I said to myself: Sir, fold
Your sorrows, open the deep hidden shades of your grief
And wash the pale affliction of your hands.
In the night ghosts prowl
At your shoulders
And your eyes cage the darkness.
Someone came to the door
And said: I am the night,
Deep and silent,
I am submerged in your body, heaped up in your brain,
In your muscles, in your blood
As light of the light,
As the beginning of the beginning,
As that which never ends.
So - you remember Sir - I began to carve the darkness
And sparks fluttered their wings
And Vision walked and met me
On the pathway of the rising thought
Where self becomes
And grows in the arms of coming days.
Once more I had been.
* * *
We count the hours of passing life on our fingers
And then we discover a gate -
Hole in a wall - and visions
Submerged in the shivering steps of the night.
Oh, heart, be silent and wise.
The wingless adventure will rise
Upon the horizon
And a horseman with a light feather in his hat
Will approach and knock at the door
While the morning star will discover
Our becoming in the future.
Tomorrow is here, pressed in our hands
Of tenderness and anxiety,
Like a child whose early crying
Shakes the map of Morning and Noon
And beats your blood against your will
Against your heart
Neither silent nor wise.
I.
(March 1950)
Our body is the life
Through which all shapeless time
passes into eternity.
I say: Drink my blood.
There will arise from you
a deep, rosy morning
and horizon will shimmer upon the abyss.
I say: here are the visions
of my blind flesh,
and you do well to cast down your head
and look through the infinity of my eyes.
Let us be together. Heaven hangs its open sail
at our side,
and our hands feverishly search
the embrace of the earth
to the singleness of dune and desert.
II.
I am the arch under which flows
the growing tide of the days
to come.
Where, messenger, is your boat and your heart’s sail
upon
the infinity of stars?
Because our departure has been delayed
by the haze of dreams
don’t think the road is washed out
by images
and your steps will resound the eternity.
We have to close our eyes and be magnificently
blind
about things
that will extend themselves
into forms of man.
We have to close our eyes
and hark to the breaking of buds from dim trees
and the breaking of stars from the universe.
Oh, do understand:
Put your delicate hand
on my shoulder and side by side
let us be the growing tide
of the days to come.
III.
We went down together through the vineyards.
The paths were narrow
and the sea crashed about its blue
in utter silence.
Here and there we picked some flowers.
They were graceful and transitory
as your intelligent lips
and they commit your eyes to my sight.
This was peace.
Through the green, the pink, the red,
through the stumbling hills of our ascension
and the presence of the immensity of the sea
in our hearts.
Ah, feverishly we took in our hands
this breath of the earth,
this opening into Time and Space,
this resurrection of the shadows of the past
and this presence
of the blooming passion for the incipient love.
IV.
This evening, at the cemetery, near a new grave,
I went to visit the bellowing wind.
The iron crowns rustled like dry bones,
the sighs cracked their oscillating crosses,
and the dead, under the rain,
were these decomposing rainy nights.
I said to myself
that one must accept everything
of this October, steeped in the Lagoon,
that death in the gondola, a rythmic coffin,
will drown in the moonlight,
while a star falls into the pit of the well.
I said to myself,
"My soul, don’t lie! Bend to the immensity.
Since the All goes into the All -
since appearance is nothing, and the dream is cruel.
There above the narrow streets,
we will always find some mutilated statue
that gestures before the Unknown
with its broken arms.
Life, first of all, is Totality.
Love includes all death;
and the ram on the zodiac
awaits before eternity
the dusty passage of the worlds,
beaten by waves of ether.
And there, high up somewhere,
rustle immense crowns of iron
above the gravestones of whole universes,
buried in the wet Unknown;
and All goes into All.
Space coils itself wholly in me
and the wind touches my hair.
V.
There are days when the hiding presence
of a mood
is like a raft roving the seas of the heart.
It is cold. Weatherbeaten walls
surround us
and thoughts are vessels at the pier
waiting for the voyage.
But where can we go?
Who will lean and pour the wine and say:
Farewell, brother, go and remember?
The frothy mist is pressed against our eyes,
its absent,
fathomless stare
and nobody and nowhere is waiting for us.
It is cold. It is raining.
