Սեպուհ Պաղտոյեան։Հայուն Երազը

Բոլոր ազգերու երազներն են շատ,
Ոմանք կեանք կ՛առնեն, ոմանք կը մնան,
Իսկ դեռ շատերը կը մնան կիսատ՝
Նոր երազներու ճամբայ կը բանան։

Անքուն հայ ազգի ծլած երազներն
Ալ կասկած չունին թէ գոյն կը հագնին,
Թէ կը տերեւնան իրենց մերկ ճիւղերն,
Թէ պտուղ կու տան որքան ալ յոգնին։

Ապրիլ ամիսը սխալ ընտրեցին
Հայ ժողովուրդի լոյսը մարելու,
Ի զուր փորձեցին, ելքեր փնտռեցին՝
Իրենց երազին կեանք շնորհելու։

Անոնք չիմացան թէ Ապրիլի պէս,
Հայ ազգը անվերջ ապրիլ կը տենչար.
Այդ Ապրիլով իսկ սկիզբ մը որպէս
Անվերջ կը ճզմենք երազները չար։

Ու ահա կ՛ապրինք, կ՛երազենք նորէն,
Թէեւ հայուն անքուն է ներկան.
Բայց թէ միանանք հայկականօրէն,
Կը հզօրանանք. «Հրայրք» է վկան։



Սեպուհ Պաղտոյեան, Հրայրք Շաբաթաթերթ, Վիէննա, Ապրիլ

David Norian: Device

There must be a million people out there
more than that.
So make it worthwhile.
Use it well.

I had that machine “device”
for the same reason as you.
Same as everybody.
But I’m not in that business anymore
no way.

Yes it’s all there and more, I’m repeating.
It’s just a little more.
It takes a little more than what I had.

And I’m repeating.

I had energy.
Everybody doin’ it with that energy.




David Norian is a writer based in the New York area. He graduated from the University of California, where he studied with Thom Gunn and Gary Soto, and later under Agha Shahid Ali. Of his poems, Gunn said "[Norian] deals with the succinct, the observation that stops early, perhaps even at times with the unsaid. His work is all his own invention.”

Quote for the month of April

Ու պօէտներ որ չեն պղծել
Իրենց շուրթերն անէծքով,
Պիտի գովեն քո նոր կեանքը
Նոր երգերով , նոր խօսքով։

Յ. Թումանեան

Nora Armani: Mege Chanel-ov, muyse avelov

(One clad in Chanel, the other holds a broom)

She sweeps the street of our Homeland
Whistles to keep stray dogs away.
She’s old, she’s rugged, she smiles a lot.
As though lacking worries herself,
With her warm smile took yours away.

How does she feed? Where does she live?
And you with your pearls, clad in Chanel
Did you even see her?
Did you look well?
© copyright: Nora Armani 2007

William Michaelian: Keeper of the Bones

The old man told me
he himself had died
a long, long time ago.

He pointed to a distant plain,
a tide of earth that once
bled mountains of their loam.

The harvest there is rich,
he said, it never ends,
the fingers, limbs, and skulls.

In the sun beside his hut,
an ancient cart trembled
beneath a village of bones,

A genocide of sightless eyes
that sang the wind
proud and low and long,

An insane congregation
borne by wooden wheels,
a cemetery without a home.

From out across the plain,
the old man touched
my fleshless, bleached-white arm.

From out across the plain,
I too became
a keeper of the bones.

October 8, 2005

From Songs and Letters, reprinted with the author’s permission.

Helene Pilibosian: HISTORY'S TWISTS

1
Spirit climbs
where rhymes chime bold.
The bells of diction.
The rills of sound.
The goddess Anahit grew
in pagan beauty bounds.
With a gold bracelet
and an Armenian coin,
I dreamed reams of time
and climbed the Roman fence
like the adventurous vine
to the ancient Antioch yard.
A rooster crowed on an ancient day
near a mountain that sang praise
in the minor key.
It was the Asian symphony
with soldiers rollicking
in their nights of Bacchus.

The walls of empire were strong
but as legions went along they cracked.
Bits of mosaic that had tiled the floors
of the baths became artifacts.
Armenians grew the grapes
as that throne rose,
rams locking horns in habitual battle.
Armenians were lost,
but hung onto some Roman whims
like designs of rams and peacocks
in their embroidery,
like the rooster on the mountain
and the handsome profiles
of Roman men and women.

2
Armenians commanded
kings and property.
There were dynasties,
one after another, that entered
into the total mentality.
Give me a primer or a tale,
that of Tigran ruling for unity of states,
that of Queen Satenig with silk and gold thread.
Royalty in the clothes is also in the head.
It was then dead after the cymbal clash
lost its willing dash.
Impotent candles roamed the palaces.
Manuscripts found their thrones.
Puffs of incense rose.
Give me a primer showing
soldier Vartan freeing the cross
from the Persian deity.
Then there was Byzantine fealty.
Celebrations breed celebrations.
Celebrations seed us.

3
The Euphrates was near with ideas,
its belly having been swollen
with domination for so long it burst.
Centuries were the sanctuary
from which even the Church
took its inspiration in songs of the mass
that oozed a sweet sadness.
The Turkish sword or empire.
The Soviet Union hammer.
Yet landscapes were still
on perpetual loan for art.
Presidents adjusted the manners
of kings and czars.
The soothing hand of banners
was on their brows.

My heritage was born
out of the ice of these rivers
as God washed time with fine soap
and made it leather boots
for stepping in mud
and climbing through snow.
The tryst of the old
rhymes with people who were cold.
The beat of the new
rhymes with what to do.

The immortal grapevine
bears the leaves that wrap our lives,
the taste of tradition
preparing grapes for wine,
the fame of Armenian cognac
and of recovery in time.

From the book History's Twists: The Armenians by Helene Pilibosian, copyright 2007, honorable mention from Writer's Digest Book Awards.







Helene Pilibosian was born in Boston, MA, and lives in Watertown, MA. She attended Harvard University from which she received a degree in the humanities. After working as an editor at The Armenian Mirror-Spectator, she now heads Ohan Press, a private bilingual micropress.
Her poems have appeared in such magazines as The Hampden-Sydney Poetry Review, Louisiana Literature, The Hollins Critic, North American Review, Seattle Review, Ellipsis and Weber: The Contemporary West and in many anthologies. She has published the books Carvings from an Heirloom: Oral History Poems, At Quarter Past Reality: New and Selected Poems and History’s Twists: The Armenians. Her early work has been cited in the Greenwood Encyclopedia of Multiethnic American Literature.

[HELENE PILIBOSIAN's latest book, History's Twists, won honorable mention in the Writer's Digest 16th Annual International Poetry Competition. - LK]

Mark Gavoor: Anniversary Message

In Honor of the Armenian Poetry Project
& it's Founder Lola Koundakjian

Armenians always hear the voices
Echoing from the past
The long gone past, the recent past
The voices of what once were
And live still in the hearts of readers
Of both west 'irs' or east 'oums'
Uz'old words only heard in church
Or even our new native tongues

We hear the echoes of the past
Reflected in the mirror you hold
Speaking the past into bits and bytes
Echoing across the internet globe
Podcast into the Armenian ears
Shushan in Tehran
In Boston, Melbourne, Paris
Garnig in Gumri
In Vienna, Sao Paolo too
We see the white cap of our mountain
Drink from the untainted springs
Laugh in villages that are... no more

Medrik Minnassian: SOME TIMES

Some times in life you want to give up.
Some times in life you want to run away
And escape the scene.

Some times you are tired of loving an unreachable love.

Some times you want to break free
But you are too weak to flee.

Some times you want to say something
But the words just don't come..

Some times you want to know all the answers
But you never ask the questions.

Some times you look back and regret
Some times just before the end you tend to begin.

And some times, some where you look back
And see there were some times
Where you could have stopped but didn’t.

Shmavon Azatyan: OLD VOICES

As the last fragments of the Second Republic
were torn down and weathered away,
we were searching for a new homeland.
We spoke of great gains,
but gained losses that became
mischievously central
to the life in the Third Republic.


The men of the 90s swept the past away
in a handful of years,
but its foundations lay deep
and immovable as a bunker,
which could never be destroyed
because of its strength that came from
excelling for our state, our school, our group…
The new rhetoric to be the best, first, greatest,
to get the best job, to make as much money
and to achieve as many lovers as possible
collided against the iron walls of
the Soviet Republic and crashed down.


Now the ghosts of the old era wander
across the country, and the voices of a lost,
thriving culture groan regrets for the old
state of affairs that vanished,
disgraced and rotten,
and was forcibly replaced by a fragile network
of colossal individuals
and their rambling ideologies.
Yet the old has been living in our memories,
like an ember that resists dying
by burning away in the power-saving mode.

Diana Der-Hovanessian: The Political Poem

The political poem
is not a geography lesson,
moan of protest, rant, nor
shout heard only once.
It is an echo, echoing forever
It began with man’s first breath
as he struggled to inhale and
exhale by himself.
The political poem is a fact
of life because man is
a political animal by breeding
by being given the power to think.
The beating heart is
the first poem. Poetry and
politics are the auricle and ventricle
chambers of the heart.
The poem starts and stops there
but must address the head
because it is not an end in itself..
It is more than a song of love.
praise of life, mourning of loss.
It calls for change. It insists
on restorations. It affirms dignity.
Although it comes in disguises
both beautiful or sweaty
it needs no invitation, nor
justification. It starts with
the recognition of injustice.
That is the irritation on which
layer after layer of light must be
coated until the political poem
is a vessel of light, catching light,
shedding light.

All this is to explain why the sun
is so hot in Turkey. It is reflected
back in so many grains of
irritant, the dust of so many unburied
Armenian poets, so many poems.
This dust, these grains which winds
blow, blow into the eyes of all the living.


This poem has previously appeared in RAFT.

Third Anniversary Celebration

Outside the Cornelia Street Cafe (Photo by Lola Koundakjian)

Nancy Agabian, the host of GARTAL (Photo by Lola Koundakjian)

Nishan Akgulian (photo by Doug Davidian)

Kevork Kalayjian (photo by Doug Davidian)

Nora Armani (photo by Doug Davidian)

Lola Koundakjian (photo by Doug Davidian)

Notes read at the third anniversary celebration of the Armenian Poetry Project
March 25, 2009, Cornelia Street Café, New York City.
__________________

Did you read the one about the Astoria Fishermen Poets ? How about teenagers competing for $30,000 in prizes at a poetry slam, or how the Internet 'is causing poetry boom' ? These NY Times and Daily Telegraph articles published in the past two months are a few examples of an exciting trend.

I began the Armenian Poetry Project in an effort to investigate a new technology called RSS feeds. This stands for Really Simple Syndication, a tool used to publish frequently updated works. If you've received daily updates from the New York Times on your Blackberry, you're familiar with this resource.

I began adding a few poems to the website, then audio feeds and statistics counters and immediately noticed that the web-based reading services were finding the APP site, indexing it and allowing visitors to find the entries via google.

As we approach the 3rd anniversary of the Project -- the 1st post appeared late April 2006 -- the site has attracted about 80,000 visitors from over 100 countries. In the past few months, the word has spread and the site receives an average of 200 visitors per day.

APP currently holds close to 1000 entries, mostly poems, some quotes, biographies, a few GARTAL and book announcements, and last but not least audio clips on iTunes. This and the RSS feeds are what differentiate the Armenian Poetry Project from other Armenian poetry sites, and there are some good ones out there.

Tonight I'd like to read a selection of Armenian poems by authors whom you have most likely never heard of. Part "Dead Armenian Poetry Society", part APP, these authors represent the different corners of the Armenian Diaspora. They write about their earthly pleasures, their losses and the expatriate life, family, visits to the homeland, and the Genocide.

