խթանէ
որպէսզի հասնինք
ուր պէտք է հասնիլ
- հոն ուր երազը մեզ կ՛առաջնորդէ-
- Եթէ երազ ունինք-

Պէտք չէ աներազ μաժնուիլ կիրքէն-

ԼՈՅՍ

Պէտք է երազով մօտենալ լոյսին
Որպէսզի գիտնանք
ուր ենք - ուր կ՛երթանք-

Լոյսերը վառել պէտք է քանի որ
Որպէսզի տեսնենք թէ ուր ենք հասեր
- Ու նորէն պէտք է քալել դէպի լոյս
քալել անսայթաք
քալել անխարխափ-

Պէտք չէ կէս ճամբան զրկուիլ լոյսէն

ՄԻՒՍ
Պէտք է սրտաբաց որոնել ճամբան
որ միւսին կը տանի

Միւսը որուն հետ
Օրը տեւական տօն մը կը դառնայ
- եւ որուն համար
Դուն ալ այն միւսն ես որուն կը սպասէ

Հեղ մը որ գտար
գոնէ երազ մը միատեղ չապրած
Ինչու եւ ինչպէս μաժնուիլ միւսէն

ՁԱՅՆ

Պէտք է լաւ դատել
Ինչպէս եւ ինչու մօտենալ ձայնին

Ձայնել բարձրաձայն
Ձեռքբերումը մեր ազատ գոյութեան
Ու չարտօնել որ
Օտարոտի եղծ ու կեղծ ձայներով
Օրօրուինք ու մենք քնանանք ի սպառ

Պէտք է մշտարթուն տոգորուիլ ձայնէն

ՎԵՐՋԱԲԱՆ

Պէտք է մշտարթուն մօտենալ վերջին

Թէպէտ միշտ պատրաստ
Բայց միշտ պնդել թէ կանուխ տակաւին
Թէ չէ մաշած մաշկը որ կը պաշտպանէ
Փճացումին դէմ
Թէ անժամանակ
Կորուստն է պղտոր սահմանէն անդին

Եւ հաւատալ թէ զօրեղ ենք այնքան
Որ ինքնապաստան
Կրնանք խուսափիլ ահաւոր վերջէն

Փորձառու ագռաւ մը կþազդարարէ
Պէտք չէ խուսափիլ ահաւոր վերջէն

ԶԱՀՐԱՏ

«Ազդակ Գրական» Թիւ 3, 2012

Փանոս Ճերանեան։ Կարօտ

Սովոր էի
ձայնդ լսել,
հիմա ինչպէ՞ս լռութեանդ ընտելանամ:

Դէմքդ դէմքիս
լուսաբացի պայծառութեամբ կը շողար:
Հիմա անդէմ օրերու մէջ
քեզ ինչպէ՞ս փնտրեմ:

Ամէն կարօտ
քեզի տանող ճանապարհ մը ցոյց կու տար.
հիմա բոլոր ճանապարհները իմս են,
քեզ ո՞րտեղ գտնեմ...

2012

«Ազդակ Գրական» Թիւ 3, 2012

L O N G I N G

I got used

To the sound of your voice,

How can I now get used

To your silence?

Your face against mine

Beamed with the radiance of sunrise.

Now, in these faceless days,

How can I find you?

All yearnings

Pointed to where to find you.

Now all paths lead to me…

Where shall I find you?

………………..Panos Jeranian

Translated by Tatul Sonentz

Նիկողոս Սարաֆեան։Յառաջաբան

Եկեր եմ ծով՝ կարօտով, եւ կապոյտ ծով է անհուն,
նաւահանգիստ, պերճ քաղաք, ամառ, եւ գիւղ է խաղաղ.
առաւօտուն, ճիչ, խայտանք՝ ծիծառներու, աքաղաղ,
եւ տեսիլ է հայրենի՝ հոս, լուսացման այս պահուն։

Ափ է օտար, անծանօթ, ծանօթ՝ սակայն, ծանօթ ծով,
Միջերկրական, Արեւելք՝ Արեւմուտքին մէջ, երկիր…
Եւ մանկութեան աշխարհիս նման ժայռեր են կարմիր,
այդ աշխարհիս ջուրերուն նման ծովն է իր կոծով։

Նման փայլող բլուրներ եւ նոճիներ, լուսաբաց՝
նարնջագոյն ու կարմիր … Յարութիւն է անցեալի,
մինչ ուղեւոր մեծութիւն ծովն է, հզօր, կը փայլի,
իր յուշերով դարաւոր, կ՛առաջանայ լայնաբաց։

