ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՀՈՐԻԶՈՆՆԵՐՈՒ ՆՄԱՆ ԱՆՍԱՀՄԱՆ ԷԻՆՔ ԼՕ

Հալիքարնասի քարայրին մէջ - ոչխարի մորթի մը վրայ

Սիրոյ քերականութիւնը սերտեցինք վանկ - վանկ

Մինչ ածուխ մազերուդ դեռ մկրատ չէր դպած Լօ

Շրթներէդ խնձորի բոյր մը կը տարածուէր ալիք ալիք

Բաբելոնի պարտէզներուն մէջ պանանները ողկոյզ ողկոյզ էին

Մինչ գորշ ձիթենիներու վրայ հրակէզ արեւ մը կը ծագէր

Եփրատի եզերքը երկու տատրակի նման

Արմաւենիներու տակ տաւիղի մը նուագով կը գինովնայինք

Աղեքսանդրիոյ մէջ մանիշակագոյն զեփիւռ մը կը փչէր

Ոսկի բաժակներէն սիրոյ նեկտարը կ՚ըմպէինք Լօ

Մինչ Միջերկրականը մեր ոտքերուն տակ կը մահանար փրփուր փրփուր

Եւ դարերու անհունը կը շոգիանար տարփանքի բոցերուն մէջ

Աննման գարուն մը կը ծաղկէր Կրետէի երկնակամարին տակ

Եւ լուսինը մացառներուն մէջէն աչք կը քթթէր

Մինչ Քնոսոսի պալատին սիւներուն տակ

Մեր սէրը անթառամ հէքեաթ մըն էր Լօ

Կղէոպատրայի գերիները քար կը կրէին բուրգերուն

Մինչ ես քու գերիդ - մազերուդ կառչած չէի ձգեր քեզ

Ճակատագիրս ճակատագրիդ փակցուած

Սիրտս քեզի համար կը տրոփէր - արիւնս քէզի համար կ՚եռար Լօ

Բայց դարերը ծիծեռնակ եղան թեւածեցին - անհետացան

Վարդի թերթիկ մը դարձան թառամեցան - ոչնչացան

Դուն անմահութեան - ես մենութեան հետ գլուխ գլխի մնացինք

Մինչդեռ հորիզոններու նման անսահման էինք Լօ

Օր մը անապատին մէջ արմաւենիի մը տակ

Պանդուխտ սրինգի մը դալկահար ձայնը երբ լսես

Այս բոլորը գոնէ պահ մը յիշէ - եւ յետոյ

Հորիզոններու նման անսահման երազ մըն է եղեր - ըսէ Լօ

12. 5. 1969

2014 - midyear report

The 8th anniversary of the Armenian Poetry Project was a quiet celebration, just prior to the announcement of winners of the fourth annual Arthur Halvajian Memorial poetry writing competition. We are grateful to our competition's sponsor, the Armenian Students' Association and its board members, and, our poetry judges.

To date, APP has received over 517,000 unique hits and 29,500audio downloads since its debut in May 2006. In addition to our readers, there are over 177 Blogger, 350 RSS and 100 Twitter followers.

Readership, averaging 42% from Armenia, is from over 100 countries where the lonely and the curious reach out to poetry TM.

Heartfelt thanks:

To you, our Readers -- you make it all possible. Your constant encouragement motivates the authors, the translators and the teachers.

To Peter Balakian, James Baloian, Sarkis Vahaken, Jean Assadour, Alan Whitehorn, Arpine Konyalian Grenier, Diana Der-Hovanessian, Aram Ketenjian, Panos Jeranian and William Michaelian (HG!) who sent their books and notes.

To Aram Saroyan, Gregory Djanikian, Michael Casey, Sotère Torregian, Lorne Shirinian, Raffi Setian, Lory Bedikian of Poetry Matters, Nancy Kricorian, Esther Heboyan, Keith Garebian, Nora Nadjarian, Nancy Agabian of GARTAL, Jim Erkiletian, Michael Akillian, Mark Gavoor, Garo Armenian and other contemporary authors for their permission to post their poems.

