Quote for the month of December 2024

Սէրը գոյութեան հանճարն է միակ
Սիրոյ հակառակն ամենեւին էլ
Չսիրելը չէ,
        մահն է պարզապէս ...
Սիրահարները
        անմահութիւնն են վերանորոգում :

Ալիսիա Կիրակոսեան (1936 – 2014)

Վեհանոյշ Թեքեան: Նոր տարիին

Տարին հինցաւ գնաց, օրերու կաղութիւնն ալ գնա՞ց։
Տառապեալներու, զրկեալներու, զոհերու կողքին
Ամբողջ աշխարհը ցնծութեան տօն ունի այսօր։

Աշխարհի վիճակը վիճակ չէ՜,
Նոր Տարին այս բաները չգիտեր
սորվելու ժամանակ ալ պիտի չունենայ,
սկիզբը աղուոր աղուոր պիտի ժպտի
բոլորին՝ բարիին չարին, աջին ձախին։
Յետոյ օր նոր՝ խնդիր նոր
ձեռքով-ոտքով մէջը պիտի իյնայ.
Որքա՜ն սուտ ու սով, խաբկանք ու արհաւիրք պիտի տեսնէ
Տխրութիւնը զսպած «հասիր Աստուած» պիտի կանչէ։

Նոր Տարին լուր իսկ չունի որ հին պիտի դառնայ
իր նախկինին բախտին պիտի արժանանայ։
Սակայն հիմա լուսազգեստ յոյսով, նարօտի խորհուրդով
զարդարուած կուգայ,
Կ՚ենթադրէ թէ աշխարհը կրնայ իրար անցնիլ բայց
Ինքը ժամանակի տէ՛րն է, ուրեմն Բարին պիտի յաղթէ.
Յայտնի է՝ չգիտեր ինչերէ՜ անցանք այս տարի։
Մէկ ձեռքին դալար դափնի միւսին՝ սուր առած կու գայ։

Սխալ համոզումներ ունի
կը կարծէ թէ մարդ արարածը ինքնակործան չէ.
Ի՜նչ ալ ըլլայ պատճառը՝ հակառակ է պատերազմի,
կը քաջալերէ երկխօսութիւնը
հանդուրժողութիւն թող ըլլայ, խաղաղութիւն թող ըլլայ
անոնք որ հազարաւոր նահատակներ կը ստեղծեն
թող անո՛նք ըլլան շան սատակ։
Բոլոր ժողովուրդները հաւասար իրաւունք թող ունենան
Զաւթողը կաշառողը ետ իր տեղը քաշուի, սմքի, անշարժանայ։

Չէ, այս անգամ Նոր Տարիի՛ն համար քուէարկելու ենք,
Մեր մթնոլորտը պղտոր է մութ է
«Գիտե՜մ, Արցախի համար պիտի մղկտաք
Եկած օրս իսկ ձեզի հետ հոնգուր-հոնգուր պիտի լամ
Հայը իր աշխարհէն այլեւս դուրս պիտի չելլէ։»

Նոր տարին ՄԱԿին ականջը պիտի քաշէ։

Անօթի երեխայ պիտի չմնայ
Երեխաներ պէտք չէ ենթարկուին չարաշահման
Սէքս թրաֆիքինկ-ով զբաղողները՝ շիտակ կառափնարան
Թող մեղմացնէ վիշտը անոր որ անձնասպան պիտի ըլլայ
ըսէ թէ ժամանակը կը բուժէ զինք,
Բոլոր շուար հոգիներուն մեծաքանակ յոյս
եւ քանի մը շոքոլա սէր բաժնէ,
Հիւանդներուն ցաւերը հաւաքէ թափէ
Պարապ դրամապանակ չձգէ։
Այլեւս անտեսուած ծերունի պիտի չմնայ
Կին անարգողին քիթէն-բերնէն պիտի գայ
Անարդարին մայրը պիտի լացընէ։

Նոր Տարուան խոստումները շատ են. անակնկալները՝ աւելի։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչե՜ր գլխիվար կը դառնան.
Պէտք է գիտնանք սակայն
Նոր Տարիին առաքելութիւնը ուրախացնել է պահ մը միայն,
Անկէ ետք ամէն մարդ իր տունը կարգի պէտք է դնէ։
Եթէ անդուլ պայքարինք՝ արդարութիւնը պիտի հաստատենք
Հայոց պատմութեան դասագիրքերը մէկ գիշերուան մէջ
Ճշմարտութեան պատմուճանով պիտի յայտնուին,
Հայերէն լեզուն անխառն գինիի նման
իր որակը, համն ու բոյրը պիտի պահպանէ։
Հայաստանը օտարներ պիտի չղեկավարեն
յայտնի ու անյայտ ցպիկներով։
Ինչո՞ւ Զանզիպարի մէջ խռովութիւն չկայ –
որովհետեւ հոն հայեր չկան։

Պէտք է տքնինք բարելաւելու, կանաչապատելու աշխարհը։
Այս պահուս աշխարհի մէջ ինչեր գլխիվար կը դառնան
քաղաք քաղաքի վրայ կը քանդուի
Որովհետեւ ամէն ղեկավար, նախագահ, վարչապետ,
Բռնատէր, խելագար
կը կարծէ թէ ի՛նքը իրաւունք ունի
Իրե՛նք են հոգեկան հիւանդները.
Երկիրներ կը կործանեն,
հազարաւոր տարիներու պատմութիւն կր քարկոծեն
Կ՚ահաբեկեն, մարդ կը սպաննեն հազար-հազար
գեղեցիկը բեկոր-բեկոր կ՚ընեն
իրենց ոյժը ցոյց պիտի տան
Բանակ ունին, տռոն-մռոն, լէգիոններու վոհմակներ։
Մէյ մը քաղաքացիներուն հարցուցէք, ո՛չ թէ դուք,
այլ՝ անոնք են զոհերը,
Անոնց զաւակներն են կռուողները
Անո՛նք է որ Տո լաճ տնաւեր կը դառնան։

Արկածը, փլուզումը, պայթիւնը որ կը պատահի հանքերու մէջ
թող աշխարհի բոլոր զինամթերքներու, զինաշինութիւններու ,
ռումբի պահեստանոցներու երաշխիքը ոչնչացնէ։

Թող շո՜ւնչ մը քաշենք։ Մակը դռները փակելու է։
Մակին ծակերը մեծ են։
Այլեւս պետական մեծամեծներ թող մնան անգործ։

Բայց այսպիսով չաւարտիր մեր կարծր կեանքը
գերեվարող փորձանքները.
Բնութեա՛ն աղետները կան –
Մէկէն ի մէկ կը զայրանան, կը ճաթին, կը պայթին,
երկինքէն կը թափին, երկրի խորքերէն դուրս կը ցատկեն,
կը ցամքին, կը յորդին, կ՚որոտան, կ՚որոճան։

Բայց իմաստուն ենք մենք,
Մէկ կեանք է, մէկ ճամբայ, այստեղէն պիտի քալե՛նք,
Մենք կը շարունակենք ընտանիք կազմել,
Մեր մանուկներու տարեդարձները տօնել,
առանց կործանարար ոգիներու շուքին։
Մենք կը շարունակենք Նոր Տարի տօնել։
Հին յոյսերը բերել՝ նորի՛ն փակցնել,
Կեանքը լուսաւորել, լոյսը յաւերժացնել։

Նոր Տարի՛, գաւազանի պէտք չունինք մենք,
Մենք շատ բարի, օգտակար էինք,
Մենք տուն-տեղ կը պահենք, կարօտեալին կը հասնինք,
Քաղաքներ, երկիրներ կը զարգացնենք,
Գիտութեան եւ արուեստի գաղտնագիրեր կը նուաճենք
խորապէս տխրիլ եւ անսահման սիրել գիտենք։
Պարելով, հապճեպով լոյսի ջահերո՜վ եկուր, Նոր Տարի։

Չեմ գիտեր մե՞նք քեզի խոստացանք, թէ դո՛ւն մեզի.
Ամէն պարագայի մեր փափաքները լուրջի առ
Կաղանդ Մաման ալ հետդ բեր, էլֆերդ ալ ալ հետդ բեր,
Մեր հայկական ճաշերը ամէնուդ համար են.
Քեզի ուզածիդ չափ
Ուզածի՜դ չափ անուշապուր,
Լեղի ապուր չունինք մենք։
Եւ մի՛ երթար։
Մի երթար մի՛ հեռանար, բան մը կայուն թող մնայ
Լա՜ւ բան մը թող դեռ մնայ մեր աշխարհին մէջ։

