Սիպիլ։ Ապրի՜լ

Ինչո՞ւ գըրել, խօսիլ, խոկալ,
Հարցում ուղղել չորս հովերուն տիեզերքին,
Երբ գոչիւններդ, հարցումներդ ալ
Պիտի մարին, պիտի հալին, պիտի ցնդին
Ալքերուն մէջ մեծ անդունդին:

Ինչո՞ւ խորհիլ, տքնիլ ինչո՞ւ,
Երբ անկարող ես թափանցել, հըպանցել գէթ
Կեանքն ըսպառող գաղտնիքներուն,
Երբ խեղճ մտքիդ բոլոր ճիգերն, յումպէտ
Անէանայ պիտի յաւէտ:

Ինչո՞ւ երկնել, ինչո՞ւ տալ կեանք
Սրտիդ հորուտ յուզումներուն, թէ ցիրուցան`
Ժամանակին ճիրանին տակ
Օր մը անոնք բըզիկ բըզիկ պիտի ըլլան
Մոռացութեան դարձած ճարակ:

Ինչո՞ւ հեծել, ինչո՞ւ հեւալ,
Երբ ոգեսպառ աղաղակովդ անրուն, անծայր,
Դուն չես կարող պահ մը վերջ տալ
Թոշուառութեան յորդ հեղեղին ամպրոպավար,
Որ կ’ողողէ համայն աշխարհ:

Ինչո՞ւ սիրել սերտ, խանդակաթ,
Թէ չես կարող պահել գրկէդ յար անբաժան,
Հոգէ, ցաւէ, վէրքէ ազատ,
Եւ կը թողուս, որ մահն անգութ գայ խըլէ զայն,
Զոր սիրեցիր հոգիէդ շատ:

Ինչո՞ւ ապրիլ, թափել արցունք,
Երբ չես կարող ըսել դժբախտ էակներուն
Զորս կը տանջէ քաղցն ու պասուք.
«Մի զրկըուիք. ահա՛ մարմինս, ահա՛ արիւն,
Առէ՛ք, կերէք, ապրեցէ՛ք դուք»:


(1863–1934)

Յովհաննէս Թումանեան։ ՀԻՆ ՕՐՀՆՈՒԹԻՒՆ

Կանաչ, վիթխարի ընկուզենու տակ,
Իրենց հասակի կարգով, ծալպատակ,
Միասին բազմած,
Մի շրջան կազմած,
Քէֆ էին անում
Եւ ուրախանում
Մեր հսկայ պապերն ու մեր հայրերը՝
Գիւղի տէրերը։

Մենք, առոյգ ու ժիր գեղջուկ մանուկներ,
Երեք դասընկեր,
Նրանց առաջին գլխաբաց կանգնած,
Ձեռքներս խոնարհ սրտներիս դրած,
Զի՜լ, ուժեղ ձայնով նրանց սպասում՝
Տաղ էինք ասում։

Երբ զուարթաձայն մեր երգը լռեց,
Մռայլ թամադէն բեղերն ոլորեց,
Նրա հետ վերցրին լիք բաժակները
Բոլոր մեծերը
Ու մեզ օրհնեցին. “Ապրէ՛ք, երեխէ՛ք,
Բայց մեզ պէս չապրէք…”։

ժամանակ անցաւ, նրանք էլ անցան,
Զուարթ երգերս վշտալի դարձան.
Եւ ես յիշեցի մեր օրը լալիս,
Թէ մեզ օրհնելիս
Ինչու ասացին. “Ապրէք, երեխէ՛ք,
Բայց մեզ պէս չապրէք…”։

Խաղաղութի՜ւն ձեզ, մեր անբա՛խտ պապեր,
Ձեզ տանջող ցաւը մե՛զ էլ է պատել։
ԱյԺմ, տխրութեան թէ քէֆի ժամին,
Մենք էլ, օրհնելիս մեր զաւակներին,
Ձեր խօսքն ենք ասում. “Ապրէ՛ք, երեխէ՛ք,
Բայց մեզ պէս չապրէք…”։

FOR THE LOVE OF LITERATURE, THE LITERATURE OF LOVE

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՍԻՐՈՒՆ, ՅԱՆՈՒՆ ՍԻՐՈՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Sunday, 21 February 2010 at 4:30 – 6:30 pm
Armenian House, 25 Cheniston Gardens, W8 6TG
(Tube: High Street Kensington)

To celebrate Valentine's Day, we cordially invite you to enjoy an afternoon of readings dedicated to love. Our volunteer performers will be reciting poetry and prose in both the Armenian and English languages.

There will be candles, chocolates, a glass of bubbly, snacks, music, and beautiful readings.

Admission is free. All welcome.

This event is kindly funded by Notting Hill Housing.

The Armenian Institute is a London-based registered charity dedicated to making Armenian culture and history a living experience, through innovative programmes, educational resources, workshops, exhibits and performances. Its work is supported by friends, patrons and voluntary donations. For more information about the Armenian Institute or to find out about supporting the important work of the Institute, please visit our website at www.armenianinstitute.org.uk, contact us at info@armenianinstitute.org.uk or call 020 7978 9104.

Simone Akgulian: Roll Call

Alphabetically.
Teacher’s eyes extend down the list,
Where my name rests
Like the foul-smelling flower,
Atop a healthy stem.

Lips part,
Vocal chords vibrate,
And out comes
A mass
Of vowels and consonants.
A tumor of a last name;
Mutation of its former self.

“Did I pronounce that correctly?” they say.

My answer, dear teacher,
Is no,
You did not.
The words from your mouth are
Glass breaking, cars crashing,
Boats docking on New York’s Islands.
My name should not
Make these noises!

It should sound like
Garlic, grapes, and pomegranates.
Skyscraping mountains, wrongfully taken.
And arcs, not boats, brushing against
The stark white peaks
Of the origins of my DNA.

Where’s the growl in your throat?
The smell of budding white roses
Breaking the soil?
Where is the linking of pinkies?
The curling fumes of sweet incense
That breathe culture into my lungs
And pump Tomarza through my veins?

They went where my father’s language went.
With the touching of hand to
Forehead, chest, and shoulders.
With the roll of the tongue,
The hum of the throat
That great grandma brought with her
Leather hard feet
Across razor sharp deserts.
They went with promises of never forgetting.
They came and they went.
Now the only evidence rests
On a wall in New York
And the size of my tea leaf eyes.

So I swallow
The whine of the clarinet
And pounding of kef time,
And say,

“Yes, that’s how it’s pronounced.”


Simone Akgulian won the 2010 Armenian Poetry Project writing competition in the teenager category.

Ashley Merdkhanian: Under My Skin

Like nails on a chalkboard,
infants scream at the top
of their miniscule lungs,
and women relentlessly nag

at their husbands. That’s how
you get me. You manage
to find a way to crawl
under my skin and plant

a bomb that can expand
with your irritating habits
and blow up right in my face.
The aftershock is so easy

to feel, but one that
I can not live without.

Ashley Merdkhanian has received HONORARY MENTION in the 2010 Armenian Poetry Project writing competition in the teenage category.

Նայիրի Խաչատուրեան: Անանուանելի ինչ որ զգացում

Ի յիշատակ Շուշիի Պապիկին:

Մերթ յուզիչ էր,
Մերթ խաղաղ
- Այդ անանուանելի զգացումը։
Կիզիչ ու բոցավառ էր,
Զուլալ ու պայծառ
- Այդ անանուանելի զգացումը։

Հիացմունքի շող արեւի տակ
Նայում էի պապիկի աչքերին,
Հինաւուրց խուցի մէջ, ժամը իրիկնամուտին,
Խմում էինք թէյը անուշով տաք-տաք։

Նա թարմ դէմք ունէր, զնգուն մի ծիծաղ,
Բայց մարած աչքերում էլ հրդեհ չկար,
Աստղերով էր լի աչքերը պապիկի,
Յոյս էր արտացոլում հայեացքը հայի...

Խօսակցիս խօսքերով տարուած անմոռաց,
Շաղ տուեց մի բուռ արեւահամ յուշեր,
Փոխանցեց լուռ կեանքն իր ապրած,
Երբ յոյսն այսպէս հաւատ էր դարձած։

Տրտմութիւն տիրեց սրտումս փոթորկուած։
Խորհուրդն խորին իր ապրած կեանքի,
Մի պահ լռութեամբ փոխանցուեց ինձի՝
Պապիկի յոյսը լոյս պարգեւ էր ինձ։

Մերթ յուզիչ էր,
Մերթ խաղաղ
- Այդ անանուանելի զգացումը։
Կիզիչ ու բոցավառ էր,
Զուլալ ու պայծառ
- Այդ անանուանելի զգացումը։


Փարիզ
12/09


Nairi Khatchadourian won the 2010 Armenian Poetry Project writing competition in the university age category.

Winners of the 2010 APP Competition

I am happy to report that APP's First Annual Poetry Writing Competition received thirty-nine entries by the January 15th deadline. A week later, ASA board member Alice Movsesian, and APP friends Rachel Goshgarian, PhD, and Silva Ajemian both of New York City, got together to jury the entries. As administrator of the competition, I kept a list of names but identified each entry by a number and category, presenting the names only after the winners were selected.

Teen-age category
Winner: SIMONE AKGULIAN is a 16 year old young lady who attends the Oak Park River Forest High School. She wins this category with her poem “Roll Call”.
Honourable mention to: Ashley Merdkhanian, age 13, who attends the St. Gregory A. & M. Hovsepian School, in California.

College age category
Winner is 20 year old NAIRI KHATCHADOURIAN for her Armenian poem Անանուանելի ինչ որ զգացում. She attends The American University of Paris and is in the U.S. alternate semesters.

23 years and older category
Winner is ALEXANDRA BEZDIKIAN, who hails from SF. Her poem is entitled “Berated”.

I take this opportunity to thank the ASA Board for its sponsorship of the 1st annual APP Poetry writing competition.

Many thanks to all those who participated in the U.S. and Canada. The winning entries will be posted starting today.




Lola Koundakjian, APP Curator and Producer

Alexandra Bezdikian: berated

between my reflex and my resolve to solve the problems that are tearing us apart
is a crevice that divides who we both see ourselves to be from the inside out.
you see cracks unfortified in places i feel strong,
seeing narrow chasms on backs of orgasms that don't belong.

heaven and hell in moments of passion,
sweeping away all that is bad
with the coming of bodies fighting waves of malcontent crashing against sullied souls.

we hold each other taking away the pain of days apart
and try to remember the times when we would kiss and laugh without onslaught or doubt.
just us in love.


Alexandra Bezdikian won the 2010 Armenian Poetry Project writing competition in the "23 years and older" category.