The typescripts of these poems are held at UCLA's Miscellaneous Manuscripts, Collection 100, Dept. of Special Collections, Young Research Library. Many thanks to Vartan Matiossian and his SAS article published in volume 14, 2005, which mention the poems and to Artsvi Bakhchinyan for his translations.
ԻՆՔՍ ԻՆՁ ԱՍԱՑԻ
Ինքս ինձ ասացի՝
պարոն, ծալի՛ր քո վշտերը, բա՛ց արա քո սգի խոր թաքնված ստվերները
— լվա՛ ձեռքերիդ դժգույն տրտմությունը:
Մթության մեջ ուրուներն են գաղտնի մոտենում
քո ուսերին,
— աչքերդ վանդակում են խավարը:
Ինչ-որ մեկը մոտեցավ դռանը
— ասաց՝ ես գիշերն եմ,
խորը — լուռ,
ես սուզված եմ քո մարմնի մեջ, թանձրացած քո ուղեղում,
քո մկանների մեջ, քո արյան մեջ,
որպես լույսի լույս,
որպես սկզբի սկիզբ,
որպես այն, որ երբեք չի վերջանում:
Այնպես որ (հիշո՞ւմ ես, պարո՛ն) ես սկսեցի կտրատել խավարը,
— կայծերը ցնցեցին իրենց թ—երը,
— Տեսիլքը քայլեց ու հանդիպեց ինձ
բարձրացող մտքի արահետին,
որտեղ իմ եսը դառնում
— աճում է եկող օրվա թ—երին:
Եվս մեկ անգամ ես եղա՛:
***
Մենք հաշվում ենք անցնող կյանքի ժամերը մատներով
— ապա հայտնաբերում դարպասը.
մի անցք պատի մեջ, — տեսիլքները
սուզված գիշերվա դողացող քայլերի մեջ:
Ա՛հ, սի՛րտ, լո՛ւռ եղիր — իմաստուն:
Անթ— արկածը կբարձրանա
հորիզոնի վրա,
— ձիավորը՝ գլխարկի վրա լուսե մի փետուր,
կմոտենա — կթակի դուռը,
մինչ լուսաստղը կհայտնաբերի
մեր կայացումն ապագայում:
Վաղն այստեղ է, մեր քնքշության — հուզմունքի
ձեռքերում սեղմված:
Մանկան պես, որի առաջին ճիչը
ցնցել է Առավոտվա — Կեսօրվա քարտեզը
— ծեծում է արյունդ՝ քո կամքին հակառակ,
ընդդեմ քո սրտի,
որը ո՛չ լուռ է, ո՛չ իմաստուն:
Ա.
(մարտ, 1950)
Մեր մարմինը կյանքն է,
որի միջով ողջ անձ— ժամանակը
անցնում է դեպի հավերժություն:
Ես ասում եմ՝ խմի՛ր արյունս:
Քեզնից կբարձրանա
մի խորունկ, վարդագույն առավոտ,
— հորիզոնը կառկայծի անդունդի վրա:
Ես ասում եմ՝ ահա՛ տեսիլքները
իմ կույր մարմնի,
— դու ջանա՛ հակել գլուխդ
— նայել իմ աչքերի անհունության միջով:
Եկ լինենք միասին: Երկինքը մեր կողքին պարզել է
իր բաց առագաստը,
— մեր ձեռքերը տենդորեն փնտրում են
հողի գրկախառնումը
ավազաբլրի — անապատի մենությանը:
Բ.
Ես մի կամար եմ, որի տակով
անցնում է գալիք օրերի աճող հոսքը:
Սուրհանդա՛կ, որտե՞ղ է քո նավը
— որտե՞ղ է քո սրտի առագաստը
աստղերի անհունության վրայով:
Քանի որ մեր մեկնումն ուշացավ
մշուշոտ երազների պատճառով,
մի՛ կարծիր, որ ճանապարհը լվացված է
պատկերներով
— որ քայլերդ կարձագանքեն հավերժությանը:
Մենք պետք է փակենք մեր աչքերը — լինենք հրաշալիորեն
կույր
այն բաների համար,
որոնք հասնում են
մարդու ձ—երին:
Մենք պետք է փակենք մեր աչքերը
— լսենք, թե ինչպես են պայթում գունատ ծառերի բողբոջները
— ինչպես են փշրվում աստղերը տիեզերքում:
Ահ, հասկացի՛ր,
դի՛ր քո նուրբ ձեռքն ուսիս — կողք-կողքի
թող մենք լինենք
գալիք օրերի աճող հոսքը:
Գ.