Բերէք շամփայնի բաժակները
Բան մը թող համով ըլլայ
Մեր պատմուելիք-չպատմուելիք
Անհետելու ատակ
մարդկութեան մէջ։

Բերէք Աստուածաշունչը
Բան մը թող հոգեւոր հոգեծին հոգելոյս մնայ
Թող միմիայն Բարի Հոգին գերիշխէ մեր աշխարհին մէջ։

Նոր Տարի՛, շուտով պիտի հասկնաս
թէ ինչու սահմռկած ենք այս գառագեղին մէջ
Այս խօսքերը ականջիդ օղ մի ըներ, ականջդ կը ծակծկեն։
Բայց մեր արիւն-քրտինքով կերտած կեանքը
այս տարուան իւրաքանչիւր օրը
Բարի գալուստ ըլլալու համար, Նոր Տարի՛
Աւետիսի ղօղանջներով խաղաղեցուր
ալիք-ալիք երգով լեցուր, ծրագրուած մահը կեցուր,
Որ դուրս ելլեն արհաւիրքէն ու վերստին օրհնանք ապրին
Մեր հնամեայ, մեր նորօրեայ հոգիները տրտմաթախծող։

Դեկտեմբեր 31, 2023

Jen Siraganian: The Sand of the Syrian Desert Apologizes to the Armenians after the Genocide

It was heat we embraced, not
your deportation, better known
as extermination. Still we held
no gentleness in our grit.

How many feet caressed us. 

We all parched for something here.

When a mother staggered, 

what could we do but shift 

grain from grain when she fell 

into golden indentation?

What did we know of people 

dispersing into air?

Each year, we sink and sink, 

but look at our gifts — 

millions of your femurs and clavicles 

rising hot to the surface.

Published in Portland Review, FALL 2024 issue

Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Jen Siraganian: Waiting

Standing on the Jerusalem sidewalk // my father,
raised and expelled in this city // neither Arab,
nor Jew // suggests we alternate // the last taxi
we took to dinner had yellow plates, a Jewish cab
// upon our return, we hail a taxi with green
plates, an Arab driver // the sky darkens plum //
we should be prepared to be stopped // it's our
last night // baklava's phyllo clings sweetly to
teeth // my father and the driver flutter back and
forth in Arabic // our car approaches a cluster of
lights // slows at the checkpoint // other cars
waved ahead // giddy with speed, they pass // we
are directed into a parking lot // men in
cardigans smoke, avoid eye contact with soldiers
// inside a trailer, benches and more benches //
women in headscarves, children // a black sign -
No photos allowed // my father asks how long //
the driver put up his hands // we wait, no empty
seats // sunset unnoticed, no one leaves //
cigarettes glow hot with each inhale


Published in Portland Review, FALL 2024 issue




Jen Siraganian is an Armenian-American writer and former Poet Laureate of Los Gatos, California. Author of “Fracture,” she was co-winner of the New Ohio Review Poetry Prize, was nominated for a Pushcart Prize, and is a Lucas Artist Fellow. Her poetry has appeared in AGNI, Barrow Street, Best New Poets, Cortland Review, and Prairie Schooner. Website: jensiraganian.com

Մուշեղ Իշխան։ Յիշեցէք զիս

Պիտի բախեմ, պիտի բախեմ այս գիշեր,

Երազներու դուռը փակ,

Որ պահ մը գէթ ձեր խիղճերուն հեշտասէր

Խորունկ քունէն արթննաք։

Չէ՞ք Ճանչնար զիս, ես այն մանչուկն եմ սիրուն,

Որ յոգնասպառ, կիսամերկ,

Անապատին մէջ Տէր Զօրի մտաւ քուն,

Եւ չարթնցաւ ալ երբէք։

Մի՛ սարսափիք կմախակերպ իմ տեսքէս,

Հող չեմ մտած ես բնաւ,

Կը շրջէի դիակներուն մէջ ա՛յսպէս,

Միշտ անօթի ու ծարաւ...

Սովի փուքէն փորս դարձած էր արդէն

Ուռած թմբուկ եւ կաշի

Եւ սրունքներս ալ մերկացած մսանէն՝

Մէյ-մէկ ցպիկ նուագի ...

Օրեր անվերջ կարօտ պատառ մը հացի, 

Տեսայ արիւն, տեսայ մահ, 

Քոսոտ այծի պէս միայն խոտ ծամեցի, 

Խոտն ալ յետոյ չգտայ։

Ծեծը՝ ոչինչ, կը բուժուի վէրքը սուրին

Ոչինչ է վախն իսկ մահուան.

Սարսափելին՝ երբ սովատանջ կը մարին,

Փոքրիկ տղաք ինձ նման։

Ոչ զարդ կ՛ուզեմ եւ ոչ տաքուկ բրդեղէն,

Կմախքներ միշտ մերկ կ՛ըլլան.

Բայց երբ առնէք տաք հացիկներ դուք փուռէն՝

Յիշեցէ՜ք զիս անպայման․․․։

Պիտի բախեմ, պիտի բախեմ շարունակ

Մարդոց դռները բոլոր,

Որ ունենայ ամէն մանչուկ, ամէն աղջնակ,

Կտոր մը հաց ամէն օր։

1964 Օգոստոս

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ

(1913-1990)

Զահրատ: ՓՈԽԱՐԷՆ

Տայի ինչ որ ուզէիր
խա՞նդ ուզէիր ա՛ռ ըսէի—ծովու չափ—
Խանդաղատա՞նք—պարուրէի քեզ անսահման գորովով —
Լո՞յս ուզէիր—ոտքիդ տակ արեգակներ շարէի —
Խաղաղութիւն թէ ցանկայիր—երկինքէն հազար ու մէկ 

ծիածանով անցքիդ համար կերտէի։

Տայի ինչ որ ուզէիր
Ինչ որ կրնաս դեռ ուզել։

Յո՞յս ուզէիր—երա՞զ—պատրա՞նք—ինքս լեցուն եմ այնքան,
Որ ոչ թէ քեզ այլ տիեզերք մը յորդելու կը բաւէ,
Առ ըսէի—որքան կ՛ուզես—որքան կրնաս—աւելի—

Փոխարէն
Ազատութիւն—ազատութիւնս տայիր։

ԳՐԱԿԱՆ ՄՐՑՈՅԹ ՀՈՐԻԶՈՆ ԳՐԱԿԱՆԻ 40-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ

Հորիզոն գրականի 40-ամեակին առթիւ խմբագրական կազմը կը
հաստատէ տարեկան գրական մրցոյթ մը, որուն կրնան մասնակցիլ
15-ը բոլորած պատանիներէն մինչեւ 40-ը բոլորած երիտասարդները՝
տարիքային հետեւեալ բաժանումներով.
Ա. խումբ՝ 15 – 20 տարեկաններ
Բ. խումբ՝ 21 – 40 տարեկաններ
Նկատի պիտի առնուին գրական հետեւեալ սեռերը.
Ա. Արձակ — պատմուածք (առաւելագոյնը 2 500 բառ)
Բ. Բանաստեղծութիւն — ազատ կամ չափածոյ
(առաւելագոյնը 40 տող)
Գ. Գծանկարաշար — bande dessinée — comics
(առաւելագոյնը 40 նկար)

Լեզուն պէտք է ըլլայ հայերէն (արեւմտահայերէն կամ արեւելա-
հայերէն), իսկ գրութիւնները պէտք է ըլլան անտիպ։

Պիտի յատկացուին պարգեւներ իւրաքանչիւր տարիքի ու գրական
սեռի լաւագոյն գործին։ Իսկ դարձեալ իւրաքանչիւրէն լաւագոյն երեքը
պիտի հրատարակուին Հորիզոն գրականի յատուկ թիւով մը։
Մրցոյթին ներկայացուած գրութիւնները պէտք է խմբագրութեան
հասած ըլլան մինչեւ 2025-ի փետրուարի վերջը, թղթատարով կամ
ելեկտրոնային նամակով, կողքի սիւնակով տրուած հասցէներուն։