To Dr. Levon Avdoyan, at Library of Congress, for his assistance in researching books,
To Prof. Theo M Van Lint for his scholarship and help in acquiring texts,
To Nvair Kadian Beylerian for the use of her grandfather Anoush Krikorian's library,
To Zachary Jean Chartkoff for his contribution of books to the ever expanding APP library,
To Artsvi Bakhchinyan and Vartan Matiossian for their scholarship and translations,
To Prof. Dora Sakayan for her translations of Paruyr Sevak and her enthusiasm,
To Prof. Valentina Calzolari for her translations published in the series Patrimoine littéraire J.-C. POLET (éd.),
To L.A.'s Zephyr Poets --Tina Demirdjian, Armine Iknadossian, Shahé Mankerian and Alene Terzian); Karen Karslyan, and Ara Shirinyan, for their support and partication in readings,
To Albert Kaprielian for his aid in getting documents on Canadian-Armenian poet Sha[u]nt Basmajian,
To Sako Arian for his contribution of books,
To Per Wik who introduced his grandfather Harout Kosdantyan and his work,
To Gagik Batikian for his love and sharing of Istanbul's contemporary Armenian poets,
To Elizabeth Grigorian for her assistance at the Glendale Public Library.
To Catherine Fletcher and the editorial staff at Rattapallax for devoting a special feature on post-Genocide Armenian Poetry. 

To the judges of the 1st-4th Arthur Halvajian Memorial poetry writing competition: Garen Kazanc, Christopher Janigian; Lisa Whitten, Silva Ajamian, Dr. Rachel Goshgarian, Father Mesrob Lakissian and Alice Movsesian.

To Louise Kiffer of France and Sylvie M. Miller of U.K. for their translations of poems into French, and Tatul Sonentz-Papazian for this translations into Armenian, French and English.

To the budding poets who send me emails and who participated in the 1st, 2nd and 3rd anniversary Poetry Blasts, and APP's poetry writing competition.

To the volunteer readers who contributed their voices to 19th - 21st century authors.

To the staff at Horizon Weekly's Literary Supplement (Montréal); the Aztag Daily's Literary and Arts Supplement (Beirut); the New York Public Library (Humanities Research); the Glendale Public Library; the Zohrab Center (New York); the Armenian Prelacy (New York); the AGBU's Bibliothèque Nubar (Paris); and, the Librairie Samuélian (Paris).


Lola Koundakjian
Curator and Producer of The Armenian Poetry Project
ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com

Իրմա Աճէմեան: Կ՚ԱՆՁՐԵՒԷ

Կայծակները ուղեղիս մէջ փայլ կ՚արձակեն մանկութեան

Որոտում մը ատկէ յետոյ կը ծաւալի ամէն կողմ

Պատանութեան միապաղաղ զով ջուրերը կը տեսնեմ

Կը փնտռեմ այն քարերը կոխկռտուած տարիներ

Կը խարխափեմ այն դռները որոնց ետեւ ծներ եմ

Սիրտս կ՚իյնայ կը փշրուի իւրաքանչիւր մայթի քով

Հին օրերը ժպիտ կ՚ըլլան արցունքոտած այտերէ

Որոտումի՝ լաւ որ յաճախ՝ ձայնը ինծի չի հասնիր

Ու ես կ՚երթամ նոր փողոցներ որոնք երբեք իմս չեն...

22.7.1973

Իրմա Աճէմեան: ՄՇՈՒՇԻՆ ՄԷՋ

Օրեր կ՚անցնին դարձեալ ինծի՝

դարձեալ ինծի նոյն, անտարբեր

ցուրտը սիրտս, ցուրտը միսս

կը պարուրէ չեմ գիտեր երբ

դուն քու սիրով

եթէ գաս ներս

դարձեալ ինծի, դարձեալ ես զիս

ու ահաւոր, անդրդուելի

լերկ կեանքին հետ...