Հոս՝ հեռացածն է ներկայ եւ գալիքն է միասին,
հին, նոր խինդեր միասին։ Այստեղ տեսածս է նման՝
մանկութեան մէջ տեսածիս, մաքուր, խաղաղ, անսահման,
եւ նման է ապագայ աշխարհի մեր երազին։

Ճամբուս վրայ՝ թափառման՝ երկիր այս ծովն է եւ հուն,
եւ ուղեւոր մարդկութեան, եւ քայլերու գերբնային
ձայն է, եւ մերթ քայլերուս ձայնն է… Տարուած կը նայիմ,
տարուած եւ լի,  լայնաբաց՝ լուսաբացի այս պահուն։

***

Բայց լռութեան մէջ, ահա, վրդովիչ կոծն է ծովին,
ձայնն է կտրած ծովերուս։ Օ՜ ի՜նչ ժլատ ճակտի գիր,
մեծութիւններ մարդկային ցանկալ սակայն տարագիր
շրջիլ, ոչ մէկ մեծութեան կրնալ կապուիլ սրտովին։

Քաղցրութիւններ հեռացած կը յիշեմ, զիս կը յուզեն,
եւ հեռացած կը զգամ զիս։ Ջուրեր կանաչ, գերբնային
ձեռքերու պէս կու տան լոյս։ Խորէն ժայռեր կը նային։
Վերացման պահ է, բայց զուրկ եւ կուշտ կը զգամ զիս լոյսէն։

Եւ հեռանալ կ՛ուզեմ դեռ, թէեւ տեսիլ է վսեմ,
ու կրակներ են նորէն, մինչ ծնունդ է խաւարին
խորէն, հուրեր՝ հրաշէկ մետաղներու… կը վառին
անցեալ յոյսեր։ Միշտ՝ ծովին առջեւ, լոյսին կը սպասեմ…

Եւ ալիքներ են կրկին՝ այս սպասման մէջ լռին…


«Միջերկրական», Պէյրութ, 1971

Tatul Sonentz: Then And Now…

We were there

and our here and now

was always there

mocking tomorrow

bedecked with desire

festooned with time

to spare …

 

We  were there

even when time was rare

to be where our love

could face the morrow

with youthful stare

and never blink

or despair

 

even when

our here and now

decked out with care

was still there…

alas unaware

that you and I were

no longer a pair

 

………………Tatul Sonentz

2014

 

Leonardo Alishan: Untitled

I could not look
my victim
in the eyes
though he was dead

I shaved

without once
looking
my victim
in the eyes.




This poem has appeared in RAFT, A Journal of Poetry and Criticism, Volume 4, 1990.

Peter Balakian: In the Caucasus

Into a basalt cavern

I wandered, where the moon 

slid like a water snake

in white skin 

through the gullies

to the blonde and furry wheat.

A grubby man,

I dug toward the damp smell 

of a water channel–

a nation's basement,

a root cellar,

and found a shard 

of khachkar

its intricate lacework 

a whole system of streams 

wound into stone–

grapes and pomegranates 

pomegranates and grapes

pulpy in my hands.

Palmettos leaves fanned

my palms; a rising moon 

in the moss-grown stone 

mirrored the light

where the winged griffins --

those talismen of blood

flew into the arms of the cross.

Down a gulley,

like a volute,

I found a way 

to the dry clay 

of a border between two worlds --

Pegasus flew out

of the tufa walls

into the white shroud of Ararat

and the ringing bells 

slid into the scree.

Raft, Volume 4, 1990.

ՍԱՐԳԻՍ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: ԵՐԲ ԱՐԵՒՆԵՐ ԿԸ ԼԵՐԴԱՆԱՆ...ԿԸ ՏԻՐԷ ԿԱՄՔԸ ՄԱՀՈՒԱՆ

Ա
Ամէն անգամ երբ կը փորձեմ
դուրս գալ վայրէն այս մահաստուեր
անաչք դէմքեր կ՚երկարին տեսադաշտիս դէմ կրկին
եւ ոսկորներն ալ երկինքի կմախքներուն
աչքերուս մէջ փուլ կու գան

Մահուան ընծայ ուղիներն ու սեւ աստղը օրերուդ
– հաղորդակցութեան օ՜ գիծեր տարտամ –
սուր ճիչի մը պէս կ՚ընդհատուին յանկարծ
եւ ես կը դառնամ մեռած օրերու
եւ տառապանքի շիրիմ չարակամ
քու չգոյութեան վախէս զզուելի