Վահան Տէրեան։ Մթնշաղ

Ես սիրում եմ մթնշաղը նրբակերտ,
Երբ ամէն ինչ երազում է հոգու հետ,
Երբ ամէն ինչ, խորհրդաւոր ու խոհուն,
Ցընորում է կապոյտ մութի աշխարհում…
Չըկայ ոչ մի սահման դնող պայծառ շող,
Աղմուկի բեռ, մարդկային դէմք սիրտ մաշող.-
Հիւանդ սիրտըդ չի տրտնջում, չի ցավում,
Որպէս երազ մոռացումի անձաւում.
Եւ թւում է, որ անեզր է ամէն ինչ -
Որ ողջ կեա՜նքդ է մի անսահման քաղցր նինջ…

Յովհաննէս Շիրազ: Խաչքարերը

Չգիտեմ ինչո՜ւ, դեռ պատանեկիկ,
Համբուրում էի խաչքարերն այնպէ՜ս,
Երբ մայրիկիս հետ ես՝ ոտաբոբիկ՝
Վանքի սարն էի ելնում գառի պէս:

Հիմա էլ սրտանց համբուրում եմ դեռ,
Բայց հիմա գիտեմ, թէ ինչո՛ւ համար.
Ես համբուրում եմ, ո՜վ նախահայրեր,
Քարից լոյս կերտող ձեր ձեռքը ճարտար:

Որ վայրի ու բիրտ ժայռերի վրայ
Ոգու տարերքն է հրաշագործել,
Եւ համբուրելով սուրբ հետքը նըրա՝
Անմահութիւնն եմ համբուրում ես ձեր…

Je ne sais pourquoi mais déjà garçonnet

J’embrassais ainsi les khatchkars,
Quand, les pieds nus, avec ma mère,
Je descendais tel un agneau le mont du monastère.

Je les embrasse encore maintenant,
Mais maintenant sachant pourquoi :
Ô ancêtres arméniens, j’embrasse
Vos mains habiles, créant lumière de la pierre.

Qui sur les roches sauvages et brutes,
L'intime force de l’esprit a immortalisé,
Et en embrassant son empreinte sacrée
J’embrasse votre éternité…

trad. Élisabeth Mouradian & Serge Venturini

ԻԳՆԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ: ՄԵՆՔ ՅԱՒԵՐԺՈՒԹԵԱՆ ԾԱՌԸ ԵՂԱՆՔ

Portrait of the author is by Ara Guler. Used here by kind permission of Mr. Sariaslan.



Տառապանքներ - հալածանքներ - մահեր տեսանք
պատառ մը հացի սիրոյն
պուտ մը երջանկութեան համար պայքարեցանք
կարօտներ - առանձնութիւններ
սէրեր - անքուն գիշերներ
յուսախաբութիւններ տեսանք
դարերու հոսանքն ի վեր
դարերու հոսանքն ի վար նաւարկեցինք
փոթորիկները մեզ ճզմեցին ու անցան

պատերազմներ
նահատակներ
մարտիրոսներ տեսանք
ցուրտ հողը մեր տաք արցունքով թրջեցինք
արհաւիրք
կեղեքում
հեծկլտուք - թախիծ տեսանք
սեպ լեռներն ի վեր մագլցեցանք
մեր ապաւինած ժայռերը փուլ եկան
արիւնլուայ գլորեցանք

քաջասիրտ ռազմիկը - նազելաշուք Թամարը տեսանք
թմբուկին ձայնով գինովցանք
սրինգին շունչով վերացանք

խոցեր - կոծեր - բոցեր տեսանք
այրեցանք - փիւնիկ եղանք - վերակենդանացանք
արեւ եղանք -
մայրամուտին կարծեցին թէ մեռանք
արշալոյսով դարձեալ ծագեցանք

հնամենի վանք մը եղանք
ձիւնին տակ կորսուեցանք
ձիւնհալին դարձեալ ցոլացինք
անմահ երգ մը եղանք
կռունկի նման
ճախրեցինք հորիզոնԷ հորիզոն

մշտադալար ծառ մը եղանք
սրտին մէջ երկրագունտին
մեր արմատները մխրճեցինք
եւ աշխարհի չորս ծագերուն
ծիածանի եօթը գոյներով
ծաղկեցանք երակ - երակ

մենք յաւերժութեան ծառը եղանք


29.8.1979

Alan Whitehorn: The Verbs of Genocide

Categorized
Stereotyped
Stigmatised
Marginalized
Disenfranchised
Deprived
Victimized
Robbed
Ghettoised
Deported
Stripped
Raped
Tortured
Murdered
Mutilated
Dismembered
Discarded
Denied

Forgotten?

Միսաք Մեծարենց։ ԻՐԻԿՈՒՆԸ

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
եւ հըպէի ճակտին ամէն անցորդի,
չքնաղագեղ ու նըւաղուն յամուրդի
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
լի երգովը թռչուններուն, մարդերուն,
ու տարրերուն աղաղակովը տրոփուն՝
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես,
թոյլ, նազենի, շըղարշային, վարդաբոյր,
ու ծըփայի զերթ ոսկեսար վարագոյր
վըրան ամէն հոգիի։

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
լի զանգակին ղօղանջներովն երկնաճեմ.
խնկապատար, օծուն, ջահուած Ժամի պէս
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
իմ անդորրիս մէջ ոգեւար աղջըկան
մարող ճրագին բոցեր տալու իմ ցոլքէս.
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
լի գոռ ծափովն ովկիանի ջուրերուն.
սիւքին ծաղիկ մեղեդիքովն ակաղձուն,
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկունն ըլլայի ես,
որ կը մարի սատափ բարձին վրայ ցայգուն.
թօթափող վարսքը գունագեղ ու ծփուն,
սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։

Սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես,
համայնական, չքնաղ, քաղցրիկ, լուսագէս.
եւ ամենուն տայի հուրքէս, ոսկիէս։
Սա իրիկո՜ւնն ըլլայի ես։




Միսաք Մեծարենց (1886-1908)

Raffi Wartanian: This Isn’t A World For Soft Hearts

This isn’t a world for soft hearts
It’ a world for full metal jackets

Cracked back fits
Lacking tack bits

Not a bountiful sunrise
But a diminishing sunset,
A mirage where ambition blends sanctity and opportunism

A meadow of severed smiles,
Charred

Freshly bloomed sunflowers cut by the stem
And its seeds picked out one by one
Split open with a rusted knife
Boasting
Spots of dried blood
Taken from the septic pipe it was hidden in
By the biological daughterson of
Santa Claus, The Easter Bunny, and Jesus H. Nevermind

And the insides
Bootsmashed -
Even an ant’s ant couldn’t touch it –

So that all you’re left with
Is a lost meadow
Suggesting a faint smell of something divine that you’d have to be
One-one millionth your size to catch

So that all you’re left with
Is a stiffening of the back
Squinting of the eyes
Toiling under the black sun to acquire the seventh layer of metal –

Metal made of the scents of opportunism, raw sex, loving self-deception, and
conditional love (tit for tat; this for that; yours for mine; something to show for;
something to show for; innocence, justice, love, released like a frivolous
ejaculation to better tune into cacophonies and simultaneous prayer songs
booming from amplified amplifiers microphoned then megaphoned into a single
channel of the master PA processing the sound and touch of everything’s nothing
with a dash of reverb), sunny storm clouds, and that black sun.

To further encase the soft heart.

February, 2010
New York City

Զարեհ Խրախունի։ Հրաշատօն

Առտուան դէմ
Երկուքս մէկ - այտ այտի
Հրանման մէկ շունչով
Երբ մէկ առ մէկ ծառին լոյսերը մարենք -
Պիտի առնենք շիջած մոմերը բոլոր
Պիտի շաղուենք, պիտի ձուլենք
հալոցին մէջ մեր ափերուն հրավառ…

Յետոյ մէկտեղ - թեւ թեւի
Պիտի երթանք ամենամօտ աղբիւրին
Քարին վրայ մոմերու տաք խմորով
Գծել խաչեր՝ ամենախոր մեր իղձերուն համրանքով…

Ու մինչ մէկէն
Ինչպէս ամէն Կաղանդի
Պահիկ մը լոկ - ակնթարթի չափ արագ
Գետերն ոսկի պիտի հոսին եւ աղբիւրներն ադամանդ
Մենք երկուքս - աչք աչքի
Ոչինչ պիտի չտեսնենք…

Թէպէտ մոմէ մեր խաչերն ալ իրենց գոյնին համեմատ
Պահիկ մը լոկ
Պիտի դառնան զմրուխտ սուտակ շափիւղայ
Բայց ես ու դուն - դէմ դէմի
Անոնց պիտի չնայինք
Համբոյրով մը միացած…

ԸՆԹԵՐՑՄԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ (ԼԻԲԱՆԱՆ)

ԲԱԳԻՆ գրական հանդէսի կազմակերպութեամբ՝

ԸՆԹԵՐՑՄԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ

Բանաստեղծուհի Էլօ Սարաճեան-Հերկելեան կը ներկայացնէ Կոստան Զարեանի մտածումներէն փունջ մը:



Տեղի կ՛ունենայ Չորեքշաբթի, 10 Փետրուար, 2010, երեկոյեան ժամը 7-ին, ԲԱԳԻՆի խմբագրատան մէջ, Պ. Համուտ, «Շաղզոյեան» կեդրոն, Բ. յարկ:


ՀՐԱՒԷՐ

Զահրատ։ Ճերմակ

Ձիւնէն - կաւիճէն ամպէն աւելի
Երբ ճերմակ ըսեմ
Ես քեզ կը յիշէմ
Եւ աչքերդ սեւ
Զոր կը թափէիր
Հարսնութեան ճերմակ հագուստիդ վրայ

Article about GARTAL in PAKIN literary journal

Զահրատ։ Բառեր Բառեր

Բառեր բառեր - իմ զինուորներս դուք էք -
Ես ձեզ մէկ մէկ կ՛ողջագուրեմ ու զօրագունդ զօրագունդ
Իմ ձեռքովս կը շարեմ -
Ու երբ տեսնեմ թէ ամէն ինչ կարգին է
- Թէ ոչ մէկ զօրք - ոչ մէկ զինուոր սխալ ոտքով չի քալեր -
Ես ձեզ ճակատ կը ղրկեմ -

Արիասիրտ իմ զինուորներս դուք էք -
Իմ անունովս դուք կ՛իջնէք մահասփիւռ դաշտը ռազմի -
Բանաստեղծի դրօշս սէգ
Լուսածածան կ՛ալեծփի ձեր ձեռքերուն մէջ հզօր -
Կը մարտնչիք - ամրոց ու բերդ կը նուաճէք յաղթապանծ -

Բառեր բառեր - իմ զինուորներս խիզախ -
Ես բառերու խենդ ռազմավար - առանց ձեզի չկամ ես

Յարվարդ: Աղ

Veronica Pamoukaghlian: InHumanScapes II and III (A muslim woman)

II

A muslim woman
I might have been
treading a Muslim land

a-cry a-suffer bombed
(gauged to holy Silenceness)
adrift in Oceansand

and lie alone
after the bomb
in desert Bagdad streets
wrapped in a robe
of black and blood
with Western liberation
oozing out of my
Womb, persistently

a River of civilization

III

A black robed muslim
I might have been
treading a desert road

carrying a baby close to my breast
clasping with worn hands
an infant wrist
our steps in unison
to pierce the Desert silence

As aimless arrows
so, forth we go
along the path
of thirst

With ears a-numbed
to bluber and need
and the fortitude
of mountains

Metallic vultures hovering
over our heads


Air thick with
petroleum smoke

Sandscape of
devastated hope

Dry breasts
and empty hands

our lengthened shadows
just amiss
of bombs

Dragging my children
to life elusive

with the black veil
and the dry eyes
and the fortitude
of life

Զահրատ։ Պարախաղ

Պար կը խաղանք
Բառերուն հետ բառ
քարերուն հետ քար կը խաղանք
ու ծառերուն հետ ծառէ ծառ կը խաղանք

չարերուն հետ
չենք խաղար

Quote for the month of January

«Ճամբորդելու խենթ սէրէն առողջութիւնս գնաց»։


Նիկողոս Սարաֆեան, ԱՆՋՐՊԵՏԻ ՄԸ ԳՐԱՒՈՒՄԸ, Փարիզ 1928 էջ 21

Veronica Pamoukaghlian: THE WEDDING

10 seconds in the news

the blood over the icing

this is the End
the Wed of Western violence
and Eastern stubbornness

the babies killed in revelling

40 dead
and human error
six seconds in the news

they gathered for a wedding

under the bombings
a Feast of love and lace

Not the Resistance
Armed

peaceful revellers

a helpless celebration
of life

in the Storm’s Eye

easier an elephant
though you bleed it to death
through the eye of a needle

than to slay life
persistent
with a mere stain
of blood over the icing

with a mere 40
most women and children

5 seconds in the news
the Wedding Wake

Ա. Սեմա։ ՆՈՐ ԶԱՏԻԿ

ԱՄԷՆ րոպէ դար մ'է հիմա
Եւ ամէն դար մէ՛կ ակնթարթ.
Ու դարերու սրտին կ'իյնայ
Հայաշխարհի երգը հըպարտ:
Հոգիէս ներս կ'իյնան մէկ մէկ
Իւրաքանչիւր վանկն այդ երգին,
Եւ նոր կէանքին` ամէնուրէք
Ես կը լըսեմ զարկը ուժգին:
Ինչպէս ժիր ծառն աւիշ կ' առնէ
Արմատներն իր խըրած հողին,
Հայ կէանքն առոյգ արդ կը եառնէ
Արագածի շըքե՛ղ կողին...

APP interviewed in special issue of HORIZON Literary Magazine

Ա. Սեմա։ Հայրենաբաղձութիւն

ՀՈՆ, հեռաւոր ու լըքուած, ահե՛ղ ծովու մը ափին,
Ուր հովն իր երգն հընօրէայ դեռ կը նետէ ափերուն,
Կանաչներու մէջ կորած դեռ կ'այ գիւղակն իմ սիրուն,
Գամբռի մը պէս եանձնըւած տիւանդորրի մըրափին...:
Ես կը կարծեմ դեռ տեսնել հսկայ ծառերը խոհուն`
Պարտէզին մէջ օծանուտ բուրէան ցօղովը ցայգին,
Որոնց վըրայ կը լայննար աղօթքի պէս սրբագին`
Զանգն հեռաւոր մատուռին այգուն շողովն ակաղձուն:
Վերադառնա՜լ, ա՛հ ինչպէ՛ս, քու մայրական գգուանքին,
Մոռնալ, այլեւըս մոռնա՜լ պանդուխտի ցաւն ու նորէն
Եղբայրանա՜լ յիշատակ դարձած նախնի՜ մեր կէանքին...:
Գիտեմ, հիմա ա՛լ չըկան հին դէմքերն այն գուրգուրոտ,
Որոնք պիտի աչքերուս մէջ ծովանան ուղխօրէն...
Բայց այդ լալու՜ հաճոյքին հոգիս այնքա՛ն է կարօտ...:

Ա. Սեմա։ Զրահաւոր ԳԱՐՈՒՆ

ԾԱՌԵՐՆ իվար, ուսերուս վրայ կը ձիւնէ
Խնձորենին ճերմակ ու վարդ ծաղիկներ.
Իմ հոգիիս խորունկ երազն է բացէր
Գարնան եօյզով ծըլած ծաղիկ մը դժնէ:
Ո՞ր եօյսերուս կամ սէրերուս նըկարէն
Ինկած սերմն է հողին բերրի՜ կիրքերուս`
Որ-ինչպէս լանջքն հողին-հոգին գիրքերուս
Այժըմ պատռած, դէպի երկինքն հըրեղէն...
Դէպի արեւն` աներկեւա՛ն կը դիմէ,
Լըքած ինչ որ երկիրն ունի ձաղկաւէր,
Ինչ որ հոգին օր մը հողին եանձնէ դեռ...
Մինչ կը հատնի կէանքն հին րոպէ առ րոպէ,
Նորոգ կ'էանքի մ'անհուն իղձով զրահաւոր`
Ես այդ լուսեղ ճամբուն ճամբորդն եմ հըզօր:

Ոնոփրիոս Անոփեան: Բուքը

Ո՜վ է այնտեղ, դուրսը ոռնում, երգ է երգում ու լալիս,
Երգ է երգում երկար ու ձիգ եւ սանձարձակ ման գալիս.
Գիտեմ, գիտեմ, այն խելայեղ բուքն է հանդէս կատարում,
Դեւերի հետ պար է գալիս լայնածաւալ դաշտերում։

Հէ՜յ բուք, փչի՛ր, շնչի՛ր ուժգին, սփռիր ճերմակ, հաստ սաւան
Ու նրանով ծածկիր համակ անտառ ե՛ւ դաշտ ե՛ւ աւան.
Որքան կ՚ուզի շունչդ սաստիկ եւ ահաւոր թող լինի,
Մենք չե՛նք սարսի, մենք տուն ունենք, մենք հաց ունենք եւ գինի։

Մենք նորաշէն մի տուն ունենք Արարատի փէշերին,
Տաք է այնտեղ, լոյս է այնտեղ այս ցուրտ ձմեռ գիշերին,
Աշխատանքի տունն է նա մեր, ազատութեան օրօրան,
Չար ոսոխից սուր ու բահով կը պաշտպանենք մենք նրան։

Այնտեղ կ՚ապրենք ուրախ սրտով, միշտ ժպտերես, անխռով,
Դու չես քանդի, ձիւնամրրիկ, մեր տունն ամուռ պատերով։
Փչի՛ր, շնչի՛ր ուժգին, ծածկիր սար, ձոր ու կածան,
Արարատի փէշերին տակ մենք տուն ունենք անկործան։

Յովհաննէս Թումանեան։ ՊՈԵՏՆ ՈԻ ՄՈԻՍԱՆ

Նըստած եմ մի օր միտք եմ անում.
Միտք եմ անում, մի՛տք, ու չեմ կարենում
Մի հընար գըտնեմ՝ ցավերըս հոգամ...
Վեր կենամ, ասի, մեկի մոտ գընամ,
Կըրկին պարտք անեմ, գըլուխը քարը,
Մինչև որ տեսնենք ինչ կըլնի ճարը:
— Ողջո՛ւյն Պառնասի գըլխից սըրբազան...
Ետ նայեմ տեսնեմ՝ իմ ծանոթ Մուսան:
— Վե՜ր կաց, բանաստե՜ղծ, կանչում է էսպես,
Վե՜ր կաց, ներշընչվի՜ր, դուրս արի հանդես,
Տանջվում են ահա եղբարքըդ թըշվառ,
Հեծում, հալածվում աշխարհից աշխարհ:
Երկինք են հասել արցունք ու արյուն...
Ահա՝ քեզ համար բերել եմ ավյուն,
Հույս տուր վըհատին, ըսփոփիր որբին,
Ուժ տուր պանդըխտին իր երկար ճամփին:
Նայիր՝ աղջիկը ի՛նչպես ծաղկել է,
Աչքերի մըթնից պայծառ ծագել է
Կյանքի արևը ու սիրտ է հուզում,
Անձնըվեր սիրո երգեր է ուզում...
Ուրախ ու անհոգ գարունն էլ ահա
Բազմել է կանաչ սարերի վըրա,
Ձորերը լըցվել, փըռվել հովիտում.
Հավքերն երգում են, ծաղկունքը փըթթում....
Դու էլ ըսթափվի՜ր, երգիր քեզ նըման,
Ողջունի՜ր շքեղ գալուստը գարնան:
— Հերիք է, Մուսա՜, երկինքը վըկա,
Էլ համբերելու սիրտ ու տեղ չըկա.
Էնպե՜ս կանեմ քեզ, որ դու մոռանաս
Արյուն ու գարուն, պոետ ու Պառնսաս:
Անիծված լինին էն օրն ու տարին,
Որ գերի դառա ես քո քընարին.
Քեզ հետ մըտերիմ դառնալու օրից
Զըրկված մընացի կյանքում բոլորից...
— Էն տաղա՞նդը, էն ձի՞րքն հապա,
Որ տըվել եմ...
Ա՜յ խաբեբա,
Ահա ես էլ էդ եմ լալիս.
Ինչո՞ւ էս ձիրքն էիր տալիս:
Չըգիտե՞իր միթե այնժամ,
Թե ինչ աշխարք պիտի ես գամ:
Թող լինեի մի կեղեքող,
Հավաքեի միշտ փող ու փող.
Առաջ թեև «գազան» ու «ցեց»,
Կըդառնայի շուտով ես մեծ,
Վեհ բարերար
Ազգի համար.
Մեռած օրս էլ պըսակ տային.
«Իր որբ ազգից — միակ հային»:
Կամ թե տերտեր լինեի թող,
Խաչը վըզիս մեռել թաղող,
Սուփրի վերև միշտ նըստեի,
Իմ ապրուստը դըրըստեի.
Ազգն էլ աչքը տընկեր վըրաս.
— Իմ փըրկողը դու ես, որ կաս:
Ահա էսպես բան լիներ մարդ,
Գընար ապրեր լի ու հանդարտ:
Կամ սընգուրված մի ճոխ հիմար,
Որ ապրում է լոկ իր համար,
Ուտում-քընում, ելնում-ուտում,
Լի՛, գո՛հ, ինչպես աղբակույտում
Հանգիստ ապրող որդը պարարտ:
Կըլինեի հարգի մի մարդ,
Նույնիսկ եթե գըլուխըս այնժամ
Դատարկ լիներ հազար անգամ,
Քան թե հիմա իմ գըրպանը:
Ահա կյանքում էս է բանը.
Թե չէ՝ լինել ի ծնե գերի
Մերկ Մուսայի ու երգերի,
Որդիք ու կին
Թողած բախտին,
Մերձավորի ծաղր ու ծանակ,
Ուժից ընկել անժամանակ —
Թե պոետ եմ...օ՛, ո՜չ, Մուսա՜,
Մի անարդար պատիժ է սա:
Եվ ինձ մոտիկ
Փորձված մարդիկ
Դեռ շատ վաղուց նըկատեցին,
Կըռիվ արին, խըրատեցին,
Թե աշխարքին մըտիկ արա.
Շատն էլ խընդաց խելքիս վըրա...
Իսկ ես, ա՛խ, ես,
Միշտ խենթ էսպես,
Գիշեր-ցերեկ թերթում գըրքեր,
Շինում էի դատարկ երգեր,
Միշտ քո քամով էի թըռչում,
Ու միշտ բախտից հեռու փախչում:
— Ա՛յ ապերախտ, ի՞նչ ես ասում.
Էն ո՞ր բախտն ես դու ափսոսում,
Որ չեմ տըվել քեզ իմ ձեռքով.
Աստվածային հըզոր ձիրքով
Էս ցած կյանքից հեշտ ու անթև
Թըռչել երկինք, վերև՛, վերև՛,
Ցավեր, հոգսեր ողջ մոռանալ,
Դըժոխք իջնել, դըրախտ գընալ,
Անհուն ըզգալ, թովիչ երգել...
Ո՞ր բախտից եմ ես քեզ զըրկել:
— 0՛, ո՛ր բախտից... ա՛յ սևերե՜ս,
Ահա շարեմ, հիշիր ու տե՜ս:
Ինձ մի անգամ առան-տարան
Հաշվապահի ուսումնարան,
Շատ խոսեցին,
Համոզեցին,
Թե կավարտես էս դպրոցում,
Ատեստատը հետո ծոցում,
Ուր որ գընաս,
Տեղ կունենաս,
Լա՛վ փողով տեղ բուղգալտերի. Խազեյինդ էլ տարեցտարի
Միշտ կավելցնի քո ռոճիկը,
Վերջը վըրան և... աղջիկը:
Բայց դու եկար միտքըս մըտար,
Ինձ չըթողիր տեղըս դադար.
Դավթարն աչքիս դարձավ դաժան,
Թիվ, կոտորակ, թըվանշան
Ուղեղիս մեջ դարձան որդեր,
Քիչ էր մընում սիրտըս պայթեր.
Ես էլ խըրտնած, խենթ երեխա՝
Փող ու աղջիկ թողի, փախա,
Թե չեմ կարող, ես չեմ կարող,
Ես գըրող եմ, գըրո՛ղ, գըրո՛ղ:
Սակայն էլի բախտըս ժըպտաց,
Ձեռըս բըռնեց տարավ հանկարծ
Ու պիսերի տըվավ պաշտոն:
Ո՜չ լի օր կար ինձ և ոչ տոն:
Մեծավորըս էնքան սիրեց,
Հին գըրչակոթն ինձ նըվիրեց.
Ընկերներս էլ ինձ դաս տըվին —
Ոնց պըլոկել խընդրատըվին:
Բայց դու էլի եկար գըտար,
Խաղաղ գործիս մեջը մըտար.
Ես էլ հիմարս՝ իսկույնևեթ
Վեճ բաց արի ամենքի հետ,
Թե ի՞նչ բան է՝ խեղճ գյուղացուն
Գերի շինել՝ ողջ տարին բուն
Տանել, բերել ու թալանել,
Այրու պղինձն աճուրդ անել...
Էս բոլորը քիչ էր կարծես,
Էնքան արիր, սատանի պես,
Որ գըրեցի մեծիս պարսավ.
Նա էլ — կո՜րի, կո՜րի, ասավ,
Մենք ենք տալի քեզ փող ու վարձ,
Դու, Մուսայի խելքով ընկած,
Վեր ես կենում մեր դեմ խոսում.
Էդպես պիսեր մենք չենք ուզում:
Սակայն աստված մեծ է գութով.
Հայտնի կանտոր ընկա շուտով:
Լավ էր, ասի, այսուհետև
Կապրեմ ազատ, գործըս թեթև:
Հետըս եկար, մըտար կանտոր,
Գործերս արիր խառնափընթոր.
Քու երեսից հենց նույն տարին
Իմ պաշտոնից ինձ դուրս արին:
Էսպես եղա ես խայտառակ,
Համ էլ ընկա պարտքերի տակ.
(Հո պոետի պարտքն էլ գիտես.
Էդ լոկ պարտք չի ուրիշի պես,
Այլ ազգային մի մեծ առակ,
Վեճ ու վըճիռ ծանր ու բարակ):
Ո՞ր մեկն ասեմ, ո՞րը թողնեմ.
Երբ որ տեսան շընորհք չունեմ,
Այնուհետև քանի անգամ
Ծանոթ, ընկեր, լավ բարեկամ՝
Տերտերության տըվին խորհուրդ.
— Ա՜յ քեզ մեծ ժամ, լավ ժողովուրդ,
Փարթամ քելեխ, հարգ, մեծարանք,
Հարստություն, հանգիստ, հեշտ կյանք...
Իսկ ես՝ անփորձ, անխելք, հիմար,
Ողջ մերժեցի լոկ քեզ համար.
Պատրաստ կյանքից, բախտից փախած,
Գանձանակի թեփշին թողած,
Քընարն առա,
Պոետ դառա,
Երգ ու տաղով մըտա հանդես,
— Հե՛յ, Մուսայի ընկերն եմ ես,
Ձեն տըվի ես ոգևորված:
— Հա՜, հա՜, հա՜, հա՜, բիրտ հըռհըռաց
Ժողովուրդը միաբերան,
Թըռցրել է խելքն էս խեղճ տըղան:
Հեռո՜ւ կորի, խե՜նթ պատանի,
Որ անպիտան գործի, բանի,
Ուշք ու միտքըդ տըվել երգին՝
Մի չես նայում էս աշխարքին...
Մենք մարդիկ ենք — գործ ենք անում,
Խենթ — մենթ բաներ չենք հասկանում:
Ես գոչեցի. — խավա՜ր ամբոխ,
Պաշտում ես դու լոկ փայլ ու փող,
Չես հասկանում դու պոետին.
Ե՜ս, երկընքի քընքույշ որդին,
Երգում եմ սե՛ր, ճըշմարտությո՛ւն...
Ու գընացի խըմբագրատուն:
— Տեր խըմբագիր, պոետ եմ նոր,
Բերել եմ ձեզ ոտանավոր.
Ահա կարդամ ակաջ դըրեք,
Ձեր հանդիսում տեղավորեք:

«Սևորա՛կ աչքեր, սևորա՛կ աչքեր,
Հալածում եք ինձ դուք օր ու գիշեր,
Նայում եք անթարթ իմ հոգու խորքում...
Ինչո՞ւ չեք քընում, ինչո՞ւ չեք փակվում.
Բանաստեղծն արդեն տանջանքից հոգնել՝
Ուզում է քընել, հավիտյա՜ն քընել...
Դուք էլ քընեցեք, սևորա՛կ աչքեր,
Ցերեկս անցել է, գիշեր է, գիշեր...»

— Ոչինչ, կոկիկ է: Խոսելով անկեղծ՝
Դուք վատ չեք գըրում, պա՜րոն բանաստեղծ.
Ամեն մի տողում տասն են վանկերը,
Բայց ինձ աղքատ են թըվում հանգերը:
Հապա մի տըվեք, ուղղեմ ես հիմա,
Տեսեք՝ թե որքան սահուն դուրս կըգա:
Ուղղում եմ ես միշտ մեր պոետներին,
Էսպես եմ պոետ շինել բոլորին:

«Սևորա՛կ աչքեր, սևորա՛կ աչքեր,
Հալածում եք ինձ դուք ինչպես քաջքեր...»

Ես իսկույն ինչպես հալածված քաջքից՝
Փախա խըմբագրից ու իրեն աչքից,
Երգերըս ուղիղ տարա տըպարան.
Դուրս եկավ էսպես մի նոր երգարան:
Այնժամ մըտրակող մի թունդ պուբլիցիստ,
Հայտնի քըննադատ, բազմագետ ու խիստ,
Սաստիկ վըրդովված, անաչառ հոգով
Ծաղրի առավ ինձ իրեն «ակնարկով»:
— Ես դեմ եմ, ասավ, բանաստեղծության,
Զըզվեցնում է ինձ էդ երգի Մուսան:
Ո՜չ մըտքեր են պետք, ո՜չ ձիրք և ո՜չ խելք, —
Բառեր ու հանգեր — և ահա քեզ երգ:
Հենց նոր դուրս եկած էս խակ տըղան էլ
Գլխից էս տեսակ բաներ է հանել:
Ուրի՛շ բան էին հին պոետները...
Նըրանք էլ մեռան, տարան հետները
Տաղանդ ու երգեր. ամե՛ն, ամեն բան
Մըտավ նըրանց հետ խավար գերեզման...
Դարձավ անապատ... էլ ո՞վ է մընում...
Էլ ուրիշ պոետ մենք չենք ընդունում...
Որքան ծաղրում ենք, սըրանք չեն լըռում,
Ոչ էլ մեր ուզած բաներն են գըրում:
— Ո՛վ բըրետների, կույրերի երկիր:
Դու մի՜ հավատար, իմ հե՜գ որդեգիր.
Ես էն հանգուցյալ լավերից նույնպես
Լըսել եմ հաճախ գանգատներ պես-պես:
Սպանում են դեռ ծաղրով ու թույնով,
Ապա պըճընվում նըրանց անունով.
Լափում են նըրանց վաստակը արդար,
Ու նորից... նույն հին կըռիվը վատթար...
Երդվում եմ ահա ճառագող օրով,
Վառ Ավրորայի մաքուր շողերով,
Խոսում ես դու էն չըքերի մասին,
Որ միշտ անտեղյակ առաջին լուսին,
Չեն հըրճվում նըրա ծագման հանդիսով,
Միայն կեսօրվան ապուշ երեսով,
Ելնում են մըռայլ, տեսնում քընեած՝
Գըլխների վերև արևը կանգնած.
Ու ծունկ են չոքում,
Օրհներգ են երգում.
Հի՛ն օրհներգության ու հի՛ն հըրեշներ...
Բայց մի՞թե նըրանք ապրում են անմեռ,
Եվ էդպես անհաշտ էսօր էլ քեզ հետ...
— Ի՞նչ հըրեշ, Մուսա՜, ի՞նչ կույր ու բըրետ
Ի՞նչ բաներ ես դա քեզնից հընարում...
Ես էն եմ ասում, թե մեր աշխարհում
Պոետները ողջ տըխրել են, ցավել,
Որ իրենց երգի քընար ես տրվել...
Ես էլ... ի՞նչ ասեմ... մեղավոր եմ ես,
Ծույլ ու անշընորհք, անպետք, սևերես...
Մեր խեղճ տանըցիք ո՛րքան նախատում —
Բայց ես՝ միշտ համառ, չէի հավատում,
Մինչև լըսեցի մի մեծ պարոնի.
Մեր մեջ շատ խելոք ու շատ անվանի:
Մի օր ինձանից արավ հարցափորձ.
— Ունի՞ս, հարցըրեց, մի պաշտոն կամ գործ:
— Բանաստեղծ եմ ես, հայտնեցի հըպարտ:
— Դըժվար է, ասավ, երբ անգործ է մարդ:
— Բանաստեղծ եմ ես, կըրկնեցի մեկ էլ:
— Հասկացա՛նք, ասավ, պարապ ես եղել...
Եվ խեղճ ընկերըս երբ որ՝ սըրտացավ՝
Սա էլ պետքական մի մարդ է, ասավ,
Էնպես ծիծաղեց մեր աղան փառփառ,
Որ և հասարակ և մեծ վեհափառ,
Ով որ իմացավ,
Ծիծաղը պըրծավ:
Բայց վերջն ավելի պարզեց խընդիրը,
Երբ հոդված գըրեց մեր լըրագիրը:
— Բանաստեղծն, ասավ, թո՜ղ մի գործ շինի,
Որ հացի, վարձի դառնա արժանի.
Թե չէ համառի ու մընա պոետ՝
Ի՞նչ հաշիվ ունի ազգը նըրա հետ.
Ազգը հո նըրան չի խընդրում գըրի,
Թերթն էլ փող չունի՝ թե որ վըճարի...
Թո՜ղ գընա ապրի իրեն գըրիչով...
Էսպես ենք դատում մեր մաքուր խըղճով:
Ներշընչման համար
Էսպես է հարմար. —
Ով սովից մեռել՝
Նա՜ է լավ գըրել:
Կարող ենք մենք էլ
Էսպես մըտրակել
Ու ծաղրել մի-մի,
Որ առաջ դիմի...:
— Ո՛վ ախոռ-երկիր, մըտրակի՝ մարդիկ...
Դե՜, ե՜կ, սիրելի՜ս, տանեմ քեզ երկինք.
Էնտեղ երջանիկ ոգիների հետ
Զըվարթ կըխընդաս ու կերգես հավետ.
Կամ կուզես թըռցնեմ, հանեմ Ոլիմպոս,
Որ նեկտար ըմպես, ճաշակես ամբրոս:
— Իմ ազնի՛վ Մուսա՜,
Ա՜յ, է՜դպես խոսա:
Իրավ, էս կյանքից ես շատ եմ զըզվել:
Ի՛նչ երանություն՝ երկընքում սուզվել,
Էն չըքնաղներին, որոնք, անկասկած,
Նըման չեն իսկի մեր հայոց կանանց —
Լինել միշտ ընկեր
Ու սիրո երգեր
Հորինե՛լ,
Ձոնել,
Երկրային չընչին հոգսերը թողած.
Կամ, ոտներն հանգիստ ժայռերից կախած,
Նըստել Պառնասի երջանիկ գըլիխն
Ու բարձրից նայել էս հիմար խալխին:
Բայց ես ունեմ կին, շատ երեխաներ,
Նըրանց բանն էնտեղ ի՞նչպես կըլիներ...
— 0՜, երբ Պառնասի գագաթ վերանաս,
Զավակներ ու կին պիտի մոռանաս:
— Ո՛վ դու անիրավ, ի՞նչ եմ արել քեզ,
Որ ինձ իմ տանից էդպես բաժանես:
Չէ՜, լավ է կըրկին, որ երկրում մընամ,
Ծաղրի, նեղության մի կերպ դիմանամ...
— Քո կամքը լինի, ազա՜տ բանաստեղծ.
Ընտրի՜ր, ուր կուզես՝ երկինք թե երկիր,
Բայց միշտ, ամեն տեղ եղիր դու անկեղծ,
Մաքուր, սըրտալի քո ե՜րգը երգիր:
Կանգնի՜ր միշտ վերև,
Ու ինչպես արև՝
Նայի՜ր լուսավոր,
Պայծառ ու հըզոր,
Քո կոչումն է դա.
Եվ, ինձ հավատա՜,
Բոլոր գանձերը, գոհարներն անգին
Չարժեն կարճատև քո ներշընչանքին:
— Ա՜յ, դու սատանա՜, է՞լ կուզես խաբել,
Մեծ-մեծ խոսքերով աչքերըս կապել.
Ա՜յ, դու կեղծավո՜ր, սիրուն անպիտան.
Ես լավ եմ տեսնում այժըմ ամեն բան:
Դու ինձ ես մենակ միամիտ գըտել.
Հապա դե խոսիր ուրիշի մոտ էլ,
Ա՜յ, թեկուզ մեզ մոտ, հենց իմ կընկանը —
Ասա՜, թե մենակ փողը չի բանը...
Բայց ի՛նչ եմ ասում. հայոց գըրողը
Վաղուց է արդեն ճանաչել փողը.
Եվ երկար, երկար մեր ողջ հանճարով
Մըտածել ենք մենք դըժար օրերով,
Գըրողի պըսա՞կ,
Թե՞ փողի քըսակ...
Եվ լավ ենք վըճռել...
Դեհ, գընա՜, Մուսա՜.
Գըրադարանս շինում եմ կասսա,
Թըքում եմ և քեզ և քո պըսակին,
Երկըրպագում եմ փողի քըսակին:
«Փողի քըաս՛կը, փողի քըաս՛կը,
Բարձրացընում է մարդու հասակը,
Գեղեցկացնում է հըրեշ տըգեղին,
Սըրբագործում է գարշն ու աղտեղին:
Նըրա ուժն է՝ որ դարձընում է լոկ
Անասուններին հարգի ու խելոք,
Կույսին, զառամին մոտեցնում իրար,
Չարին, վաշխառվին շինում բարերար,
Պըճնում ճակատը լիրբ ավազակի,
Կանգնեցնում արձան անվախճան փառքի:
Նա է միշտ շարժում դատողի լեզուն,
Նա՜ է հասցընում աղոթքն աստըծուն,
Նըրա վըրա է աշխարքը կանգնած.
Նա մեր հոգին է, մեր երկրորդ աստված:
Պոետն էլ բընավ թե խոսել է վատ,
Տուժել է սաստիկ, զըղջացել է շատ,
Եվ այժըմ, ահա, խելքի է եկել,
Սկսել է նըրան օրհնություն երգել»:
Երգըս որ լըսեց իմ դըժբախտ Մուսան,
Իսկույն հավաքեց իր փասա-փուսան.
— Դե՜հ, մընսա բարյավ,
Անսի՜րտ, անիրա՜վ,
Ես էսքան տարի
Ինչ որ քեզ արի,
Բոլորն ուրացար,
Փողապաշտ դարձար...

