ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ։ Հայաստան

Իմ քաղցրանո՜ւն,

Իմ բարձրանո՜ւն,
Իմ տառապա՛ծ,
Իմ փառապա՛նծ:
Հների մէջ` դու ալեհեր,
Նորերի մէջ` նոր ու ջահել.
Դու` խաղողի խչմարուած վազ,
Վշտերդ` ջուր, ինքդ աւազ.
Դու   բարդենի սաղարթաշատ,
Առուն ի վար փռուած փշատ.
Դու` կիսաւեր ամրոց ու բերդ,
Մագաղաթեայ մատեանի թերթ.
Դու` Զուարթնոց-աւեր տաճար,
Կոմիտասեան ծիրանի ծառ.
Դու` ջրաղաց խորունկ ձորում,
Դու` հորովել անուշ ծորուն,
Փայլ գութանի արծաթ խոփի.
Դու` նե՛տ, նիզա՛կ, մկո՛ւնդ կոպիտ,
Դու` հայրենի ծխանի ծուխ,
Դու` անգի՛ր վէպ, դու Սասնայ ծո՜ւռ…

Իմ փառապա՛նծ,
Իմ տառապա՛ծ,
Իմ բարձրանո՜ւն,
Իմ քաղցրանո՜ւն:
Դու մրգերի շտեմարան,
Ոսկեւազեան գինու մառան.
Դու` թաւշէ դեղձ, դու` փրփուր հաց,
Արտաշատեան խաղող սեւաչ.
Դու Սեւանի վառուող կոհակ.
Երեւանի սիւն ու խոյակ.
Դու` հանգրուան, կանչող փարոս,
Դու հայկական գերբ ու դրօշ.
Խօսուն վկայ կոտորածի
Ու վճիտ աչք ցամքած լացի.
Արդարութեան ահեղ ատեան,
Սրի պատեան,
Սիրոյ մատեան -
Միշտ հի՛ն ու նո՛ր իմ Հայաստան:

Եդուարդ Պօյաճեան: ԳԱԳԱԹՆԱԿԷՏ` ԲԱՂՁԱՆՔԻ ՄԸ ՎԱՂԱՆՑՈՒԿ

Քովդ ըլլալ, նայիլ քեզ,

Քովդ ըլլալ, լսե՛լ քեզ,
Քովդ ըլլալ եւ խօսիլ
Քովդ ըլլալ ու լռել…:

Գալ լոյսէն առաջ, գալ մութէ՛ն առաջ,
Աստղերէն կանուխ,
Հովը դեռ չեկած`
Մտնել հոգիիդ կիսաբաց դռնէն…

Բոլորն երբ մեկնին.
Երբ որ քունը գայ ու դարձեա՛լ մեկնի,
Դեռ քեզ հե՛տ մնալ, սիրտ սրտի՛ մնալ:
Քո՛ւ երջանկութեան իտէալը մնալ:
Քու անունէդ աւելի քեզ մօ՛տ ըլլալ,
Սրտէդ աւելի քեզի պէտք ըլլալ,
Քու վրադ ցանուող ափ մը հող ըլլալ,
Եւ արցունք ըլլալ, լռութիւն ըլլալ,
Քեզի Աստծոյ տանող գի՜րկն ըլլալ:

Եդուարդ Պօյաճեան (1915-1966)

Բանաստեղծ, արձակագիր, հրապարակագիր, քննադատ, խմբագիր եւ ուսուցիչ Եդուարդ Պօյաճեան ծնած է Մուսա Լերան Խըտըր Պէկ գիւղը՝ 1915-ին, Մուսա Լերան հերոսամարտի օրերուն: Երեք ամսուայ երեխայ, ծնողներուն հետ փոխադրուած է Փոր Սայիտ, ուր մնացած է 4 տարի: Ծննդավայր վերադարձին, ուսման առաջին շրջանը անցուցած է գիւղական երկու վարժարաններուն մէջ. մէկը՝ Խըտըր Պէկ, միւսը՝ Եօղուն Օլուք. իսկ երկրորդ շրջանը՝ Պէյրութի Հայ Ճեմարանէն ներս, 15 տարեկանէն մինչեւ 20 տարեկան (1930 - 1935): Գրել սկսած է փոքր տարիքէն, իսկ տպուիլ՝ 1932-ին: Աշխատակցած է Պոսթընի «Հայրենիք» ամսագրին, Փարիզի «Յառաջ»-ին, Պէյրութի «Ազդակ» օրաթերթին եւ շաբաթաթերթին, «Նայիրի» ամսագրին եւ Պէյրութի նոյնանուն շաբաթաթերթին. նաեւ «Հասկ»-ին, «Ակօս»-ին, «Ազդարար» -ին եւ «Բագին» -ին: Գործածած ծածկանունները եղած են Ալպաթրոս, Վազգէն Տիրանեան, Ե. Սարենց եւ Ե. Ծովիկեան: Գրականութեան առընթեր՝ Եդուարդ Պօյաճեան ամբողջ կեանքին ընթացքին զբաղած է կրթական գործով: Ուսուցչութիւն ըրած է Սուրիոյ Թել Ապեատ գիւղը, ապա ծննդավայր Խըտըր Պէկի մէջ, յետոյ՝ յաջորդաբար՝ Այնճար, Հալէպ, Քեսապ եւ Պէյրութ: Եղած է «Բագին» Ամսագրի հիմնադիր անդամներէն եւ խմբագիրներէն մէկը (1962 - 1966): Եդուարդ Պօյաճեան լոյս ընծայած է 6 հատորներ՝ «Սէր եւ Վիշտ» (1944), «Հողը» (1948), «Պայքարողներ, Պայքարողներ դուք գազազած» (1958), «Թուղթ Զաւակներուս» (1961), «Տոմար Տարագրի» (1963) եւ «Երկու Նամակ» (1964): Իսկ յետ մահու իր գործերէն լոյս տեսած են «Դէմքեր» (1967), «Երկեր Ա. հատոր» (1968), «Ծննդավայր Կորուսեալ» (1984), «Ընտրանի» (Երեւան 1994), «Կեանքի Ափերէն» (1995) , «Դուն» (Երեւան 2005) եւ «Միտք Պահէ»։

ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹ: ԵՍ ՊԱՏՐԱՆՔԸ ՍԻՐԵՑԻ

Շուրջիս նիւթի ցամքած կեանքէն զայրացկոտ`

Կանչեցի ես իտէալըս կենսածին.
Բայց ետեւէս կըծու ծաղրով անամօթ
«Է՜, ան միայն գրքի մէջն է» պոռացին,
Ես ալ գիրքը ինծի ընկեր ընտրեցի…
Ես պատրանքը սիրեցի:

Երբ գեղեցիկ, թարմ աղջիկը ժըպտեցաւ,
Սիրտըս դողաց յուզումով  մը ներդաշնակ.
Սիրեցի ալ, միայն ոչ այն որ անցաւ,
Այլ անոր նուրբ, յափշտակիչ դէմքին տակ
Նո՛ր էակ մը որ մըտքէս հոն անցուցի.
Ես պատրանքը սիրեցի:

Հայրենիքի հուր կարօտը բընածին
Երբ բըռընկցուց յուզուած լանջըս տենդօրէն,
«Դուն հայրենիք, դուն հող չունիս» հըծծեցին,
Ես դառնացայ, բայց ա՛լ ուժգին այդ օրէն
Իմս չեղող Հայրենիքըս պաշտեցի.
Ես պատրանքը սիրեցի:

Ինծի համար այն ժամերը թանկ եղան,
Երբ ներշընչուած ստեղծեցի, միշտ անգոյ,
Բայց անձնուրաց, վեհ էակներ սիրեկան.
Երբ իրական աշխարհին մէջ միշտ դժգոհ
Իտէալի կեանքը երգել ուզեցի.
Ես պատրանքը սիրեցի:

ԳՐԻԳՈՐ ՊԸԼՏԵԱՆ: ԹՌՉՈՒՆ

Առաւօտեան ապակի այլութեան մէջ այցելու

թեւ մը հալած
հպելով սահմաններուն սրբուած
ի՞նչ վանկ վարկած կը շրջի քարի հեռու երակներուն
ի՞նչ ընկղմած թռչունի միահամուռ խորութեան կը նայիս
անջատ
վերէն
կ՛անցնէին ծածանող ծիծառներ երաժիշտ
ու կը դողայիր վերամբարձ
միաձիգ
թեւերով ծառերու բացակայ
աստղ մը կանաչ կը բացուէր բոյրերու մով ճաճանչումին
ո՞վ էր հոն ո՞վ էր հոն
տերեւներու բիլ ու մանուկ ոռոգումին ողողող
եւ նոյն ալիքը հունչին անտառներէն կը տարածուէր երկնքին
կը քալէր համասփիւռ հոյլերու հոծ արշիպեղագոսէն
անդրատլանտեան նաւերուն ուղղահայեացք թռիչքէն
եւ ծովն էր յաւերժական իր աստղերու շրջուող ալիքներով հրային
եւ թաթառը կեդրոնախոյս անսկիզբ մինչեւ ձայները գերազանց կրակներու
ուր չեն հասնիր հին վկաները լեզուին
մինչեւ հոն ուր կապոյտ միաձայնութեան եւ անծանօթ մեծ թիւերու
ովկիաններուն կը ծագին
կը փշրուին ծիր կաթիններ հելիոմէ
կը քալէիր լռութեան եզերքներէն քայքայուող
քերթուածի յայտնութեան
թեթեւ
իբրեւ ձուկ ու թռչուն ու տերեւ միասին
եղաւ
կը պտտիս ապակի տարածոյթին մարմինիդ:

ՇԱԲԹՈՒԱՆ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԻՒՆԸ, Ազդակ, 2011

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆ: ԵՐԳՍ

Ուզում եմ լինի իմ երգս խոնարհ,

ինչպէս կտոր հաց սեղանի վերայ
աշխատաւորի,
ինչպէս համեստ հարս` ծաղկած նռենի`
որ գարնան տենդով վառում է աշխարհ
ու լուռ տառապում տարփատենչ սէրով,
գաղտնի վշտերով:

Ճառագայթի խաղ` արցունքի բոցում,
լուսնոյ արծաթում
ստուերների խորքին կամ ձայն հառաչող,
սազի ելեւէջ
մեղեդիի մէջ –
ուզում եմ լինի իմ երգս թեւող:

Ինչպէս լերան գիծ պարզ եւ հոյակապ,
ինչպէս աշնան ծառ մունջ եւ ոսկեթափ,
տխուր պանդուխտի ծանր ոտնաքայլ,
կոտրած հայլիի թառամած մի փայլ,
եւ ցորենների
լռիկ տատանում – ուզում եմ լինի:

Եւ թող պարզ սրտեր, այրուած խորհուրդի,
նոր հմայքներով,
կանթեղ լոյսերով
կամ վիրաւորուած սիրոյ սուր սուրէն
իմ երգս երգեն:

Այն հոգիները` որ իմանում են
որոճող եզի թաւիշ աչքերում
իմաստը խաղաղ եւ հասկանում են
հսկայ գաղտնիքը կանչող աստղերի –
պիտի հասկանան բամբռահար թեւիս
զարկը յանդգնող եւ իմ հոգիիս
որոնող թռիչքը սրտում խաւարի:

Ուզում եմ լինի իմ երգս խոնարհ
ինչպէս կտոր հաց սեղանի վերայ
աշխատաւորի,
ինչպէս դարձիդարձ բոլորուող աշխարհ
յաւերժ անծայրի ոսկեայ դաշտերում
կամ կոյր անդունդում –
ուզում եմ լինի իմ երգս խոնարհ:

«Օրերի պսակը»

ՄԵՏԱՔՍԷ: [Բաժանում կայ, որ արժէ իսկապէս]

Բաժանում կայ, որ արժէ իսկապէս,
Հազար միացում,
Ինչպէս քոնն հիմա, ուր կայ եւ զղջում,
Եւ խղճի մորմոք, եւ արցունք ու ցաւ.
Եւ տարիների կորուստ կայ հարկաւ…
Գնում ես որպէս հեռացող մի վիշտ,
Եւ ոչ թէ պանդուխտ,
Որն ունի միշտ էլ տունդարձի ճամբայ…
Գնում ես որպէս փրկութեան մի ուխտ,
Տանելով քեզ հետ թուլութեանդ ողջ
Կարողութիւնը,
Որ իւրացնել չկարողացայ,
Չկարողացայ տանել կանացի
Ուսերով յոգնած
Տուածդ հարուստ տառապանքների
Գանձերը աղքատ,
Ուր ափսոսանքի մի ոսկի չկայ…
Առ տար, տար քեզ հետ
Քո սիրուց շահած կուտակումներս,
Որ պատկերով լի յոյսեր են փշրած,
Փթթած յոյզեր են` մախաղներով լի
Ու քուրձեր` լցուած հաւատով դատարկ…
Տար քեզ հետ բարձած խեղճ տարիներիս
Վագոնները ձիգ,
Որ բերնեբերան լցուած են ցհագ
Յուսախաբութեամբ…
Ես գիտեմ, որ մեր ճակատագրում
Լաւատեսութեան ոչ մի շոքեքարշ
Չի շարժի տեղից այդ գնացքը բութ,
Քանզի շուռ կը գայ ուժասպառութեան
Երկաթգծերին
Ու կը կործանուի հիասթափութեամբ…
Առ տար, տար քեզ հետ բեռները սիրուդ,
Որ չհանգուցուեն կեանքիս վթարին,
Ու ծանրանալով աճիւնիս հոգուն
Այն աշխարհում սեղմ
Կտրեն շիրիմիս շունչը հողեղէն…
Տար սիրտս, առ տար,
Սէրն ունի հզօր նախազգացում,-
Բաժանումներ կան որ արժեն հազար
Մահ ու միացում…

Սողոմոն Տարոնցի: Երգ Խնդութեան

Այս լաւ, այս լոյս օրերը կը շշնջեն սրտիս հետ

Ու կ՛ըսեն ինձ, երկի՛ր իմ, դուն միշտ կանաչ կը մընաս:

Իմ սրտիս մէջ` դու քաղցըր, գեղածիծաղ ու կայտառ,
Աղմկայոյզ, խայտացող ջուրի կարկաչ կը մնաս:

Ինծի պէս դո՛ւն ալ կ՛ապրիս գարնան օրերը պայծառ,
Երկի՛ր իմ, դու բոցագեղ, կարմիր կակաչ կը մընաս:

Արեւելքի թանձրախիտ, լուռ խաւարը բզըկտող,
Յորդաբուխ ու հըրեղէն լոյսի ճաճանչ կը մընաս:

Սիրտերէ սիրտ արձակուած, մեր մտածման, մեր բազկին
Ու մեր ձուլուած շարքերուն կապ ու պահանջ կը մընաս:

Քու խնդութիւնդ կ՛ըսէ, կ՛ըսէ քու կամքդ ալ արդար,
Թէ հին ուխտէդ, տենչերէդ դու աննահանջ կը մընաս:

Հպարտութեամբ ու խանդով կը բաբախէ սիրտդ հիմա,
Թող բոցկլտայ այդ սիրտը… դու միշտ կանաչ կը մընաս:

Սողոմոն Տարոնցի (1904-1971)

ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆ: Ծառը

Ձմեռ օրեր,

Երբ փոթորիկն ըլլար մռայլ,
Ես կ՛երթայի խորն ամայի դաշտերուն,
Ականջ տալու կէս-գիշերուան քրքիջին:

Սլա՞ցքն անոր…

Պերճ ու հպարտ, խաղաղութեամբ մը խորունկ,
Ան կ՛երկարէր արտասուահիւծ աստղերուն
Բազուկներն իր հոլանի,
Զերթ պարմանի մ՛իր հարսին,
Գիշերին մէջ կը լսէի կարծես թէ
Ձայնն իր զուլալ համբոյրին…

Ինծի համար
Խորհրդանիշն էր ան Ոյժին ու Կեանքին…
Ու ես հաւատքն ունէի իր անմահութեան…
Փոթորիկին դէմ իր քրքիջով
Ան մտածումըս կը հանէր լեռնէ մը վեր…:

*

Անցեալ աշնան,
Օր մը յանկարծ մարդեր եկան
Խորն ամայի այն դաշտերուն,
Կացիններով, պարաններով…

Ուրուականնե՞ր էին կարմիր.-
Կը խնդային վհուկի պէս…:

Հսկայ մուրճովն իր արեւուն
Աստուած դարե՜ր աշխատեր էր անոր համար:
Այդ մարդերուն
Քանի մը ժամը բաւեց
Զայն խլելու իր յոգնաբեկ բազուկներէն….