Բ
Ինչո՞ւ բոցը կը լափէ պայծառ դէմքըդ ամէն օր
երμոր հեռու եմ քեզմէ ու քու կանչէդ ալ μոսոր
երμոր հեռու եմ նոյնիսկ անօթեւան իմ սրտէս
եւ մանկութեան տաղերուն քաղցր արեւէն սիրակէզ
Ո՞ւր պիտի տանի ճանապարհն այս զիս
խաւարներ սուլող բորենիներուն ու գայլերուն հետ
խօսքն ընդհատող բրտութեան կրկէսէն զատ
ո՞ւր պիտի տանի նենգ μաւիղն այս զիս
ուր վարագոյրը մեծ ողբերգութեան
արդ կ՚իջնէ հանդարտ
լոյծ ու անտարբեր

Գ
Մէն մի տառի եւ բառի միջեւ
մէն մի խօսքի եւ արձագանգի միջեւ
մելանը որ արիւնն է գիրին եւ հոգին լոյսին
մելանը որ եղբայրն է հողին եւ տենդը տեսիլին
գիշեր-գիշեր օ՜ կ՛երկարէ անաղարտ խօսքը մութին
որ յուշերու ջուրերուն մէջ կեանք լողացող շողերով
վեր կարկառեմ ժամանակը շարժումին
Բայց արեւները տակաւին կը լերդանան քարերուն
մողէզները կը դառնան դեսպանները շիրիմներուն
պահը կը կքի լռութեան ծաղկեպսակներուն
ձայները քար՝ քար կը կտրին օդին մէջ
նոճին կը յայտարարէ ժամը հանդիպման
եւ կը տիրէ կամքը մահուան

Դ
Ինչպէս շրջանները կը հեռանան իրարմէ
այնպէս ալ կը տարանջատուին մարմինները մեր
կը տարակուսին ցերեկ ու գիշեր
կը տարագրուին արեւ ու μեւեռ
կը դառնան անյայտը խուզարկող աստղանաւեր
եւ իբր թէ կեանք կ՚ապրին մահիճներուն խաւարի

Ինչպէս սիրածառը կ՚արտասուէ
կարօտի կանչեր ու հրաժեշտի ողբեր՝
իր ծաղիկներուն ու աշնանային միրգերուն համար
այնպէս ալ կորուստները կը խտանան մանուկին դէմքին
որ գարունէն իսկ առաջ փնտռեց միայն տաք ափեր
սայթաքեցաւ օրերու ծործորներուն մէջ մթաստուեր
եւ մնաց թափուր
եւ մնաց անտէր

Տէր իմ μարեգութ եւ ամենազօր
խօսքն իմ մեղաւոր դուն անշարժ պահեա՛
որովհետեւ ո՛չ զօրութիւնը կամաւոր աստղերուն
եւ ոչ ալ միգանոյշներն ու սատանաները վերին
կրնան մանուկին սուգը վերածել երկնային ովասիսի
իսկ հօր հոգիին հրդեհը՝ ազգային քայլերգի

Ե
Ըսի ես քեզի
– դեռ կանուխ է հայր
ըսի ես քեզի
– դեռ շատ կանուխ է այս կատակին ծանր
ըսի տակաւին
– ինչո՞ւ շտապել ու մեկնիլ անդարձ
երμ դեռ նոյնիսկ չես քաղած պտուղները ծառերուդ՝
աւելի հասուն սիրոյ արեգակէն
աւելի շքեղ անմահական խնձորէն
եւ աշխարհներու ուժը ամբարող մրջիւնին սրտէն

Ինչե՜ր չըսի ես քեզի
բայց դուն արիւն իմ չարքաշ
քեզի վայել հպարտութեամμ մեկնեցար այս աշխարհէն
դառնալու սպարապետը քեզմէ գերիվեր ուժերու
կտակելով մեզի բոցը պայքարին
եւ յայսմաւուրքը մերժումին

Հիմա կ՚անցնիմ փողոցներէն ամայի
եւ քայլերուս յանդիման հպարտ երթըդ կը փնտռեմ
ապշանքիդ հետ կը մեծնամ հանելուկներն որդիիս
կը μարμառիմ քու հունչով եւ ծիծաղով անսահման
եւ կը փորձեմ աւարտել անհոգ պատկերդ անթերի
μայց դուն հայր իմ միշտ μարի՝ արեւէն իսկ աւելի
ըսէ ինչո՛ւ խոյս կու տաս օրերէն ու լոյսէն
եւ կը դառնաս մթին փոս
եւ լռութեան սեւ ակօս
զարմանքին մէջ թոռնիկիդ
եւ ապշահար իմ սրտիս