ՀՈՐԻԶՈՆ ԳՐԱԿԱՆ
թղթատարով՝
HORIZON SUPPLÉMENT LITTÉRAIRE
3401, Olivar-Asselin, Montréal
Québec, Canada H4J 1L5

կամ ելեկտրոնային նամակով՝
horizonkragan@gmail.com հասցէներուն

ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: անվերնագիր

Թէկուզ յիշողութիւնս ցնդի,
արիւնս յիշելու է պատմութիւնը ցեղիս ,
ուր մահերը հին յարութիւն են առնում
նոյնիսկ ժպիտներում:

Անհնարին է սրբել երգերի ընկղմած նոթան ,
թռիչքների ժանգոտած շղթան,
եւ ամէն ծածանուող դրօշակի վրայ
ծակերն անթիւ բարբարոս թնդանօթի:

Դառն յիշողութեամբ թրջուած
հօրս աչքերի մէջ ցոլանում են
նուաստացումի ճամբաներով
աքսորի քարաւաններն անվերջ:

Ու գնում եմ նրա հետ
դէպի կոտրուած մանկութիւն լսելու համար
անմեղութեան լացը խոր :

Եւ արեանս գնդիկների վրայ
դրոշմուած ցաւն այս ժառանգուելու է
սերնդից սերունդ ։
Իսկ եթէ մի օր ցնդեն գոյութեան
յիշողութիւնները բոլոր
ու միայն ումիայն մնայ

հայ մի կաթիլ արիւն
նա կրկնելու է – գիտեմ – թաքուն մի ձայնով

« Դեռ յիշում եմ ես
յիշում եմ...յիշում»:

 ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ              (1936-2014)

ԱԼԻՍԻԱ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ: ՄԱՇՏՈՑ

Արթնացի՛ր երազ
ոտքի՛ ել
        լուռ թանգարանից
եւ շնչի՜ ր
        պատգամը տառերիդ :

Արարողութիւնը յստակ է ։
Նա հրամանն է
չպեղուած երկինքների
ուր Մաշտոցը
ձեռքը երկարած
        մեզ է յանձնում մի նոր լեզու։


Գրերը նոյնն են.
նրանց կեանքն է տարբեր :
Մագաղաթը նոյնն է.
կշիռն է փոխուել :

Ու մենք
– սերունդն ապագայի -
մարդկութեան մի տրոփ հազիւ
ծնունդ ենք առնում
մի ամպից աստուածային
ողջունելու համար
        մարգարէն
եւ դիպչելու համար
        ձեռքն այն
որ մեզ երկարելով գրեց
հնամեայ
բայց նորածին երազներով
                              կնքուած
պատգամը տառերի ։

Diana Der-Hovanessian: Seven Warnings in Search of an Armenian Feminist (for Erica Jong)

Beware the man who closes his eyes when he kisses. 

        He's kissing someone else. 

Beware the man who over-praises your cooking. 

        He's going to invite over his friends. 

Beware the man who praises his own gourmet cooking. 

        You can never please him. 

Beware the man whose closets have more clothes than yours. 

        He's interested only in his own body. 

Beware the man who tells you how to cook. 

        He will move in his family from Beirut. 

Beware the man who doesn't like your poetry but.. . 

        He'll ask you to write his reports. 

Beware the man who spends hours buying shoes. 

        He's going to walk all over you. 

Originally published in Ararat, Spring 1993, then in THE SECOND QUESTION, The Sheep Meadow Press, 2007

Quote for the month of November

Երկինքը ծնրադրեց

            Ծովուն հետ համբուրուեցաւ

                    Համբոյրը հորիզոն կոչեցին։

Իգնա Սարըասլան

Իրմա Աճէմեան: ՄՈՄԵՐՈԻ ՏԱԿ

Այն օրը երբ լեռները ձոր, ձորերը լեռ կը դառնան.

Այն օրը երբ գարնան սիւքը սառ կը կտրի իր վրայ,

Այն օրը երբ ամէն էակ իր պատեանը կը պատռէ,

Այն օրը երբ մանուկները երջանկութեամբ կը խայտան,

Այն օրը երբ ձեր մեծ մայրը հիւսքը ձգած կը խորհի,

Այն օրը երբ պատուաւորը անպատիւէն կը զատուի,

Ու դուն ինչպէս անցեալին մէջ ապագային ալ լման,

Միսէն կտոր, սրտէս աւիշ ու մատներէս գուրգուրանք,

Եւ սւչքերէս ողջ աշխարհը նայուածքով մը կը գողնաս՝ 

Ես կը թողում իմ աշխարհս ջուրերու պէս միալար,

Ես կը թողում իմ օրերս լեոներու ղէմ ձիւնապանծ

Ու կը սկսիմ իմ պայքարիս՝ լոկ մարդկութեան նահատակ.

Ու կը սկսիմ տէր դառնալու ստացուածքիս գողցուած,

Հոն մոռցուած հին ցաւերուս դէմ մոմ մը վառելով 

Կաթիլ-կաթիլ ես կը հալիմ 

Հագար մոմի լոյսին տակ դեղնոտած։

«Գեղարղ» Սուրիահայ տարեգիրք

Գ. գիրք, Հալէպ, 1985

An Armenian folk song: Hinkala

https://www.youtube.com/watch?v=ZoOX1fwYYbc a modern guitar interpretation


https://www.youtube.com/watch?v=byp9zwSA8G0 with classical Armenian instruments


https://www.youtube.com/watch?v=ITBRkbiUPh0 a modern arrangement and interpretation




https://www.youtube.com/watch?v=E1OElFH5utQ&feature=relmfu choir version



ՀԻՆԳԱԼԱ


Խօսք: Հայկական ժողովրդական
Երաժշտութիւն: Կարա-Մուրզա


Հովիւը սարում տխրեց,
Սիրոյ երգը նուագեց,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ա՜յ, խեղճ հովիւ քեզ բաժին
Խոր ձորում մնացիր,
Հինգալա, հինգալա,
Երգը վառ այտերին,
Երգը բոց աչերին,
Երգը զուարթ օրերին:

Ահա եկաւ նոր գարուն
Ու ծաղիկներ զարդարուն,
Գոյն-գոյն ծաղիկները
Սիրուն են հա, հա, հա,
Գոյն գոյն ծաղիկները:

Ա՜յ խեղճ հովիւ...

HINKALA

Hovive sarum Dkhrets,
Siroh yerge nvakets,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yerke zvart orerin:

A՜y, kheghch hoviv kez pajin
Khor tsorum mnatsir,
Hinkala, hinkala,
Yerke varr ayderin,
Yerke pots acherin,
Yergy zvart orerin:


Aha yekav nor karun
Ouw tsaghignere zartaroun,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere
Sirun en ha, ha, ha,
Kooyn-Kooyn tsaghiknere

A՜y kheghch hoviv... (repetition)

HINKALA

The shepherd in the mountains longed,
Love song performed,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.

Oh!, poor shepherd on your share
In a deep ravine you stayed,
Hingala, hingala,
The song to bright face,
The song to flaming eyes,
The song to happy days.


Here came new spring.
And ornate flowers,
Color-color flowers
Lovely they are ha, ha, ha,
Color Color flowers…


Oh!, poor shepherd ...