Իր մահէն ետք
Ա՛լ չգացի, երբ փոթորիկն եղաւ մռայ,
Խորն ամայի դաշտերուն.
Մտածումըս իջեր էր վա՜ր Լեռներէն…

*

Հիմա աղուոր գարուն է.
Եւ անցեալ օր,
Մղում մ՛յամառ նորէն քայլերս ուղղեց հո՛ն,
Խորն ամայի այն դաշտերուն.
Եւ յուզումէս ինկայ ծունկի…

Կացինահար ծառն էր նման շիրմաքարի
- Սեւ գերեզման մը խոժոռ,-
Բայց իր կողէն`
Արծուաթըռիչ նիզակներու խրոխտանքով`
Բարունակներ ժայթքեր էին դէպի երկինք:

Անոնց մէջէն
Նորափետուր թռչուններ ե՜րգ կ՛երգէին…:

ԹԱԹՈՒԼ ԱՅՆԷՃԵԱՆ: Վերադարձի՛դ Կը Սպասեմ

Գացի՜ր անխօս, անկտակ,

Առանց վերջին համբոյրի,
Ո՛չ իսկ մէկ ցո՜ւրտ նայուածքի
Լուռ գիշերուան մէջ խաւար:

Ձմրան գիշեր մ՛էր այդ օր
Երբ հոգիովն իմ անզօր`
Տեսայ նաւը քեզ տանող,
Ծովուն վրայ հեռաւոր:

Սիրտըս հիւանդ էր արդէն,
Այդ ցայգային պատկերէն,
Նաւը արդէն մեկնե՜ր էր,
Վերջին ցոլքն իսկ կը շիջէր:

Գացի՜ր, գացիր դուն անդարձ,
Գիշերուան պէս լուռ, թախծոտ,
Հոն թողլով զիս քարացած`
Քարափին վրայ քու սիրոյդ:

Լոկ հո՛ն հիմա կը շնչեմ
Շունչըդ, յոգնած ու անյոյս,
Սա՛ գիշերուան մէջ անլոյս,
Վերադարձի՜դ կը սպասեմ…:

ԳԷՈՐԳ ԷՄԻՆ: Պատուհանիս Տակ

Պատուհանիս տակ անձրեւ է մաղւում,

Իսկ ես չե՜մ յուզւում անձրեւից արդէն.

Ծիածաննե՛ր են դէմից ծիծաղում,
Բայց չե՜ն հմայում նրանք ինձ արդէն.

Շուտով գուցէ եւ արե՛ւը ծագի,
Բայց ես դրանից չե՜մ ուրախանում.

Լի՞  օր է այսօր, տօ՞ն, թէ՞ կիրակի`
Մէ՜կ է ինձ համար, ես չեմ իմանում.

Ո՞ւմ համար եմ ես այս երգը… հինում,
Կա՞յ մէկը, որին նա պէ՛տք է գալու…

Մեր տան առաջ ճամբա՛յ են շինում,
Իսկ ես… տեղ չունե՜մ արդէն գնալու:

ՀԱՄՕ ՍԱՀԵԱՆ: Ապրում, Ծաղկում Է Ու Կայ

Եղել է ե՛ւ զոհ, ե՛ւ վկայ

Ամէնից ահաւո՛ր ջարդին,
Բայց ապրո՛ւմ, ծաղկո՜ւմ է ու կա՛յ
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

Հողմեր են բախուել ու անցել,
Շանթեր են բախուել իր բախտին,
Ու դարձեալ բա՜րձր է մնացել
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

Արեւը դարձրել է նա զարդ,
Վահան է դարձրել իր փառքին
Սէգ հասակն աշխարհին պարզած,
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

Դարձել է արթուն ժամապահ`
Նա ինքն իր վայելուչ բարքին,
Իր նորոգ ճիւղերով հպարտ,
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

Զմրուխտեայ վարսե՛րն է փռել
Երկնքի ծաղկաւոր բարձին,
Ոտքերը հողին մէջ խրե՛լ
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

Եղել է ե՛ւ զոհ, ե՛ւ վկայ
Ամէնից ահաւո՛ր ջարդին,
Բայց ապրո՜ւմ, ծաղկո՜ւմ է ու կա՛յ
Մեր հայոց հինաւուրց բարդին:

ԳՈՀԱՐ ԳԱԼՍՏԵԱՆ: Ջրապտոյտ

Պատմի՛ր ինձ աղօթող շուշանների մասին`

Ջրի վրայ ծնուած, ջրի վրայ մեռնող,
Գուշակների հեգնած անանց սիրոյ մասին
Պատմի՛ր ու վերծանիր, իբրեւ նրբին մեկնող…

Ասա` ինչպէ՛ս սիրեց շուշանը ջրատունկ`
Լեռան շնչից ծնուած խելառ քամուն,
Քամուն, որ կակաչներ բեկեց, յետոյ բեկբեկ
Ալիք դարձաւ ջրածաղկի սրտում…

Պատմիր շուշանների պաղ շուրթերի շնչի
Շրշիւնների մասին` խորտակումից առաջ,
Խօսի՛ր, ու մոգական քո ձայնը թող հնչի
Գրկիդ ջրապտոյտ շուշաններին առած…

ՎԱՀԱՆ ՏԷՐԵԱՆ: Անդարձութիւն

Մենք բաժանուած ենք: Օրերի փոշին

Դեռ չի աղօտել քո դէմքը գունատ.
Բայց ես օտար եմ արդէն այն յուշին,
Ուր վեհ էր երազն ու բախտը ժլատ:

Սառն աչքերով եմ նայում ես հեռւում
Մեռած օրերիս ցնորքին հիմա.-
Ուրիշից լսած մի երգ է թւում,
Ու թէ՛ քաղցր է, բայց իմը չէ նա:

Մենք մնաս բարով չասինք իրարու,-
Ի՞նչ կարիք ի զուր տանջուել ու տանջել:
Մեզ կեանքը նետեց միմեանցից հեռու,
Եւ մենք չուզեցինք մէկմէկու կանչել:

Տարիներն անցան, եւ հին օրերին
Նայում եմ ահա անտարբեր սրտով,
Եւ որպէս գերին հլու իր բեռին,
Տանում եմ կեանքի օրերն անվըրդով:

Էլ ոչ մի կանչի ես ձայն չեմ տալիս
Ու եթէ յանկարծ խօսքերըդ հնչեն,
Եթէ տեսնեմ քեզ վերադառնալիս,-
Քեզ ինչպէ՞ս կանչեմ.- ես այն չե՛մ, այն չե՛մ:

(1911)

Զարեհ ԽՐԱԽՈՒՆԻ: Յետոյ

Ամէնուն պէս ըլլալ – ընել ամէն ինչ

Ծափահարել ամէնուն պէս – ոտնահարել ամէնուն հետ այս կամ այն
Բանախօսել բարեխօսել ամէնուն
Մատ վերցնել հարցում ուղղել ամէնուն մէջ եւ իմանալ ժխոր մը լոկ ամէնքէն
Նստիլ, խոկալ առանձին.

Սիրտը բանալ բոլորին
Հացի նման փշրանք փշրանք բաշխուիլ
Բաժնել ցաւերն ուրիշներուն – պատմել հոգերն ուրիշին
Մատնել ինքզինքն ասոր անոր քմծիծաղի խայթերուն -
Ցաւիլ , տոկալ առանձին.

Ձեռք երկարել աշխարհին
Եղբայրանալ օտարին հետ, եկուորին հետ, անցորդին
Դուռը բանալ մօտաւորին հեռաւորին – ինչպէս սեղանն ու հոգին
Սիրել ու տալ շռայլօրէն – մինչդեռ տեսնել թէ ամէնքն ալ գալ ու տիրել կը ձգտին
Տրտմիլ ու լալ առանձին.

Յետոյ դառնալ – ամէնուն
Եւ աղօթել
Առանձին:

1979

ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍԱՀԱԿԵԱՆ: Աղէտ

Այս ինչ պատահեց հայոց աշխարհին

Ողբերգութիւն է համաշխարհային
Մի բուռ ազգ էինք, դարձել ենք կէս բուռ
Իսկ այդ կէս բուռն էլ արտասուք է լուռ:

Մենք այլոց տունը երբեք չենք քանդել,
Էլ ինչո՞ւ պիտի մեր տունը քանդուէր.
Մեր պաշտած հողը մեզ իր գիրկն առաւ
Մեր պաշտած քարը մեր գլխին ընկաւ:

Այո՛, կը յիշենք, նոյնիսկ կը գրենք,
Եթէ շատերս չխելագարուենք:
Բայց այս օրերին կայ լոկ մի՛ խորհուրդ`
Պիտի դիմանա՛ս, իմ հայ ժողովուրդ,
Դեռ պիտի յաղթես, ապրելո՛վ յաղթես.
Եւ նաեւ, նաեւ ծիծաղո՛վ յաղթես:

Մենք չմնացինք աշխարհում մենակ.
Ամբողջ աշխարհը դարձաւ մեզ յենակ
Ամբողջ աշխարհը դարձաւ մեզ թիկունք,
Շնորհակալ ենք` բոլորին յատուկ:
Մարդիկ զոհուեցին` ազնուութիւնը ո՛չ:

Սա՛ է պահելու ժողովուրդին ողջ:

Եւ ասա՛ Աստուած, եթէ խիղճ ունես,
Ի՞նչ ճակատագիր տուեցիր դու մեզ:
Մենք այսօր շատ ենք ցնցուած, բզկտուած,
Թող վերջին վիշտը լինի սա, Աստուա՛ծ:

Կարէն Գազանչ: Ընտանիքս դարձաւ

Ընտանիքս դարձաւ
Տանիքէ զրկուած գերդաստան մը
1001 վայր ապրող խճանկար մը
զատուած, հատուած եւ բզկտուած
ովկիանոսի տակ խորտակուած հինաւուրց քաղաք մը

Ծերերը գլուխը շալով կապուած
մինակը կը նստին
Մանուկները արոյնով տապկուած
մինակը կը ծնին
սակայն ամենը միւսին ազգական
ամենը միւսին օտարական

Կը բանամ պատկերատետր մեր
հին եւ մաշուած, սեւ ու ճերմակ
հարիւրաւոր լուսանկարներ
սուրբ հացով լի խնջոյքի սեղաններ
որոնք աւելի գոյն կը ընձեռէ կյանգիս
քան դուրսի ծիածաններէն աչքիս

Ընտանիքս դարձաւ
Տանիք չունեցող գերդաստան մը
1001 վայր ապրող խճանկար մը
զատուած, հատուած եւ բզկտուած
ովկիանոսի տակ խորտակուած հինաւուրց քաղաք մը

ՌԱՖԱՅԷԼ ՊԱՏԿԱՆԵԱՆ: Հայերուս Թուքը

Դուն խելօք հաշուով վաճառական ես,

Միւլք, փող ու ապրանք, կ՛ասեն շատ ունես,
Բայց թէ փողէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, փողիդ ալ վրան:

Քաջ ես, լըսել ենք, ինքդ մեծաւոր,
Անուն յաղթողի ունիս փառաւոր,
Բայց թէ թըրէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, թըրիդ ալ վրան:

Ի վերուստ քանքար քեզի տուած է,
Հեղինակ անունդ աշխարհ փըռուած է,
Բայց թէ գըրչէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, գըրչիդ ալ վրան:

Հեռատես մըտքով դուն զարդարեցիր,
Հըզօր իշխանի սիրելի դարձար,
Բայց թէ մըտքէդ շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, մըտքիդ ալ վրան:

Բանուկ ու ճարտար դուն ունիս ձեռքեր,
Շատ կը յօրինես թանկագին բաներ,
Բայց թէ ձեռքէդ Շահ չունի Հայաստան,
Թըքել ենք քու ալ, ձեռքիդ ալ վրան:

Մեծ ուսում առիր, եղար գիտնական,
Գովքովդ լըցուած է մարդոց բերան,
Թէ ուսումէդ շահ չունի Հայաստան,
Թքել ենք քու ալ, ուսմանդ ալ վըրան:

Կու տամ քեզ պատիւ, կ՛ունենաս դու յարգ
Ու կը դնեմ քեզ ազնիւ մարդոց կարգ,
Երբ օրօրանէդ մինչ ի գերեզման,
Միակ ձըգտմունքըդ լինի Հայաստան:

ՄԵՏԱՔՍԷ: ԳՆԱԼՈՒՑ ԱՌԱՋ

Ինչպէ՞ս թէ գնաս,

Կարծում ես հե՞շտ է խաչ քաշել վրաս,
Երբ մտել եմ քո ամէն բջիջի,
Հոգու, ոգու մէջ
Ու գոյութիւնն եմ դարձել քո անձի:
Ես այրւում եմ քո շիկացած արեան,
Ամէն հիւլէի բաղադրութեան
Ցոլացումների
Ու անդրադարձման արձագանգներում,
Քո հիւսուածքներում,
Նեարդաթելերի գործուածքների մէջ
Ես նուրբ հենքերի կապ եմ սրտամերձ…
Ինչպէ՞ս թէ գնաս,
Ախ դու չգիտես, չգիտես, հոգիս,
Որ քո մէջ վաղուց, դու վաղուց չկաս,
Ու չես իմանում, որ յաճախ անլուրջ
Երբ բորբոքւում ես, բռնկւում մէկէն,
Այդ ես եմ ներսից միամտօրէն
Հոգիդ փրփրում,
Երբ վրդովուում ես, տագնապից դողում,
Ես եմ քո ներսից քո դէմ բողոքում,
Երբ գորովանք ես շաղ տալիս չորս դին,
Ես եմ քեզ ներսից շոյում մտերիմ,
Երբ ծիծաղում ես, հրճուանքից հարբում,
Ես եմ քո ներսից քեզ ծափահարում,
Իսկ երբ մզզում է ականջիդ ներսում
Վէրքի մի օղակ,
Այդ ես եմ հիւսում ցաւի եղանակ…
Ինչպէ՞ս թէ գնաս,
Դու այդ էութեամբ ու՞ր պիտի գնաս…
Երբ փորձի համար
Քո ներսում քեզնից երես եմ թեքում,
Դու տղամարդու կամքով քո տկար,
Կորչում ես իսկոյն ուրիշ գրկերում:
Երբ ետ եմ բերում
Շռայլանքներով փաղաքշանքիս,
Դու այդ կանանցից արդէն կշտացած
Զղջումների մէջ դառնում ես գերիս…
Ինչպէ՞ս թէ գնաս,
Դու չսերտեցի՞ր մեր կեանքում մի դաս,
Որ միայն մի տեղ,
Լոկ միայն մի տեղ ունես գնալու,
Այն էլ սուրբ հողիդ գիրկը իմացիր,
Եւ իմանալով, ինձ պէս դիմացիր,
Որ ես այն ափում թէկուզ եւ սառած,
Կը լինեմ կողքիդ,
Այնպէս որ հիմա գնալուց առաջ
Քեզ խաչակնքի՜ր…

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: Հանդիպում

Ա՛ն, ահա հո՜ն, Ան է նստա՜ծ քայլ մ՛անդին…
Ա՛ն, յոյսերուս համբուրելի՜ գերանդին…
Ա՛ն, անուշա՜կ, երազունա՜կ, ահաւոր,
Ա՛ն խենթեցնող ունայնութի՜ւնը աղուոր…:

Ա՛ն, ահա հո՛ն: Ու ձայնն իրեն, քայլ մ՛անդին
Կը գգուէ զիս ինչպէս առուն` մարմանդին
Քամած իրանը կը գգուէ տարփաւոր.
Ճլճլալով իր հեղուկ սէրն անցաւոր…:

Ա՛ն, ահա ա՛ն, որ գիշեր մ՛ինձ սրտագրաւ
Յայտնուեցաւ յանկարծ. երա՞զ, թէ իրա՞ւ…
Ա՛ն, ահա ա՛ն, եղեռնօրէն կանացի…:

Իրեն համար ցայգեր ամբողջ ողբացի,
Աստանդական փնտռեցի հե՜տքն իր բողբո՜ջ…
Ա՛ն է. ու ես քամուած կու լամ հոն դողդոջ…:

18 մարտ 1910

ՍԻԼՎԱ ԿԱՊՈՒՏԻԿԵԱՆ: ՍԻՐՈՅ ԵՐԳ

Թէ ես չեմ սիրում, չեմ սիրում քեզ:

Ինչո՞ւ է ձմեռն այսքան գարուն,
Ձմրան արեւը այսքան անհուն,
Եթէ ես չեմ սիրում, չեմ սիրում քեզ:

Եթէ դու չես սիրում, չես սիրում ինձ,
Հապա ինչո՞ւ են ձեր փողոցում
Այդքան սիրով ինձ ճամբայ բացում
Անցորդներ, տներ, մայթեր ու ձիւն,
Եթէ դուն չես սիրում, չես սիրում ինձ:

Ու եթէ չենք սիրում մենք իրարու,
Ինչո՞ւ են աստղերն այսքան անթիւ,
Այսքան գեղեցիկ գիշեր ու տիւ,
Աշխարհը այսքան հաշտ ու ազնիւ,
Եթէ չենք սիրում մենք իրարու:`

Մուշեղ ԻՇԽԱՆ։ Օրհնութիւն

Տարեդարձի սա սեղանիդ քով զուարթ,

Ուր երեք մոմ կեանքիդ գարունը երրեակ
Կ՛ընծայեն մեզ իբրեւ լուսէ պատարագ`
Այսօր կ՛օրհնեմ քեզ աղօթքով հնաւանդ:

Շուրջդ չկան վսեմ դէմքեր ալեւոր,
Ո՛չ ալ, աւա՜ղ, կ՛ըլլայ վրադ հովանի
Հայրենի տան մեր հին կաղնին վիթխարի,
Սակայն իմ մէջ` պապերուդ շո՛ւնչն է հզօր:

Եւ քեզ կ՛օրհնեմ բոլոր անոնց փոխարէն,
Որոնք կեանքէն աչքերնին բաց մեկնեցան,
Որոնց հոգին օրհնէքի տեղ հայրական`
Դարձաւ անէծք աշխարհի չար բախտին դէմ:

Օրերդ ըլլա՜ն ջուրի պէս ջինջ ու յորդուն,
Տանին կարկաչ, տանին ճաճանչ երկնային
Ծարաւահիւծ սրտերու մութ սափորին
Եւ ծաղիկներ սփռեն բոլո՜ր ափերուն:

Երբ հող բռնես` դառնայ ոսկի ափիդ մէջ
Եւ ոսկին պաղ` բուռ մը արեւ կենսատու,
Երբ դուն հպիս ատելութեան ժայռերուն`
Սիրոյ ակեր բխին մատնէդ քու անվերջ:

Քու ցաւերուդ, քու վէրքերուդ հրայրքէն
Թող ուրիշներ քամեն գինին խնդութեան
Եւ արցունքիդ շիթերն անգամ որ կ՛իյնան`
Գիշերն անյոյս թող աստղերով զարդարեն…

Երբ որ, տղա՛ս, իյնաս ճամբայ դուն մինակ`
Մեծ ամբոխներ շարժին խիզախ երթիդ հետ
Եւ ամէնուր քեզ սպասեն ակնդէտ,
Ինչպէս գարնան աւետաբեր ծիծեռնակ…

ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍԱՀԱԿԵԱՆ: Կեանքն Էլ Նման Է Այս Աւտոբուսին

Կեանքն էլ նման է, այս աւտոբուսին,
Ոմանք իջնում են, ոմանք բարձրանում,
Ոմանք նստած են անհոգ ու հանգիստ,
Ոմանք կանգնելու տեղ են որոնում:
Ոմանք դռներից կախուել են հազիւ,
Ոմանք գնում են միայն մէկ կանգառ,
Կեանքն էլ նման է այս աւտոբուսին:
Պէտք է վճարես գնալուդ համար:
Հողագնդի պէս օրօրւում կամաց,
Գնում է գալիս` նոր մարդկանցով լի,
Ու եթէ վթար պատահի յանկարծ,
Կանգնած ու նստած` էլ չի հարցնի…

Կեանքն էլ նման է այս աւտոբուսին,
Եկէք մտածենք ապրելու մասին:

ԱՒԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿԵԱՆ: Տարիներ Յետոյ Քեզ Տեսայ Նորից

Տարիներ յետոյ քեզ տեսայ նորից,
Սիրտս արտասուեց, բայց ժպտացի ես,
Նոյն աղջիկն էիր` չքնաղ բոլորից,
Հոգուս մտերիմ, հարազատ այնպէ՛ս:
Աչքերդ մեղմով հանգչեցին վրաս,
Ես հպարտ ու վես անցայ քո մօտով.
Շուրջս ծածանուեց լուսեղէն երազ.
Եւ ետ նայեցի անզուսպ կարօտով:
Սուտ է, նազելիս, չի զատել երբեք,
Երբեք չի զատել մեզ կեանքը դաժան.
Քո՛յր իմ, ամոքիր սիրտս վշտաբեկ,
Տե՛ս քոնն եմ ես միշտ, քո՛ն եմ յաւիտեան:

Նոր բանաստեղծութեան հատոր մը լոյս տեսած է (Գանատա)

Հրատարակուած 2011-ին, «Խոկացող Կռունկը» բանաստեղծական հատորին հեղինակներն են Գանատածին եղբայրներ՝ Կարօ եւ Րաֆֆի Սարգիսեանները: Գիրքը կը պարունակէ 37 բանաստեղծութիւններ, ինչպէս նաեւ 10 գունաւոր նկարներ հայրենիքէն եւ Թորոնթոհայ գաղութէն: Հարկ է նշել նաեւ որ գիրքը հովանաւորած է Հ.Յ.Դ. Գանատայի Երիտասարդական Միութեան Կեդրոնական Վարչութիւնը:

Ուրախ ենք յայտարարելու որ գիրքերուն հասոյթը ամբողջութեամբ պիտի յատկացուի Հ.Յ.Դ.Գ.Ե.Մ.-ի Կեդրոնական Վարչութեան հովանաւորած Վանաձորի Ամառնային Ճամբարին։ 2011-ին, Կեդրոնական Վարչութեան գեղեցիկ գաղափարը ունեցաւ ամէն ամառ հովանաւորելու եւ Գ.Ե.Մ.-ականներով վարելու երկու շաբաթուայ Ամառնային Ճամբար մը Հայաստանի Վանաձոր քաղաքին մէջ: Ճամբարը բոլորովին անվճար է քաղաքի փոքրերուն համար եւ Կեդրոնական Վարչութիւնը ծախսերը ամբողջապէս կը հոգայ:

Գիրքերը կը վաճառուին այստեղ՝ http://www.ayfcanada.org/the-reflecting-crane/

“The Reflecting Crane” (Khogatsogh Groonguh) is a collection of Armenian poems, written by brothers Garo and Raffi Sarkissian, two active members of the Toronto-Armenian community. The poems range from a wide variety of topics; from love and friendship, to patriotism and faith. The book is comprised of thirty-seven poems accompanied by eleven full-colour photographs from both Armenia and the Diaspora taken by AYF Canada member Rupen Janbazian.

Published in 2011, the Sarkissian brothers have kindly donated the proceeds from the continued sales of this book to AYF Canada, which goes towards funding our Youth Corps program in Armenia. More information on the program can be viewed here http://www.ayfcanada.org/yc/

The book can be ordered online for $25 including shipping to anywhere in Canada and the US by clicking the PayPal link below. If you would like to pay in person, please contact info@ayfcanada.org.

Purchase the book here: http://www.ayfcanada.org/the-reflecting-crane/

Լեւոն-Զաւէն Սիւրմէլեան: Ծառ Մըն Եմ Ես

Ծառ մըն եմ ես
Արեւուն տակ Հայաստանի`
Կանաչագեղ ու լայն բացուած
Ոտներս ամուր`
Օձերու պէս
Կը պլլուին մեր սուրբ հողին
Խաչքարերուն,
Ու թերեւս բաց հովերուն`
Ես Յիսուսին պէս կը կանգնիմ
Լերան վրայ:

Վարը, հեռուն,
Ահաւասիկ արտերն անհուն ցորեններուն,
Եւ հնձաններ,
Որոնք հսկայ թռչուններու պէս կը քալեն
Արտերուն մէջ ցորեններուն:
Ու կը տեսնեմ
Լակոտներ քա՛ջ եւ ոգեւոր,
Խանձած խոտին վրայ բուրեան,
Գիւղ կը քշեն`
Աճած, գիրցած
Արջառն անթիւ,
Ակնարկին տակ
Լուսապսակ
Լուսաւորչին:

Ծառ մըն եմ ես
Արեւուն տակ Հայաստանի`
Կանաչագեղ ու լայն բացուած
Ու թերեւս բաց հովերուն`
Ես Յիսուսին պէս կը կանգնիմ
Լերան վրայ:

ՆԻԿՈՂՈՍ ՍԱՐԱՖԵԱՆ: [Նոր երազներ կան...]