Մենք ներք— գնացինք խաղողի այգիների միջով:
Արահետները նեղ էին,
— ծովն աղմկում էր իր կապույտը
բացարձակ լռության մեջ:
Այստեղ-այնտեղ մենք ծաղիկներ հավաքեցինք:
Նրանք նազելի էին — անցողիկ՝
քո խելացի շուրթերի պես,
— նրանք քո աչքերը դարձնում էին դեպ իմ հայացքը:
Խաղաղությունն էր:
Կանաչի, վարդագույնի, կարմիրի միջով,
մեր վերելքի արգելող բլուրների
— մեր սրտում առկա ծովի անհուն
ներկայության միջով:
Ա՛հ, մենք մեր ձեռքերի մեջ առանք տենդագին
այս հողի շունչը,
այս բացումն առ Ժամանակ — Տարածություն,
անցյալի ստվերների այս հարությունը
— այս ներկայությունը ծաղկող կրքի՝
վասն բողբոջող սիրո:
Դ.
Այս երեկո, գերեզմանոցում, մի թարմ շիրիմի մոտ
գնացի այցի ոռնացող քամուն:
Երկաթե պսակները խշրտացին չոր ոսկորների պես,
հոգոցները բեկեցին իրենց ճոճվող խաչերը,
— մեռյալները, անձր—ի տակ,
մասնատում էին այս անձր—ոտ գիշերները:
Ես ասացի ինձ,
որ պետք է ընդունել ամեն ինչն
այս հոկտեմբերի, ներծծված Լագունայի մեջ,
որ մահը գոնդոլում՝ ռիթմիկ դագաղի մեջ
խեղդելու է լուսնալույսը,
մինչդեռ մի աստղ է ընկնում ջրհորի մեջ:
Ես ասացի ինձ.
«Հոգիս, մի՛ խաբիր: Խոնարհվի՛ր անհունությանը:
Քանզի Ամենայն ինչ գնում է առ Ամենայն,
քանզի տեսքը ոչինչ է, իսկ երազը՝ դաժան:
Այնտեղ՝ նեղ փողոցների վերեւում,
մենք միշտ կգտնենք մի ջարդոտված արձան,
որը շարժումներով խոսում է Անիմանալիի առջ—
իր ջարդված թեւերով:
Կյանքն, ամենից առաջ, Ամբողջություն է:
Կյանքը ներառում է ողջ մահը,
— կենդանակերպի Խոյը
սպասում է հավերժության առջ—
աշխարհների փոշոտ անցումներին՝
ծեծված եթերի ալիքներից:
Եվ այնտեղ, ինչ-որ բարձունքներում
երկաթե հսկայական պսակներ են՝
ողջ տիեզերքների շիրմաքարերի վրա,
թաղված խոնավ Անիմանալիի մեջ,
— Ամենայն ինչ գնում է առ Ամենայն:
Տիեզերքն ամբողջովին կծկվում է իմ մեջ,
— քամին դիպչում է մազերիս:
Ե
Կան օրեր, երբ տրամադրության
թաքնված ներկայությունը
նման է լաստի, որ նավարկում է սրտի ծովերում:
Ցուրտ է: Հողմածեծ բլուրները
շրջապատում են մեզ,
— մտքերը նման են նավերի՝ քարափում,
որ սպասում են ճանապարհվելուն:
Բայց ո՞ւր գնանք:
Ո՞վ կհակի, կլցնի գինին ու կասի.
«Գնաս բարով, եղբայր, գնա — հիշի՛ր»:
Փրփուրե մշուշը մեր աչքերի դեմ
սեղմել է իր բացակա,
անքնին հայացքը,
— ոչ ոք ու ոչ մի տեղ չի սպասում մեզ:
Ցուրտ է:
Անձր— է գալիս:
Անգլերենից թարգմանեց
ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆԸ
