Saturday, September 20, 2014

Paloma Bienert Barberán: Héroe

« (…) Me encontraba entre una gente que (…) no se regía por los relojes de las estaciones de tren y las oficinas, sino por un reloj solar (…)». “Seván”. Viaje a Armenia. Ósip  Mandelstam
 « Cuando emprendas tu viaje a Itaca (…) debes pedir que sea largo (…)». “Itaca”. Constantinos Kavafis
                                          
       Cuando aparece el héroe en nuestras vidas
       llega un susurro a la tierra , desde Eriván, antigua Erebuni…
el impulso es navegar contra los límites:
« Ven, ¿quieres acompañarme a Itaca la bella? ».

Cuando aparece el héroe en nuestras vidas
los frutos amargos y dulces que nos dejaron los poetas
celebran su cumpleaños en nuestras mesas.

Cuando creemos, cuando la compasión y la justicia se besan
reparamos con hilo de plata las ofensas
y el trece deshace su crisálida desde la estratosfera
para lanzar frases de espuma,
cometas que inundan con milagros azules
nuestras pálidas arenas:
«En cada hombre
se vuelve a ordenar la materia
aunque él no lo sepa,

    pues le guían soles nuevos ».

Paloma Bienert Barberán
Santander, España


I found myself among people, renowned for their teeming activity, 
who nevertheless told time not by the railroad station or the office clock, 
but by the sundial, such as the one I saw among the ruins of Zvartnots...
Sevan, Journey to Armenia, Ósip  Mandelstam. Translated by Sidney Monas

As you set out for Ithaca 
hope the voyage is a long one,
full of adventure, full of discovery.
Ithaca. Constantinos Kavafy
When the hero comes into our lives
he brings a whisper to the Earth from Erevan, ancient Erebuni…
the impulse is to sail against boundaries:
“Come, won’t you accompany me to beautiful Ithaca?”

When the hero comes into our lives
the bitter and sweet fruits left by the poets
celebrate their birthdays at our tables.

With faith, when compassion and justice join lips
silver threads make amends for the injustice
and “number thirteen” undoes its chrysalis from the stratosphere
launching sentences of sea foam

like fireballs of blue miracles inundating our pale sands,

“Every man
returns to sort out the things
 which although he may not know it,
guides him to new suns.”

Friday, September 19, 2014

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՐՈԶԻԹԱ Տ'ԱՄՈՐԱ


Ա.

Ամսթէրտամի կեդրոնը
Պատմութիւն բուրող տան մը վերնայարկը
Ծանօթացայ Րոզիթա Տ'Ամորային

Պատուհանէն
Քովի հին վանքին մոխրագոյն տանիքը
Եւ հեռուն »Սինթ Նիքոլաս« եկեղեցւոյ
Գմբէթը կը տեսնուէր

Նստանք – խօսեցանք
Խօսեցանք բանաստեղծներու եւ բանաստեղծութեան մասին
Վերյիշելով նաեւ իր ծննդավայրը Նափոլին

ճաշասեղանին վրայ
Հազարումէկ ծովային արտադրութեամբ
Հարստացած րիզոթթոյին
Ընկերակցեցաւ ճերմակ գինին
»Սովինյոն պլան« մը

Ժամերը սահեցան արագօրէն
Կէս գիշերը վրայ հասաւ
Ճաշասեղանին շուրջ քով քովի նստած
Փոքրիկ վերհպումներով – դիպուկ ճշդումներով
Սկսանք աշխատիլ վէպի մը թարգմանական
Վերջին փուլերուն վրայ

Գինիի բաժակներուն քով
Րոզիթային մատներն աշխոյժ կշռոյթով
Պարեցին համակարգիչի ստեղներուն վրայ

Անգամ մը եւս զգացինք թէ որքան դժուար է
Ճշգրիտ թարգմանութիւնն այն բառերուն
Որոնք տեղական գոյներ եւ իմաստներ կը ցոլացնեն

Անգամ մը եւս համոզուեցանք թէ
»Բանը բուրդ« է
Ճշմարիտ եւ խղճամիտ թարգմանիչին

Կէս գիշերը որքան անցած էր – չեմ յիշեր
Երբ հրաժեշտ առի Րոզիթայէն
Ու գլխու պտոյտ պատճառող
Ցից սանդուխներէն իջնելով
Բաժնուեցայ տունէն

Ամսթէրտամը՝ լիալուսին
Հսկայ թաղարի մը մէջ
Թաց եւ թախծոտ ձիթենի մըն էր հիմա
Սիրելի Րոզիթա Տ՛Ամորա

Ճաշարաններու եւ կապելաներու առջեւ
Դեռ մարդիկ փունջ - փունջ  տրցակ – տրցակ
Հաւաքուած կը զուարճանային

Իսկ ես
Քանալներով շրջապատուած փողոցներէն
Փողոցներով շրջապատուած քանալներէն
Անցնելով
Կորսուեցայ գիշերուան լազուարթ մթութեան մէջ

Շրթներուս վրայ Ժագ Պրէլի երգը
»Ամսթէրտամ«ը
Որ կը պատմէր նաւաստիներու կեանքը
Նաւահանգիստին մէջ Ամսթէրտամի

Բանաստեղծութեան նման ե՞րգ մըն էր
Թէ ոչ դաշոյն մը
Որ կը մխրճուէր ձեր սրտին

Բ.

Դուք որ կարդացիք այս տողերը
Չկարծէք թէ
Կը խօսիմ երեւակայական անձի մը
Կամ դէպքի մը մասին
Ո՛չ
Համալսարանի գրականութեան դասախօս է Րոզիթա Տ՛Ամորան
Նաեւ գրաքննադատ եւ թարգմանիչ է ան

Կէս գիշեր էր արդէն
Երբ սկսանք աշխատիլ
Սեղանակից եւ խորհրդակից ունենալով
Իր ամուսինը եւ իմ կինս
Բայց մի՛ հարցնէք թէ որ մէկն էր
Այն վէպը զոր կը ջանայինք թարգմանել
Ան ալ մեր գաղտնիքը թող ըլլայ

Գաղտնիքը միշտ իր մէջ ապագայ մը կը պարունակէ
Իսկ ապագան արդէն գաղտնիք մըն է

29 Յունիս 2014, Մարմարա


Thursday, September 18, 2014

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: »ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՐ«Ն ԷՆՏԻԼԱՅԻ


Կառքը կը սուրայ
Գաշէն դէպի Քէքովա

Եղեւինի անտառներուն մէջ կորսուած
Օձապտոյտ ճամբաներու վրայ
Կառքը կը սուրայ
Գաշէն դէպի Քէքովա

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքին
Կը սուրայ կառքը – կառքին մէջ ես առանձին

»Վերջին Պարը« կ՛երգէ Էնտիլան
Քէքովայի ծովուն չափ ջինջ
Քէքովայի »Ընկղմած Քաղաք«ին պէս խորհրդաւոր
Քէքովայի ծովու հսկայ կրիաներուն նման երկչոտ
Կ՛երգէ Էնտիլան
Կ՛երգէ իր »քաղցր տառապանքը«
Փարիզի փողոցներուն մէջ

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքին
Ալիքները ժայռերուն հետ կ՛ողջագուրուին

Միջերկրականը կ՛երկարի աջին
Եղեւիններու շուքերը կ՛երկարին
Կ՛երկարին մոռցուած յիշատակներու վրայ
Կառքը դեռ կը սուրայ
Կառքին մէջ Էնտիլայի »Վերջին Պարը« կը թնդայ

25 Օգոստոս 2014, Մարմարա

Wednesday, September 17, 2014

Diana Der Hovanessian: Voices from Last Night's Dream

Voice: Careful, careful. Jealousy devours.
Me: But I'm never jealous. That's one fault I don't have.
Voice: Then who made all these claw marks?

The roads we walked
are overgrown with glass
and concrete. They fade
and brighten as though
in a dream.
Things we never talked
out become the main
discussions I recall.
Insects from the undergrass
overtake and eat the paths
both real and unexplained
as if there were no wall
of actuality between.
The truth unfolds now.
The way I dream it
is the way it was.


ՁԱՅՆԵՐ՝ԵՐԵԿ ԳԻՇԵՐՈՒԱՅ ԵՐԱԶԷՆ

Ձայն.- Զգոյ՛շ, զգոյ՛շ։ Նախանձը կը յօշոտէ՛։
Ես.- Բայց ես բնա՛ւ նախանձոտ չեմ։ Մէ՛կ ունակութիւն է որմէ զերծ եմ։
Ձայն.- Հապա ուրկէ՞ եկան մագիլներու այս հետքերը։


Ճամբաները որ չափեցինք
խճճուած են ապակիով
ու պէթոնով։ Անոնք
կը նոսրանան ու
կը խտանան--կարծես
անուրջներու մէջ ըլլային։
Կը յիշեմ այն չըսուած խօսքերը
որոնք մեր խօսակցութեան
գլխաւոր նիւթ դարձան։
Խոտերու խոր արմատներէն
միջատներ կը խոյանան ու
կը լափեն թէ՛ իսկական եւ
թէ բացատրութեան կարօտ
ճանապարհները--կարծես
ճշմարտութեան պատ
չըլլար անոնց միջեւ։
Այժմ իրողութեան կծիկը
կը քակուի--ճի՛շդ այնպէս է՝
ինչպէս կÿերազեմ։

---------- Դայանա Տէր Յովհաննէսեան

Թարգմանեց Թաթուլ Սոնենց

Tuesday, September 16, 2014

Diana Der Hovanessian: Teacher of Armenian

You stand at the green slate
to write
color-of-orange
color-of-violet
color-of-smoke
under a neon light,
for 20 year old students
who grumble and resent
the strange letters
invented by Mashtots
to divide Armenian from
his Greek brother.
You write
red,
blue
and the color-of-orange
thinking
this is the last time.
Another twenty years
and another man will stand
after a long day at the lab
also writing on the blackboard:
color-of-smoke,
thinking this is
for the last time.


ՀԱՅԵՐԷՆԻ ՈՒՍՈՒՑԻՉ

Կանգնած ես կանաչ քարետախտակին
գրելու
նարինջի-գոյն
մեխակի-գոյն
ծուխի-գոյն
նէօնէ ճրագի ներքեւ
քսանամեայ աշակերտներու համար
որոնք կը կրկրան ու կը դժգոհին
ի տես Մաշտոցի
տարօրինակ տառերուն,
հնարած՝ զատելու համար հայերէնը
իր յոյն եղբօրմէն։
Կը գրես
կարմիր
կապոյտ
եւ նարինջի գոյն
խորհելով
թէ այս վերջին անգամն է։
Քսան տարի եւս
եւ ուրիշ մէկը պիտի կանգնի
աշխատանոցի երկար օրէն ետք
ինք եւս գրելու քարետախտակին.
ծուխի գոյն,
խորհելով, թէ
այս վերջին անգամն է։


-------- Դայանա Տէր Յովհաննէսեան
Թարգմանեց Թաթուլ Սոնենց










Monday, September 15, 2014

Նահապետ Քուչակ։ [Էրնեկ ես անո´ր կու տամ]


1.
Էրնեկ ես անո´ր կու տամ,
       որ առեր իւր եարն է փախեր,
Ոնց որ ըզկամուրջն անցեր,
       ջուրն ելեր, զկամուրջն է տարեր.
Ձընիկ - եղեմնիկ եկեր,
       զոտվընուն հետքն է կորուսեր.
Առեր, ի պաղչան մըտեր,
       ցորեկով զդընչիկն է պագեր:

Heureux le ravisseur
Qui prend la fuite avec celle qu'il aime:
A peine ont-ils passé le pont
Que le torrent déborde, et le pont se disloque,
Et la neige abolit la trace de leur pas;
Le ravisseur, portant sa douce proie,
Gagne le coeur du plus beau des jardins,
Et cependant que s'unissent leurs bouches,
Le jour se lève. 

Traduit par Vahé Godel



Sunday, September 14, 2014

Նահապետ Քուչակ: [Զայդ պագդ որ ի քո բերնէն]

48.
Զայդ պագդ որ ի քո բերնէն
       դու տըւիր քո սըրտի կամով,
Հանցեղ անուշիկ պըտուղ`
       ո´չ ցամաք երկիր կէր’ւ ո´չ ծով.
Նըման էր ի այն պըտղոյն
       որ Ադամ կերաւ խաբանօք,
Կերաւ` ի դրախտէն ելաւ,
       ես` ի քո ծոցոյն կարօտով:


The kiss you gave willingly
from your sweet mouth
is unmatched by any fruit
of damp north, dry south.
Sweet as the apple
for which Adam gave up Eden.
And I would give anything
to taste it once again.

Translation by Diana Der Hovanessian

Saturday, September 13, 2014

Նահապետ Քուչակ։ [Ով որ ճերմակ ծոց ունի]


32.
Ով որ ճերմակ ծոց ունի,
       թող կապոյտ շապիկ հագընի.
Կոճակն այլ արձակ թողու,
       ով տեսնու` սըրտիկն արունի.
Երթամ աղաչեմ զաստուած,
       լեղակին հունտըն հատանի.
Ո'չ նա այլ կապոյտ հագնի,
       ո'չ մանկան սիրտըն արունի

Whoever has a white bosom
let her put on a blue shirt.
Let her leave the button open,
Whoever notices, let his heart bleed.

Let him go to beg God to dry up the indigo.
Let its seed be exhausted.
Let the girl no longer wear blue.
And let the heart of the boy be cured. 

Translation by Diana Der Hovanessian

Friday, September 12, 2014

Նահապետ Քուչակ: [Սըրտիկս է մալուլ եղեր]

37
Սըրտիկս է մալուլ եղեր,
զիր ամէն մըլքեր կու ծախէ.
Խօշ եար, ա՞մ, յառաջ կացիր,
կամ գընէ՛, կամ մասլահաթէ.
Ըզգին ալ աւլով կըտրէ,
որ ամէն ոչինչ չի գընէ.
Հարցի՛ր, թանկ'ւ աժան արա,
ամէն ապլեհ չի գայ, գընէ:

My heart has broken up and spilled
and put its content up for sale.
Come, dearest, come and make a bid;
name a good price - for if you fail
to make a purchase, look some other man
might buy my treasures, knowing not their worth -
So talk and haggle, buy each little thing,
so no one else can own me on this earth.

English translation by Ewald Osers


Thursday, September 11, 2014

Նահապետ Քուչակ: [Հոգիս ի մարմնոյս ելաւ]

98.
Հոգիս ի մարմնոյս ելաւ,
       նա նըստա առջևն ու լացի.
«Ա´յ հոգի, դու ո՞ւր կ’երթաս,
       երբ քեզնո´վ եմ ես կենդանի’»:
Հոգիս ալ մարմնոյս ասաց.
       «Ես ըզքեզ խիկար կու գիտ’ի.
Երբ տունն ի քակել առնու,
       տէրըն ներսն այլ ի՞նչ բան ունի»:

“My soul left my body,
I sat down to lament:
‘My soul, if you leave me
my life is spent!’
And my soul replied:
‘Where is your wisdom, pray?
When a house is collapsing
why should its master stay?’

Wednesday, September 10, 2014

Նահապետ Քուչակ։ [Եկո´ քեզի նուռ մի տամ]


88.
Եկո´ քեզի նուռ մի տամ,
       կըտրէ, տես քանի՞ հատ ունի.
Ամեն հատի պագ մի տուր
       աւելին հարա´մ թէ պիտի.
- ընա, ծօ տըղա´յ տըխմար,
       ես ըզքեզ խելօք գիտէի.
Ամէն հատի պա՞գ մի տամ,
       ո՞ւր եղեր կամ ո՞ւր տի լինի:

Cut up this pomegranate here
and count the pips inside it.
For every pip I want a kiss –
not one more, I’ve decided!
- Leave me alone, you foolish boy,
I thought you had more sense:
For every pip you want, a kiss?
Why, the number would be immense!

Tuesday, September 09, 2014

Նահապետ Քուչակ: [Ճերմակ ծո´ց ու լա´յն ճուպայ]

67.
Ճերմակ ծո´ց ու լա´յն ճուպայ,
       ի ծոցիկդ ի վա´յր սահեցայ.
Այդ խակ թեւերուդ միջին`
       գի´րկ ածի, պահիկ մ’արգելցայ.
Թեռկունքս այլ ի վեր կալայ.
       «Տէ´ր, արա զմահիկըս հոսայ.
Զմահիկս ու մատղի´կս արա
       աղեկան կըրծո´ցն ի վերայ»:

Gorge blanche et large manteau!... Je me suis
glissé sur ton sein
El j'ai senti tes deux jeunes bras se refermer
sur moi.
Alors, j'ai crié: « Seigneur, donne-moi la mort,
Immole-moi, à l'instant même, à cette place,
sur le sein de ma bien-aimée ! »



Traduction par Archag Tchobanian

Monday, September 08, 2014

Նահապետ Քուչակ: [Դաւի´թ մարգարէ, իմ յո´յս]

41.