Յարութ Կոստանդեան: Օրերի իմաստութիւնը

Եոհաննէ՜ս, իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր իր իմաստութիւնը: Իւրաքանչիւր կեանք մի քանի օր ունի ապրելու, սակայն օրը միայն մի կեանք ունի:

Ու այն օրը որ անցաւ, աշխարհը նրա նման այլեւս չէ տեսնելու:

Օրերը նման են պողոտայից անցնող ամբոխին, շատերը իրար են նմանում, սակայն նրանցից իւրաքանչիւրը ունի իր անհատական կեանքը, յատուկ ներաշխարհը, երազներն ու խորհուրդը:

Եոհաննէ՜ս, մի ասել, այս օրը դատարկ էր, եւ ունայն անցաւ: Որովհետեւ դատարկ էր հոգիդ, եւ ու՞ր կը թափես գինին եթէ բաժակը լեցուն է արդէն…:

Կան օրեր երբ կեանքը՝ հեքիաթական ծառի պէս ծաղկում է մի քանի վայրկեանում, թափւում են թերթերը ծաղիկների, հասունանում է միրգը անուշահամ, ու կախարդում քիմքը անմահական բոյրերով…

Եւ կան օրեր երբ դեղնում են տերեւները ծառերի, ու անկեանք վար թափւում՝ հնադարեան իմաստունի առարկաների պէս…

Եւ դեռ կան օրեր՝ երբ անձրեւը որպէս մի մահերգ, թախծագին ու դանդաղ իջնում է հոգու խորքերը եւ կեանքի գեղեցկութիւնը քօղարկում:

Եոհաննէս, մի սպասեր որ գարնան բիւրեղեայ ու արեւազարդ օրերը գան, եւ ճաշակես թավշամորթ ու սիրատենդ միրգերը հեշտանքի:

Եթէ ծառը ծաղկած է, եթէ ծիծեռնակը իր բոյնն է շինում, ի՜նչ փոյթ որ դեռ հեռու է գարունը…:

Եւ դեռ կան օրեր, երբ բոլորը իրար հետ շաղկապուելով ստեղծում են միակ, անբաժանելի ու աստուածային մի ներդաշնակութիւն:

Այսպէս են սիրոյ օրերը, երբ օրերի եւ սիրոյ իմաստութիւնն ու հեշտանքը շթոփւում, նոյնանում են իրար հետ:

Այն ժամանակ, Եոհաննէս, մի փորձեր զատել օրերը քո հաճոյքից, բայց եւ մի շփոթեր օրերի իմաստութիւնը քո սիրոյ հետ:

Որովհետեւ իւրաքանչիւր իմաստութիւն իր օրն ունի, եւ իւրաքանչիւր օր՝ իր իմաստութիւնը:

****

Այսօր երբ գրիչս ձեռք առնելով, սկսեցի այս թուղթի անբիծ մաքրութիւնը արատաւորել, կրկին անգամ յիշեցի քո խօսքերը.

­Բաւ է որքան զգայութիւններովդ փորձեցիր կեանք ու շունչ տալ անզգայ թուղթին. Բաւ է որ ճգնեցիր թուղթի վրայ ստեղծել միտքեր, ու քո հերթին դառնալ ստեղծագործութիւնը մտքերիդ…:

Թող հիմա գրիչն անզօրութեան, մտիր կեանքի մէջ, մօտեցիր քո նմաններին, ու գրիր սրանց սրտերի բաբախուն մագաղաթին վրայ, անգամ եթէ ստիպուած լինես գրչի փոխարէն դաշոյն գործածել… այն ժամանակ միայն գրածիդ արժէքը կը գիտնաս…

Այսպէս խօսեցար դու, եղբայր իմ Եոհաննէս, ու ես ականջալուր եղայ քո խօսքերին ու կատարեցի որպէս առաջին պատգամը հեթանոս աստուծոյ:

Ես մտայ կեանքի մէջ, մօտեցայ իմ նմաններին, ու նրանք մօտեցան ինձ: Ու ես փնտռեցի նրանց սրտերը, ու չգտայ:

Եւ, ո՜վ իմաստուն Եոհաննէս, նրանք էին որ սրտիս մագաղաթին վրայ գրեցին, գրեցին, սակայն առանց երբեք գիտնալու որ մի օր իրենց գրածը՝ իրենք կը կարդային…:

Եւ նրանցից ոչ մէկը դաշոյն գործածելու քաջութիւնը ունեցաւ:

Հիմա, ես նորէն գրում եմ թուղթի վրայ:

***

Յիշում եմ այն օրը, Եոհաննէս, երբ Արամայիս ու Արամազդ այցի եկան մեզ: Ու մենք յակնթագոյն բաժակների մէջ գինի խմեցինք:

Ու գինին, ծիածանով շրջանակուած վարդագոյն մշուշի պէս, բարձրացաւ մեր հոգիների անհունին մէջ:

Ու Արամայիս, որ բանաստեղծ է, ասեց.

– Խօսենք հիմա, ու թող, վարդերի պէս պերճ ու հեշտաբոյր, բառերը ծաղկեն մեր շրթունքների վրայ: Որովհետեւ, այն շրթները որ ածւում են ազնիւ գինով, գռեհիկ խօսքերով պէտք չէ պղծել: Ու աւելացրեց.

– Երբ որ մեռնեմ, ու գեհենի բոցերի մէջ մարմնիս վերմակովը մի պերճաղիճի մերկութիւնը ծածկեմ, աշխարհային կեանքի միակ բանը որ պիտի ափսոսամ, կը լինեն այն օրերը երբ ես գինով արբեցայ: Որովհետեւ ի՞նչ է կեանքը, մի զոյգ գեղեցիկ աչեր, մի ժպիտ, երազ, յետոյ յաւիտենական նիրհ ­ որ գեհենի բոցերից էլ աւելի սոսկալի է:

Ու Արտաւազդ, որ փիլիսոփայ է, ասեց.

– Կեանքը գեղեցիկ ու իմաստուն լինելով է ճշմարիտ:

Ու մահը ճշմարիտ լինելով է գեղեցիկ եւ իմաստուն:

Ու ես երգեցի.

– Ով չի սիրել անհուն սիրով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի արբել յակինթ գինով — գէթ մի անգամ.

– Ով չի խաբուել կնոջ ձեռքով — գէթ մի անգամ.

Նա չէ ապրել, այլ մեռել է – հազար անգամ…:

Իսկ դու, Եոհաննէս, դու լուռ մնացիր:

Յիշում եմ այն օրը երբ Արամայիս եւ Արտաւազդ այցի եկան մեզ, որովհետեւ այն օրը, Եոհաննէս դու լուռ մնացիր:

***

Եոհաննէս, գիտեմ թէ ինչ ես փնտռում անցեալի անապատների մէջ:

Փնտռածդ գերեզմանն է քո սիրոյ:

Կ՛ուզես բանալ գերեզմանը, տենչում ես վերստին նայել անցեալի վրայ եւ ափսոսալ: Աւա՜ղ, նա այժմ կմախքացած է եւ այլեւս չունի իր վաղեմի գեղեցկութիւնը:

Գիտեմ, սակայն, որ քո երեւակայութիւնը տեսողութիւնդ կախարդելով կը լրացնէ պակասը:

Փորէ՜, փորէ՜ գերեզմանը, մինչեւ որ անդունդ բաանս քո առջեւ… բայց փնտռածդ յաւիտեան աներեւոյթ կը մնայ:

Որովհետեւ փոշիացած է կմախքը:

Եոհաննէս, եղբայր իմ, հիմա ունկն դիր խօսերիս, որովհետեւ նպատակս քեզ բան սովորեցնել չէ, այլ շատ բաներ մոռացնել տալ:

Որովհետեւ նա, որ քայլում է դէպի ծագող արեւը, դէպի լոյս ու ճշմարտութիւն, նրա ստուերը, նրա անցեալը հետեւում է նրան:

Իսկ նա, որ թիկունքը դարձրած է դէպի այգը՝ հեռանում է ոսկեզօծ շառայլներից, նրա ստուերը՝ նրա անցեալն է առաջնորդում նրան:

Բայց ես ինչպէ՜ս չասեմ քեզ, որ մարդու հոգին է իր անցեալը:

***

Եոհաննէս, կան օրեր, երբ մարդկութիւնը իմ ամենասոսկալի թշնամին է դառնում:

Երբ գիտեմ, որ ձեռքերս շղթայւում են, ու մարմինս կքում է մի անտանելի ծանրութեան տակ:

Եւ հոգիս բանտարկուած է մի խուցի մէջ, որի պատերը հայելիներ են:

Հայելիների անհունութեան մէջ բազմապատկւում է հոգիս ու ահա ինձ նմանող անթիւ էակներ շարժւում են տառապում, լալիս ու ծիծաղում՝ ինձ նման:

Ու թւում է ինձ որ հայելիները պատկերացնելով հոգուս անզօր ցասումն ու տառապանքը, իմ իսկ պատկերովս են ծաղրում ինձ…:

Այն ժամանակ յուզումի մրրիկն է շառաչում գանկիս մէջ:

Մի ճնշող ու հեղձուցիչ գոլորշի բարձրանում է կուրծքիս տակ: Ցաւագին աղաղակելու, սրտիս մէջ կուտակուած թոյնն ու ատելութիւնը մի ողբաձայն ու ահարկու ոռնոցով արտաշնչելու տենչանքն եմ ունենում:

Եոհաննէս, ազատուելու համար այս անպատում տանջանքից, հեռանում եմ այն վայրերից ուր մարդիկ իրենց առօրեայ կեանքն են ապրում, հեռանում են դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ, ուր բնութիւնը իր խիստ նայուածքով լռեցնում է այն ամէնը որ արուեստական է հոգուս մէջ:

Եւ աղբիւրի ջինջ հայելին, որի մաքրութիւնը այնքան դիւրին է պղծել, ինձ ցուցնում է որ ես՝ ես եմ…:

Սակայն կան օրեր, երբ բոլոր էութեամբս ատում եմ ինձ, ատում մտքերիս անհանդուրժելի տիրապետութիւնը կեանքիս վրայ, ատում իմ ներկայութիւնս իմ մէջ:

Եոհաննէս, մարդկանց իշխանութիւնից ազատուելու համար, հեռանում եմ դէպի դաշտ, դէպի լեռ ու անտառ:

Բայց ասա, դու որ իմաստուն ես, ես ինչպէ՞ս հեռանամ ինձանից, ես ու՞ր երթամ…:

***

Եոհաննէս, ի՜նչ զով են ու զուլալ երազանքի աղբիւրները:

Ամառուայ կիզիչ տօթին քանի անգամներ ենք եկել ու նրանց զուլալ ու պաղ ջուրերով զովացել…

Քանի՜ անգամներ ենք եկել ու նրանց յստակ ջուրերի մէջ մեր հոգիների աղտեղութիւնը մաքրել, ու յետոյ, դալար խոտերի, խատուտիկ ծաղիկների վրայ ընկողմանած /աղբիւրների մօտ ծաղիկները սիրամարգի փետուրների պէս բազմերանգ են ու փափուկ/ ունկնդրել զարմանահրաշ հեքիաթին:

Ի՜նչ ցնծութիւն ու հեշտանք, Եոհաննէս, արեւակէզ ու փոշոտ ճամբաներով հասնել երազանքի աղբիւրին ու սրտի տապը զովացնել…

Ես տեսայ դաշտի աղբիւրը որ խաղաղ կարկաչելով անցնում էր վերի ամպերի հետ ամպերի պէս ծիլ ու ծաղիկ համբուրելով:

Ու գիշերը լուսինը վեր նայելով զարմանում էր, աղբիւրի յստակ ու ջինջ հայելու մէջ՝ տիեզերքի գանձն ու անհունութիւնը տեսնելով…

Ու ես տեսայ այն աղբիւրը, որ սարի գագաթից, ուրախ կարկաչելով հազար ու մի խաղերով իջնում էր դէպի դաշտ, ու թագնւում ծաղիկների վերմակի տակ:

Հիմա ձմեռ է, Եոհաննէս, բուքն ու բորանը սուլում են ձիւնապատ լեռների, սառած դաշտերի վրայ, ու ճամբորդը իր տնակը քաշուած, կրակով է ջերմացնում իր մարմինն ու հոգին…

Եոհաննէ՜ս, ե՞րբ պիտի գայ գարունը, ե՞րբ պիտի հալուեն ձիւնն ու սառոյցը, որ նորից հոսեն ուրախ կարկաչելով, հազար ու մի խաղերով, լուսնեակի շողերի պէս, հովերի համբոյրի պէս, հոսեն, հոսե՜ն աղբիւրները երազանքի…
1935 թ.

Զահրատ։ ԿԱՏՈՒԻ ՄԸ ՅՈՒՇԱՏԵՏՐԻՆ

Եթէ թաղին մէջ տասը կատու կայ
Մէկ հատը դուն ես
Եթէ թաղին մէջ հարիւր կատու կայ
Մէկը նորէն դուն

Սակայն այս անգամ հարիւրէն մեկն ես
Իսկ շոյանքիս տակ լոկ մէկ հատ կատու
Հարիւրին հարիւր
Այդ կատուն դուն ես

Հրանդ Մ․ Մարգարեան: ԴԻԱԿՍ․․․

Այս առաւօտ,
դիակս գտան`
գլուխս խոնարհած ստեղնաշարին համակարգիչիս։
Հարուածէն՝ ճակտիս արեան հոսք մը մեղմ
տառերուն անզարդ երանգ էր տուած․․․
Արիւնս լերդացած․․․

Դիազննողը ըսաւ վճռօրէն․ «Մահը առտուայ մութին էր եկեր։
Սրտի կաթուած է ․․․»:

Յետոյ նայեցաւ համակարգիչի պաստառին ճերմակ,
Ուր տառ մը մինակ, որբի մը նման․
նստա՞ծ էր, կանգնա՞ծ, թէ լո՜ւռ խոնարհած․․․

Զարմացած հարցուց․ «Այս ի՞նչ է, արդեօք»։
Թոռներս ըսին․֊
«Հայերէն տառ է։ Չորս հազար տարուայ լեզուի մէկ հունչը»։
«Իսկ ի՞նչ տառ է այս», հարցուց ան նորէն։
«Հայերէն ՛ Հո ՛ն է», ըսին թոռներս գլուխնին հակած․․․

«Իր առանձնութեան անհուն պահուն մէջ,
ինչո՞ւ է ընտրած այս տառը ծուռլիկ։
Անուանատա՞ռն է», հարցուց բժիշկը։

֊«Չենք կարծեր», ըսին գլուխնին կախած իմ բալիկները՝ Կամքն ու Երազը։
«Անուանատառ չէ՛»։
Իրար նայեցան, զաաւակներս լուռ,
տխուր, գլխիկոր, ըսին շատ հանդարտ․
֊«Իր ներաշխարհի սրբութիւններու արձագանգներու պսակի զարդն է՝
– ՛ Հո ՛ն Հայաստա՛նն է՝ իր գոյութիւնը։
– Մարտնչող ՛Հ՛ա՛յն է։
– ՛ Հո ՛ ն Հայրենի՛քն է, իր կարմիր ՛Հ՛ո՛ղն է։
– Եւ այս բոլորով ՛ Հո ՛ ն ապրող, շնչող, իր ՛Հ՛այութի՛ւնն է»։
«Մեր հայրը», ըսին․
– ՛Հո ՛ տառով ծնաւ,
– ՛Հո ՛֊ով ապրեցաւ,
– ՛Հո ՛֊ով մահացաւ․․․»

Համակարգիչի պաստառին վրայ
՛ Հո ՛ տառր խոնարհ,
Որ գահակալն է սրբութիւններուն մեր գահնամակին,
Խաչուած, պարտասած, բազմիցս հրկիզուած,
Դարերու փոշին վրայէն նետեց,
Յարատեւութեան խորհուրդը հագաւ
Խոնարհութեան մէջ հպարտ, անկոտրուն,
Լռիկ ժպտեցաւ,
Եւ ձայնով մը մեղմ եւ անլսելի
Ըսաւ պատմութեան ալեկոծ ծովուն․
«Ես պիտի ապրիմ
Դարերու հեւքի յորձանուտին մէջ։
Յաւերժին ձգտող
Նաւարկող, անխոնջ ՛հ՛ոգիներուն մէջ,
՛հ՛ուրի կայծ մ՛ինչպէս,
՛հ՛ուրէն ալ անդին
՛Հ՛աւատքով կ՛ապրիմ»։

***

Իսկ դիակս լուռ
՛հո՛֊ի օծումով
Հանգիստ քնացաւ․․․

Published in Hairenik Weekly 

Quote for the month of October «Ո՛ւր ալ մեռնիմ, զիս միայն Երուսաղէմ թաղեցէք…»:

«Ո՛ր քաղաքի մէջ ալ ես վերջին շունչն իմ աւանդեմ,
Առանձնութեան մէջ խոժոռ, թէ սիրելւոյ թեւերուն,
Մարմինս տարէք անհրկէզ` Երուսաղէ՛մ – դէպի տուն-:»




Անել, տոքթ. Կարօ Կարապետեան (1922-2001)


«Մութ ցաւեր», ԱՆԵԼ գրչանունով 1945
«Տեսիլք գինովի» 1949
«Պարը յոյսին» 1955
Հատընտիր Քերթուածներ, Նիւ Ւորք, 1986

Մահէն ամիսներ ետք (2002 մայիս) Պոլսոյ «Արաս» հրատարակչատունը լոյս ընծայեց Անելի բանաստեղծութիւններէն հատընտիր նոր ժողովածու մըն ալ, որ կոչուած էր «Ի լրումն ժամանակի»:

Կարօ Կարապետեան։ ՅԻՇԷ…

Click here for an audio clip of the poem

Յիշէ՛, խեղճ հոգիս, երբ մընաս մինակ, 

Կոյրերը ամէն – մութ հագած մարդեր,

Մութ՝ գիշերներէն, լոյսերէն անցնող, 

Ծովէն՝ օրօրուող, կեանքի հանդէսէն ։

Յիշէ՛ դուն յաճախ խուլերը նաեւ.