I want to thank Nancy Agabian for inviting me once again to Cornelia Street Café to celebrate this anniversary with you. You've been a great audience. If you'd like to learn more about the Armenian Poetry Project, contact me at ArmenianPoetryProject[at]gmail.com. If you'd like to help, here are a few suggestions:

We need Armenian books to be written, published and read.
Authors, poets and readers need updated anthologies.
Like musicians and actors, we need a stage.
We need this great program, GARTAL; we need Armenian bookstores, Lory Bedikian's chronicle entitled "Poetry Matters", the Montreal based Horizon's monthly literary supplement, the Armenian Weekly's poetry pages.
We need Mkhitarist monks, Armenologists and their research.
We need professors to teach Armenian literature at high school and university level.
We need literary circles, Dead Armenian Poetry societies and arts funding.

We need, I need, a great audience such as the one this evening.

Thank you!


Lola Koundakjian
Curator and Producer

Sdepan Keshishian: Feast of Sweat

speak, now, on the fundamentals of civil policy
as the withered banzai gasps of plastic.

the retractable awning of reform,
as in a penal code abolishing the mouth with

which to read, worn, of wind and rain,
the sky-blue muslin crawling across

the shifting desert, retracing–as children
in aimless perpetuity. The beating sun,

bleaching, what remaining essence.

Boston, 2009.

David Norian: The Listening

I was in the day late
got into it late.
But at my time sitting
the opera came.
I on the john hearing opera
from next door
for the first time.

Perhaps in his chair lights off
maybe wearing a blue shirt.
But really, out the window
the paint on their house told me very little of them.
As did the minor way their house met the street.

Սագօ Արեան: ԽԱՌՆ ՔԵՐԹՈՒԱԾ

Հոգիս թեթեւ թռչուն է կապոյտ
Որ չունի վերացական իմաստ
Ոչ ալ կը սպասէ վերագրումներու
Կը մտնէ ամէն տեղ
Ամէն պատշգամբ ու ամէն դուռ...
Ուր մնաց մեր հին տան նեղ պատշգամբը,
Ինչ երազներ պահած եմ անոր նախշուած քարերուն ծայրերուն։

Հին դուռը եւ հին հոգին
Հոգին չի հիննար սակայն,
Կը տխրի մեծ լռութիւններուն դիմաց
Ու մեծ ալիքներուն դիմաց կը նայի վերացական աչքերով
Բայց չուրանար իր իսկութիւնը...
Նոյնիսկ թէ արագօրէն անցնի ամէն ինչ...
Կրնայ պատահիլ որ անցնին բառերը
Բուրգերը կրնան իյնալ ո՜վ գիտէ
Կրնան աշխարհները մղկտալ ցաւին առջեւ
Եւ մեծ պատերազմներուն.
Որ շարան— շարան դիակներ կը ‘ոխադրեն.
Մեր աչքերուն մէջ միայն մահ տեղաւորեցիք
Միայն ուժգին պայթումներ եւ ատելութիւն.
Բա՛ցէք բոլոր ճանապարհները,
Բոլոր անցքերը բա՛ցէք...
Մեր մարմինը ֆետայի—զսպանակ դարձուցիք
Ո՞ւր են պայթումները,
Հէյ դուք որ նոր աշխարհը կը ‘առաբանէք,
Նաւթ ու գինի կը հրամցնէք մեզի ...
Մինչ բանտի ճաղերը կը դառնան ստուար
Վէրքը կը խլրտայ,
Ամրան տաք աւազին վրայ
Արիւնը կեռայ,
Դուք նոր աշխարհի տէրէր,
Կը պատմէք տէրորի մասին
Կ՚ահաբերկէք,
Կը ‘շրէք բոլոր կամուրջներուն պարանները
Կ՚ուզէք խեղթել ձայնը մեր ...


.....



Երգը կը յուշէ սրինգին մասին,
Երգը կը խօսի յաւիտենութեան մասին,
Երգը կը ‘նտռէ ալիքներուն ‘ր’ուրը...
.....

Ես պիտ լուամ տխրութեանս
Ամեհի տարածութիւնները աղաջրով...
Ըլլար ձոր մը հեռուն...
Ու հոն թաղէի կասկածներս.
—Գիտես կ՚ըսէ ձայնը գիտես գանկերու ձորը
Ուրկէ պիտի բարձրանայիր.
Դուն եւ բանաստեղծ եղբայրդ
Դէպի գագաթը լուսաւոր Քեսրուանի
Հոն քարերն անգամ աղօթք կը հոտին...
Խնդիրդ մէկ է...
Աղօթելու եւ գրելու անկարելիութիւնները կը խոցեն քեզ...
Ու դուն ինկած ես գետին...
Մտած ես մանրուքներու— մանրուքներու նեղ ‘ողոցը։
Ուր նստելով ցեխին
Առաւելի ու նուազի զարմանալի պատմութիւններու
Ականջ կուտաս։
Կը հաշուես սխալներդ ճիշդերուդ դիմաց
Կը նայիս թէ քանի բայ ի զուր արձակած են քու մասիդ։
Ինչ կարեւոր, որ ամէն դարձէ ետք կամ վերադարձէ
Պիտի հաշուես ճմռթկուած բայերդ...
Այս տամուկ ու աղմկոտ թատրոնին մէջ,
Ուր մարդիկ ելած են ականջիդ ըսելու,
Որ ոչինչ, կեանքը նարտի խաղալու պէս բան է ...

Ամէն դարձ վերադարձ է,
Վերադարձ է աւազներուդ ու քարերուն ու կայմիդ
Թող ոչ ոք խօսի քու անունովդ,
Որովհետեւ լոյսի պատմութիւնները պիտի մնան
Ժամանակի պահարանին մէջ միայն...
Ու այդ պահարանը պիտի բացուի միայն մէկ անգամ։

.....

Ամէն դարձ վերադարձ է,
Վերադարձ է մակոյկիդ
Որ գիրի նաւակներով պիտի տանի քեզ ապահով ա’եր։
....
Երկու շուարած կիսադէմքեր
Կը հալածեն մարտնչող Ոգիս.
Կը նային, իրարու բաներ կ՚ըսեն, կը ‘ս’սան...
Կը հաւատամ որ պէտք է շարունակեմ գործս.
Կարիկ Պասամճեանի ոգին կը թեւածէ գլխաւերեւս։
Ու ինչ բախտաւոր,ոսկեծիր օղակ մը կը վառի հիմա։

Աչքերս կարօտ են բանաստեղծութեան կարօտին,
Գինին ու բառը կուզեն հաշտուիլ իմ համար,
Միեւնոյնն է գարունը կը պարզէ իր թեւերը.
Խառն են օրերը,
Խառն է ամէն ինչ,
Խառն եմ եւ ես.
Խառն է քերթուածս.
Սեղանս, կամքս, գրպանս
Օդս ու արեւս,
Եւ սպասումներս են խառն.
Խառն եմ ես,
Խառն եմ ու ջղային,
Կապոյտ են երակներս...
Անոնց մէջ մելան ցանեցի...


Խառն եմ ես։

Սագօ Արեան

Juan Yelanguezian: Madagh & Orphans of Armenia

These poems have appeared on the website Keghart.com -Ed.

Dr. Juan R. S. Yelanguezian K. P. is an Argentinian-Armenian composer, musicologist, author and plastic artist. In addition he has translated Dora Sakayan's Esmirna 1922: Entre Fuego, El Sable Y El Agua (El Diario Del Dr. Hatcherian), Montreal 2001. He is a third generation descendant of traditional families from Cilicia (Tarsos, Adana & Marash) and Thrace (Xanthi), His mother was born in Athens, and his father in Beirut. He has travelled extensively, educated in Argentina and Armenia. His works are much appreciated, and he has earned several awards both in his birthplace and elsewhere.

Keghart.com is pleased to present two of his poems (In Spanish and translated into English) from the Madagh cycle of his collection of poems Arian, Antología Poética, Buenos Aires, 1994.

Madagh
O Dar en sacrificio (Poema)

Inmóvil como una estatua clásica eterna su rostro de mármol,
de armoniosos rasgos, su cuerpo diminuto y sus finas manos.
En el epitafio del silencio de la vigilia, escucho su voz
que con su corazón son los únicos vestigios de su vida.
Un canto asoma a sus labios que han cantado tanto,
un cantejondo que llega de las vísceras, casi
Inexistentes
y el melisma de su voz atmosférica llena el espacio,
creando la arquitectura de su templo de sonido.

Mientras su pueblo muere luchando por la vida,
su inercia es la vida misma que lucha con su arte,
su única arma que jamás se venció,
aunque su sueño eterno penetra más y más
en las penumbras del Hades,
y la bruma esconda los delicados trazos
de su rostro único.

Y su pueblo sigue luchando
por obtener su libertad
como la libertad de su alma
en la Eternidad.

La libertad inmortal de su Patria
lo rebelan.

Y emite desde su lecho de cuerpo inerte
un susurrido gracias a mis oídos,
que acongoja mi espíritu que creyó ser valiente
y asoma la paz de su sueño que quiere ser eterno.

Como el sueño eterno de la vida de los hombres
que luchan por su dignidad,
aunque ardan en llamas o los consuma
el frío, el hambre y la sed.
Me acuesto junto a su cuerpo estático,
apoyo mi cabeza sobre su hombro
y le cuento mis sueños
que alguna vez fueron suyos,
le cuento del dolor que viví viendo caer a los jóvenes,
viejos jóvenes de ese anciano pueblo.
Le cuento de las montañas de su antiguo país,
le cuento de sus frutos, de sus aguas,
de los cielos alcanzados y apretados por el sol
de nuestras manos tan cercanas,
de los cuadros que hubiera pintado
y las canciones que le habría entregado;
musito las nanas con que él me acunaba
y le entrego mis ojos para que vea su país libre,
aún con la sangre que hoy derraman sus hermanos.

Y nos entregamos el amor que nos profesamos en silencio
como un sueño sutil perdido en el misterio de los misterios.
Me quedo dormido sobre su pecho consumido
y diviso su perfil de un solo trazo de cilicio antiguo,
guerrero tracio, atleta de Olimpia, rapsoda de Tarón.

Mi padre descansa su sueño preparando el Viaje
que dulcemente lo conducirá al Infinito de estrellas,
en un firmamento de candilejas y sonidos celestiales,
acompañándome siempre como a la distancia
de cada separación y cada retorno.

Mientras su patria sufre, pero se dignifica,
en un viaje paralelo mi padre alcanzará las estrellas
y su Patria será el nuevo Paraíso Terrenal.

Entona “Deseo ver a mi Kilikiá…”
y se acerca al terruño, a su cuna de puertas abiertas,
las puertas que para siempre se abrirán de su amada
Armenia.

Buenos Aires, 16 de mayo de 1993


Madagh
Or to give in sacrifice (Poem)

Still as an eternal classical statue his marble face,
of harmonious features, his diminute body and his slender hands
In the epitaph of the silence of the vigil, I hear his voice
that together with his heart are the only vestiges of his life.
A song rises to his lips that have sung so often,
a deep song that comes from viscera, almost
inexistent now
and the balm of his atmospheric voice fills the space,
building the architecture of its temple of sound.

Whilst his people have been dying fighting for their life,
his inertia is life itself battling with his art,
the only weapon of his that could never fail,
even though his eternal sleep may encroach more and more
upon the shadows of Hades,
and the mist hide the delicate features
of his unique face.

And his people continue to fight
to obtain their liberty
as does his soul for its liberty
in Eternity.

The immortal liberty of his Land
causes him to rebel.

And he emits from his inert body’s bed
a whispered thank you to my ears,
which wrenches my soul which I thought brave
and brings nearer the peace of his sleep which longs to be eternal.

Like the eternal sleep of the life of men
who battle for their dignity,
whether they burn in the heat of flames or are consumed
by cold, hunger and thirst.