Դաւի´թ մարգարէ, իմ յո´յս,
       շատ մեղկունք ունիմ, թէ թողո՞ւս.
Եարուկ մի սիրեր եմ ես
       պարապար հետ երկու լուսոյս,
Հընցկուն աղւորիկ եարուկ
       թէ ի խուցըդ գայ, նա´յ թողուս.
Ցորեկըն սաղմոս ասես,
       լօք գիշերն ի ծոցիկդ առնուս:


O prophète David, j'ai beaucoup de péchés : tu
es le seul espoir de mon salut!
J'aime une belle, je l'aime à l'égal de mes deux yeux.
Elle est si gentille que, si elle venait dans ta
chambre, tu la laisserais entrer.
Tu dirais tes psaumes pendant le jour, et tu
passerais la nuit avec elle. 


Traduction par Archag Tchobanian



Prophet David, hear my prayer,
     forgive my sins: you are wise.
I love a beautiful young girl
    as I love the light of my eyes.
If such a girl came to your cell
    - so beautiful a sight -
you'd let her in, read psalms by day
    and lie with her by night.

English translation by Ewald Osers

Sunday, September 07, 2014

Martin Melkonian: La réponse d’un arbre

Un brin d’herbe sur la terre.
Une tulipe qui se forme et s’ouvre.
Un arbre fleurissant.
Tel est le buddleia qui s’épanouit en une sorte de lilas mauve à cent branches. Il dessine dans l’air des pleins et des déliés que compliquent calligraphiquement des papillons de différentes variétés qui viennent y chercher le pollen de l’ivresse.
Le buddleia aux cent branches se trouve dans mon jardin.
Il a commencé à naître à l’image d’« une mauvaise herbe » (termes qu’employa un paysagiste qui projetait de déraciner un représentant de cette espèce importée du Tibet à la veille de la guerre de 1870). Je l’ai vu croître. C’est maintenant un adulte que le soleil, par beau temps, écrase et qui a suffisamment d’ampleur pour dispenser de l’ombre. Le vent lui a sectionné deux branches tutrices. Il s’est érigé par surcroît.
Il m’arrive d’interroger cet arbre qui, issu d’une diaspore, est devenu le symbole de l’accueil (« les papillons ») et de la réconciliation (l’« implant »).



Extrait d’un texte paru en septembre 1993 dans le magazine Les Nouvelles d’Arménie : « Dans la profondeur arménienne ».

Saturday, September 06, 2014

On September 28, 2014 "Armenian Women Writers through the ages" lecture in Toronto, Canada



For an external resource on Armenian women who were writers and poets, browse this link:
Armenian Women in search of Herstory



Excerpt from a Poem by Yovhannēs Erznkac‘i Pluz

5/ Յաստընուորս ենք կարօտ յերկնից ի բարոյն,
Ու ծածկեալ ենք մեղօք, զինչ լոյսն ի յամպոյն,
Մեք բուսաք զերթ ծաղիկ յերեսն ի հողոյն,
Ծարաւած ենք բարի զինչ տունկն ի ջըրոյն։


5/ In this world we are needy of heavenly good things,
And we are obscured by sins, like light by a cloud,
We have grown like flowers on the face of the dust,

We thirst for the good, like a plant for water.


Translated into English by Michael E. Stone

Monday, September 01, 2014

Կոմիտաս։ Էսօր ուրբաթ է՝ պաս է.

Click to hear a modern adaptation of this song by Lilit Pipoyan.

Էսօր ուրբաթ է պաս է.
Դէ՜, հէ՜, զը՛նգը, զընգը, դէ՜, հէ՜, ջան,
Սըրտիկ արծաթէ թաս է։
Դէ՜, հէ՜, զը՛նգը, զը՛նգը, դէ՜, հէ՜, ջ՜ան:

Սըրտիկ մալուլ մի մընա—
Աշխարհ մարդու չի՛ մնա։

Աշունն եկաւ ցօղալէն,
Ծառի թըփեր դողալէն.
Սըրտի՛կ, մալուլ մի՛ մընա,—
Աշխարհ մարդու չի՛ մընա։

Կըռունկ կանչեց սարերուն,
Ղարիբ տըղէն երերուն,
Սըրտի՛կ, մալուլ մի՛ մընա,—
Աշխարհ մարդու չի մնա։

Ելել եմ ու ճար չունեմ,
Մեռնելու հընար չունըմ։
Սըրտի՛կ, մալուլ մի՛ մընա,—
Աշխարհ մարդու չի՛ մընա։

Կիլիկիա երգարան
Կոմիտաս Վարդապէտի Յառաջաբանով
Դասաւորեց Յակոբ Սարգիսեան


Մատենաշար «ՀԱՅԿԱՇԷՆ» Ա. Շարք
Կ. Պոլիս
1921