Երգին հովերուն, ծառերուն hեւքին, 

Խոր զանգակներուն, ջուրերուն թափուող, 

Եւ նուագներուն տեսնողն անականջ։

Յիշէ՛ համրը դուն, որ խեղդէ պիտի

Ձայնը հոգիէն շրթներուն իջնող, 

Եւ պայթի ընդմիշտ խանդը իր ուժին,

Մէջն իր ձեւերուն խօսքեր փընտըռող։

Դուն կա՛ղն ալ յիշէ, որ կ'ուզէ քալել

Ու վազել առոյգ մարդոց պէս ամէն, 

Ընել շարժումներ հոգին թարգմանող, 

Բարձրանալ ժայռեր. թռչո՜ւնը ապրիլ։

Յիշէ՛ եւ բոլոր հիւանդներն անզօր.

Զարնըւածներն այն, մարդէն, Աստուծմէն։

Յիշէ՛ ամենուն ցաւերը մըթին, 

Որ քո'ւ եւ անոնց վիշտերը կիսուին ։

Անել

Sonia Nigolian: Poème posthume

Ne va pas dans ce jardin de fosses de l’oubli

Dans ce carré de terre recouvert

De plaques de marbre blanc et noir

Ne va pas dans ce lieu

Où sur des croix s’entassent des dormeurs de l’oubli

Où se tordent quelques fleurs assoiffées

Et quelques bougies

Je ne suis pas là…

Écoute le vent

Écoute le bruissement des branches

Le grondement des nuages

M’entends-tu ?

Je suis là… dans le vent

Dans le murmure du ruisseau

Je suis encore et toujours tout près de toi

Ne pleure pas…

L’espace éternel de ces silences infinis




Née à Beyrouth, Sonia Nigolian a fait ses études primaires et complémentaires chez les Sœurs de Besançon, et ses classes terminales au Lycée Français de Beyrouth, puis des études de Pédagogie et de Psychologie de l’Enfant à l’Ecole des Lettres.

Elle débute en 1974 une carrière journalistique consacrée aux arts, aux lettres et à tout ce qui touche la communauté arménienne et la politique de la République d'Arménie.

Sonia Nigolian, à part ses activités journalistiques est également l’auteure de quatre recueils de poésie.

Source : https://www.lorientlejour.com/article/1286723/poeme-dici-de-sonia-nigolian.html

Three thousand mark

 Dear Armenian Poetry Project readers:

Since starting this blog in 2006, three thousand poems have been posted, along with some poetry/book event announcements. 

This free public program has followers from over 100 countries where the lonely and the curious reach out to poetry TM.

Below is a graph of the current number of visitors and comments

We remain the only website providing audio and text RSS feeds of poems written by Armenians, as well as contemporary authors on Armenian subject matters. 

Here are our top ten poems and number of hits:

We continue providing all internet surfers free access to the webpage and audio downloads 24/7/365 via RSS feeds.

We invite you to join our readers in celebrating APP's broad spectrum:

- independent research of the best Armenian poetry we can find  

- gems by authors from the 19th century to the present

- introduction to out of print books, periodicals and digitized archives

- an index by authors and countries

- experimental works by contemporary authors

- introduction of budding authors,

- different languages of expression, mostly Armenian, English or French, with translations provided whenever possible

This project is curated and produced by Lola Koundakjian in New York. To contact APP, send an email to: ArmenianPoetryProject[at]gmail[dot]com.

Կարօ Կարապետեան։ Քեզի

Կողքի մը տակ կը դնեմ ինչ որ հրդեհն էր իմ մէջ,

Մութ մնացորդը  ցաւին — ըսպիներուն Հիմա մեծ — ,

Զոր ես կնքել կը խորհիմ, գիշերին մէջ զերթ մատուռ,

Եւ ուզելով ոչ ոքի բանալ դռները անոր։

Կը թղթատեմ երբ մինակ , մէկ – մէկ էջերը Հիմա ,

Երեսներու վրայ  մեռած, ես կը զգամ ցաւը նորէն։

Ցաւը կըրակ  մ՚էր երէկ, այսօր արցունք է միայն ,

Կամ դառնութիւն մ'ահաւոր ուր կը խռիս լռելեայն։

Տողեր կիսատ  կը ծածկեն մերթ մերկութիւնը  սրտին .

Տեղ – տեղ կէտեր միմիայն ՝ երկար ու լուռ , կը խօսին .

Քեզմէ նեղուած , քեզ խաբել կտորներով  ես կ'ուզեմ ։

Խաբելն հրճուանք մ'է կոտրած հոգիին մէջ զօրաւոր.

Ու դուն գիտեմ թէ կիրքով զիս վերլուծես պիտի խոր,

–Դուն առնելու , ես ՝ տալու – ագահներու  մրցումին ։

Անել

Կարօ Կարապետեան։ Աստ Հանգչի

Իմ գերեզմանը ըլլայ
Հանգիստի տեղ մ՛այնքան պարզ՝
Որքան հոգիս եղաւ բարդ.
Քաղաքէն քիչ մը հեռու,
Առանձնութիւն մ՛որուն վրայ
Հըսկէ մայրի մը տրտում։
Այնքա՜ն խաղաղ ըլլամ ես,
Որքան իմ կեանքս էր կըրկէս։
Այցելուներըս կարդան
Տապանագրի մը փոխան,
Կեանքը հըսկող մայրիին,
Եւ այդ շուքին տակ հանգչող
Խորհուրդը խոր հասկընան։


Անել

Wasafiri 120: Armenia(n)s – Elevation

Pre-order your copy of WASAFIRI's 120th issue, which contains over a hundred pages of Armenian poetry, articles, reviews and essays. 

Congratulations to the editors for this year long endeavor.

Contents

Editorial

Light Through Our Ruptures

Tatevik Ayvazyan and Naneh V Hovhannisyan

Lead Feature

Two Armenians Conversing in Two Armenians: Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan

Tamar Marie Boyadjian and Hrach Martirosyan, trans. by Maral Aktokmakyan

Articles

Western Armenian: The Curious Story of a Surviving Language and Its Literature

Maral Aktokmakyan

Soviet-Armenian Gulag Literature: At the Crossroads of Ethics and Aesthetics

Siranush Dvoyan, trans. Shushan Avagyan

Life Writing 

When I Became an Armenian-American Writer

Chris Bohjalian

Dear Shogher: Letters to Myself

Shogher Sargsyan, trans. Margarit Ordukhanyan

His Driving Life

Nancy Kricorian

I Want Nice Things

Lusine Hovhannisyan, trans. Thomas Toghramadjian

Evenings in Diaspora

Slyvia Alajaji

Interviews

The Great Repatriation and its Reverberations: An Interview with Hovhannes Margaryan

Tigran Paskevichyan, trans. by Nanor Kebranian

The Past of the Future: A Conversation with Armen Davoudian

Fatemeh Shams

At an Unknown Location: Hovhannes Jean-Chat Tekgyozyan on Language as Asylum

Anush Kocharyan

Art

Recreating Home in Exile: The Armenian Memory Book as Art, Artefact, and Roadmap

Garine Boghossian, Christopher Kazar Janigian, Masha Keryan, and Khatchig Mouradian