Ռազմիկ Դաւոյեան։ Ազգն ու Քարը

Լերկ բլուրներ, սարեր, ժայռեր, 

Լերկ քարերի յարահոս վազք… 

Սրանից է կերպար առել 

Բիբլիական հզօր մի ազգ։ 

Մէկ այդ ազգն է քարի վրայ, 

Մէկ այդ քարն է ազգին մէջքին- 

Թաւալում են գիլ ու գլոր 

Ձեռ առնելով ժամանակին։ 

 Քարը ազգին, ազգը քարին 

Իրար խըլք են տալիս-առնում, 

Եւ նրանց մէջ նո՛յն արեւի 

Խարկուած ոգին է սաւառնո՜ւմ։ 

 Եւ բաժանում չկայ յաւէտ, 

Քարն եւ ազգը իրար կպած, 

Արեգակի պտոյտի հետ 

Տիեզերքով մեր չափչփած, 

 Այնքա՜ն պիտի թռչեն, սուրան, 

Մինչեւ բախտի դուռը ջարդեն, 

Ինչպէս Դաւթի քարը ճեղքեց 

Բութ Գողիաթի զրահն անդէմ։

Գուսան Շերամ: [Գարուն սիրուն անուշ յար]

Գարուն սիրուն անուշ յար,
Արի դարդիս արա ճար,
Ես քեզ համար էրվում եմ,
Դու նստել ես բեխաբար։

Աչքդ խումար,
Ունքդ կամար,
Անուշիկ յար ջան,
Արի տար։

Իզուր սիրտս քեզ տվի,
Ալ օրս փոխվեց սևի,
Դարդես հեչ խաբար չունիս,
Թողիր կարոտ արևի:

Նվեր կուտամ ինչ կուզես,
Ինձ մի թողնի սևերես,
Քուն չունիմ, դադար չունիմ,
Գոնե մեկ օր արի տես։

Վարդս թողի հեռացա,
Բան ու գործս մոռացա,
Մալ ու մուլքս վատնեցի,
Վառ էշխեդ աշուղ դարձա։

Ազատ Վշտունի։ ՕՐՀՆԵՐԳ ՀՄԱՅՔԻԴ

Հասուն նռներով է այգիդ, բայց փակ դռներով է այգիդ,
Անքուն պահապանը լինեմ այգուդ ու դյութող հմայքիդ։

Լինեմ թռվռուն մի թիթեռ, թառեմ քո փարթամ ուսերին,
Հալվեմ աչքերիդ գիշերին, ծալվեմ ծամերիդ հյուսերին։

Վարդի, կնդրուկի բույր ունես, շրթունքս բանամ
տամ բույրիդ,
Թե գանձ ես ուզում՝ անձս տամ այրող մի հատիկ
համբույրիդ։

Սրտիս թագուհին ես դյութող, տիրել ես սրտիս
պերճ գահին,
Խղճա՜, կամ կյանք տուր, որ ապրեմ, և կամ շուտ
հանձնիր ինձ մահին։

Թե կյանք ես տալիս՝ դուռդ բաց, մտնեմ բուրավետ,
վառ այգիդ,
Թե մահ տաս՝ վերջին շնչիս հետ օրհներգ կձոնեմ
հմայքիդ։

ԱՐՍԷՆ ՃԱՆԵԱՆ: ԴՈՒՆ

Անբծութիւնն ես քոյր իմ,
Դուն հրճուանք տրտմութիւն,
Դուն ծիծաղ ես ու լաց ես,
Մտերմութիւն, մորմոք ես դուն, սէր ես դուն,
Շատ խոր ես դուն, անդունդ ես դուն,
Թախիծ ես դուն, երգ ես դուն,
Աշխատանք ես, հառաչանք ես, յոյս ես դուն,
Կարօտանք ես ու զրկանք ես, ո՜յժ ես դուն,
ԿԵԱՆՔ ես դուն։

Պոլիս - «Արեւուն Տակ» 1962

Séma: Printemps cuirrassé

Dans le tumulte des rues grouillantes de la grande ville,
Un désir, doux comme l'espoir, dominant au fond de mes pensées, accompagnant mes pas,
Comme un marteau frappant l'enclume à chaque mouvement de la flèche de l'horloge,
Poursuit pour moi à chaque instant ta reconstruction, ô ma nouvelle et éternelle patrie.

Je sais que tu n'es pas un rêve, une illusion née de nos aspirations.
Je sais que tu es terre et pierre, ô fournaise de travail et de chant,
Je sais que tu es feu et flamme, que tu es jeune et ardente,
Je sais aussi, terre d'Arménie, que tu es notre antique Eden.

Chaque fleur qui sur ton sein se pare de vives couleurs et de douces senteurs,
Chaque pioche et pelle qui s'enfoncent en toi pour te renforcer le cœur,
Un lambeau de chant suspendu dans l'air, le résonnement d'un mot chargé de sens,
Sont pour moi purs comme un sourire et précieux comme des reliques.

Toi, centre lumineux de mes pensées, mon espoir est une parcelle arrachée à ton cœur.
A cet anniversaire de la nouvelle période de ta millénaire existence,
Un peu triste, mais fier de toi, ô mon pays reconstitué,
Je me sens moins malheureux, moins seul et abandonné.

ԵՐՈՒԱՆԴ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ: ԻՄ ՍԷՐՍ

Իրիկնային արեւէն քալող մարդուն շուքին պէս
Որ դաշտերէն կ'երկարի, կ'ըլլայ լերան հաւասար,
Սէրըս գաղտնի եւ անձայն, հեռու ի՛մ իսկ աչքերէս,
Հանդարտօրէն աճեցաւ, հասաւ երկինք լուսավառ:
Եւ ակնարկով մը ջերմիկ ու երգերով սիրածոր
Ծընած սէրըս կը փրփրի այժմ յաւերժին տենչերով,
Յորձանքներուն մէջ մոլար կը կլանէ այն ինչ որ
Կամուրջ կ'ըլլայ ներկայիս եւ անցեալիս վշտաթով:
Եւ այն էակը օրհնեալ որ հրահրեց զիս այսպէս,
Որ տակաւին երգերուն արձագանգով զիս կþօրրէ,
Երբե՛ք, երբե՛ք չգիտցաւ թէ որքա՛ն յոյզ սիրակէզ
Սիրտըս իրեն ընծայեց իր մարմաջին մէջ բոցէ:
Ժըպիտիս մէջ թագնուած թախիծս երբե՛ք չտեսաւ,
Որքա՛ն մօտէն քալեցի, սէրըս այնքա՜ն չիմացաւ:


Մարսէյլ, 1934

Սոնիա Թաշչյան։ ՉԵՄ ԿԱՐՈՂ ՉԼԱՑԵԼ

Ինչքան էլ սիրեմ քեզ,
Եւ քեզ սիրելով`
Սիրեմ և նույնիսկ ընդունեմ մերժումը քո,

Ինչքան էլ քեզ սիրելուց
Ցանկանամ սկիզբ`
Նորի հետ հանդիպում,

Որովհետև չկան կամայականություններ
Այլ օրինաչափության կամքեր,
Եւ ի վերջո,կա այն բացարձակը՝ սերը:

Ի~նչ փույթ,որ չես սիրում ինձ, (չեմ անհանգստանում).
Քո նոր սերը չի խանգարի իմ սիրելուն, (չեմ խանդում).
Կամ չի նպաստի քո չսիրելուն (տխրում եմ):
Պարզապես մեզանից մեկը ուրախ կսիրի,մյուսը՝ տխուր:

Միևնույն է.
Գիտակցելով հանդերձ այս բոլորին,
Ընդունելով հանդերձ իմ իրականությունը,
Այն պահին երբ պատահաբար,
Կհանդիպեմ քեզ նրա հետ,
Չեմ կարող չցավել և
... Չլացել: 2009

Annual Poetry Competition is now closed

Many thanks to all those who participated in APP's first annual poetry competition.