Նոր երազներ կան, սակայն ես երազել չեմ կրնար,
ես չեմ կրնար առաջուան պէս երազել, մինչ միշտ հին
լուսինն է, լուռ երկինքն է նման ներքին աշխարհին,
անցեալ, գալիք կ՛ընեն դառն, անբաղձալի` հոս իրար:

Գիշերներն` հոս կը յիշեմ թէ հին աշխարհը` հեռուն`
կը կործանէր: Կռիւ էր ճամբուս վրայ, սարսափ, սով:
Հինն էր փտած, նորն էր բիրտ` իր հաւատքով եւ յոյսով:
Հեղեղն էր մեծ` իր խլած եւ իր տուած զոհերուն:

Մեր դարն ոմանք կը տեսնեն մեծ, հանճարեղ, վերջնական,
եւ չէ, ճամբայ կայ դեռ մեծ եւ անհունն է անսպառ
հոգին անհուն, մարդկային ըլլալն է դեռ անհնար:
Եկող յոյսերը վսեմ` միշտ չարիքի պէս կու գան:

Եւ անձկութիւն, քայքայում, ցաւ է միշտ` մինչ կը շրջին
մոլորակներ մետաղէ եւ պողպատներ կը սուրան
անհունէն վեր, կը թռչին մեքենաներ մոգական,
անջրպետներ կը կտրեն ուղեւորներն առաջին:

«Միջերկրական»

Diana Der-Hovanessian: Secret of Life

Once during the war
on a bus going to Portsmouth
a navy yard worker
told me the secret of life.

The secret of life, he said,
can never be passed down
one generation to the other.

The secret of life, he said,
is hunger. It makes an open hand.

The secret of life is money.
But only the small coins.

The secret of life, he said,
is love. You become what you lose.

The secret of life, he said,
is water. The world will end
in flood.

The secret of life, he said,
is circumstance.

If you catch the right bus
at the right time
you will sit next
to the secret teller

who will whisper it
in your ear.

Ffrom Selected Poems of Diana Der-Hovanessian. © Sheep Meadow Press, 1994.

ԱՒԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿԵԱՆ: Կտակ

Սիրուն մանկիկ, ես գնում եմ, դու գալիս ես այս աշխարհ.

Ճշմարիտն ես փորձով գիտեմ, դու խօսքերս մի մոռանար:

Կեանքն է ամպի փախչող ստուեր, վայրկեանն է միշտ իրական,
Բախտի կռանը կամքն է թէեւ, բայց դիպուածն է տիրական:

Զգացմունքն է գերիշխանը, խելքը` նրա լոկ ծառան.
Բայց դու խելքդ վրադ պահիր, ինչպէս պողպատ կուռ վահան:

Մի հաւատար ստուերներին, յենուիր միայն դուն քեզ վրայ,
Ատելու չափ սիրիր մարդկանց, բայց լաւութիւն միշտ արա:

Եւ լայն օրում թէ ընկերներ, թէ բարեկամ ճանաչիր.
Իսկ նեղ օրում ընկերներին ոչ որոնիր, ոչ կանչիր:

Խաղերով լի այս աշխարհում խաղդ եթէ տանուլ տաս,
Զուարթ եղիր, ու այդպիսով բախտի վրայ կը խնդաս:

Անվախ ու վեհ ղեկդ վարէ անծանօթին դէմ- դէմի.
Անզղջալի առաջ գնա, ինչ որ լինի, թող լինի:

Լսի՛ր տղաս, ինձ կը թաղես անյայտ մի տեղ, աննշան,
Որ չիմանան, մարդիկ չգան` շիրմիս քարը գողանան:

Mariné Patrossian: ԳՈՌՈՒՄ ԵՆ ՄԻ ՁԱՅՆՈՎ ՈՆՑ ՈՐ ՔՈՆԸ ԼԻՆԻ

մարդիկ տարբեր են լինում

հիմար շատ հիմար

սիրուն շատ սիրուն

անհասկացող լրիվ անհասկացող

բայց բոլորն էլ մարդ են

քո նման

ու երբ ոտքդ դնում ես իրանց բաց վերքին

գոռում են մի ձայնով ոնց որ քոնը լինի

հետո զարմացած աչքերով նայում են վրադ

ասես թե մեկը խոստացած լիներ իրանց

որ չի լինելու ցավ

որ չի լինելու ցավ

GRITAN CON UNA VOZ COMO SI FUERA LA TUYA

Traducción: Alice Ter Ghevondian

los hombres son diferentes

tontos muy tontos

agradables muy agradables

incomprensibles muy incomprensibles

pero todos son seres humanos

como vos

y cuando ponés tu pie sobre sus heridas abiertas

gritan con una voz como si fuera la tuya

después te miran con los ojos asombrados

como si alguien les hubiera prometido

que no habrá dolor

que no habrá dolor.

Mariné Petrossian: SAM BECKETT COME HOME

ու հիմա գրում եմ էս մի քանի տողը

որ հասկանամ թե ինչու

էսքան միանգամից ու էսքան շատ

սիրեցի քաղաքը որ կոչել են նյու յորք

էնքան շատ սիրեցի որ հիմա ինչ էլ գրեմ

կլինի նամակ նույն հասցեով

դու երբեք չես կարող

հանդիպել բոլոր էն մարդկանց

որոնք կարող էին լինել քո ընկերը

բայց իրանք թողնում են նշաններ

որ դու հասկանաս որ մենակ չես

որ դու համոզվես քո ընկերները կան

չնայած դու իրանց երեւի արդեն չես հանդիպի

որովհետեւ մեծ  ա տարածությունը

եւ քիչ ա ժամանակը

սեմ բեքեթ

արի տուն

գրած էր շենքի վրա

թարթող լույսերով

ու քանի որ բեքեթը

էլ չի կարող գալ

ուրեմն էդ բառերը

իմ համար էին գրած

ես էլ կանգնել նայում էի

բայց ո՞ւր ա տունը

տուն չկա

կան անտուններ

ու կա նյու յորքը

սեմ բեքեթ

արի տուն

արի տուն

արի

հետո երբ որ տուն էկա

երեւան

ինտերնետով search արեցի

էդ բառերը

ու իմացա որ

էդ նախադասությունը

չինացի մի արտիստ էր սարքել

հա էլի

չայնաթաունում էր էդ շենքը

նյու յորքի չինաստանում

ես էլ առանց իմանալու

հայաստանից հասել

կանգնել էի էդ շենքի առաջ

որ պատահաբար

կարդամ վրան գրածը.

սեմ բեքեթ

արի տուն

արի տուն

արի

մարդը սարքում ա տուն

որ անձրեւ չգա վրան

որ քամին չքշի իրան տանի

որ շները չուտեն իրան գիշերով

բայց անձրեւը մեկ ա գալիս ա

քամին մեզ տանում ա էս ու էն կողմ

ու շները որ կերան սեմ բեքեթին

չնայած շան կերպարանք չունեին

բայց շուն էին մեկ ա

SAM BECKETT COME HOME

traducción: Alice Ter Ghevondian

y ahora escribo algunos renglones

para entender por qué

tan de inmediato y tanto

me gustó la ciudad que llaman nueva york

me gustó tanto que todo lo que escriba ahora

se convierte en una carta a la misma dirección

nunca podés

encontrar a toda esa gente

que podrían haber sido tus amigos

pero ellos dejan señas

para que comprendas que no estás solo

para que estés seguro que tenés amigos

aunque quizás ya no los encuentres

porque es grande el espacio

y poco el tiempo

sam beckett

vení a casa

estaba escrito sobre el edificio

con luces titilantes

y como beckett

ya no puede venir

entonces estas palabras

están escritas para mí

me paré y miré

pero dónde está la casa

no hay casa

hay sin hogares

y hay nueva york

sam beckett

vení a casa

vení a casa

vení

después cuando volví a casa

a erevan

busqué search [2] por internet

aquellas palabras

y me enteré que

aquella frase

la escribió un artista chino

y sí, por supuesto

ese edificio estaba en chinatown

en la china de nueva york

y yo sin saberlo

llegué de armenia

y me paré frente a ese edificio

para leer por casualidad

lo que estaba escrito en él

sam beckett

vení a casa

vení a casa

vení

el hombre construye la casa

para abrigarse de la lluvia

para que no lo arrastre el viento

para que no lo coman los perros por la noche

pero igual llueve

el viento nos arrastra de un lado para el otro

y los perros que se comieron a sam becket

aunque no tenían el aspecto de perros

eran igualmente perros

Պարոյր Սեւակ։ Միաչքանին

Մի աչքով եմ նայում կյանքին:

(Երկրորդ աչքըս ապակուց է):

Եվ մի հատիկ իմ այս աչքով 

Շատ եմ տեսնում,

Իսկ երկրորդով՝ ավելի՛ շատ,

Որովհետև

Առողջ աչքով ես տեսնում եմ,

Իսկ կույր աչքով... մի՜շտ երազում...