Չեմ գիտեր երբ, չեմ գիտեր ուր եւ կամ որմէ

կը հեռանամ ու կը փախչիմ

կու գամ օտար լուռ, ձեռնածալ

կորաքամակ կամ ծնրադիր

քու դէմդ երբ

քու դէմդ միշտ

կը նահանջեմ չեմ գիտեր երբ

չեմ գիտեր ուր եւ որքան օր

եւ աշխարհի մրրկայոյզ ձմեռուան դէմ

կը խարխափեմ ու ղօղանջներ

աչքերէս ներս եւ ուղեղիս բջիջներէն

կաթիլ կաթիլ, ծուէն ծուէն

վեր կը կանգնին:

Յոյսս քեզի, չեմ գիտեր երբ եւ կամ որու

բարեւ բերեմ հեռուներէն,

կամ տարիներ քեզմով լեցուն,

քնար կեանքի, տաւիղ անզէն,

կամ ես դարձեալ այս ամբոխէն,

այս ամբոխէն անգիտակից

միջակէտի չափ աննշմար

պատառ պատառ կը հեռանամ,

կը կորնչիմ, կը պզտիկնամ

կեանքին ետեւ, մշուշին մէջ:

22.1.1969

Lory Bedikian reading from her book

Click to hear Lory Bedikian introducing her work and reading from her book.

Lory Bedikian: Prayer for My Immigrant Relatives

While they wait in long lines, legs shifting,

fingers growing tired of holding handrails,
pages of paperwork, give them patience.
Help them to recall the cobalt Mediterranean
or the green valleys full of vineyards and sheep.
When peoples’ words resemble the buzz
of beehives, help them to hear the music
of home, sung from balconies overflowing
with woven rugs and bundled vegetables.
At night, when the worry beads are held
in one palm and a cigarette lit in the other,
give them the memory of their first step
onto solid land, after much ocean, air and clouds,
remind them of the phone call back home saying,
We arrived. Yes, thank God we made it, we are here.

Lory Bedikian: Father Picking Grapes, Armenia, 1997

We watch from the Moscovich

as he steps into the ditch,
our driver begging him to hurry.

These grapes are from Hayasdan
he says, as he steps up to the car,
plucks one for each of us.

Let the owner complain. Let him
knock me down. I have waited
my entire life to pick these grapes.

He sings a familiar, dark cluster
of notes in the dry October air.
The hills, now camels at dusk, stare

at swallows swimming above,
look to the dusty road
that meets the horizon. As if someone

approaches, he listens, almost
waits for a relation, long lost,
to walk toward this remote village,

to find him here with his palms full of harvest,
full of vines that have waited for his return.

Անդան Էօզէր: ՍԻՐԱՀԱՐԸ

կարկինին սուր ծայրը
մխրճուած ուղեղիս մէջ
միւս ծայրը ըսես
անցաւ նորէն ձեր տունէն
ու շրջանակը բոլորեց
ու շրջանակը բոլորեց...

THE LOVER

 

The sharp point

of the compass

stuck in my brains

while the other end
passed once  again

by your house

completing the circle

and completed

the circle…

 

…….. Antan Özer

Translated by

Tatul Sonentz 

Անդան Էօզէր: 20.10.1974

առանց քաղաքական պսակի

առանց եկեղեցական արարողութեան
առանց սոթտուելու
առանց փետուելու
եւ
առանց ըսի - ըսաւի
գտած էր ճամբան
կեանքի ընկեր գտնելու -
խճողուած ժամերու
օթօպիւս կը նստէր......


Անդան Էօզէր
ԱՌԱՆՁՆՈՒԹԻՒՆ հատորէն
Իսթանպուլ 1974

Without civil matrimony
with no church ceremony
without too much fussing
with no special grooming
and
without any ‘I say-you say’
he had discovered the way
to find daily company –
on most crowded hours
he took a ride on the subway…

…………………… Andan Ozer

Translated by Tatul Sonentz

Անդան Էօզէր: Երբեմն Աչք - Լեզու

Իտալիոյ մէջ քաղաք մը

- Միլանօ -
Միլանոյի մէջ պողոտայ մը
- Վիա Թօրինօ -
Վիա Թորինոյի մայթերուն վրայ
ես
առանձին
գիշերուան ժամը չեմ գիտեր քանիին
կը դեգերիմ տակաւին
վեր վար - վար վեր...
մարդիկ
ճիշդ ինծի պէս
զոյգ մը ականջ
զոյգ մը աչք
հատ մը քիթ
հատ մը բերան
բայց
ինչ կ'ըսեմ - չեն հասկնար
ինչ կ'ըսեն - չեմ հասկնար
անկիւնը
կին մըն է կեցած
առանձին
աչքս
աչքին կը նայի
աչքը
աչքիս կը նայի
կը հասկնամ
կը հասկնայ
կը քալենք...