I lie down next to his still body,
lean my head on his shoulder
and tell him my dreams
which once were his,
I tell him of the pain I went through watching the young people fall,
youths of old of that ancient people.
I tell him of the mountains of the country he came from,
tell him of its fruits, of its waters,
of the skies reached and embraced by the sun
of our hands now so near to each other,
of the pictures he would have painted
and the songs he would have given us;
I murmur the lullabies he used to rock me with
and I give him my eyes for him to see his country free,
even with the blood spilled today by brothers.

And we give each other the love that we have held for each other in silence
like a subtle dream lost in the mystery of mysteries.
I fall asleep on his consumed breast
and his profile in one trait of an ancient Cilician comes to me,
Tracian warrior, athlete from Olympia, rhapsody weaver of Taron.

My father rests his dream in preparation for the Voyage
that will gently bear him to the Infinity of the stars,
in a firmament of lamps and celestial sounds,
staying with me always as from the distance
of each separation and each return.

Whilst his land suffers, but becomes dignified,
in a parallel voyage my father will reach the stars
and his Homeland will be the new Earthly Paradise.

He hums “I yearn to see my Kilikia…”
and he nears his birthplace, his cradle of open doors,
the doors that will always open of his beloved
Armenia.

Buenos Aires, May 16th, 1993



Huérfanos de Armenia
Poema

I
Huérfanos de Adaná, huérfanos de los desiertos…
¿Acaso hoy ciudadanos que no conocen su nacionalidad?
¿u hombres que viven condenados al desarraigo?

Huérfanos de las montañas, música de los ancestros,
privilegio del mundo que arrastra las efímeras marcas.
¿Acaso un genocidio puede acabar con el alma
Armenia
En la crueldad de los hechos,
hechos transformados en leyenda por temor
al sufrimiento?

Huérfanos de tus vientos, tus piedras y tu cielo.
Nos ahogamos en la bruma azulínea de los recuerdos.

Huérfanos de tu diálogo nos despertamos al sol
y cantamos los himnos al nuevo día.
Misterio sutil no poseerte.
Vacío que nos arrastra en un espacio místico,
la ausencia de nuestros muertos.
En la oscuridad ya no oímos sus pasos,
ni sus voces nos llaman, ni sus ojos se encienden.
Nuestros huérfanos ancianos conservan en silencio
el horror de sus ruegos,
otros los llevaron en secreto hacia el confín de las
tinieblas.
Nosotros nos sumergimos en el encuentro sensible de
vernos mutilados
desgarro paradojal, sacrificio de miles,
ancestral vino de nuestro madagh incierto.
Lento sacrificio de un pueblo huérfano de su mutilado
suelo,
mutilado espíritu, mutilado eco.

Huérfanos de Sis, de Mush, de Van,
huérfanos de Sasún, de Kars, de Erzerum.
Oigan las voces, griten vuestro ruego
como el peregrino se acerca al encuentro.

(Me adhiero a la penumbra del silencio de la vieja casa
que mi abuelo leventara con sus propias manos,
manos mutiladas, huérfanos de Tarso.
Me agobia el musitar cansado del silencio.
Silencio que murmura gritos de otro tiempo,
y acaso me despliego hacia la algidez y lo abrazo
porque pudo crear con su semilla un mundo nuevo
detrás del infierno).

II
Huérfanos de los misterios de nuestros padres
de ver crecer lejanamente el hogar patrio.
Huérfanos de incertidumbres y vital encuentro.
(Amor; ni hecho, ni palabra).
Huérfanos de amor, cotidaneidad de desarraigo
terrenal,
¿acaso ha sido un sacrificio natural
el que llevó a nuestro pueblo a prodigar un futuro vital
entregando sus vidas en el exilio?

Huérfanos de Marras, ¿acaso la brisa tañe aún las
cuerdas
de tu violín, y tus melodías no se ahogan en el
letánico misterio?
(Tendrán que atarme y ensordecerme, al mástil más
alto
de mi vida, para no oír y acercarme al sortilegio de
tus cantos).

Huérfanos de Der el Zor, me persiguen esas voces
como encuentros compartidos del dolor
y se acercan como cuentos
de una historia que no deseamos vivir.
Y se acercan como filos de sables destrozando cuerpos,
sólo sonidos de sables como un juego arrítmico de
masacre,
que perfila murmullos metálicos en la inmensidad
atmosférica
del sórdidamente bello paisaje.

¡Huérfanos! no detonaron los estruendos
sino la muerte ahogada en el silencio,
como se pudre un órgano en un cuerpo
y en apariencia se sigue viviendo.

Huérfanos de destierros,
familias desintegradas perdidas en el infortunio,
niños que no conocieron el destino de sus hermanos,
mujeres que no se entregaron y se casaron con la
muerte,
ojos de Masís que no saben que son armenios.

Huérfanos.
Misterio insondable de la vida
que exige un sacrificio tal para que un pueblo viva.

(El campesino al que se le atravesó los Evangelios
que llevaba junto al corazón
y cayó en el surco que él mismo cavó.
La daga reluciente que filoso
asesinó a la madre del amigo.
La casa en llamas, las huídas nocturnas,
el incendio del puerto de Esmirna
y solamente la nada del silencio
sobre los crepusculares cuerpos
y sólo el silencio).

Huérfanos aún despertamos y oramos
en nuestra íntima oración,
entonamos himnos agradeciendo la luz del alba
y nos desayunamos con el trabajo y el credo.
Entrelazamos nuestras sangres
para que nazca el esperado hijo
y le entregamos nuestro púdico afecto,
nuestros mitos, nuestros ruegos.
Y no sólo nuestras letras,
también nuestras nanas acunando viejos sueños.

Nuestra alegría es antigua como nuestros versos.
Nuestro dolor es antiguo como nuestros cantos.
Invocamos el fulgor de nuestro espacio abierto.

Huérfanos, Sí, de nuestro suelo
¿Acaso músicos misteriosos del exilio?
¿Acaso portadores de nuestro espíritu de cereal
que germina en el universo?
¿Acaso una espiga de esperanzas no nos sostiene
sabiendo que las aves llegan si anunciarse?

Del ciclo V “Madagh”, del libro “Arian, Atología Poética” de Juan R. S. Yelanguezian.
Publicado en Buenos Aires en 1994. I.S.B.N.: Nº 950-43-5577-3
Buenos Aires, 9 de marzo de 1985



Orphans of Armenia
Epical Rhapsody

I
Orphans of Adaná, orphans of the deserts…
Today mayhap citizens that know not their nationality?
or men that live condemned to rootlessness?

Orphans of the mountains, music of ancestors,
privilege of a world that trails ephemeral signs.
Mayhap a genocide can obliterate the Armenian soul
in the cruelty of the facts
facts turned legend for fear of suffering?

Orphans of your winds, your stones and your sky.
We drown in the bluelined haze of memories.

Orphaned of your dialogue we wake to the sun
and sing the hymns to the new day.

Subtle mystery not to own you.
Void that drags us in a mystic space,
the absence of our dead.
In the darkness we no longer hear their steps,
neither do their voices call us, nor their eyes light up.
Our orphaned elders keep silent
the horror of their pleas,
others carried them in secret to the ends of
the darkness
We submerge ourselves in the sensitive encounter of
seeing ourselves mutilated
paradoxic ripping, sacrifice of thousands,
ancestral wine of our uncertain madagh.
Slow sacrifice of a people orphaned from their mutilated
soil,
mutilated spirit, mutilated echo.

Orphans from Sis, Mush, Van,
orphans from Sasún, Kars, Erzerum.
Hear the voices, shout your plea
as the pilgrim nears the meeting.



(I adhere to the gloom of the silence of the old house
that my grandfather built with his own hands,
mutilated hands, orphaned at Tarso.
I am oppressed by the murmur of screams from another time
mayhap I will lean toward the climax and embrace it
because it managed to create with its seed a new world
behind the hell).


II
Orphaned from the mysteries of our parents
from watching the faraway growth of the ancestral home.
Orphans of uncertainties and vital encounter.
(Love; neither made, nor spoken).
Orphans of love, daily earthly
rootlessness,
has it perhaps been a natural sacrifice
that has led our people to lavish a living future
by donating their lives in exile?

Orphans of Marash, does the breeze still play
the strings
of your violin, and do not your melodies drown
in a litany of mystery?
(I would have to be tied and made deaf, to the
tallest mast
of my life, for me not to hear and draw near to the sortilege
of your songs).

Orphans of Der el Zor, those voices pursue me
as shared encounters of pain
and draw near as tales
of a history we had no wish to live.
And they draw near like the sharp edge of sables slashing
bodies,
just the swish of sables like an arrhythmic game of
massacre,
that shape metallic murmurs in the atmospheric immensity
of the sordidly beautiful landscape.


Orphans! the blasts have not detonated
but death smothered in the silence,
as an organ of the body rots
and in appearance one continues to live.

Orphaned by banishments,
disintegrated families lost in misfortune,
children that never knew the destiny of their siblings,
women who never gave themselves up and married
death,
eyes from Masís that are not aware they are Armenian.

Orphans.
Unfathomable mystery of a life
that demands such a sacrifice in order that a people live.

(The peasant whose heart was pierced through the Gospels
he clutched to his breast
and who fell into the furrow he dug himself.
The glinting dagger that sharp
murdered the mother of a friend.
The home in flames, the nightly fleeing,
the port of Smyrna set afire
and only the void of the silence
over the twilight bodies
sole silence).

Orphans we still wake up and pray
in our intimate prayer,
we intone hymns thanking for the light of dawn
and we breakfast on work and creed.
We interlace our blood
so that the longed for son will be born
and we give him our subdued affection,
our myths, our prayers.
And not only our letters,
also our lullabies rocking old dreams.

Our joy is as ancient as our verses.
Our pain is as ancient as our songs.
We invoke the brightness of our open spaces.

Orphans, yes, from our soil
Mayhap mysterious musicians of exile?
Mayhap carriers of our spirit of cereal
that germinates in the universe?
Does not a sheaf of hope sustain us
in the knowledge that the birds
arrive without announcing themselves?

Buenos Aires, 1985

Alan Whitehorn: One

One historic year.
One cataclysmic event.
One unforgettable bleak memory.
One ominous political concept.
One people almost annihilated.
One blood-stained colour.

One orphan child,
and then another,
and another...

Somehow, a nation survives.
One extended family grows.
One searing memory penetrates to the bone.
One horrific deed now a people’s defining identity.
One people unable and unwilling to forget.
One terrible deed,
and endless nightmares it did beget.
We do not forget that one historic year.
One catastrophic event that defines who I am,
and who I always will be,
Now and forever.




This poem appears courtesy of Alan Whitehorn. It has appeared in "The Armenian Genocide" [with Lorne Shirinian] and "Ancestral Voices".

Դերենիկ Չարխչյան: Թե մարտում ընկնեմ

Կնոջս՝ Սիրուշին

Թե մարտում ընկնեմ, տխուր մի՛ մնա,
Անսեր մի՛ մնա, սիրի դու մեկին․
Թող ջահել սիրտդ սիրով արբենա,
Ափսոս է վարդը թոշնի գարունին։

Ես հող կդառնամ դաշտում սիզավետ,
Կդառնամ ծաղիկ, անուշ կբուրեմ,
Դու եկ ինձ այցի նոր սիրածիդ հետ,
Քաղիր ինձ, որ քո ձեռքդ համբուրեմ։

Համբույրով վերջին կարոտս առնեմ,
Իսկ դու իմ անուշ բույրով արբենաս,
Ու քո ձեռքի մեջ թող ես թառամեմ,
Ա՛խ, կուզեմ դու միշտ անթառամ մնաս։


Դերենիկ Չարխչյան
(1916 - 1943)

Bedros Afeyan: Textures at an Excavation

In the museum of life still labeled framed
I stand with a rusty spout leaking

In the garden of life snakes coil around trees I covet
Cradle conceive and deceive for mere profit

On an island of sound I dangle from trees
To swing with dreams chiseled in brass laced tempi
Mounting melancholy meager eager fissile remedy

On an ocean wave deafening to break
I find my confessor and spray my story
The agony of a board cracked in two
My dry suit betrays its name thrice
Before the rooster chimes the church bells
Ringing the Sun’s monotheistic mourners adieu

Saturday evening in the park with Modeste
I begrudge a troubadour cooling his feet in a fountain
Collecting abandoned good-luck penny draped resolutions
To guzzle down with beers screaming neon lights blinking
NY obscenities in coarse visual Morse code
The gasping last breaths of redolent ducks
Hanging in rows from hooks basted in Salmonella amandine
Humming motors idling, honking, suffocating undeserted heat.