14.XI.1963 թ.

Երևան

(«Դիմակներ» շարքից)

Գրիգոր Զոհրապ: Ոչ ոք

Դաշնակ մըն է հոգիս լեցուն
Նուագներով շատոնց լռած`
Որ մատիդ ծայրը դիպչելուն
Կը սարսռա, կ՛երգէ յանկարծ:

Երգեր մոռցուկ, երգերս իմ հին,
Խոր քուներնին թողածի պէս,
Որ շփելով գոց աչւընին
Կանցնին կարգով ահա դէմէս:

Նախ երգերը օրօրոցիս
Որոնցմով մայրս զիս մեծցուց.
Ու խոլ երգերն իմ փողոցիս
Զոր տակաւին գիտեմ բերնուց:

Վերջը, սիրոյ երգերը որ
Կէս մը իրաւ, կէս մը կատակ,
Նետեցի չորս դին ամեն օր,
Ծաղկանց նըման ոտքերու տակ:

Վերջը, վերջը բոլոր զուարթ
Այդ երգերուն, - դադարը մեծ,
Լըռութիւնը, զոր մինչև ցարդ
Քենէ զատ ո՛չ ոք չէ վրդովեր:

1901

The inaugural international poetry festival on Youtube.com

A short film clip about the 2013 International Poetry festival in Yerevan, Armenia.

Armenian Literature featured in Literature Across Frontiers

Armenia  is the featured topic in the current issue of this European online review. The article may be read in English, French or German by clicking the link here.

Daniel Varoujan Award

New England Poetry Club

Daniel Varoujan Award

Deadline:

May 31, 2013

Entry Fee: 

$10

Website: 

http://www.nepoetryclub.org/contests.htm

E-mail address: 

contests@nepoetryclub.org

A prize of $1,000 is given annually for a poem in honor of Daniel Varoujan, an Armenian poet killed in the genocide in Turkey in 1915. Submit a poem with a $10 entry fee by May 31. Send an SASE, e-mail, or visit the website for complete guidelines.

New England Poetry Club, Daniel Varoujan Award, c/o Contest Coordinator, 654 Green Street, #2, Cambridge, MA 02139.

A quiet anniversary

On April 30, 2013, The Armenian Poetry Project turned 7. This one was a quiet celebration. 

With hundreds of daily visitors and over 1900 entries, we are by no means resting on our laurels. 

I believe APP helped me achieve several goals: bringing Armenian poetry to an international audience; access to the masses, including those who don't have Armenian books in their homes and public libraries; encouraging readers to discover new writers, while providing forgotten poems and their authors a new readership.

If you have noticed that the number of entries has slowed down recently, it is because we are coming up with new ideas and projects:

1 - Resources for groups who want to start their own DEAD ARMENIAN POETS SOCIETY. This was the core of what eventually became APP. I will be writing some guidelines on how to run evenings dedicated to readings of works by late Armenian authors.

2. As a way of archiving, I will be copying our audio files to SoundCloud. The new group has already been created and episodes will be uploaded in the future. This will help APP reach a larger audience as the blog format restricts us for posting them all in the same page, and iTunes cannot archive old episodes.
The APP group on SoundCloud will be here.

3. Resources for Armenian poetry workshops.

4. Support for cultural events and help in finding authors for reading series in the United States and Canada.

5. Support for the annual poetry competition, which for the last three years has been sponsored by the ASA.

6. Regular postings -- albeit not daily -- of poems, translations and announcements. 

I invite all readers to stay in touch, add comments and share your thoughts.



All best, and thank you for being a reader and supporter of the APP.

Lola Koundakjian
Curator and Director, The Armenian Poetry Project

Birth of Hovhannes Shiraz (April 27, 1915)

       Poet Hovhannes Shiraz, one of the most popular names in Armenia and the Diaspora during Soviet times, was born in Alexandropol (later Leninakan, now Gumri), in 1915. His birth name was Onik Karapetian. At the age of five, he lost his father, who was killed in the Turkish invasion of Armenia that followed the Armenian-Turkish war of 1920. He grew in poverty. He went to work at the textile factory of Leninakan in 1932. He published his first poems in the factory newspapers. Apparently, he first signed them with the pseudonym Hovhannes Shirak (Gumri is located in the plain of Shirak).
        One year later, he was hired as teacher in the village of Haji Nazar (now Kamo), in the district of Akhurian. He published his first book of poetry, “Spring Initiation,” in 1935, with the pseudonym Hovhannes Shiraz. According to his testimony, writer Atrpet (1860-1937) gave him the pseudonym of Shiraz (a city in Iran, well known for its flowers), saying: “The poems of this young man have the perfume of the fresh and dew-covered roses of Shiraz.” In the same year, Shiraz became a member of the Writers Union of Armenia.
        He attended the Faculty of Philology of the Yerevan State University between 1941 and 1947, where he studied Armenian language and literature. Afterwards, he lived from his pen. He also followed the courses of the Institute of Literature Maxim Gorky of Moscow from 1952-1954.
        Shiraz’s most important collection of poetry was “Lyre of Armenia” (three volumes, 1958, 1965, and 1974). He won the State Prize of Soviet Armenia in 1975 and the Hovhannes Tumanian prize in 1982.
       Although the press run of his books was over half a million copies and his poems were translated into 58 languages, Shiraz ran into many problems with censorship. His patriotic poetry, particularly his evocation of the historical injustice suffered by Armenians and the lost territories of Western Armenia and, at the time, Gharabagh, was forbidden several times. In 1974, when the well-known literary critic Suren Aghababian told Shiraz about receiving the Lenin Medal, the response was: “And what do they want from me in exchange? To buy my silence?”
        He was never allowed to travel outside the Soviet Union, but many of his unpublished poems were smuggled outside the country and published in the Diaspora press. For instance, the first draft of his poem “The Armenian Dante,” about the Armenian Genocide, was written in 1941. Only a few excerpts were published in Armenia during his lifetime and a few chapters in Beirut and Tehran. The entire poem was posthumously published in 1990. His poem “Ani,” about the medieval capital of Armenia, written in 1950, was also published in excerpts in the Diaspora, and the final edition only appeared in 2012.
       Shiraz first married poet Silva Kaputikian (1919-2006). They had a son, the future sculptor Ara Shiraz. Shiraz and his second wife, Shushan, had seven children, including poet Sipan Shiraz (1967-1997).
        Shiraz, who had become a living legend, passed away in Yerevan on March 14, 1984. He was buried in the pantheon of Komitas Park, where many famous Armenians are buried.

Frank J Cunningham: KHACHATURIAN’S LULLABY

In Memoriam of The Armenian Genocide, 1915-1923

Sleep, sleep away young child
Twist and turn in the dark -
Dream lightly on.
-
I relate our tale of woe, woe
in all it’s depth of saddening loss.
The madness so long endured
The waste of youth demanded
Mother’s grief handed down
Creeping of seasons past seasons.
Hush, Hush, Wake not……sleep, sleep.
-
Invaders came through the ages
Plundered, Ravaged, Destroyed.
On and on cross centuries
come screams of nothingness -
Blowing o’er our trampled lives.
-
Then the greatest trial of all –
Words fail me to describe the horror
So, so many lost in that long, long march -
Of brutal life or death.
-
We mouth the past in our native tongue
Let loose yearnings for those now gone
We, the flickering emblems of our race
Hold fast our culture, long,
in music, words and dance.
Pummeled, Squashed again yet again
Near to obliteration
Still, always, some sparks…a glow -
Where burns the hope.
-
Devastated, Broken,  Rebuilt,  Smashed
Countless times,  Empire after Empire
Must we …To what end -
Bent in servitude.
-
Beyond reason
I exist
Lost in red haze of blood and rage
Blinded by tears
This orgy of humanity
History I tread, ours and others
To thrive on knowing
We are not alone –
The scythe’s edge dulls.
-
Hark the deafening sighs, who’s listening.
Walk the villages of tears, who’s weeping.
I sing you words of ours
that caress our ways.
Now is my piece of happiness
recalling greater days -
As you grow in slumber.
-
This great treasure of lore,
though laced with strife
I pass on
To flood your tranquil mind.
Torrents of thoughts
on our people’s strength
That conquers all –
Now you slowly stir.
-
My songs echoing
Through your dreams
I try to rise, rise up.
To you I will
Many a bright dawning day –
This time is yours my child.
-