At Times Eye-Tongue

A city in Italy

--Milan

an avenue in Milan

--Via Torino

on the sidewalks of Via Torino

me

alone

I don’t know what time of the night

I still stroll

up and down—down and up…

people

just like me

a pair of ears

a pair of eyes

one nose

one mouth

but

whatever I say – no response

whatever I say – no response

at the corner

a woman stands

alone

my eye

gazes at hers

her eye

gazes at mine

I respond

She responds

We walk…

………………………. Antan Özer

Translated by Tatul Sonentz

Անդան Էօզէր: ՀՈԳՈՒ ՀՐՈՒՇԱԿ

Աբգարին հոգւոյն

Հրուշակ բաժնեցին

Դուռ դրացիին

Անունը հարցուցին իրարու

Իւղը կարա՞՞գ էր թէ մարկարին. . .

Անդան Էօզէր: ԲԵՌՆԱԿԻՐԻՆ ՄԱՀԸ

Չեմ գիտեր որքան տարի

Անոր-ասոր

Գոյքերը կրեց

Սնտուկները կրեց:

Եւ

օր մը միայն

իր սնտուկը կրեցին-:

I don’t know how many years

he carried the loads

carried the trunks

of this and that one

and

just one day

They Carried His Casket

 

…………………. Antan Özer

Translated by Tatul Sonents

Ծանօթանանք՝ պոլսահայ բանաստեղծ Անդան Էօզէր-ին

Անդան Էօզէր

(1927-1994)

Անդան Էօզէր ծնած է Պոլիս, 1927ին: Նախնական ուսումը ստացած է Գատըգիւղի Տիպար Կրթարանը (Սուլթանեան), անկէ վերջ յաճախած է Գատըգիւղի Առաջնային վարժարանը, ապա՝ Հայտարփաշայի լիսէն: Վկայուած է Իսթանպուլի Առեւտրական աքատէմիէն: Կը զբաղէր թրծաշաղախի (cement) վաճառականութեամբ: Ամուսնացած էր, ունէր երկու զաւակ: Մահկանացուն կնքած է 30 Նոյեմբեր 1994ին, թաղուած է Շիշլիի Հայոց գերեզմաննոցը:

Գրելու սկսած է 1940էն: Իր առաջին «Սառնարան» Թրքերէն թատերակը բեմադրուեր է Պոլսոյ քաղաքային թատրոնի եւ Իսթանպուլ Ռէտիոյի կողմէն: 1953ին հրապարակած է իր առաջին բանաստեղծական հատորը՝ «Այսպէս»: 1984ին կը հրապարակէ «Առանձնութիւն» բանաստեղծական եւ «Ծածուկ Իրականութիւններ» պատմուածքներու հատորները:

Literary Quote for May 2014

Իմ կղզիէս իր կղզին կ՛երթամ նորէն յամրօրօր:

ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆ, «Դէպի Սէր»

ԼԵՒՈՆ ԱՆԱՆՅԱՆ: ԻՄ ՄԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ԱՆՏԱՌՈՒՄ