Զ
Վերադարձար դուն հայր իմ
երμ վերադարձն ալ միայն տառապանքի սեւ վարդ էր
որ գիծերու մէջ մթին հազար յուշեր կը μարդէր
հազար վիշտեր կը թարթէր
եւ այլ երμեք չէր լռեր

Վերադարձար պատկեր իմ
թախիծներու թափանցիկ շողերուն հետ ու սուգին
երμ ափերուս տակաւին μիւր ուղիներ կ՚երկարին
եւ կ՚երկարեն անաւարտ ուղիները խաւարին
մինչ ճամբուս վրայ՝ կարօտի կանչեր
մինչ ճամբուս վրայ՝ կարօտի ճիչեր
կը կողոպտեն արիւնն իմ եւ բառերը քու վերջին
ինչպէս փոթորիկները՝ կալերը սրտին
տաղերը յոյսին
եւ խօսքը լոյսին

Է
Ո՜վ մտերմութիւնը վարդին
եւ ճենճերումը թաց հողին
μոլորը անմեղ են վարդին արիւնէն
որ գարունը չμացուած խաղաղ–խաղաղ զենեցին
Ծիծեռնակները նոյնիսկ հիմա այդպէս կը կարծեն
μայց կը մոռնան որ արիւնըդ զենեցին
մինչեւ անեզրը մահուան անջրպետին
ուր ճակտի գիրըդ μաժանման կանգառ է պարզապէս
կամ հանդիպման ստապատիր խոստում կարծես

Ո՜վ բարեկամութիւնը վարդին
եւ խաչելութիւնը արեգակին
դուն օդն ես նամակներուն եւ դողը համμոյրներուն
որոնք անդադար կը դառնան իրենց հարսանիքներուն
եւ քար առ քար կը փշրուին վաղվաղակի
ողμերգութեանց սալին վրայ մեր կեանքի

Ը
Փոշին եմ նստած շիրիմիդ վրայ
եւ լռութիւնն եմ քարին այլայլած
ուր իմ մահաշուք դէմքիս գիծերէն արիւն կը տեղայ
կեանքըս կողոպտած դամբանիդ վրայ

Փոշին եմ նստած փոշիին վրայ
որ իր շարժումէն սաստիկ կը սոսկայ
սաստիկ կը սոսկայ

Թ
Հայրըս ծառ էր մշտադալար
հեքիաթ մը տաք ու անμարμառ
որուն այμուμենը պատուիրանն էր չարքաշութեան
իսկ քերականը՝ կողմնացոյցը համեստութեան
Բարեկամն էր ան ծառին ու ամպին
մտերիմն էր ան կապոյտ թռչունին
հարազատն էր ան զուարթ մանուկին
հոգեղμայրն էր ան սէր արեգակին
եւ տրիբունը՝ հայոց աշխարհին
Բայց մեկնեցաւ
ճիշդ հեքիաթի պարիկին պէս
եւ մենք դատապարտուեցանք անաւարտ գաղթէ մը
դէպի նոր գաղթի մը
որ չունէր սկիզμ
եւ չունի վախճան

Ժ
Երկիրներու մէջ
ուր սպասումը սառցալեռն է մխիթարանքին
ուր մխիթարանքը կրկներեւոյթն է ժամանակին
ուր ժամանակը վախճանագիծն է անհեթեթին
ուր անհեթեթը վեջին խօսքն է ճակատագրին
ուր ճակատագիրը լուսապատճէնն է մեծ խաμկանքին
եւ ուր չենք կրնար զանազանել արեւը լուսինէն
եղայ տխրադալուկ լուսինը ողμերգութեան
լուսնին վրայ հանգչեցաւ խաւարումը մահին
իսկ դէմքիս՝ եղերերգը չգոյութեան
որ հեռաւոր երկինքներէ դաւաճան
տխուր–տխուր հօրս դէմքը աւերեց
եւ կ՚աւերէ ու կ՚արիւնէ տակաւին

Հալէպ, 27 Մարտ 1990

Tatul Sonentz: SOUNDS

The sound

of disturbed silence

heard before you arrive

is my soaring heartbeat

and squeaky shadows

in fast retreat…

 

The beat

Of a racing heart

you hear as light sweeps

the room when you  are here

Is my very own answering

The rising rhythm of

Your own…

 

The moan

of silent solitude

after your departure

is my very own which

I alone can hear

when you are

gone…

 

……….. Tatul Sonentz

2014

SERKAN ENGIN: ALL NOTES OF THE WORLD SYMPHONY

I am a red Laz boat cruising

on the mountains of Kurdistan

where my Kurd and Turk brothers are burning  

by falling on the ground syllable by syllable

None of the requiems is able to express

the pain of the stone-throwing Kurdish children

raped in the hell prisons of Fascist-Kemalism

I picked up Armenian roses from my dreams

against racism in Turkey

Impish sparrows of my hope

are warbling Lazish

on the shoulder of the life

I am kissing in Greek

the wet sentences of the night

in the moonlight

I am hugging the spring in Zazaki

from the most petted place of its waist

We were burned a million times at Auschwitz

where conscience was dead

Our dreams were bayoneted

72,000 times in Dersim

with disgusting smile of savageness

We were toys for torture plays in Iraq

with American style “freedom” 

We were Alevi people shot street by street

from the heart of the civilization

in the cities of Maras and Corum

We were 353,000 Pontian Greeks massacred

by racist desires of bloody epaulets

Western “civilization” ignored

the slaughtered flowers

on our collars in Srebrenitsa

Our Armenian lullabies

were annihilated 1,500,000 times

in the bosom of Ararat

They broke the arms of our freedom

with stones in Palestine

They chopped our childish enthusiasm

with machetes in Rwanda

While profit pyramids of

pharaoh arms industry companies

are raising mephistophelian

on dollar basis

While the chairs and epaulets

of glutton selfishness

are growing fat

I refuse to add even one more letter

at the tail of warmongering sentences

Because I love all notes

of the world symphony

SERKAN ENGIN

July 2014

Աշխարհի սիմֆոնիայի բոլոր նոթերը

Ես ճամփորդող մի կարմիր լազ նավակ

Լեռների վրա Քուրդիստանի ,

Ուր այրվում են քուրդ և թուրք եղբայրներն իմ`

Ընկնելով  գետնին հատված առ հատված,

Եղերերգն անգամ  ի զորու չէ արտահայտել

Ցավը  քար նետող քուրդ երեխաների`         

Բռնաբարված դժոխք բանտերում ֆաշիստ-քեմալական:

Իմ անուրջներից վարդեր քաղեցի հայկական

Ընդդեմ Թուրքիայում տիրող ռասսիզմի.

Չարաճճի ճնճղուկներն իմ հույսի

Կյանքի ուսին

Դայլայլում են լազերեն,

Ես համբուրում եմ հունարեն

Գիշերվա  խոնավ նախադասությունները

Լուսնի լույսի տակ,

Ես գրկում եմ գարունը զազաերեն

Նրա իրանի ամենաքնքուշ մասից:

Մենք այրվել ենք միլլիոն անգամ են Օսվենցիմում

Որտեղ մեռել էր խղճը,

Մեր երազները գամվել են

72.000 անգամ Դերսիմում

Զզվելի ժպիտով վայրենության…

Մենք խորշտանգումների խաղալիքներ ենք եղել Իրաքում`

Ամերիկյան ոճի «ազատությամբ»,

Մենք ալևի ժողովուրդ ենք եղել` գնդակոծված փողոց առ փողոց

Քաղաքակրթության  սրտից

Քաղաքներում Մարաշ և Չորում,

Մենք  353.000  հույներ էինք Պոնտոսի` կոտորված

Արյունալի որսից ռասիստական ​​ցանկությունների:

Արևմտյան «քաղաքակրթությունն» անտեսեց

Մեռած  ծաղիկները

Մեր օձիքներին Սերեբրենիցայում,

Մեր հայ օրորոցայինները

Լռեցվեցին 1.500.000 անգամ

Արարատի լանջերին:

Նրանք կոտրեցին թևերը մեր ազատության

Պաղեստինում … քարով,

Նրանք թրածեցին մեր երեխայական ոգևորությունը

Ռուանդայում … յաթաղանով:

Մինչ  շահույթը բուրգերի

Փարավոնի զենքարտադրական ընկերությունների

Աճում  է  դոլարի հիմքի վրա

Մեֆիստոֆելեսյան ռիթմով,

Մինչ աթոռներն ու ուսադիրները

Որկրամոլ եսասիրության

Գիրանում են

Ես հրաժարվում եմ ավելացնել ևս մեկ տառ

Ռազմատենչ նախադասությունների վերջում,

Որովհետև ես սիրում եմ բոլոր նոթերն

Աշխարհի սիմֆոնիայի:

Սերքան Էնգին

Հուլիս 2014

/Թարգմանեց` Մարինե Ս. Մանուկյան/