VIDEO of the Rehearsal held on June 27th, 2009 for World Premier Performance, on Nantucket, MA, June 28th, 2009

Armen Ghazaryan (Violinist), Frank J Cunningham (Poet) & Robert Behrman (Piano) performing Cunningham’s poem “Lullaby” written for Aram Khachaturian’s Ballet “Gayane”

Birth of Taniel Varoujan (April 20, 1884)

Taniel Chibukkiarian was born in the village of Perknik, in the vilayet of Sepastia. After attending the local school, in 1896 he went to Constantinople, where he attended one of the schools of the Mekhitarist Congregation of Venice. He then continued his education at the Moorat-Raphaelian school of Venice from 1902-1905. In 1905 he entered the University of Ghent, in Belgium, where he followed courses in literature, sociology, and economics. He adopted the surname Varoujan (from an Armenian word that means "male dove") when he started to publish his poems. In 1906 he published his first volume of poetry, Shivers, followed the next year by a booklet that contained a long poem, The Massacre. He graduated in 1909 and returned to the Ottoman Empire. The same year he published a new volume, Heart of the Race, which established him as a poet.
       Returning to Sepastia, he became a teacher between 1909 and 1912. In 1910 he married his student, Araksi Tashjian, vanquishing the opposition of her father. In 1912 they moved to Constantinople, where he became the principal of the St. Gregory the Illuminator School until his deportation in April 1915.
       He published a new and even more powerful collection of poetry, Pagan Songs, in 1912. In late 1913 he joined forces with four young writers, Kostan Zarian (1885-1969), Hagop Oshagan (1883-1948), Kegham Parseghian (1883-1915), and Aharon Dadourian (1888-1965), to create the group "Mehyan." They issued a manifesto that called for the renovation of Armenian literature and language, and founded a short-lived but important monthly journal, Mehyan, that published seven issues (January-July 1914). Due to aesthetic divergences, Varoujan left the group after the third issue (March 1914).
        The poet had three children: Veronica, Armen, and Haig. His wife was pregnant with their third child, when Varoujan was included in the Turkish black list and arrested on the night of April 23-24, 1915, by the police with hundreds of Armenian intellectuals and leaders. He was deported to Changr (Chankiri) together with many of his colleagues, where they lived in a sort of internal exile for the next two months. On August 26, 1915, along with his friend, the poet and physician Rupen Sevag (Chilingirian, 1885-1915), and three other Armenians, they were taken to Kalayjek. On the road, following a previous plan, a group of Turkish chetes (irregular soldiers) attacked the carriage that transported them. They were forced to take their clothes out, and then savagely assassinated. The same day, Varoujan's son, Haig, was born in Constantinople.
       The poet's papers had been confiscated at the time of his arrest. In 1921 his wife Araksi was able to recover, after paying a hefty bribe, his unfinished last book, The Song of the Bread, which was published the same year in Constantinople.
        After his death, Varoujan's works were published in no less than thirty editions over the past nine decades. Collections of his poetry have been also published in French and Italian. His daughter Veronica Safrasian (1910-2009) lived for many years in New York, while his younger son Haig (1915-2002) passed away in Fresno.

Armenia Hosts an International Poetry Festival

Yerevan hosted its first International Poetry Festival. Over 50 notable foreign poets from 30 countries attended the festival, and an anthology of 50 poets was published in Armenian and English.

The Union of Writers invited each poet to plant a tree to make the Poetry Square. The union also marked the 500th anniversary of book-printing in Armenia.

As reported by the Armenian Diocese in New York City:

This week at Holy Etchmiadzin, His Holiness Karekin II, the Supreme Patriarch and Catholicos of All Armenians, received the participants of the International Poetry Festival taking place in Armenia. His Holiness offered his pontifical blessings and best wishes to the visitors, and encouraged them to use their God-given talents to foster peace and love in the world.

The poetry festival, organized by Levon Ananyan, president of Armenia’s Writers Union, drew poets and writers from 30 countries for a week of readings and workshops. As part of the program, participants also planted acacia trees in a new poetry park in Yerevan.

The festival was organized in the spirit of last year’s celebration of Yerevan as the UNESCO World Book Capital.

New Spanish book of Armenian poetry

Un idioma también es un incendio (Alción editora - Activo Puente). 

We are happy to announce the publication of this book edited by our colleague Ana Arzoumanian. The book will be presented in Argentina on April 22, 2013.

I Left My Shoes In Istanbul (film trailer)

I Left My Shoes in Istanbul,” a documentary film by Beirut-based writer and director Nigol Bezjian, was screened at the Istanbul Independent Film Festival in February. The film chronicles the journey of a Lebanese-born Armenian poet through his first visit to the city, and the discovery of his cultural roots. It first premiered at the Golden Apricot Film Festival in Yerevan last summer, and finally made its way to the titular city of Istanbul. 

Read the entire article in the Armenian Weekly. 

Film by Nigol Bezjian (1955, Aleppo, Syria)



http://youtu.be/ZAG-3ksdjgw

20 poetas de Armenia (UBA)

El 22 de abril a las 19.30 horas en el Salón Azul de la Facultad de Derecho, UBA, 20 poetas de Armenia

La caída de la Unión Soviética, la Tercer República de Armenia, la guerra de Nagorno Karabagh.

La violencia, la melancolía, la rabia, la desintegración, el amor.

Por primera vez el Cáucaso Sur en Latinoamérica.

20 poetas de la Armenia de hoy traducidos al castellano.

Tatul Sonentz: Letter to Hovsep

 

When beheaded

on your native soil

on a bright April day

by those with dark souls

whose brood still do worship

gray wolves on moonlit nights

you were a much younger man

than my sons–your own grandsons

whose blood was spilled that day

long before they were born…

 

That – we’re told – is our yesterday

that never was or ever happened

to be banished from memory 

and to be interred in haste

with your severed head

in the name of today

as the pack of gray wolves

howls a lewd dirge of sublime

rapture and joy at the final burial

of all recall of their forebear’s crime…

 

      * * *

 

Allow me to call you Hovsep

since I am your elder now

and in my mind you are

and will forever be

the young father

of my mother

loving husband

of my grandmother…

Hovsep--my faceless

headless silent forebear          

forever spouse and parent

yet a mute and blind memory

    …of a lost grandfather.

 

------------Tatul Sonentz

2007

Cheri Babajian: Miles of Dirt and Sand

Forced across miles of dirt and sand

Singed not only the soles of their feet on the land,

But sent shock waves of pain deep into the souls

Of men, women and children, forced into roles

That none had chosen but at gun point coerced,

Pushed along in terror, parched in thirst,

Watched in horror as loved ones no longer stand

From murderers’ hands or the stark stinging sand.

Parents screamed as their children collapsed,

And cried out in desperation unable to grasp

That Hell had opened up right at their feet

In the faces of Turkish soldiers intent on defeat

Of the Armenian people…a true genocide.

While a generation of youth and intellectuals died

For no other reason than their ethnicity

Hatred so vile—no empathy!

Scientists, scholars, poets and more

Captured, tortured-- wiped out at the core.

The nightmare returns as I sleep in my bed

A comfortable place where I lay my head

In soft and warm bedding until the scene comes again

As I see my tribe bleeding …I see Turkish sin.

I feel myself walking across hot desert sands

Parched, weak and frail, it is hard to stand.

I am angry with every gasp of air that I breathe

And feel protective of all of my brethren I see.

As I choke on the dust from the dirt and debris

I wonder why no one has set my people free.

I see beautiful children slaughtered by grown men.

Innocent young ones unable to defend

Themselves, as their parents have already died

On the blood soaked trail of deceit and lies.

I gasp for air as my lungs search for more

And awaken confused and away from the horror.

Stand up and demand that the truth will be known!

All nations, all people must take hold and own

Their past, their present and their future too.

No immunity from truth, for me or for you.

Copyright Cheri Babajian 2013. This poem appears on APP with kind permission of the poet.