Fiction

cenotaph

Aram Pachyan, trans. Nazareth Seferian

Before You Fall Asleep

Christian Batikian, trans. Jesse S Arlen

Loneliness

Narine Abgaryan, trans. Margarit Ordukhanyan and Zara Torlone

Ararat

Anna Davtyan, trans. Hayk Hambartsum

Poetry

Անժողովուրդ Լեզու/Unpeopled Language

Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Aleppo, 1915: Surviving After the Survival; when the wolves come thrashing; Dream Dictionary 

Perla Kantarjian

Five Untitled Poems

Marine Petrossian, trans. Arthur Kayzakian and the author

Letters from a Roman Friend

Vahagn Atabekyan, trans. Susan Barba

Letters 'To The Roman'

Mher Arshakyan, trans. Susan Barba

Poetry/Բանաստեղծութիւն; Words/Բառեր  

Tenny Arlen, trans. Jesse S Arlen

Estranged; Photograph of a Dead Star; Death March; My Father on YouTube; Human Rights Violation Request

Arthur Kayzakian

Resurrection; Time; Love Song/Սիրերգութիւն 

Zahrad, trans. Lola Koundakjian

Review Essay

Delimiting Diaspora

Stateless: The Politics of the Armenian Language in Exile - Talar Chahinian

The Armenian Diaspora and Stateless Power: Collective Identity in the Transnational 20th Century - Talar Chaninian, Sossie Kasbarian, and Tsolin Nalbantian, eds

displaced հատում - Ara Oshagan and Krikor Beledian, trans. Taline Voskeritchian and Christopher Millis

Myrna Douzjian

Reviews 

Early Modernity & Mobility: Port Cities and Printers Across the Armenian Diaspora, 1512 - 1800 - Sebouh David Aslanian

Artyom Tonoyan

No Sign - Peter Balakian

Chris McCabe

History of the Armenians, Volumes I and II - Kirakos Gandzakets'i, trans. Robert Bedrosian.

Nik Matheou

In Everything I See Your Hand - Naira Kuzmich

The Fear of Large and Small Nations - Nancy Agabian

Olivia Katrandjian

From the Depths of the Heart: Annotated Translation of the Prayers of St. Gregory of Narek - Abraham Terian, trans.

Yeghishé Charents: Souls on Fire: Selected Poems (A Bilingual Edition) - Tatul Sonentz, trans., Viken Tufenkjian. ed

Eddie Arnavoudian

A Book, Untitled - Shushan Avagyan, trans. Deanna Cachoian-Schanz

Helen Vassallo

Nine Quarters of Jerusalem: A New Biography of the Old City - Matthew Teller

Sato Moughalian

The Institute for Other Intelligences - Mashinka Firunts Hakopian

We Are All Armenians: Voices from the Diaspora - Aram Mrjoian, ed

Garen Torikian

Ռուբէն Սեւակ։ Անոնք որ Կուգան

 — «Ահա մենք կու գանք — կ՚ըսեն անո՛նք որ

Կու գան, չէ՞ք լսեր տրոփիւնն ահաւոր —

Մութը շնչելէն աչքերնիս կուրցած

Ու արեան հոտէն ռնգունքնիս լայն բաց։

«Ահա մենք կու գանք, ուսով հրելով

Մեր Ցաւին Անիւը դարահոլով,

Երկրագունտիս վրայ, խաւարին մէջէն,

Բոլո՛ր անոնց վրայ որ դեռ կը շնչեն…։

«Ահա մենք կու գանք, ահեղակորով

Մեր Յոյսին կռանիթ գարշապարներով

Խօսեցընելու անանո՜ւն կորած

Գերեզմաննոցներն համայնատարա՜ծ…։

«Ահա մենք կու գանք ու մենք՝ նզո՛վքն ենք,

Ու խաւարին մէջ մխուած տէ՛գը նենգ.

Վրէժներու հիդրան ենք փայփայելի,

Մե՜նք, սարսափահա՜ր ու սարսափելի…։

«Մենք՝ հին ուխտերու նո՛ր ուխտագընաց

Մենք՝ Սուսերը բիրտ ու Գիրքն օրինաց.

Մենք՝ Ցասման ջրվէ՛ժը սարի կողէն.

Մենք՝ Աղջամուղջի ծընունդ լուսեղէն…։

«Ձե՛զի՝ որ քերծուած մեր մորթերէն ձի՛գ

Հարսնիքի, Մեղքի վրաններ կառուցիք…

Ու Ձե՛զ՝ եւրոպեան դիք որ շնագին

Սակարկեցիք մեր արեան լռութեան գին…։

«Ձեր սրտին դռնե՛րը փակեցէք խուլ,

Սուրե՜ր սըրեցէք, սըրեցէք զանխո՜ւլ,

Սրեցէ՛ք ձեր խղճին վրայ քարացած,

Ու ատամներուն վրայ ձեր զաւակաց…։

«Ահա մենք կու գա՜նք, հովերուն մէջէն

Չէ՞ք լսեր ոսկրեր որ կը շշնչեն…։

Ամէնքս ալ զազիր դիակ, խոռոչ գանկ,

Ահա մենք կու գանք, ահա մենք կու գանք…»։

Ռուբէն Սեւակ «Կարմիր Գիրքը» Ջարդի Խենթը, Բեմական Մենախօսութիւն

Armenian Poetry Day / Ասմունքի օր

Poetry for all Ages in English and Armenian

Los Angeles Public Library presents "Armenian Poetry Day," celebrating Armenian heritage, as well as the legacy of Komitas, the revered Armenian composer and ethnomusicologist. The program will feature spoken word and poetry readings from Armenian poets and students from local schools, violin and kamancha performances to bring Armenian music to life, and a traditional Armenian circle dance performance and workshop presented by UCLA's Natalie Kamajian of LERNAZANG.

Sunday, October 13, 2024

2 p.m. - 4:30 p.m.

Central Library

630 W. 5th Street

Los Angeles, CA 90071

Mark Taper Auditorium

2 p.m. - Welcome Address and Opening Remarks from Special Guests

2:15 p.m. - Keynote Speaker Raffi Joe Wartanian presents Short History of Armenian History

2:25 p.m. - Poetry Recitation by Ferrahian School Students

2:40 p.m. - Kamancha Performance by Sona Nalbandian, UCLA Herb Alpert School of Music

2:50 p.m. - Poetry Recitation by Creo Studio Students and Taguhi Vardanian

3:05 p.m. - Violin Performance by Ani Sinanyan, UCLA Herb Alpert School of Music

3:15 p.m. - Poetry Recitation by Hovsepian School Students and Shahe Mankerian

3:30 - 4:30 p.m. - Dance Workshop at the Thornton Courtyard

3:30 p.m. - Poetry Recitation by Glendale Unified Students and Meri Tumanyan

3:45 p.m. - Poetry Recitation by Chamlian School

4 p.m. - Closing Remarks

Please note, the Armenian Dance Workshop will be held simultaneously at the Thornton Courtyard (located outside the Taper Auditorium) from 3:30 - 4:30 p.m.




Լոս Անջելեսի հանրային գրադարանը ներկայացնում է «Ասմունքի օր»՝ նվիրված հայկական մշակույթին, ինչպես նաև հայ մեծարգո երգահան և էթնոերաժշտագետ Կոմիտասի ժառանգությանը։






For ADA accommodations, call (213) 228-7430 at least 72 hours prior to the event.

Banned Books Week is here

 The Armenian Poetry Project supports America Library Association's initiative as  We too can trust individuals to make their own decisions about what they read and believe.

The freedom to read is under attack — let’s do something about it!

Take at least one action today to help defend books from censorship and to stand up for library staff, educators, writers, publishers, booksellers, and readers!

Visit the America Library Association's page for more and information on the top ten books currently challenged. 

Quote for the month of August 2024

 «Հոգիս բուրվառ է մշտավառ, ուր կը ծխան սէրերս համայն,

Կը խնկարկեմ ես զայն կեանքի տաճարին մէջ յաւերժական,
Բազմահազար հաւատացեալ ամբոխներու երեսն ի վեր,

Ու կը ժողովեմ անոնց դէմքէն հաւատամքի լոյսեր տարբեր...»

- «Կեանքիս երգը»

Միսակ Մանուշեան

Peter Balakian: Moonlight

Published in the New Yorker June 17, 2024. Click this page to hear the author reading the poem.