Bedros Afeyan
4-19-2009
Davies Symphony Hall

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՁԻՒՆ ՄԱՏՆԵՐԴ

Ձիւն մատներդ
 որ ինծի պիտի յանձնէիր
 գրամեքենայի մը
 սառ ստեղներուն յանձնեցիր

Ածուխ աչքերդ
 որ ինծի պիտի նայէին
 գրամեքենայի մը
 սեւ ստեղներուն նայեցան

Հոգիիս մէջ
 թել մը փրթաւ - հայելի մը փշրուեցաւ
 մահուան պէս ահռելի
 առանձնութեան մը հետ գլուխ գլխի մնացի


1969                       

Majid Naficy: Little Armenia

in memory of Vazgin Mansourian (*)

The king hung you like a crucifix
From the neck of my city, Isfahan:
With your cathedral and cobblestones
With your taverns and goldsmiths
And your blushing daughters.

The city remained apart from you
Lying beyond Zaiandeh River.
Only poets of midnight
Knocked at the door of your taverns
And hikers of early morning
Disturbed your trickling spring.
For hundreds of years
We grew apart
Until the canals of Zaiandeh River
Brought our hearts together
And the blood of Vazgin
Flowed into my heart.



Oh, little Armenia!
The tyrants wanted you as a crucifix
But you rose again
Like the crucified Christ.

January 29, 1986

*My Armenian friend, Vazgin Mansourian was executed in July 1983 in Evin prison, Tehran. He is survived by his son, Narbeh. In this poem, "Little Armenia" refers to "Jolfa", the Armenian neighborhood in Isfahan. Shah Abbas I (1571-1629) forced Armenians to migrate from their homeland to his capital, Isfahan, Iran.

I read this poem as one of four poets who participated in a night of music and poetry in conjuction with the exhibition "Man's Inhumanity to Man" on Wed. April 15, 2009, at the Brand liberary, Glendale. -- Majid Naficy

Majid Naficy was born in Iran in 1952. His first collection of poems in Persian, In the Tiger’s Skin, was published in 1969. One year later his book of literary criticism, Poetry as a Structure, appeared. In 1971 he wrote a children’s book, The Secret of Words, which won a national award in Iran.

In the seventies, Majid was politically active against the Shah’s regime. After the 1979 Revolution, the new theocratic regime began to suppress the opposition, and more than ten relatives, including his first wife Ezzat Tabaian and brother Sa’id were executed. He fled Iran in 1983 and spent a year and a half in Turkey and France. Majid then settled in Los Angeles where he lives with his son, Azad. He has since published eight collections of poems, After the Silence, Sorrow of the Border, Poems of Venice, Muddy Shoes (Beyond Baroque Books, 1999), Twelve Poems in Love: A Narrative, I Write to Bring You Back, Father & Son (Red Hen Press, 2003) and Galloping Gazelles as well as four books of essays In Search of Joy: A Critique of Death-Oriented, Male-Dominated Culture in Iran, Poetry & Politics and Twenty-Four Other Essays, The Best of Nima and I Am Iran Alone and Thirty-Five other Essays. He holds his doctorate in Near Eastern Languages and Cultures from the University of California at Los Angeles. His doctoral dissertation, Modernism and Ideology in Persian Literature: A Return to Nature in the Poetry of Nima Yushij was published by University Press of America, Inc. in 1997. Majid Naficy is a co-editor of Daftarhaya Kanoon a Persian periodical published by Iranian Writers' Association in Exile.

Vazgen Mansourian, Tehran, 1973

Վարդերես Գարակէօզեան։ Ժամանակը փոխուել է

Click here for the audio clip read by Lola Koundakjian


Ժամանակը փոխուել է
- դէպի լաւը՝ թէ՞ վատը
հարցն այդ այստեղ գործ չունի -
ասում էին մեծերը մեր
նայելով մեզ

Ժամանակը ժամացո՞յց է
գարնանամուտ-ձմեռնամուտ
առաջ տանես՝ ետ բերես
չի՛ փոխւում ժամանակը
փոխւում եմք մենք՝ շրջապատը

Ժամանակը զուր անցաւ
տագնապահար գուժում ենք
ամէն վայրկեան
չէ՞ որ անլուր-աննկատ
զարգանում ենք յարատեւ
հուսանանում սկզբանէ դէպի մահ
բոլորում ենք մի շրջան
Ժամանակը չի անցնում
չունի սկիզբ՝ վերջաբան
անցնում ենք մենք՝
Ժամու լինի թէ տարաժամ

Կրակն ընկանք
Ժամանակի ձեռքն անհաշտ։

Յունիս 26, 2000 թ.

Վարդերես Գարակէօզեան, Արարման հետ, Երեւան 2005

Kevork Kalayjian: Native Tongue

March to death an ancient civilization
native language silenced. Look at lost cultures!
Manuscripts where our shame is sheltered, sealed
within the walls of fear of being different!


Organized persecution, segregation
religious intolerance, and color
differentiation,
government organized race annihilation,
the definite death on the unending desert sand.
Now we are tired to overcome this new threat.


This new partition, based on the ability to spend
cash on Berger King, Pizza and movies, or
charging our future on such classy items as,
Four Seasons, Disney's, health spas, or searching
connections with jazz, rap, or Yo Yo Ma.


My native language is not even used for cursing,
let alone for the expression of love, admiration,
hate, or praying to the one who knows it all!


My native tongue still speaks to my soul
but I cannot translate it anymore!




Kevork K. Kalayjian, Jr.


This poem appears in Love Lure: A Collection of Love Poems and Other Writings, published in New York, 2010 - Ed.

Café Night Poetry in LA

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԴԱՐՁԵԱԼ

Եւ որովհետեւ ես
 մերկ ծառերու ետին հեռացայ
 եթէ մեր սիրոյ երկնակամարը մթագնող
 սեւամորթ ամպ մը նոյնիսկ ժայթքի
 յիշէ զիս դարձեալ
 ու մեղր աչքերէդ
 լոկ շիթ մը թախիծ թող մաղուի

Եւ որովհետեւ ես
 ճաղատ բլուրներու ետին անհետացայ
 եթէ մեր սիրոյ ովկէանը ալեկոծող
 ալեհեր ալիք մը նոյնիսկ ցցուի
 յիշէ զիս դարձեալ
 ու ծով աչքերէդ
 լոկ փարոս մը յոյս թող թափի

Եւ որովհետեւ ես
 ոսկի արտերու ետեւ հեռացայ
 եթէ մեր սիրոյ պարտէզը լուսաւորող
 աւետաբեր ծիլ մը նոյնիսկ ծաղկի
 յիշէ զիս դարձեալ
 ու արեւ աչքերէդ
 լոկ կաթիլ մը ապագայ թող կաթի

Եւ որովհետեւ ես
 մութ քաղաքներու ետին անհետացայ
 նոյնիսկ յենակէտը մեր սիրոյ երկրագունտին
 օր մը դիպուածաւ եթէ շարժի
 դարձեալ յիշէ զիս դարձեալ
 ու քարայր աչքերէդ
 լոկ ջրվէժ մը առանձնութիւն թող հոսի

11. 1. 1971

Nora Armani: Belonging

Since I belong nowhere
I'd like to come and do my
Not-belonging here.
Will you help me fit in... to my clothes?
Or are you busy trying yours on for size?

Nora Armani, The New Londoners, June 2008

Սոնիա Թաշչյան։ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Ես սպասում եմ քո իսկ սենյակում.

Սպասումը գրկում է մարմինս
Անհամբերության դողով:

Ու թէև առանձին եմ այնտեղ,
Բայց մենակ չեմ,ոչ էլ օտար.
Պատճատը միայն այն չէ,
Որ այստեղ ամեն ինչ հիշեցնում է քեզ,
Այլ այն,որ ես բազմիցս հյուրընկալվել եմ այստեղ,
Քո երևակայության գրկում...

Քո երազը ավելի իրական է,
Քան բարդույթներով ծանրաբեռնված քո ներկայությունը...:
2007

Arpine Konyalian Grenier reading in Chicago, IL

because this therefore that, who what where when why how regardless, mired in or sorting out or faced with the cruel and unusual we travel through daily ordinary impermanence, quarkly and celebratory, as per Le Roman de la Rose, for example

Commemorative Poetry Reading


Arpine Konyalian Grenier


April 26, 2009, 7:00 PM

Myopic Books
1564 N. Milwaukee Ave, Chicago

Heather Fuller (Washington Review):
varied registers sources and textures of language… provocative and engaging… sublime

Kevin Killian (Krupskaya):
long list of strengths… always coming up with what Eliot might have called one’s objective correlative... she takes us out of our provincial concentration on American life to encompass broader social and geopolitical issues, tying them cleverly to the personal – relationships histories feeling.

Celia L. Alvarez (Jacket Magazine):
a mosaic of narrative best referred to as political eco-feminism … passionate rather than simply driven by sociopolitical concerns … with a decidedly urban and postmodern sensibility… engages with language on its most primal, semiotic level … brings together the languages of science, gender, and politics to question the ways in which we relate to one another … meaning is accumulated rather than created.

Վարդերես Գարակէօզեան։ Պճնեմ տողերս մեղր ու շաքարով

Դառը դեղահատը կուլ տուէք սիրով


Click here for the audio clip read by Lola Koundakjian

Սովորեցինք ամէն ինչը
այբուբենն ու քերականը 
                     որ չմնանք անգրագէտ
վարժեցրին գումարումը
                    հանումի հետ
լինենք ուշիմ՝ խելօք-ճարպիկ
                    հաշուագէտ

Մշակեցինք համբերատար
ինչպէս ձեւել - ինչպէս կարել
այսպէս յղկել - այսպէս գամել
ցրցամ տալ ու կօշիկ քաշել
կառուցել կամ կամուրջ կապել
առու հանել - հերկել՝ հնձել
դարձանք աշկերտ՝ հմուտ վարպետ
           այս եւ այնի մասնագէտ

Քարոզեցին - քանոզում են տասնաբանն էլ
մատիկ-մատիկ՝ տասնապատիկ
դառնալ հլու՝ արդարամիտ
գթասէր ու բարեացամիտ…

Արդ բոլորը սերտել-մարսել
ջրի նման անգիր արել
դարձել մէն մի գայլ ու աղուէս
գրաճանաչ-հաշուենկատ
վարպետորդի շահատակող
           արհեստավարժ՝ շահագէտ։

Վարդերես Գարակէօզեան, Արարման հետ, Երեւան 2005

Medrik Minnassian: I KILLED MY FRIEND

I killed a friend,
And the whole world smiled at me.
I killed a friend
And denied my emotions.

I killed a friend
And all the feelings I had.

No one wept,
Neither did I.
No one felt the grief,
But me.

What was so great in their smiles?
A summit conquered on time,
Or an arrow hit the center of the foe.
Was that what they longed to see?
Was it a conspiracy?

It took a long time to tie this rope
And the twinkling of an eye to tear it.
Into the ashes of life has everything vanished?
Into the memories this story stands full of credit.

I stand alone on this tomb.
I stand undone on this stone.

I feel betrayed by my own trust.
I feel stabbed by my own dagger.

I killed a friend.
No one wept,
Neither did I.
No one felt the loss,
But me.