Կանգնած, դրախտի տեղ,

կալվածքներում փշի՝

Կարկատում եմ մռայլ

ծվենները հուշիս։

Իմ կուսական անտառ,

իմ կուսաթափ անտառ,

Ի՛նչ սեւ ձեռք է թողել

քեզ թլվատ ու անծառ։

Ի՛նչ սամում է անցել,

ի՛նչ կացնահար խորշակ,

Քանի՜ ճյուղ է զոհվել

անսիրտ սղոցի տակ։

Ոգիները կաղնու

թափառում են անճար,

Քաջքերը պար են բռնել

խենեշ ու մոլագար։

Թիթեռը ու՞ր իջնի, –

գոնե անկյուն մի զով, –

Առուն շունչն է փչում

օձի թունոտ լեզվով։

Բնությունը թոշնում,

լքում է մեզ հավետ,

Պոեզիան է մեռնում

վերջին լորենու հետ։

Փերեզակներ անկուշտ,

հերի՛ք լափեք դուք զեխ, –

Չորս տախտակն է ձերը,

ժանգոտ մի քանի մեխ։

Վահան Թէքէեան: ՀԱՇՈՒԵՅԱՐԴԱՐ

Հաշուեյարդար. ի՜նչ մնաց. կեանքէն ինծի ի՞նչ մնաց.
Ինչ որ տուի ուրիշին. տարօրինա՜կ, ա՛յն մնաց.
Խանդաղատանք մը ծածուկ, օրհնութիւններ անիմաց,
Երբեմն հատնումը սրտիս ու մերթ արցունք մը անձայն...:

Ինչ որ գնաց ուրիշին՝ վերադարձաւ անուշցած
Ու զօրացած՝ հոգիիս մէջ մնալու յաւիտեան.
Ինչ որ տարաւ Սէրն ինծմէ՝ չկորսնցուց զայն Աստուած,
Տուաւ ինձ ետ ու ըրաւ կեանքս անով միշտ բուրեան...:

Եւ այժմ, ո՛վ Տէր, հակառակ իմ տանջանքիս, հակառակ
Ինծի համար սա՛ չորցած երջանկութեան աղբիւրին.
Հին գինիով յորդաբուխ ես կ'արբենա՜մ տակաւին...:

Ու չեմ ըսեր «ի՞նչ մնաց...»: Ի՞նչ մնաց հողին տակ
Եղէգներէն դիւրաթէք, կաղնիներէն հաստաբուն,
Արեւն ըմպած ըլլալու մխիթարանքը անհուն:

Michael Casey: Hoa Binh

August thirty-first

Stanley was all excited 

She just made eighteen

And got to vote 

For the first time 

There were sixteen slates 

To vote for 

In Vietnam that year 

And every slate's poster 

Said that 

That slate 

Wanted Hoa Binh

From voting 

She came back to me 

All excited 

Casee 

I vote for Hoa Binh 

That's nice, Stanley 

I did too 

Back in Hoa Ky 

I hope your vote counts

Michael Casey: BLUE DOT SIGN

she was walking down Bridge Street

to the Blue Dot

buy a half pound

for Sister Vincent Ferrer’s

Saint Patrick’s Day gift

box of candy

she was already in the car

when she told me that

or I wouldn’t have offered her

a ride in my pink cadillac

for Sister Vincent Ferrer?

Sister Vincent not my favorite person

Sister Vincent an Irishman?

you must have to be kidding me

but my passenger, Sister James, asks me

 Albert, how’d you get

 the money for such a nice car

like I stole it

  well I stall

  it is something like a secret, Sister

  you have to be discreet

  wouldn’t spread this around

  promise you won’t tell anyone, Sister?

  y’af to keep this quiet

  I mean this is like confessional, you know

  you won’t tell anybody? promise, right?

so she promises silence

as she gets out of the car

and I says

  Sister

  I rob banks

and she starts crossing herself

really really fast

looking up to heaven

after every sign

.

—Michael Casey (c) 2011

Michael Casey is the author of several books of poetry, including “Obscenities,” “Millrat,” and “Million Dollar Hole.” In 1972, he won the prestigious Yale Younger Poets Award for his book “Obscenities,” now considered a classic volume of both Vietnam War literature and war poetry of all time. His poems have appeared in the New York Times, Rolling Stone, The Nation, and many literary journals. A Lowell native, he graduated from Lowell High School and UMass Lowell (then-Lowell Technological Institute), and SUNY Buffalo (MFA in Creative Writing). He lives in the Merrimack Valley.