I was walking through the muddy pastures of Woodstock.

Even now, what do I know?




My days on the football field were numbered.

And—then—what did I know?




I pumped iron, ran down-and-outs—followed a pulling

guard. It was 1969 and men had just landed




on the moon; we watched it on TV two miles

from where a car went off a bridge at Chappaquiddick.




And so—Chappa-quid-dick floated

in the air; what matters more, the bridge or the moon?




Then—I thought I understood the moonlight

on the water snakes in “The Rime of the Ancient Mariner.”




I knew that three women broke down the door at McSorley’s

that summer. Liberty was not just for men on the moon.




I walked out of McSorley’s with Coleridge’s poem

in my pocket, uplifted by their breakthrough.




I didn’t know Coleridge was high on dope.

I thought I knew his poem was an ode to love.




When I entered the pasture of love Canned Heat

needled my head. The sky was acid blue.




Whatever I knew—I didn’t know. The moon

stared over the groaning planet and that pasture.



Peter Balakian is the author of books including “No Sign” and “Ozone Journal,” which won the 2016 Pulitzer Prize for poetry. He teaches at Colgate University.

Learning Armenian through Poetry

This is not news to us, and is in fact one of the reasons APP exists.
 

A new language learning tool has discovered and mentions APP on their site. TalkPal AI mentions the Armenian Poetry Project as a valuable resource. Music to my ears.

However, dear Readers, I was not contacted by this company and have written to them since many of the poets posted on APP are alive and retain copyright or publishers have copyrights to their work.

Lola Koundakjian, Curator and Producer of APP in New York

Մատթէոս Զարիֆեան։ ԴԵՌ ՉՀԱՍԱԾ...

Դեռ չըհասած այն մութ հեռուն,

Արցունք տեսայ իր աչքերուն...

        Մըտերմօրէն

        Ըսի իրեն՝

        Թէ պէտք չէ՛ լայ -

        Սիրե՜լ կ՚երթայ...

Եւ ուզեցի ժպտի՜լ, խնդա՜լ՝

Բայց իրե՛ն պես լացի ե՛ս ալ... ։

Jen Siraganian: How To Teach Atom Egoyan’s Ararat To Twelfth Graders

Pause the film. Ask them to Google the Armenian Genocide.

Lazy but keeps my voice from quaking.

A girl in a hoodie looks up from her computer,

why weren’t we taught this in school?

Toss (underhand) key words. Denial. Forgetting. Jailed journalists.

One student asks to be excused,

half-hides his phone in his sleeve. Is he Turkish

or just rejected from Stanford?

Don’t tell them I’m Armenian. 

A colleague told me she recommended a book

about the genocide to her student. She was called

into the headmaster’s office the next day.

Turn the movie back on. 

The boy and his phone haven’t returned.

Maybe he’s texting his mom. Maybe I’ll be fired.

A moth lands on the screen. I swat it away.

Don’t nudge the girl in the hoodie when she falls asleep. 

The boy slips back in the room as a mother

is raped on a horse cart. The camera tilts down.

She is holding her daughter’s hand. 

Mention nothing about this morning, wrapping a towel around my hair, asking the shower-steamed mirror if Turks would take me.

After the credits, a girl comments,

Schindler’s List made me feel more. Another

complains, the Turks were too villainized.  

As they leave class, don’t speak of my grandmother who was raped, or what happened to her mother. Smile, the secrets lodged like seeds in teeth.

_____________

Jen Siraganian, Los Gatos Poet Laureate, has been featured in San Francisco Chronicle, the Mercury News, and NPR’s KALW. Her chapbook Fracture was released in 2014, and her writing has appeared in Best New Poets, Southwest Review, Cream City Review, Mid-American Review, and other journals and anthologies.

Reprinted from MIZNA

Ատրինէ Տատրեան: ՎԻԷԹՆԱՄՑԻՆ

Աչքեր մթին

  կեանքի եզրին

ծուռ բերաններ

  խորշոմ ճակտին

յօնքեր դարձած

  ու քէն ըրած

իրենց սրտին

  պայքար անզէն

  անհաւասար

  կռիւ

  ցրիւ:

 

Ունի սակայն,

  սիրտը յուզող

  հերոսութիւն

  ու լեռներու

  մացառներու

  ապառաժին

  վիէթնամցին...

 

Մահը իրն է

  մահը խրոխտ

  մահը խորհուրդ

  հայրենիքին

  փրկութիւն

  վիէթնամցին,

 

Հպարտ է ան

  վիէթնամցին

  Հերոսացած,

Արեւներէն ուժը առած

  վիէթնամցին...

սիրտն է ազնիւ

բազուկն է յաղթ

հողով յուռթի

կրնայ կռուիլ

Վարդանի պէս

Վիէթնամցին

Վահանի պէս

հալածողին

  ինկած սուրին

  չըլլար գերին

  վիէթնամցին:

 

Թող ամչնան

անոնք որոնք՝

փոքր են սրտով

եւ կը չափուին

փոքր ազգի մը

մեծ այդ սրտով:

 

  Լայն ճակատով

  սեւ քու մորթով

  փայլուն աչքով

  վիէթնամցի՛...

  լաւ կը ճանչնամ

  քու կռուողի

  քու հերոսի

           սի՛րտդ

  վիէթնամցի...

  լաւ կը ճանչնամ

  տոհմդ հերոս

  իմ տոհմիս պէս

  որ միշտ գիտէ

          մեռնի՛լ...

  հերոսօրէն

  նոյնքան սակայն,

          ապրիլ...

          ապրիլ:

Ատրինէ Տատրեան

 Լոյս տեսած է «Պայքար» (Պոլիս), 11 Յուլիս 1968

 

UNTITLED by JOSEPH POLADIAN

I

Am Cupid’s daughter.

Mistake and design begot me.

Under the silver sun,

I brush away my identity.

A few blots here, a few strokes there,

And all the men gather round me.

The people above,

Impeached,

Glare down at me,

Yet, still I dance

And cherish this ineffable circumstance.

I spend the nights

Swinging between restless arms,

Swathed in sordid kisses

And garnished with love bites.

Beyond this place

Of discord and hate,

I move my hips

And feel the night

Gently stroke my face

With the long, dark blades of its fingers.

I go home,

Smelling like a thousand men.

My flamboyance

Lures natural nonconformists

Out of their comfort.

I shake their grounds

With every coaxing sway,

Until I mitigate their pangs

Of unjustified guilt.

Passersby under the sun

Think I’m a harlequin.

But all I am

Is a goddess,

Devoid of coarse remorse.

My very being is nothing

But benign poison.

When the harrowing hour of the dawn strikes,

Ghost-quiet as every truth awakes,

Then,

And only then,

Does my freedom disintegrate

Back into the infinite sunset.

Only then,

Do I see

What they see

Only then,

Just then,

Do I remember,

I am somebody’s son.

This poem was previously published in Rusted Radishes, the Beirut Literary and Art Journal, founded in 2012. 

Joseph Poladian

Joseph Poladian is a 20-year-old student of English literature at the Lebanese University. He has been passionate about the written word ever since he knew what different combinations of the alphabet can do. Being an avid reader, he started writing his own poems and short stories, experimenting with words, genres, and structure.

Arpine Konyalian Grenier RIP

Suchness, What Noise

Daftar blue dualities intervene to convene
lines and shapes of context and word
levitation surmises

        remember architecture?

the tool-master’s need stands in the way
congruence and correlation fester
main tenant
                    full scale social/political lungs oh yes

        transience

how different that is from all things durable
to come together to just become so
this and that
experience

conditioned and mediated ausgang haben
how is ownership generated then?
(some rocks at Death Valley are walking they say)

gauge symmetries are unobservable
what I say to my love is the song
chew it slightly for taste

I wanted a last word with you
no schnell no halt
no gyavoor
                    the rub is otherly
déjà rêvė déjà parlė
déjà lu
                    vėcue



what social basis do I come from?

Published in Word For/Word

I and U at IU and the Dogwoods



Ajune in Armenian is what remains after passing
Ajine in Arabic is yeast which makes bread
living continues Ajine to Ajune
to Ajine and so on

                        said Arpine, and passed



Arpine Konyalian Grenier, a frequent contributor to APP, died on January 9, 2024.