Winners will be announced in mid-February.


Best regards,

Lola Koundakjian, producer and curator

Նիկողոս Սարաֆեան։ Առաւօտ մը

Անտառին մէջ ամայի, ձմրան առտու մը պայծառ,
Ստեղնաշար մը լոյսի
Ու շուքերու շարժելով, խօլ՝ ծառէ ծառ դուն անցար,
Սէգ քայլերովըդ կոյսի։

Խորհրդաւոր բիւր լարեր կը հնչէին։ Քու արագ
Սրունքներդ ռիթմ մը ներքին
Կը մատնէին ու շարժուն շրթունքներուդ վրայ կըրակ,
Կար տենդոտ սէրը կեանքին։

Արկածալից ու երկար ճամբաներու ուղեւոր,
Դուն թուեցար ինձ տարբեր՝
Այն բոլորէն, որ պզտիկ սէրեր, յոյզեր, ամէն օր
Կ՛երազեն խեղճ հաճոյքներ։

Մենք քալեցինք ծառերուն տակէն փղոսկրէ, վրայէն
Տերեւներուն թաց, ոսկի,
Որ շողալով ոտքիդ տակ, կը հանէին ձայն մը շէն
Մետաքսահիւս քղանցքի։

Քաղաքն հեռու էր մենէ. ժխորն հազիւ կը լսուէր
Ու երկնքէն էր կարծես,
Որ կ՛երթայինք, հողմավար՝ երկուքս մէյմէկ լուր ստուեր։
Կ՛ողողէր մեծ լոյս մը մեզ։

Հոգիս իր բերքը տուած, մերկ էր, հատդարտ՝ հողին պէս
Ու լի, յղի՝ նոր կեանքով։
Ու թուեցաւ ինձ կեանքի դուն այն մաքուր ոգին ես
Որ կը ծաղկի մահուան քով։



ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Arousiak Turabian: [I take comfort in the knowledge]

I take comfort in the knowledge
That I do not love you
But am merely smitten
And have discerned the difference
For both produce a nausea deceptively alike

So when you too
Leave me standing
On a sidewalk corner
Face smeared with puzzlement
I will not lurch home and boohoo
Into my dear musty pillow
Remembering the smell
Of your dear musty aroma

I will not clench tiny fists and beat the walls
inside me
Nor will I lament
With ladies of Jazz
And vow you are the last

Instead I'll simply wait
for the light to change
Smooth my hair
And slide along
Down the Avenue
Regretting nothing
Nothing at all

It is just so wonderful
That I do not love you.


November 1999


Arousiak Turabian passed away in April 2020 at the age of 39. RIP. 

Ազատ Վշտունի: ԼՈՒՍԱԲԱՑԻՆ

Լուսաբացին,
Լացի՜ն, լացի՜ն
Վարդերը՝ սև թերթեր բացին...

Լուսաբացին,
Ջինջ, լուսածին
Հավքեր թռան լուռ, գնացին...

Լուսաբացին,
Ուռին, հացին
Առվի ափին մեղմիկ լացին...

Լուսաբացին,
Ես տուն դարձին,
Խամրած գտա իմ սիրածին...

Լուսաբացին,
Շաղ ու թացին,
Սրտիս համար շիրիմ բացին...




Ազատ Վշտունի (1894-1958)

Mark Gavoor: Haiku [3]

Rock Sculpture at Compo Beach

I was in Japan
I saw the Zen Rock Garden
Yours was better

5/22/2005

Mark Gavoor: Haiku [2]

I write the poem
Of life on the
Canvas of your belly
Expanding.

Mark Gavoor: Haiku [1]

Smashed
Out of my mind
I think of you
And you
And you
And you
But mostly you

Զաւէն Սիւրմելեան։ Փափաք

Կ՛ուզեմ որ ըլլա՜մ ցորենի արտին
Ծաղիկը կարմիր՝ գաւա՛թ արեւին…
Հասկերու բաշին մէջ պահուած ճըպուռ՝
Խըմե՜մ կէսօրուան լոյսը լիաբուռ…

Ըլլա՜մ գիւղի հին կամուրջ մը փայտէ…
Մամռապատ աղբի՛ւր մ՛որ հազիւ կ՛երգէ…
Գեղջուկին կաւէ ամանը բարի՝
Որ քաղքի ծարաւն ա՛լ մէջըս մարի…

Ըլլա՜մ կուրծքի խաչն աղջըկան բոպիկ…
Բակի լակոտ մը՝ նայո՜ղ հանդարտիկ…
Փուշի մը ներքեւ աղօթեմ ու լամ՝
Որ քիչ մը գոնէ իմ ցաւըս մոռնամ…

Այլեւըս, Աստուա՛ծ, արտին մէջ ըլլամ…

1922 «Լոյս Զուարթ»


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Charles Amirkhanian: Dumbek Bookache

Dumbek Bookache

voice #1                  voice #2

tumble                    1
1                             2
2                             terrible
tumble                    1
1                             2
2                             gamble
whiskey                  1
1                             terrible
tumble                    1
                               gamble
whiskey                  1
1                             tenable
tunable                   1
1                             2
RHUMBA,                 RHUMBA,
DUMBEK,                 DUMBEK,
RHUMBA,                 RHUMBA,
DUMBEK,                 DUMBEK,
tumble                    1
1                             2
tumble                     tumble
1                             1
tumble                    2
1                             terrible
tumble                    ,  tum
tum                         ,  tum
tadadum                 tadadum
tuck                        1
1                             bank
tumble                    1
1                             2
2                             terrible
tumble                    1
1                             2
tumble                    3
1                             4
gamble                    5
1                             whiskey
2                             Wasco
terrible                   1
tumble                    2
1                             3
humble                   4
1                             5
2,                            hambone,
hambone,               hambone,
1                             1
2                             2
gamble                    gamble
1                              damper
gamble                    gamble
1                              damper
gamble                    gamble
1                              damper
Daedalus                 Daedalus
gamble                    1
damper                    gamble
gamble                     damper
damper                    gamble
gambling                  damper
damper                    gambling
1                              damper
Daedalus                 ,  Daedal
Deadalus                 us  Daedal
Daedalus                 us  Daedal
ah-ha                      ah-ha
ah-ha                      ah-ha
Bach                       1
1                             2
2                             Reebok
3                             Reebok
4                             1
Bach                        2
1,                            ,  Reebok
2,                            Reebok,
Bach,                      1,
1                             2
Bach,                      Reebok,
Bach                       1
1                             2
Bach,                      3,
Bach,                      4,
,  Bach                    Bach,
Bach                       Bach
1                            1
Bach,                      2,
Bach,                      3,
,  Bach                    Bach,
,  Bach                    Bach,
Bach                       Bach
1                            1
book                       Bach
Bach                       bake
back                       Bach
ache,                      ache,
1                             book
2                             Back
Bach                       1
ache,                      2,
Adelaide                 Adelaide
1                             1
Adelaide                 ,  Adel
Adelaide                 aide Adel
Adelaide                 aide Adel
Adelaide                 Adelaide
1                             1
whiskey                  Wasco
Wasco                    whiskey
whiskey                  Wasco
Wasco                    whiskey
1                             1
Tonga                     2
1                             bongo
2                             1
Tonga                     2
1                             bongo
2                             1
Tonga                     bongo
Tonga                     bongo
bongo,                    Tonga,
bongo,                    Tonga,
Tonga                     bongo
bongo                     1
1                             2
2,                            bongo,
bongo,                    1,
1                             Tonga
2                             bongo
bongo,                    1,
1,                            bongo,
Tonga                     1
bongo                     2
1,                             bongo,
Geelong,                 1,
1,                             Geelong,
Geelong,                 ,  bongo
gone                       1
1                             2
2                             3
3                             4
MILKTOAST              5
1                             bottleneck
saddlebag               1
MILKTOAST              2
1                             bottleneck
saddlebag               1
MILKTOAST             MILKTOAST
1                             bottleneck
Samarkand             1
Saddlebag              saddlebag
MILKTOAST             1
1                             bottleneck
Samarkand             1
Saddlebag              2
MILKTOAST             MILKTOAST
1                             bottleneck
2                             butternut
3                             saddlebag
Samarkand             Samarkand
MILKTOAST             MILKTOAST
1                             bottleneck
2                             butternut
3                             saddlebag
Samarkand             Samarkand
MILKTOAST             MILKTOAST
1                             bottleneck
2                             butternut
battlefield               1
1                             saddlebag
Samarkand             Samarkand
MILKTOAST             MILKTOAST
1                             bottleneck
2                             butternut
battle-call               1
1                             butterball
subtly-all                1
1                             Samarkand
saddlebag              1
sudden-gall            2
1                             subtly-all
butterball               1
1                             battle-call
butternut                1
bottleneck               2
milktoast                 ,  milk
milktoast                 toast-milk
,  milk                      milktoast
toast-milk,               milktoast,
MILKTOAST              MILKTOAST
Bottleneck               bottleneck
Butternut                 butternut 
Samarkand,             Samarkand,
Milk                          ,  neck
MILKTOAST              MILKTOAST
Bottleneck               butterball
battle-call                battle-call
saddlebag,              saddlebag,
milk                          ,  nut
MILKTOAST              MILKTOAST
Butterfield               Butterfield
Butterball                buttterball
Basketball               basketball
battle-call,               battle-call,
1                             roast
boast                      1
milk                         ,  but
MILKTOAST              MILKTOAST
,  butter                   butterball
field-butter              battle-call
call-basket              basketball
bought-it-all            bought-it-all
1                             1
roast                       roast
boast                      boast
1                             1
lickety-split              lickety-split
RHUMBA,                 RHUMBA,
DUMBEK,                 DUMBEK,
RHUMBA,                 RHUMBA,
DUMBEK,                 DUMBEK,
RHUMBA,                 RHUMBA,
DUMBEK,                 DUMBEK,
Geelong,                 1,
1,                            Geelong,
Geelongo                ,  bongo
gone                       gone
1                             1
RHUMBA                  RHUMBA
DUMBEK                  DUMBEK

PERFORMANCE NOTES: roll the “R” of Rhumba. First syllable to rhyme with “room.” Words in capital letters spoken louder than others. Geelong, the Australian town, is pronounced juh-LONG. Wasco, a town in California, is pronounced “WAHS-koh”. Each line is given one quarter note value. One-syllable words = one quarter note. Two-syllable words are given two equal 8th-note values. Three-syllable words are given two 16th notes + one 8th. A comma adds an 8th-note rest to the quarter-note line, making it a 3/8 line. Four-syllable lines = three 16ths followed by an 8th. Tape version of Dumbek Bookache IV contains recordings of the voices of American presidents Woodrow Wilson, Warren G. Harding & Calvin Coolidge.

Սոնիա Թաշչյան։ ՕՐԻՆԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆ

Քուլիսների հետևում,
Հեռվից – հեռու կարոտում եմ քեզ,
Կարոտում եմ քեզ որպես անծանոթի,
Որպես քո տեսակի
Եւ իմ կորցրածի:

Չկայացած հանդիպումը մեր
Բանաստեղծություններս խեղդեց
Եւ մոռացնել տվեց քո էջը:

Ինչո՞ւ են պատահականությունները խանգարում հոգիների մերձեցման.
Արդյո՞ք մարդկանց չար մտքերն ու ցանկությունները փոխում են ընթացքը միջավայրի և
վիժեցնում հազարավոր անմեղունակ րոպեներ...
Արդյո՞ք մթնոլորտի էներգիաները տարուբերում են մեզանից յուրաքանչյուրին
և մեզ սխալ ուղիներով տանում...
Արդյո՞ք չեմ կարող փրկել իմ երազը կործանումից...
Արդյո՞ք ես զոհն եմ իմ բարության թէ չարության...

Ո՜չ , չհավատաս որ կան պատահականություններ,
Այլև օրինաչափություն.
(Չի կարելի հոգնակիով ասել ՝ օրինաչափություն-ներ,որովհետև կա միասնական մի
օրինաչափություն միայն և մենք բջիջն ենք այդ ամբողջության.մեզանից
յուրաքանչյուրով է պայմանավորված ամբողջի միասնակամությունը):
Այն ինչ չի ստացվում,
Նախատեսված չէ այդպես կատարվելու,
Ուրեմն չի՜ լինելու:

Ինչո՞ւ հուսալ,
Ապա հուսալքվել:
2009

Զապէլ Ասատուր։ ՀԱՅ ԼԵԶՈՒԻՆ

Դո՛ւն, առաջին վանկ շրթունքիս, առաջին ձայն իմ հոգւոյս,
Նախկին հնչիւն իմ մանկական լեզուիս հեզ,
Որով լացի ու երգեցի միշտ յուզումներս, իղձս ու յոյս,
Իմ մայրենի քաղցրի՜կ բարբառ, ողջո՜յն քեզ:

Տարիներով թափառական օտար երկիր ու վայրեր,
Զուրկ մնացի ընտանիքէս, տընակէս.
Այլ քու կարօտդ անդարման ցաւն եղաւ սրտիս կարեվեր,
Ո՜վ իմ լեզուս, ամէն իղձ զո՜հ ըլլայ քեզ:

Զարմանահրաշ վըսեմ թարգման դուն սրբութեանց անմատոյց,
Դուն արձագանք Հայ անցեալին, կեանքին վէս,
Տիտաններու, քերթողներու անմահ փառքին ապացոյց,
Ո՜վ վեհ բարբառ իմ հայրերուս, պատի՛ւ քեզ:

Ալեծաղիկ կատարներու անմահ զաւակ դարաւոր,
Ծոցէդ անշէջ ճառագայթներ կը ժայթքես,
Մշտափթիթ գարուն մ՚անանց կը պըսակէ դէմքդ աղուոր,
Անզուգական, քնքուշ լեզուս, համբո՜յր քեզ:

Դուն Մեսրոպին ու Սահակին շունչին թրթռումը ոսկի,
Որ հայրենի յուշերն անդուլ կ՚եղերգես.
Իր պաշտելի աւանդութեանց, նշխարներուն սուրբ ըսկիհ,
Ով աննման չքնաղ լեզու, բուրվա՜ռ քեզ:

Ծով ծիածան որ կը գըլես լայն կոհակներդ այգաբեր,
Մերթ գոհարներ ծաւալելով, մերթ բեհէզ.
Մերթ սաղմոսներ ծփծփալով, մերթ վէպեր,
Ո՜Վ Հայ լեզուս իմ պաշտելի, ողջո՜յն քեզ:

Դուն թրթռացիր անտառներու սօսիներուն տակ ըստէպ,
Հայ աշուղին քնարին պարծանք եղար վէս.
Հիմա կ՚երգես զաւակներուդ նժդեհ կեանքը երաշխէպ,
Քերթողներու անմահ բարբառ, բիւ՜ր փառք քեզ:

Օրհնեա՜լ ըլլան մեր հայրերը, որոնք թէեւ ցիր ու ցան,
Մութ օրերուն՝ մոլորած չոր շիւղին պէս,
Մոռցան իրենց տունն ու տեղը, զաւակներնին ուրացան,
Իրենց անձն ալ, բայց չըմոռցան երբեք քեզ:

Քու բառերէդ՝ արեւէն վառ ու բիւրեղէն վճիտ
Իմ հոգւոյս մէջ բոց մը կաթեց մշտակէզ,
Հուր ծարաւը անհունութեան, բարւոյն, մեծին ճըշմարիտ.
Ո՜վ մանկութեանս ազնիւ լեզուն, կ՚օրհնե՛մ քեզ:

Օրհնեա՜լ ըլլան մեր մայրերը, որոնք զքեզ սնուցին
Իրենց շունչովն ու աղօթքով սրտակէզ,
Խարխուլ, փլած կտուրին տակ, կարօտ՝ պատառ հացին,
Գուրգուրանքո՜վ պահպանեցին միշտ ըզքեզ:

Թող որ ե՛ս ալ, յետին զաւակն հայրենիքիս իմ թշուառ,
Սուրբ տաճարիդ ոտքը բերեմ ողջակէզ՝
Միշտ տառապած, երբեք շիջած սրտէս կայծ մը խանդավառ,
Հոգւով պաշտեմ ու քնարովս օրհնեմ քեզ:


Զապէլ Ասատուր (Սիպիլ)

Veronica Pamoukaghlian: BAGHDAD ON FIRE

Come down into my shelter crawl
to watch the flare from below

Come in enter my den to
feel the fire from within

I crawl into my blue and then
turns orange in the twilight sky

Skies obscured with burnt black gold
to burn your strength
to hurt the land you hold beloved

Bagdad has turned a silent Babylon
so spend the silence
Await the bombs, the doom

A million dazzled souls
that speak ten thousand tongues

Believe a diamond lake
cast in the desert midst

Believe the freedom
that missiles bring
and bombs

The limping eyes
the hidden lips and veil
The dark sad eyes
the human face
of Fear

The Human Wound
the Falla of the Land

Civilization flown back
to slay his Womb

Past tainted skies
the beauty of the Mosque
By night the voice



The sacred sound
of prayer song
of Ancient Music
and Faith unmoved by time
awaits the tomahawk

and so the voices rise
side by side with the smoke

And grows the human Wound

Against this billion bombs
these laser chords
umbilical
from stolen skies
into our Heart

This is our
chemical Weapon
the intoxicating Rise
of sacred Music

Will penetrate
your fortress B and F
your force of air
Numb you to dozing birds

For this sand was here
before you began
and will remain
long after your end

though I now burn
in sulphurous purple
these bright eyes
that see further
this olive skin

These are the eyes
of the desert

though I now bleed
through dark metallic tunnels
Mine Eyes
are the Eyes of the Desert
to be

and I know patience
the sameness of the sand dune
stories that last a thousand nights
I know
prayers that last a thousand years
and wait still
for a Miracle

And I swallow my own Tyrant


This poem has appeared in the Poets Against War website.

SOJOURN AT ARARAT at Joe's Pub *New York City*

Nora Armani & Gerald Papasian

will be recreating their award-winning show

SOJOURN AT ARARAT

at Joe's Pub at the Public Theater


A love story based on 2000 years of Armenian poetry in English

“...theatrical magic...” LA Weekly-Pick of the week
“...splendid show...” The Scotsman
"Powerful and entertaining...” Herald Examiner
"A spirited and spiritual journey" The Boston Globe

ONE NIGHT ONLY ! January 18 at 7.30pm

Show's website: www.sojournatararat.org
Joe's Pub: www.joespub.com

Joe's Pub at The Public Theater
425 Lafayette Street, NYC
General Admission: $15 in advance; $20 at door
Box office: http://tickets.publictheater.org/calendar/view.asp?id=11216
For wheelchair accessible seating, call 212.260.2400
Runs 70 minutes

Գէորգ Գալայճեան: Երգիչը

Սիրելի ձմերուկ
Ըսաւ էշը
Ինծի տուր կեղեւդ,
Որ ալ խոտ չուտեմ:

Սիրելի տանձենի
Ըսաւ արջը
Տուր ինծի տանձերդ,
Որ ալ չտանջուիմ:

Կապոյտ երկինք
Ձայնեց օձը
Թեւ տուր ինծի,
Որ թռչուններուդ հասնիմ:

Ու երկինքը փոխանակ փետուրէ թեւերու'
Սխլմամբ, ստեղծագործական թեւեր տուաւ օձին
Ու ան հնարեց կախարդիչ երգեր,
Ու բոլոր թռչունները իր երգին եկան:

Ու հրաշքով բարիացած
Օձը շարունակեց երգել
Իր որսերը չուտել
Իր երգը լսողներուն ուրախութեամբը ապրիլ:

Եւ թռչունները շատցան,
Անոնց կերը պակսեցաւ
Ասդին անդին փնտռեցին
Իրենց երգիչը կեր դարձուցին:

Վահան Տէրեան: Մշուշի միջից

Մշուշի միջից, - տեսի՜լ դիւթական,-
Բացւում է կրկին Նայիրին տրտում.
Ո՞ր երկրի սրտում թախիծ կայ այնքան,
Եւ այնքա՜ն ներում - ո՞ր երկրի սրտում…
Ո՞րտեղ են քարերն այնպէս վերամբարձ
Ձեռների նըման պարզուած երկընքին,
Ո՞րտեղ է աղօթքն այնպէս վեհ ու պարզ
Եւ զոհաբերումն այնպէս խնդագին…
Ո՞րտեղ է խոցում այնպէս չա՜ր ու խոր
Սի՛րտը մարդկային դաշոյնը քինոտ.
Ո՞րտեղ է հոգին այնպէս վիրավոր,
Եւ անպարտ երկիրն այնպէ՜ս արիւնոտ…


Vahan Derian (1885-1920)

Գամառ Քաթիպա (Ռափայէլ Պատկանեան)։ [Երնէկ, թէ այս նոր տարին...]

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Վերջ տար հայի ցաւերին,
Չարը կորչէր ու բարին
Բուն դնէր մեր սրտերին:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ազատ շնչէր Հայաստան,
Եւ շուրջ Մասիս մեր սարին
Փայլէին վարդ-անդաստան:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Հայ ազգ ի մի գումարուէր,
Ի գլուխ Կարնոյ հայ ամրին
Հայի դրօշակ ծածանէր:

Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ոտքի կանգնէր Հայաստան,
Եւ կիսաքանդ մեր Կարին
Լինէր քաղաք մեր ոստան:

Հայեր, երբեք չերկմտիք,
Կը կատարուի այդ ամէն,
Եթէ իսպառ մենք հանենք
Փոքրոգութիւն մեր սրտէն:


Գամառ Քաթիպա



Qu'heureuse soit cette nouvelle année …

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Qu'elle mette fin aux douleurs des Arméniens
Que les méchants disparaissent et que les bons
Fassent leur nid dans nos cœurs

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie respire librement
Et qu'autour de notre Mont Massis
Resplendissent les roses champêtres

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que la nation arménienne se rassemble
Solidement à la tête de Garin l'arménienne
Et que flotte notre drapeau national.

Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie se dresse debout,
Et que notre Garin à demi démolie,
Devienne notre capitale.

Arméniens, n'hésitez jamais,
Tout cela se réalisera,
Si nous ôtons entièrement,
La petitesse de notre cœur.