Նորա Պարութճեան: [Սիրտս կ’ուզէ յանցանք գործել]

Սիրտս կ’ուզէ յանցանք  գործել.
ա՜լ կ’ամչնամ,
50 տարիս լրացաւ,
դեռ՝ քաջերու զաւեշտով  փախուստ կու տամ
կախարդանքի ծուղակէն։

Իյնայի սանկ թաւալգլոր
խաւաքարտէ տարիքէս
նենգութեան մէջ շշուկին անցեալի մերկ ծառերու,
խառնէր սիրտս ու
արտաքսէր՝  կոկորդէս  վար դիւրին սահած
 ախորժալի պատառները վիթամինով համովցած։

Չարութիւնը աղբակոյտի վերածուած
 խցանուեր  է ներսիդիս
ու թոյլ չի տար որ ներեմ
ոտքիս տակ օձերու պէս գալարուող
մահէն անգամ մերժուած լեզուներու թունաւոր։
Պարտէզիս մէջ պէթոնէ
վարդ ու տատասկ փուշեր չունին այլեւս։
Կարծրութիւնը խեղճացած
իր յօրինած հովերուն խաղը միայն կը փչէ։

Սիրտս կ’ուզէ մուտք գործել
դուռ պատուհան ու պատնէշ  դեռ չիմացող աշխարհը,
ճամբաներու գաղափարը չհաստատած գետինը
քալեմ մէյ մը,
մէկը ինծի բարեւ տայ առանց պատճառ փնտռելու,
ուրկէ գալս հարցնէ առանց յետոյ-ն քակելու,
չնայիմ ոչ ետ ոչ առաջ,
ձեռքէն բռնեմ ձեռքէս սահող
սա անծանօթ  Ներկային
ու համբոյր մը դրոշմեմ իր ճակատին դառնացած,
ըսեմ իրեն՝ հազար անգամ ներողութիւն,
կը փնտռէի,  յուսամ շատ չեմ ուշացած։

Նորա Պարութճեան: ՄԱՀՈՒԱՆ

Թեթեւ Տրամադրութեամբ եւ ազնիւ  զգացումներով

Ընդունեցի,

եւ ով զարմանք

ատեն ատեն սիրեցի։

Կը կարծէի թէ տգեղ էր

ու մանաւանդ սարսափելի,

չէէէ, եղան պահեր, երբ իսկապէս

թեւերս բաց դէպի իրեն վազեցի,

բայց ինք էր որ զիս մերժեց

զիս ետ մղեց տարածութիւն պահելով մեր միջեւ։

Տակաւին զիս չէ համբուրած,

ոչ ալ ձեռքս է բռնած,

միջնորդներով նամակները կը ղրկէ.

ամէն անգամ ստանալուս

սրտաշարժ մը կը ստեղծէ։

Կը խոստանայ՝

օր մ’անպայման պիտի գայ

ու զիս տանի,

զիս տանի,

տանի հեռու այն տեղը

որ տագնապի պահերուս

մօտիկ ըլլալ կը թուի,

ուր մէկ ցատքով հասնիլը՝

երկվայրկեանի կը նայի։

Վախազդեցիկ իր դէմքը

 թիւր է

կեղծ լուրջերու տեսքին պէս.

ես՝ անձնապէս

սեւը  սեւ, ճերմակը  ճերմակ տեսնելէս ետք

իրմէ աւելի բարի մէկու չեմ հանդիպած.

շատ  կ’ուզէի՝ շունչս շունչին

աչքս աչքին

ունկնդրել կեանքիս վերջին մեղեդին։

Էդվարդ Միլիտոնյան: ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՄԱԿԵԴՈՆԱՑԻ

Հնդկական օվկիանոսի ափին արտասվում էր

Ալեքսանդր Մակեդոնացին,

Նա չէր տեսնում ցամաք, որ կարող է նվաճել։

Նա չէր կարող ջուրը գրավել,

Ջուրը վազում էր մատների արանքով,

Մտքի մաղի մեջ չէր մնում օվկիանոսը։

Ամեն ինչ նվաճելու համար պիտի մահանալ։

Եւ կնքեց մահկանացուն արագ

Եւ զմռսած ծրարն ուղարկեց մեզ,

Որ չենք կարողանում բացել

Այս էլ քանի դար։

Եւ արտասվում ենք նրա պես,

Նրա արցունքներով։