Eighteen year old Medrik Minnassian is a student at the Armenian College in Kolkata. APP thanks his teacher Gulnaar Gilhooly.

Medrik Minnassian: PATH OF LIFE

Did you ever try to walk along a road called life?
Did you ever try to look back and see what you did to all those whom you met?

And now on this road, on this wild road
People come and go
Are given birth and are called dead.

People live and people live
People live to love
And people love to live
People live to fight
And people fight to live

People live to rule and are cruel
People lay low and are so poor.

Genocide is the end of human reason
Shadows of the night are a cover for the light.

And when you turn out to be the only one
It’s terrible to be alone
No one seems to be around.

The wide road seems to be quiet
In the night and under the morning light
Even sun rays are a surprise
Those days are gone, when love used to last for long

No one says ‘I love you’
No one cares what others do
No one cares for the poor or the worse
No one does what is told
Orders are sold by those who toss

Everyone seems to be blind
Because no one looks back
To see what we have done

Failure is not the end
Success will never come

Greed is the only cause,
The good and the bad.

Պետրոս Աֆէյեան: Բանիւ Անիւ Վերածին

Խունկ մը, վանկ մը, ինչ խակ ելակ
Քարաշէն ժպիտ մը մոխրերես, տուն մը
Ծիրանի կուտի պէս, անոյշ անցեալով
Լալկան կուրծքերու շփմամբ
Կայուն, զգայուն, տաճար հայութեան

Եթէ երազես անգիտակցաբար,
Անհամբեր օրերէդ, վերքածաւալ
Եթէ ներշնչես պայքար, պարգեւ,
Պտղածին պաշտամունք կայսրութեան

Թափառիս, սպառես, թերանաս
Շուրթերդ խածուած, լուծուած, դաւաճան
Իսկ դուն՝ հոգւոյս թեթեւ դարման
Սրտիս յանկարծ մէկ հարուած
Մէկ հրացան հեթանոսական


Պետրոս Աֆէյեան

Մարտ 15, 2009
Օլտ Ֆըրսդ Չըրչ
Սան Ֆրանսիսքօ, Քալիֆորնիա

Esther Heboyan: CONVERSATION WITH MY MOTHER, LA PARISIENNE

this country
says 
           my mother
                                speaks
stripping sunless skin off
egglike tomato
a promoter tag-mouthed that is
had price-tagged
out of nowhere
olivetomato
– I can’t figure out

this tongue
says
               my mother
                                   speaks
stepping outside the doctor’s 
daily dusted office
where pain (always)
surges from somewhere
unrecognizable
as far as mind body history
and what else are concerned
 – I can’t figure out

this subway
says
                 my mother
                                     speaks
steering down its
corridors escalators 
at last platforms
in her caterpillar feet 
like little stitches
to make ends meet
and everywhere
cobaltblue summer print
– I can’t figure out

whereupon she sat down
to figure out
year after year

the cost 
of living the
price of saving
the genetics of 
suffering the significance
of dreaming

year after year
remembering 
remembering

March 2009

Սոնիա Թաշչյան։ՄԱՏՆԵՐԴ

Մատներիդ հպումից
 Բջիջներս վառվում,հրդեհվում
  Դառնում են հնոց բոցավառ:

Մատներիդ շոյանքի ներքո
 Բջիջներս հալվում,անէանում
  Դառնում են ամպեր երազային:

Մատներիդ ծայրերից
 Արյունդ հոսում է երակներիս մեջ
  Ծնելով արարչություն:

      2009

William Michaelian: Desire

Inside the flower, down the stem,
into the roots — a dark hum:
that’s where we learn about desire,
that’s where the sun can’t hear
what we’re whispering.

But I have other ways of finding out —

And the wind blows, and it leaves us
with nothing but hard, dry clods,

pale lips, coffin wood . . .
and no flowers to lay upon them.

I wrote about it in a letter once;
it came back unopened,
like a pack of unclaimed seed.

I tore off the end;
the sun was laughing . . .

I cursed until it rained.


September 2, 2008

From Songs and Letters, reprinted here with the author’s permission.

Վարդերես Գարակէօզեան։ Միջազգայինով տեղ չհասանք

Համաշխարհացման հասանք անձայն


Click here for the audio clip read by Lola Koundakjian

Շատ ենք խօսում իրաւունքից
կանանց-մարդու-երեխայի
մեղադրեալի- բանտարկեալի-միասեռի
ծառայողի-յաճախորդի-սպառողի
տանտիրոջ-գործատիրոջ
վարձակալի ու բանուորի՝ եւայլնի…

Աշխատուժի՞ մասին՝ խնդրեմ
պատասխանը յստակ է ու միանուագ
- շաքարապատ շագանակ -
որքան աժան-որակաւոր՝
ձեռնտու է
համաշխարհային կերպաս հագած
ազատ-անկախ նոր շուկայում՝
խիստ մրցունակ։



Վարդերես Գարակէօզեան, Արարման հետ, Երեւան 2005

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԽԱՂԱՂԱԿԱՆ

Կար ու չկար -  
 Խաղաղական Ովկէանոսին մէջ
  իրարմէ մղոններ
   մղոններ հեռու
    երկու կղզիներ կային

Օր մը հողերը շարժեցան
 ալիքները կատղեցան
  երկրաշարժ պատահեցաւ

Եւ ամեհի ծովուն մէջ
 իրարմէ մղոններ հեռու
  երկու կղզիները միացան

Կար ու չկար
 արարածներու ովկէանոսին մէջ
  իրարմէ մղոններ 
   մղոններ հեռու
    երկու սիրտեր կային

Օր մը երակները բռնկեցան
 բոցերը տարածուեցան
  հրդեհ ծագեցաւ

Եւ ճարճատուն կրակին մէջ
 իրարմէ մղոններ հեռու
  երկու սիրտերը միացան

16. 8. 1969

Nora Armani: Home

Home is where the hearth is
Home is where the heart is
Home is where the earth is
Home is where the art is
Home is where the ear is
Home is where all these
exist in harmony.
But can someone
please tell me where…
My home is?

© Nora Armani, 2007

Սոնիա Թաշչյան։ ՋՐԻ ԿԱԹԻԼՆԵՐ

Ես կհագնեմ կապույտ երանգ և կդառնամ ովկիանի ալիքներ,
Ընդունելու քեզ գրկիս և հոգուս մեջ:

Ալիքների տարուբերման հետ կշոյեմ ու կսիրեմ մարմինդ`
Ջրի հևքից խենթացած:

Եւ երբ դուրս գաս ջրերից,
Ես կլինեմ կայլակներ մարմնիդ վրա համեցող,

Որպեսզի շոգիանամ արևի տակ,
Ներծծվելով բջիջներիդ մեջ սիրակեզ:

2009

Aaron Poochigian, a brief bio

AARON POOCHIGIAN was born in 1973. He attended Moorhead State University from 1991 to 1996 where he studied under the poets Dave Mason, Alan Sullivan, and Tim Murphy. He entered graduate school for Classics in 1997 at the University of Minnesota. After traveling and doing research in Greece on fellowship from 2003—4, he earned his Phd in Classics in 2006. He was a visiting professor of Classics at the University of Utah in 2007—8 and is currently D.L. Jordon Fellow at Roanoke College in Salem, Virginia.
He has recently completed translations, with introduction and notes, of Sappho’s poems and fragments for Penguin Classics (due out Spring of 2009). The British poet Carol Anne Duffy has agreed to write the preface. His translations of Aeschylus, Aratus and Apollonius of Rhodes will appear in the Norton Anthology of Greek Literature in Translation (due out Spring of 09), and Johns Hopkins University Press will put out his edition of Aratus' astronomical poem, The Phaenomena, with his introduction and notes, in the Spring of 2010. His poems and translations have appeared in numerous journals, including Chronogram, Classical Journal, The Dark Horse, Poetry Magazine, Raintown Review, Smartish Pace and Unsplendid.

Aaron Poochigian: The Vigil

Because he was as hard to handle
As truth, which we equate with light,
Go somewhere dark and hold a candle
For Alan Sullivan tonight.

This poem has appeared in Poetry, March 2009. It is reprinted here by kind permission of the author.

Quote for the month of March

Ով մարդկային արդարութիւն,
Թող ես թքեմ քո ճակատին:




Սիամանթօ

Nora Armani: YAN

Abovian,
Nalbantian,
Hanrapetutyan,
Tumanyan,
They all end in Yan.

Said one woman who was there
for the first time.

She had no notion what they meant,
But added,
At least they are names…
Not numbers like 46th, 50th, 8th, 4th and fist.

© copyright: Nora Armani 2007

Կարիկ Պասմաճեան։ Հսկում

Click here for the audio clip Հսկում read by Lola Koundakjian.

Ինչ լաւ է, որ դու քնել ես արդէն
եւ մի խաղաղ ժպիտ միացնում է շուրթերդ.
անպայման բարի երազ ես տեսնում,
անապատի ծիծեռնակներին
հաց ու ջուր ես տալիս
եւ յանկարծ թռչում ես երամի հետ։

Երանի ձեզ

1972

Կարիկ Պասմաճեան, Անաւարտ Խաղ, 1980

Սոնիա Թաշչյան։ ԱՄԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

Երբ ուզում եմ պատկերացնել քեզ,Անի,
Փակում եմ կոպերս,
Եւ ահա,
Ամայի և չոր տարածությունները
Հագնում են գույնզգույն բնություն,
Կառուցվում`փարթամ տներ,
Լայն փողոցներ և ժխոր,
Խայտաբղետ մարդիկ,
Ցոփ և անհոգ կիրակի...

* * *
Կուզեի,որ լինեիր ինձ հետ
Հեռո~ւ,հեռավոր այս փոքրիկ հողում,
Ուր արևելքի միջակությունները
Չգիտես ինչու,
Պղծեր են հինավուրց քաղաքը:

Դու մերժեցիր ինձ,
Եւ քաղաքն ամբողջ
Այժմ անհրապույր է թվում.

Մինչդեռ այն քաղաքում,
Ամայությունը այնքա~ն հարիր էր հոգուս,
Որ ես նույնիսկ ... սիրեցի այն:
2008

Nora Armani: CALIFORNIA 2009

The waitress is under age
Says she can’t serve me
wine herself.
I ask if she has sex
She smiles, through a blush
and says yes!

Impaired judgments
That destroyed nations
Or sometimes built them
Could be blamed equally on sex
Not as often on wine!

A world gone awry about
Not serving wine till you’re 21!
But killing, at any age, seems fine.
© copyright: Nora Armani 2009

Անահիտ Սարգիսեան: Ոտքերդ վերմակին համեմատ

Անահիտ ճան
խնդրում եմ ուղարկիր
մի լուսանկար
եւ քո մասին
մի քանի տող...
պահանջողը
Վիոլէ՛թն է...

եթէ մէկ
կամ երկու տարի առաջ ըլլար
այս խնդրանքը
պիտի սարսափէի՜
փախչէի՜
ծակիս մէջ
պահուըտէի՜...

իմ մասիս
ես ի՞նչ ըսեմ
պիտի ըսէի...
կարեւորը
մարդուս գործն է
որ կը գլորի
ու կը պատմէ
ինչ որ պէտք է
երեւի...

սակայն այսօր
այս խնդրանքին դիմաց
ո՛չ կը սարսափիմ
ոչ կը փախչիմ
ոչ ալ կը պահուըտիմ...

եթէ
ո՛չ կը սարսափիմ
ոչ կը փախչիմ
ոչ ալ կը պահուըտիմ
ուրեմն ստիպուած եմ
սա քանի մը տողը
քով քովի փակցնել
եւ լուսանկար մըն ալ
ճարել ու ղրկել...

սիրտ չունի՜մ...

ի՞նչ ըսեմ...
հո՛ն ծնած եմ
հո՛դ գացած եմ
յետոյ հոն հոդ
գացած եկած եմ


վերջը
չեմ գիտեր ինչպէս
հո՛ս հասած եմ
եւ բախտով
գրող մրողներու մէջ ինկած եմ...

բայց ինչո՞ւ այսօր
ո՛չ կը սարսափիմ
ոչ կը փախչիմ
ոչ ալ կը պահուըտիմ...
արդեօք ե՞ս ալ
վերջ ի վերջոյ
գրող մրող դարձեր եմ
եւ լուր չունիմ...

մտահոգուի՞մ...

տողերը լաւ
թուքով մուքով
կը փակցնեմ
սակայն
սա լուսանկարը
ինչպէ՞ս պիտի ընեմ...
ինչո՞ւ կþուզեն
անպայման
սա երեսս տեսնել...

ճերմակերես
սեւերես
եւ թերեւս
աներես...

եկէք
ծուռ նստինք
շիտակ խօսինք
իրարմէ չնեղուինք
երկու բառով ես ըսեմ
դուք հասկցէք
եւ սա խնդիրը
մենք վերջացնենք
ես ալ երթամ
ընելիքներս շարունակեմ...

ես
պարզապէս
սփիւռքին
որբ աղջիկն եմ...



Մէկ չէ,
երկու չէ,
երեք ալ չէ,
մատներու վրայ համրել
կարծես անկարելի է,
պարզապէս անվերջանալի՛ է
այն բազում
ծանօթ անծանօթ
թանթիկ մանթիկ
կոչեցեալներուն թիւը...

Երկա՜ր է պոչը...
Գլուխը ո՞ւր է
պոչին ծայրը ո՞ւր
յայտնի չէ՜...

Հաշիւէն դուրս ինկած
ծանօթ անծանօթ
թանթիկներէն մին
դիմացդ կը յայտնուի
յանկարծակի,
որեւէ պահուն
որեւէ տեղ՝
աստիճաններուն վրան
վերը վարը,
տունը թաղը
կամ շուկան
կամ ալ շուկային ճամբան...

Լայնածաւա՜լ կայսրութիւն
ճիշդ դիմացդ կը յայտնուի
յանկարծակի
եւ տեսադաշտդ կը փակուի...

Սպառազէն կայսրութեան դիմաց
անզէն կը կանգնիս քարացած
թուքդ կը կլլես
քանզի գլխուդ գալիքը
շատ լա՜ւ գիտես...
Ո՛չ առաջինն է,
ո՛չ ալ վերջինը...



Քա սա աղջիկը
նորէ՛ն հասակ նետեր է.
-ձայնը կու գայ դիմացի ճակատէն-
որո՞ւն քաշեր է քա՜,
Աստուա՛ծ պահէ, մաշալլա՜...

Ի՜նչ կþըսես.
-պատասխանը կը յամենայ այս ճակատէն-
մեծ հայրը
պատի պէս մարդ էր,
մեծ մայրն ալ
փառաւոր կին էր...

Այս թարտերախաղին մէջ
դուն որ հասակ նետող աղջիկն ես,
ընելիք մնելիք
ըսելիք մսելիք
չունիս բացարձակապէս...
Պարզապէս
բերանդ կը գոցես
լուռ մտիկ կþընես
եւ ոչ մէկ բան կը մտածես,
այլ անայլայլ ժպիտը երեսիդ
թատերախաղին
շարունակութեա՛ն կը սպասես...

Աղջի՜կ
-ձայնը կը հզօրանայ դիմացի ճակատէն-
եթէ այսպէս շարունակե՜ս,
օրէ օր հասակ նետե՜ս,
քեզի յարմար փեսայ
ուրկէ՞ պիտի ճարես...

Ընդամէնը
վրայ վրայի
կամ տասներկու
կամ ալ տասներեք տարեկան ես.
փեսայ ճարելու մասին
ի՜նչ մտածես...
Դուն ո՜ւր
ամուսնանալիք աղջիկը ո՜ւր,
վերջին մտահոգութիւնդ է.
սակայն կարեւորը հիմա
ճակատագրականը դիմագրաւելն է.
բանը բուրդ է,
վասնզի
վերջին նախադասութենէն ետք
շուտով կը հասնի
սարսափելի՛ն...

Քա ձեռքերուս մէջ մեծցաաաա՜ր...
Այս մէկը կարծեմ
այդ վերջին նախադասութիւնն է...

Ուստի
թեւերը լա՜յն կը բացուին
լայնածաւալ կայսրութեան՝
ծանօթ անծանօթ
թանթիկ մանթիկ
այս կոչեցեալին
եւ ահաւասիկ
աչքերդ փակած ես
ու նահատակուելու
կամայ ակամայ
կազմ պատրաստ ես...
Կը գրկուի՜ս,
ապա մսակոյտերու մէջ
կը մխրճուի՜ս,
եւ հետզհետէ
խորխորատներու մէջ
կը խորասուզուի՜ս...

Ազատում չկա՜յ,
այս թանթիկը չըլլար
մի՛ւսը պիտի ըլլար...
Օգնութի՜ւն... Կը խեղդուի՜մ...
Կատակ չէ՜, կը խաչուի՜մ...
Փրկութի՜ւն... Աստուա՜ծ իմ...

Կը գրկուիս, կը սեղմուիս,
բրդուճ բրդուճ կը փրցուիս,
իսկ փակագծին մէջ
բացականչութիւններ կցկտուր...
Կը կարմրիս, կը խեղդուիս,
շունչի պակաս ունիս,
մինչ փակագծին մէջ
հեղեղանման ձայնաւոր պաչպչուք...

Այսպէ՛ս է.
այս աշխարհին օրէնքներուն
քիթդ գոցելով
պէտք է ենթարկուիս
ու համակերպիս...

Մէկ չէ,
երկու չէ,
երեք ալ չէ,
մատներու վրայ համրել
կարծես անկարելի է,
ըսինք պարզապէս անվերջանալի՛ է,
այս անթի՜ւ
ծանօթ անծանօթ
թանթիկ մանթիկ
կոչեցեալները,
որոնք կþըսեն թէ
իրենց ձեռքերուն մէջ
մեծցած ես,
նոյնիսկ եթէ
ընդհանրապէս
բացարձակապէս
զիրենք տեսած չես...

Իսկ դուն
թանթիկ մանթիկներուն
այս աշխարհին մէջ ,
խիզախաբար կը մեծնա՜ս...
Չէ՞ որ մեծ հայրդ
պատի պէս մարդ էր,
մեծ մայրդ ալ
փառաւոր կին էր...
Երեւի անպայման
երկուքէն մէկուն քաշե՜ր ես...
Յարմար փեսայ
ունենա՜ս չունենա՜ս
հոգդ չէ՜,
միայն թէ հիմա խնդիրը
սա ոտքդ
վերմակէն դո՛ւրս մնացեր է...

Աղջի՜կս
ոտքերդ վերմակին համեմատ երկարէ՜...
վերմակին համեմատ երկարէ՜...
ոտքե՜րդ, ոտքե՜րդ՜...
վերմակին համեմա՜տ...
երկարէ՜...

Ականջիդ մէջ
հեռուներէ՜ն
այսօր կորսուած այն աշխարհէն
միշտ կþարձագանգէ՜...
կþարձագանգէ՜...

Վերմակդ միշտ հետդ քաշկռտած
երէկուան այդ հեռուներէ՜ն
այսօր կորսուած
թանթիկ մանթիկներու այն աշխարհէն
նոր աշխարհնե՜ր հասած,
հիմա հինցած մաշած վերմակին տակ
կը կծկուիս, կը չարչարուիս շարունակ...

Վերմակիդ պլլուած չարչարուէ՜...
Ի՜նչ որ ալ ընես
ոտքդ միշտ դո՛ւրսն է...
Աւելի՛ կը կծկուիս,
կը ծալուիս, կը կոտրտիս,
որ վերմակիդ տակ սեղմուիս,
իսկ առաւօտները
հազա՛ր կտոր եղած
ուզես չուզես
այս նոր աշխարհին մէջ
պէտք է ոտքի կանգնիս...

Այս նոր աշխարհին մէջ
երեսիդ նայողը ո՞վ է...
Պարզապէս
դո՛ւն
հայելիին մէջ
ինծի՛ կը նայիս
ու պատի պէս մեծ հայրդ
կամ փառաւոր մեծ մայրդ
կը տեսնես...

Խիզախաբար մեծցե՜ր ես... մեծցե՜ր ես...
մեծցե՜ր ես...

Դուն մեծցե՜ր
վերմակդ քո՛ւրջ դարձեր,
իսկ ոտքդ
վերմակէն դո՛ւրս մնացեր...

Վերջապէս
ինձմէ այլեւս զզուած,
դուն ինծի կը նայիս
ու վճռակա՛ն կը խօսիս...
Ա՜յ աղջիկ
դուն քեզի նոր վերմակ մը գնէ,
հանգի՜ստ փառաւոր
շնթռկէ՛ պառկէ...
Վիճակդ վիճա՞կ է,
ապրածդ կեա՞նք է...
Ասիկա նո՛ր աշխարհ է,
գնա՛
դուն քեզի համար
նո՛ր վերմակ մը գնէ...
Ըլլա՜յ Ամերիկեան
թեթեւ ու լա՜յն,
կամ ֆրանսական
հազար գոյնով ծաղիկներ վրան ,
կամ չինական
շա՜տ աժան...
Հանգի՜ստ ծածկուէ,
ոտքերդ ուզածիդ չափ երկարէ
եւ մշի՜կ մշիկ երազէ՜...

Կþընդվզի՜մ...
Կռնակս կը դարձնեմ ես քեզի
ու կը փշրուիմ...

Ես
այս նոր աշխարհին մէջ
քեզի հետ առանձին
հինցած մաշած վերմակիս տակ
կը կծկուիմ,
քանզի իմ երազներս
միայն ու միմիայն
այս հինցած մաշած
ու քաշկռտուած
վերմակին տակն են որ կը հիւսուին...

Իմ երազնե՜րս
որոնք կը պատկանին
այսօր կորսուած ա՛յն աշխարհին
ուր կը մեծնայի ես
կամ դուն
ժամանակի՜ն
ծանօթ անծանօթ
բազում թանթիկներու
ձեռքերուն մէջ,
իրե՛նց կորսուած աշխարհին
երազներուն մէջ...


(Ինքնագիր 2, 2007)

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: Ա + Բ = Գ

Ես : Դուն = յուսահատութիւն
Ես - Դուն = առանձնութիւն
Ես + Դուն = երջանկութիւն
Ես X Դուն = անմահութիւն


10.1.1963


I. You = hopelessness
I - You = loneliness
I + You = happiness
I x You = immortality

Diana Der-Hovanessian: NO ONE TATTOOED MY SKIN

or pulled off my face.
No one ripped my belly.
I was not taken to Istanbul
for either harem
or experimental hospital.
No one nailed me on
a cross saying, “Now let
your Jesus save you.”
No one made me servant
or slave.

No one had me crawl
like a dog or grovel
for a piece of bread.

My soul did not wither
or fold its wings choosing
to drown in the Euphrates
rather than bear another day.

But, oh, my sisters,
now that ninety years
have passed and no one
has spoken for you
I spit out words you
swallowed unsaid.



reprinted with permission from Selected Poems, Diana Der-Hovanessian
Sheep Meadow Press, Riverdale-on-Hudson, N.Y.

Diana Der-Hovanessian, New England born poet, was Fulbright professor of American poetry in 1995, and 1999 at Yerevan State University. She was visiting poet in the Mass. schools for 18 years and has led poetry and translating seminars at universities world wide. Author of 22books of poetry and translations, her work has appeared in literary periodicals including Poetry, American Scholar, Nation, Partisan, New York Times, Harpers, etc.

Կարիկ Պասմաճեան։ Ես հիւր չեմ իմ տան մէջ

Click here for the audio clip I am not a guest in my home read by Lola Koundakjian.

Եւ տուն չեմ վերադառնում
անառակ որդու նման
որովհետեւ
տուն երբեք չեմ ունեցել։

Մի ստիպէք առաջանամ խաւարում խարխափելով,
մեծանամ խաւարով.
ես հիւր չեմ իմ տանը։

Աստանդական որդիդ եմ ես.
գուցէ քո մասին աւելին պիտի ասեմ
քան հինգերորդ դարի պատմիչներդ։

Կարիկ Պասմաճեան, Անաւարտ Խաղ, 1980

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԴԺՈԽՔԻ ՍԵՄԻՆ ՈՐՓԷՈՍ

Դարեր են անհետացեր
Դեռ Որփէոսի քնարը արիւնաբորբ առանձնութիւն մը կը հիւսէ
Սիրատենչ լարերէն արցունք կը ժայթքի ծիլ ծիլ

Դեռ Որփէոսի քնարը արիւնավառ մելամաղձութիւն մը կ՚երգէ
Եւրիդիկէն է անհետացեր
Սիրատենչ լարերէն թախիծ կը տեղայ փաթիլ փաթիլ

Որփէոս է անհետացեր
Դեռ Որփէոսի քնարը արիւնաթաթախ մենութիւն մը կը կերտէ
Սիրատենչ լարերէն կարօտ կը հոսի կաթիլ կաթիլ


12. 4. 1968

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ԽՈՆԱՐՀՈՒՄ

Սիրել բայ - անցեալ անկատար - եզակի Ա. դէմք
Սիրել բայ - անցեալ անկատար - եզակի Բ. դէմք

Սիրել բայ - սահմանական ներկայ - եզակի Ա. դէմք
Սիրել բայ - ժխտական ձեւ - սահմանական ներկայ - եզակի Բ. դէմք

Սիրել բայ - բացարձակ ապառնի - եզակի Ա. դէմք
Սիրել բայ - ժխտական ձեւ - բացարձակ ապառնի - եզակի Բ. դէմք


10. 1. 1963

Արշակ Չոպանեան: [Յըստակ ըլլայ թող․․․]

Յըստակ ըլլայ թող երազդ, եւ թող տարտամը կապոյտ
Չըխաղցընէ միտքդ, ինչպէս աշնան տերեւ մ՚հողմապտոյտ։

Ապրէ՛ անկախ եւ ուժով, քու հոգիիդ համեմատ.
Եղիր կեանքի անտառին մէջ կանանչ ծառ մ՚հաստարմատ։

Մի՛ ձըգեր սի՛րտդ ջուրին երթալ ծըփալ դիպուածով.
Դէպի նպատա՛կդ գընա, ինչպէս գետը դէպի ծով։


QUE TON REVE SOIT NET!

Que ton rêve soit net et que la perplexité soit bleue,
Qu’il n’agite pas ton esprit, comme les feuilles d’automne voltigent à terre.
Vis libre et fort, selon ton âme
Sois dans la forêt de la vie, un arbre vert aux fortes racines.

Ne laisse pas ton cœur aller à l’eau pour des faits accidentels,
Va vers ton but, comme le fleuve vers la mer!


Archag TCHOBANIAN (1872-1954)
Traduction Louise Kiffer

LET YOUR DREAM COME TRUE!

May your dream be clear and may the perplexity be blue,

Don't let it stir your mind, like autumn leaves flutter on the ground.

Live free and strong, according to your spirit

Be in the forest of life, a green tree with strong roots.

Don't let your heart go to the water for accidental facts,

Go to your goal, like the river to the sea!

Translated by Lola Koundakjian

ՄԻՍԱՔ ՄԱՆՈՒՇԵԱՆ: ԴԷՊԻ ՖՐԱՆՍԱ

Համայնատարած գիշերի փէշերն ինկեր են լըռին, 

Արեւէն արփած Միջերկրականի հոլանի մէջքին, 

Զերդ բոլորաձեւ գըմբէթ տաճարի, երկինքն աստղածիր 

Իջեր է ծովուն վըրայ հորիզոնն անծիր: 

Զեփիւռ մը թեթեւ՝ կը ժողվէ ջուրին բոյրերն աղեհամ 

Ու կը սըրսկէ մազերուս, դէմքիս վրայ յարաժամ... 

Երկաթ կողերը խըրած ջըրերու գաղջ ծալքերուն մէջ 

Նաւը լուսավառ՝ կը ճեղքէ մութին խաւերն անընդմէջ: 

Եւ ինչպէս նաւու միշտ դէպի առաջ սըլացքէն բըղխած 

Ծովու գիշերին խորի՜ն, համասփիւռ խորհուրդէն գերուած 

Ջըրերը փրփրուն, խելագար վազքով դէպ յետ կը հոսին, 

Միտքս այնպէս ետ եւ հոգիս յառաջ կ՛երթայ տենդագին: 

Ետիս եմ թողած բընութեամբ սընած մանկութիւնս արեւ, 

Եւ թշուառութեամբ, զրկանքով հիւսուած որբութիւնն իմ սեւ. 

Դեռ պատանի մ՛եմ թղթի եւ գրքի երազէն գինով, 

Կ՛երթամ հասուննալ գիտակցութեան ու կեանքի վաստակով: 

Բաղձանքն անհուն է եւ նըման ծովուն այս անծայրածիր, 

Անմեկնելի է՝ ինչպէս խաւարին խորհուրդն անյարիր... 

Կ՛ըղձամ ըմբոշխնել լոյսն իմաստութեան, արուեստի՝ գինին 

Եւ խլել կեանքի մեծ պայքարին մէջ դափնիներ անգին... 

ՄԻՍԱՔ ՄԱՆՈՒՇԵԱՆ 1924 - 1925

En route vers la France

 
La nuit vient de couvrir tout entière en silence
La Méditerranée, ivre encore de soleil.

Le ciel devient la voute immense et étoilée.
L’horizon n’est jamais si bas que sur la mer.

La brise douce étend, inlassable, le baume
De la mer sur mes cheveuc sur mon visage...

Le navire tout illuminée, déchire la nuit
De ses flancs d’acier, tranche le pli des flots.

Le navire s’en va.

L’écume du sillage ainsi que mes pensées,
S’enfuit derrière dans une course folle.

Mon âme est déjà loin devant.

J’ai laissé là-bas mon enfance repue d’esclavage,
Ma solitude d’orphelin tissée de misère.

Adolescent rêveur de livres, de cahiers,
Je vais mûrir, au feu de la vie, de la pensée.

Mon désir est aussi vaste que la mer,
Incompréhensible comme une sagesse obscure.

Je veux goûter à la clarté savante, au vin de l’art,
Remporter sur l’arène de la vie des lauriers de gloire.

Missak Manoouchian 1924

Կարիկ Պասմաճեան։ Ուշ գարուն

Click here for the audio clip a late spring read by Lola Koundakjian.


ԱՆՈՐ ՈՐ ՊԻՏԻ ՉԳԱՅ

Օդը յանկարծ շատ տաք ըրաւ այսօր։
Անտառին մէջ, ուր մենք կ՛ապրինք միասին
բազմահազար մժեղներ
ծնունդ առին մէկ անգամէն։

Իսկ դուն կ՛առնես դեղդ յղութեան դէմ։

Այս գիշէր այնքան գեղեցիկ ես, բարի,
ուշացած գարնան բոյրով օծուն --
միսդ՝ հասուն, արդէն ամառնային…
օ՜հ ուշացած իմ սէր
որքան կ՛ուզեմ կեանք ստեղծել
ճիշդ պատկերիդ համաձայն։

1977


Կարիկ Պասմաճեան, Անաւարտ Խաղ, 1980

Sofia Kontogeorge Kostos: WHEN WAS IT?

He [German Admiral Usedom] said that the Armenians were in the way, that they were an obstacle to German success, and that it had therefore been necessary to remove them, just like so much useless lumber. He spoke about them as detachedly as one would speak about removing a row of houses in order to bombard a city.
—Ambassador Morgenthau’s Story by Henry Morgenthau

            
               

When was it? 
                      that Germans and Turks,
Central Powers, too—
pulled from their uniforms,
ORDERS FROM CENTRAL HEADQUARTERS: 
 
    “Start from the East; sweep to the Black Sea; 
     continue through to Cappadosía; later—
     swing towards the Ionian West.
     There’s a shortage of bullets, 
     take as long as it takes—be thorough!  
 
 Phase I:
   “Release your lusts. 
     Rip! Rape! Plunder!
     Chop all useless lumber. (1)
     Without mercy: Stab, 
     kick, drown, burn!
     Strip trunks, roots,
     branches. Tear! Uproot! Bury!
     Clear the land—no twigs, 
     nor splinters leave.  
  
  “Sticks and stones 
    will break their bones, 
    and names will mark them.
    Call them useless lumber(1) —
    until all Armenians, Greeks, 
    Assyrians, are diminished. 
   
Phase II: 
  “Prevent Ambassador Morgenthau from  
    publishing particulars of our crimes! 
    Render him and his protests useless. 
    Confiscate all witness books,
    remain unrepentant—
   ‘Was Their Fault’ must be our motto. 
    Carry on, until the job is done!”
  For the lure of coveted minerals, 
and the Baghdad Railway Lines—
church bells toll no longer. And,
names like: 
Moskarópoulos – Papazián – Pincáro, 
cannot be not be heard either. 

When hell fell over Asia Minor,(2)
pain knew no bounds
—in the land of their mothers, 
and their mothers’ mothers 
                                              before them.

So it was for in 1914 
                               through to 1923.          
                 
                  —SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS 

German: (1)nutzloses bauholtz  (1)English: useless lumber
Turkish: (1)faydasiz kereste   (1)English: useless lumber

(2)Asia Minor (Turkey now)

Roupen Kazandjian (1936-2009)

Auteur de nombreux ouvrages de poésie, collaborateur du journal Haratch, membre fondateur de Nouvelles d’Arménie, professeur d’arménien, militant Dachnag puis fervent partisan de Lévon Ter Pétrossian depuis l’émergence du "Comité Karabagh", Zoulal Kazandjian est décédé mardi 24 février des suites d’une longue maladie. La vie de cet intellectuel, qui était l’un des meilleurs pratiquant de l’arménien occidental, a été à l’image de celle de son peuple. Marqué par le déracinement, l’exil, la problématique du retour, la volonté de survivre, de transmettre, de créer.

Né au Moussa Dagh en 1936, lieu symbolique s’il en est de la résistance arménienne, Zoulal a été très vite transplantée dans la localité d’Andjar au Liban, comme la plupart des Arméniens de cette région (placée sous mandat français à la suite de la guerre de 14-18) au moment où elle a été rétrocédée à la Turquie ( 1939). Il avait été envoyé faire le séminaire de Venise en 1949 puis avait rejoint Alep où il exerçait la fonction de professeur d’arménien. Militant du parti Dachnag, il avait été impliqué dans les démêlés de son parti avec les autorités syriennes au début des années 60. L’interdiction de la FRA dans ce pays l’avait obligé à quitter les lieux. Il s’était alors réfugié en France où il a continué d’enseigner l’arménien au collège Mekhitariste de Sèvres. Il commence à cette période à collaborer régulièrement au journal Haratch dont il sera l’un des piliers. Le quotidien éditera d’ailleurs son premier recueil de poésie en 1964 intitulé "Kiangue, Kouyrs" ( ma soeur la vie), puis en 1973 Arevdzaghgi Me Nman" (Pareil à un tournesol). Parmi ses autres oeuvres publiées on peut citer " Charonagueli" en 1988, Nouradouz en 1992, et Hadendir Hye Hin Panasdeghdzoutian" Vol. 1, 1995. Sa collaboration à Haratch, lui vaudra d’être écarté de la FRA en 1978, à une période où la participation à ce journal était passible d’exclusion du parti. Des 1988 il se rapproche du comité Karabagh et de Lévon Ter Petrossian, qui était le fer de lance de l’opposition au régime soviétique en Arménie. Il devient l’antenne privilégiée du comité à Paris, héberge dans son modeste appartement de la rue Rochechouard, les uns après les autres, tous les leaders du mouvement arménien de l’époque. En 1993, il participe à la fondation de Nouvelles d’Arménie dans l’ours duquel il figure jusqu’à maintenant.

Enfin, au début des années 2000, il s’installe définitivement en Arménie, où il avait fait construire une maison. Au cours des dernières années, Zoulal Kazandjian dirigeait "Kragan Tsolker" une publication destinée aux étudiants de la congrégation mekhitariste de l’île Saint-Lazare à Venise. Homme de caractère, généreux, hospitalier, doué d’un esprit vif et volontiers caustique, poète dans son rapport à l’existence comme dans celui à la création littéraire, Zoulal Kazandjian était une des figures fortes de sa génération. Avec son départ, c’est un destin original, mais intimement lié à celui de son peuple qui s’éteint ; c’est une page de l’histoire de la diaspora qui se tourne. Nous présentons à ses deux fils, Vatche et Chahan, à leur mère, ainsi qu’à sa famille et à ses proches nos condoléances attristées.


mercredi 25 février 2009, par Ara/armenews

ԶՈՒԼԱԼ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆ
(1936-2009)
գրեց ՝ Մարուշ Երամեան

Բանաստեղծ մը մեռաւ։
Արեւոտ օր մը, երիտասարդ մը կը բարձրանար հարաւային Ֆրանսայի լեռնային գիւղերէն մէկուն ցից ճամբաներէն, կ'երթար հանդիպելու իր շատ սիրած բանաստեղծին՝ Յարութ Կոստանդեանին, ձեւով մը քերթողական իր ուխտը ընելու կարծես։
Այդ օրէն Զուլալ Գազանճեանի քերթողական ճանապարհը ճիշդ նոյն ձեւով ընթացեր է՝ ցից ու դժուար, բայց միշտ դէպի վեր, դէպի կատարելութիւն ձգտող։ Իր քերթողագիրքերը վկայ, որոնցմէ իւրաքանչիւրը կու գար յաւելում մը բերելու նախորդին վրայ։
Ծնած է Մուսա Լեռ, ապրած է Հալէպ, ուսանած է Վենետիկ, հաստատուած է Փարիզ, եւ ամէն հաւատաւոր հայու պէս, վերջին տարիներուն կ'ապրէր քիչ մըն ալ Երեւան։
Զուլալ չէր անունը (Ռուբէն). բայց ինչ որ ծածկանուն պիտի ըլլար, այնքա՜ն ամբողջականօրէն կը թարգմանէր իր էութիւնն ու քերթողութիւնը միաժամանակ, որ մոռցուեցաւ անունը եւ մնաց Զուլալը՝ վճիտ ու մաքուր իր էութեամբ թէ բանաստեղծութեամբ։
Բանաստեղծներու երկու տեսակներ կան՝ անոնք, որոնց բանաստեղծութիւնը ոչ միայն կապ չունի իրենց մարդկային կերպարին հետ, այլ եւ ճիշդ հակառակ դիրքի վրայ կը կենայ այդ կերպարին, եւ երկրորդ խումբը բանաստեղծներու, որոնց բանաստեղծութիւնը հայելին է իրենց մարդկային կերպարին։ Այս վերջիններէն էր Զուլալ Գազանճեանը, որուն հոգին՝ տաք եւ անմիջական, կը թափի տողերուն մէջ ու կը յորդի էջին վրայ։
Բանաստեղծի մը կենսագրութիւնը, որ կը սեղմուի երկու թուականներու միջեւ, ոչինչ կþըսէ մեզի իր կեանքին մասին։ Զուլալին պարագային տարբեր էր. եւ որովհետեւ քերթողութիւնը իր կեանքն էր, մենք զինք կը գտնենք իր քերթուածներո՛ւն մէջ՝ իր սէրերն ու տառապանքները. եւ մեծ, չպարտկուող լոյս մը, որ այնքան պայծառ կ'ընծայէ իր տողերը։
Լոյսի անսպառ երգիչն է ինք. լոյսը թէ՛ որպէս բառ, թէ՛ որպէս խորհրդանիշ ու ներոյժ, միշտ ներկայ է իր տողերուն մէջ։
Վերջին ռոմանթիքն է ան սփիւռքահայ մեր բանաստեղծութեան. իրեն համար քերթուածը կը մնայ ապրումներու եւ մտորումներու արտայայտութիւնը, որ միշտ, յանապազօր հացի պէս կը փնտռէ գեղեցկագոյնը արտայայտամիջոցներուն։
Միաժամանակ սակայն արդիական է ինք, ժամանակի՛ն մարդն է. ու եթէ չþարտայայտուիր այս ժամանակին ձեւերով, կþարտայայտէ իր տխրութիւնը, ի տես այս ժամանակներուն։
Հաւանաբար Զուլալ Գազանճեան մէկն է այն քիչերէն, որոնք խորապէս գիտակ են արեւմտահայերէնին, եւ զայն դարձուցած են գեղեցկագոյն քոյր մը, իրենց կեանքին համար։ Ասոր վկայութիւնն է, քերթողագիրքերուն կողքին, իր կոթողային աշխատանքը, երկու հատորներով լոյս տեսած՝ միջնադարեան տաղերգութեան եւ արձակի հաւաքածոներ, իրենց արեւմտահայերէն փոխադրութիւններով։
Ինչպէս ըսի, Զուլալ Գազանճեանի իւրաքանչիւր քերթողագիրքը յաւելում մը կը բերէր նախորդին։ Քառասուն երկար տարիներու ընթացքին միա՛յն չորս քերթողագիրքեր հրատարակելը կը հաստատէ իր բծախնդիր մօտեցումը քերթողութեան, իսկ իր սակաւագրութիւնը կու գայ իր խորունկ սէրէն, որովհետեւ մեծ սէրերը շատախօս չեն ըլլար։
Առաջին քերթողագիրքը՝ «Կեանքը-Քոյրս» գրաւած էր օրուան կարեւոր դէմքերուն ուշադրութիւնը։ Յաջորդը՝ «Արեւծաղկի մը Նման», կը հաստատէր առաջինով տրուած խոստումը։ Երրորդ գիրքը՝ «Շարունակելի», կը բերէր սպասուած հասունացում մը, քերթողական վայելք պարգեւելով ընթերցողներուն։ Իսկ չորրորդը, եւ դժբախտաբար վերջինը՝ «Նորատուզ»ը...
«Նորատուզ»ը ա՛յլ որակի գործ է. եւ բնաւ պատահական կամ զարմանալի չէ, որ Գազանճեան, հակառակ ստեղծագործելուն, այլ գիրք մը չէր հրատարակած տակաւին։ «Նորատուզ»ը գագաթ մը նուաճած է։ Այլ գագաթ մը գրաւելը ժամանակի պիտի կարօտէր։ Բայց ժամանակը ազնիւ չգտնուեցաւ Զուլալ Գազանճեանի հանդէպ, որ անողոք հիւանդութեան մը ճիրաններուն մէջ ինկած էր արդէն։
«Նորատուզ» ...
Քսան քերթուածներ, քառահամար եւ քառատող, կը կիրարկեն մեր քերթողութեան չափի, յանգի եւ կշռոյթի օրէնքները, առանց խախտումի, առանց գնացքէն շեղելու. յանգերը այնքան ճիշդ են, որ, փարատոքսային ձեւով, յաճախ չենք իսկ անդրադառնար անոնց։
Այս խիստ դասական ձեւին մէջ, Զուլալ Գազանճեան կրցած է այնպիսի ժամանակակից, մեզ յուզող խորք դնել, որ ընթերցողը կրնայ միայն հիանալ։ Այսօրուան հայուն, մանաւա՛նդ սփիւռքահայուն բոլոր տագնապները այնտեղ են՝ սփիւռքի մարդուն կացութիւնը, հայրենիքը, արեւմտահայերէնին ճակատագիրը եւ մեր գրականութեան այսօրուան վիճակը։ Այս բոլորէն անդին ունի՞նք այլ տագնապներ՝ հայրենիք, լեզու, գրականութիւն։
Եւ ասիկա այնպիսի ապրող, այժմէական լեզուով, որ միայն ի՛ր նման բանաստեղծ մը պիտի կարենար ընել։
Զինք ճանչցողներուն համար, եւ անոնց թիւը յաւելում կրեր էր վերջերս, իր Հալէպ կեցութենէն ետք, բանաստեղծ Զուլալ Գազանճեանի կորուստը իրապէ՛ս ցաւալի է. խորապէս բանաստեղծ ըլլալու կողքին, խորապէս մարդ էր, իր համեստութեամբ փայլող։ Քանի քանի հարցազրոյցներ մերժած է. նկարուիլ չէր սիրեր, եւ խօսելէ աւելի մտիկ ընել կը սիրէր։ Ու կը լռէր երկար, իմաստուն լռութեամբ։
Իր շատ սիրած բանաստեղծին՝ Յարութ Կոստանդեանին նման գնաց առանց հրաժեշտի՝ «մնաս բարեաւ ոչ ոքի...»։
Իր քերթուածները մեզի բարեւ կ'ըսեն, իրենց լոյսով։
Այսօր բանաստեղծ մը կ'ապրի՛ մեր մէջ։

Այս յօդուածը լոյս տեսած է Ի ԴԷՊ -ի մէջ։

Սոնիա Սանան: ԸՍԷ՛ ԻՆԾԻ

կօշիկներս հագայ մտայ անկողին
ոտքերուս տակ ցաւ զգացի
եւ գիշերը
չվերջացաւ մազերուս մէջ

կ՛երթայի մոռացումէն անդին
անհաւանական յայտնութեամբ եւ քայքայումովը մարմնիս
որ
էր
տարբեր կենդանութիւն
միակ յօրինումը շնչառութեանս ընկղմած
ուր դուն
օ վերջին կարօտս ոլորուող լեզուիս
վերջին ափը կողերուս տաքին
վերջին բառը կոկորդիս
վերջին ճիչը մատներուս
եւ առաջին վախը մերկութեանս

կօշիկներս հագայ մտայ անկողին
կորսնցնելու ինչ որ ունիմ
ինչ որ կայ
աչքերուս մէջ եւ անդին
ինչ որ տուին մարմինիս
լսելու
ինքզինք
իրմէ ասդին
ինքնախոր
ուր դուն
դանդաղ հեղումս ինքնամէջ
դանդաղ կորուստս քեզմէ դուրս

ըսէ ինծի կինն եմ վերջին
եւ ես
կը հանգուցեմ կօշիկներս ձեռքերուս
մազերս կարճ կը կտրեմ
եւ անկողինս կը շաղկապեմ ծունկերուդ

կօշիկներս հագայ մտայ անկողին

Brenda Najimian Magarity: For My Muse: Wherever I May Find Her

Oh, black-haired nine that did brave
my most grave moments to send me a song:
Each day, you bask in the sunshine
of my praise, and like seashells
nesting on an ocean bank
you wait for me to cast my net
and gather your choral wave of heroic hymn.

Pierian roses, I found you on the low
end of the city in the open hands
of the ragged man asking for work.
“Anything’ll do,” he said
You ached to reach into the deep
pockets of his coat, but could not.

I found you in the reflection
of a barroom mirror, costumed in sari
you stole a magic carpet to cut an extra
hour out of the night, then gave it up
when your sad eyes signaled you home.

I found you in a gallery, too shy
to speak to the artist;
you hid in the shadow of a corner
of the room. I managed to carry
your words home in a basket
and watched as you hung them out to dry.

And once, when I thought you were lost
to me forever, I found a remnant
of you caught like a loose thread
between the lines of an old poem;
and I rediscovered the simple beauty
of a single word: Muse,
and you played a symphony in my mind.

Brenda Najimian Magarity © 1990

This poem was previously published in California English, 1990 and California Victory, 1992