Kamar Katiba
Traduction Louise Kiffer

New Year 

Translated by Rupen Janbazian  

If only this New Year

Would bring an end to our sorrows,

Evil would fade and good

Would live in our hearts.

If only this New Year

Armenia would be free

And fields of roses would gleam

Around our Mount Masis.

If only this New Year

The Armenian people would unite

And our flag would wave atop

Our fortress at Karin.

If only this New Year

Armenia would stand on its feet

And our half-ruined Karin

Would become our capital.

Armenians, never doubt

That all this will be realized

If we free ourselves

Of small-mindedness, once and for all.

Շնորհաւոր Նոր Տարի Bonne Année Happy New Year

Best wishes from the Armenian Poetry Project, New York City.


Lola Koundakjian
curator and producer

Quote for the month of December: EDMOND YERVANT AZADIAN

Բանաստեղծը, եւ՝ առ հասարակ արուեստագէտը, այն մարդն է որ մեզ կը ծանօթացնէ մեզի՛.


Երուանդ Ազատեան

Nora Nadjarian: Mother Tongue

Click here for the Youtube.com clip read by Finnegan Flawnt .

Which language do you dream in,
swear in, cry in, asked the questionnaire.
How many languages do you swim in,
drown in, breathe in, mime in?

Do you know how many tongues have adopted
your voice? And when at night you stare
at dark walls and one pair of lips
comes closer, whispering in perfect German

Ich bin deine Mutter -

Or the night shadows enlarge into a Fritz Lang
open scream and Muttersprache appears
on the silent movie screen, then:
what do you reply? In which language,

and how clearly, do you say: my mother tongue
is somewhere in the recesses of my mind.
I am not an orphan. I have a mother.
She put me to bed one night

and went away. The film we made
together has long been silent. But I still
hear her voice in the keyhole of my heart.

© Nora Nadjarian 2003

Leonardo Alishan: Christmas Eve, 1988

Angels sleep on a stack of gambling debts
gathering dust and interest.
The ivy loses five leaves every day.
I helplessly count
the last sleeping pills
on my unfamiliar fingers.
The Christmas tree is a village maid
all made up for her wedding night.
The fireplace is a big, black yawn.
Yellow leaves should not be left
among the green.
(Why does Granny's ghost
sleep under my son's bed?) . . .
The big win, the sure bet
never was and never came.
I kissed the bottle goodbye
but the apricots never kissed me back.
A cigarette butt burns my nostrils
but I am too tired
to put it out.
My guardian angels sleep
with their broken wings
on my soft stack of gambling debts.
In the mirror I see
God's corpse burning in the acid seas.
The tired ivy hangs her bare arms languidly.
(I'm too tired to bend,
raise the blankets from my son's bed,
and play peek-a-boo
with Granny's ugly ghost.) . . .
It [is] . . . frustrating
. . . counting sleeping pills
and having extra fingers left.
In the end, the old fireplace
will have the ultimate pleasure
of belching smoke
after making a meal of the Christmas tree.
(Merry Christmas Granny and good night.)

Gregory Djanikian: When I first saw snow

Click here to hear the audio clip When I first saw snow read by Gregory Djanikian.

Tarrytown, N.Y.


Bing Crosby was singing "White Christmas"
on the radio, we were staying at my aunt's house
waiting for papers, my father was looking for a job.
We had trimmed the tree the night before,
sap had run on my fingers and for the first time
I was smelling pine wherever I went.
Anais, my cousin, was upstairs in her room
listening to Danny and the Juniors.
Haigo was playing Monopoly with Lucy, his sister,
Buzzy, the boy next door, had eyes for her
and there was a rattle of dice, a shuffling
of Boardwalk, Park Place, Marvin Gardens.
There were red bows on the Christmas tree.
It had snowed all night.
My boot buckles were clinking like small bells
as I thumped to the door and out
onto the grey planks of the porch dusted with snow.
The world was immaculate, new,
even the trees had changed color,
and when I touched the snow on the railing
I didn't know what I had touched, ice or fire.
I heard, "I'm dreaming. . ."
I heard, "At the hop, hop, hop. . . oh, baby."
I heard "B & O" and the train in my imagination
was whistling through the great plains.
And I was stepping off,
I was falling deeply into America.

Գէորգ Գալայճեան: Ա՜ Ա՜՜ Ա՜՜՜

  
Առաւօտեան արեւը ողողած էր պայծառ՛ կապոյտ 
       Երկինքը՝ գործի մղող ջերմութեամբ:

Մինչ սիրտդ, վիրաւոր թռչունի մը արիւնոտ 
 Կուրծքին պէս կը բաբախէ յուսահատ:

Ի՞նչ է այս ցաւը, որ դուն քեզի կու տաս 
 Սիրոյ խաբկանք մը ունենալու համար,

Որո՞ւն համար կը բաբախէ վիրաւոր թռչնակին
 Կեանքի համար կռուոծ սիրտը՝

Մինչ փետուրներուն վրայ իր արիւնը կը լերդանայ
 Ապրելու, սիրելու, սիրուելու կարօտով:

Այս վէրքով չէ՞ որ մարդիկ հաւատք կը կերտեն,
 Իրենց ներաշխարհը յուսադրելու համար,

Ու փարթամ տաճարներ կը կառուցեն աղօթելու,
 Սփոփուելու, սորվելու և հաւատալու.

Հաւատալու բանի մը, որ պէտք է գոյութիւն 
 Ունենար կարծեցեալ ճշմարտութեան մէջ,

Ու պահ մը, գոյութիւն ունէր կարծես, իրականէն 
 Աւելի ճիշդ յատկութեամբ մը կախարդական:

Տեսիլքի մը մէջ անբացատրելի, անվերապրելի,
 Անյիշելի, միայն արիւնով զգալի:

Բայց ներկային մէջ այսօր, իրական և ճշգրիտ
 Ի՞նչպէս կարելի է զգալ, կամ յիշել: 

Ի՞նչպէս կարելի է ճեղքել արեւուն գործի մղող
 Ջերմութեան  ճառագայթները իրատես,

Երբ մանաւանդ շողերուն մէջ արեւուն 
 Որոշապէս տաք ու յստակ,

Վիրաւոր սրտերու արեան կաթիլներ կը լերդանան
 Սրճագոյն ցոլացումով մը աղտոտ,

Գոցռկարմիր վիշտով մը խորունկ, որուն նողկանքը
 Ճանճահրապոյր հրաւէր կը ճաճանչէ:

Ելի՛ր եւ նոր առաւօտ մը տիմագրաւէ այս կսկիծով:

Քալէ՛, եւ նոր աչքեր փնտռէ այս սին ցոլքերով:

Աշխատէ՛, եւ նոր կեանք կերտէ այս արեան շաղախով:

Բայց դուն կրնաս, եթէ կը հաւատաս հզօր, հնաբոյր
 Աստուածներուն Խալտեան:

Բիւզանդ Թօփալեան: Երկիրներ

Հոս՝ արեւի ոսկեզօծումն անարատ
Կը պարուրէ, լուռ կ՛այրէ քարերն հսկայ ճակատին
Միջնաբերդին Հալէպի։

Գետնարած միջոցէն վեր՝ լայնօրէն
Այրող բոցեր հեռաւոր,
Ու անդրադարձ ճառագայթ՝
Հոգիներուն մեր կը բանան յաւերժակա՛ն կեանք մը խոր։

Մտի՛ր ու լուռ՝
Հսկայական կամարէն այս դռներուն
Աստղն ուղեղիդ բարձրացո՛ւր
Բարձունքներուն առասպելին մարդկութեան…։

Ճամբաներէն բազմաճիւղ
Դարերն այստեղ կ՛ամփոփեն անապատներ ու լեռներ
Մարդկային շունչ հեւացող, բազմութիւններ անկայան։
Ճամբաներէն բազմագոյն
Կեանքի նորոգ տարածութիւն մը հիմա
Կ՛անցնի ինչպէս հազարամեակ մ՛երկարող։

Հացարամեայ տարածութիւն մը անծանօթ
Կը հեղեղէ որմափակերն այսօր ալ
Ու կիսափուլ խոռոջներէն աչքեր խոր
Կը հսկեն դեռ աղեղն իրենց պրկելով…։

Հողմեր անսանձ ու վայրի, լարերու վրայ տարածուն,
Անապատի ծովերէն կը յարուցեն ալիքներ
Ու ղօղանջներ յարըմթաց…

Անապատի ծո՛վն ահա… ու տարիներն ահաւոր,
Անհետացած ըստուերնե՜րն մարդկային գորշ ձեւերու…
Մարդկային գորշ ձեւերու փոթորկավար անցքը դեռ…
Քաղաքն ահա, խուլ ու խոր…
Հարթաքանդակ ապառաժ, ու փոշիի, արեւի բարկ շփոթումն…

---

…Խելապըտոյտ բարձրութեան հազիւ աչքերդ հետեւին
Կու գան յանկարծ տեսիլներ, արծուաթեւի շառաչիւն
Ու դիւթախաղ անհունի բիբերուդ մէջ թրթըռալ…

Ու փշրըւած ճակատէն դիտարանին երկնալսաց
Ճառագայթներ կ՛իյնան վար ու միավանկ հնչիւններ…

Ու միայնակ՝ միջոցին մէջ ես հիմա
Հանդիսատես՝ ունկնդիր տիեզերքի ձայներուն
Մինչ ձեռքերուս կը թափին դարերու շունչն ու փոշին
Կամարներէն կենդանի,
Ուր օձադրոշմ քանդակներ արաբական տառերու
Կը փաթթըւին համբոյրով՝ բերդաբընակ օձերուն,
Ուր՝ մութ բառեր կը ստանան կենդանութիւն
Կը դողան՝ իմաստալից ու խրթին լրութեամբ,
Ու քարերէն արձանագիր, անկիւններէն փոշեպատ
Դեռ կը շարժին էջ առ էջ դիմաստուերներ յաղթական։

---

Հազարամեայ միջոցներ բախեցան այս դռներու
Դըղըրդացող զանգուածին,
Ու ոտքիդ տակ դողացող այս քարերը ապրեցան
Անյիշատակ դարերու գեղեցկութիւն որ սարսափ…
Եփրատի ձայնը երբեմն ու փրփուրներն հեւացող
Նժոյգներուն քաջատրոփ,
Ու կիլիկեան իշխարններու սլացումն
Ու Հեթումի ձայնը դեռ…

Լսե՛նք այստեղ, ծանրանիստ մուրճերն հիմա կը դարբնեն
Պատմութեան էջ, արիւնի հէքեաթ, քանդակ առ քանդակ…
Ու տակաւին խելայեղ՝ արեւահար ռազմիկներ
Կուրզերն իրենց կը շարժեն դարերուն դէմ յաւիտեան…

«Արեւագալ»

1932


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Ռաֆֆի Սէթեան։ [Առանձին պառկիլը]

Առանձին պառկիլը
այնքան անհաճոյ չէ
որքան առանձին ճաշելը։


Libreville: 21-XI-1973)

Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.

Marjorie Deiter Keyishian: Traders

Women weeded, they hoed. Sweat, the river that ran
between their breasts, poisoned their milk. Such hot sun—
such long days—making room for rye in stony
fields. Their infants left behind perished,
though their grandmothers softened the flat
cakes of rye they warmed for supper with water.

The lovely Maritza’s husband was shot down
for his watch by a friend who called for him
at midday—and, ever after, the family waited,
paying for news of him. She had five small
mouths open round her table. In spring,
she climbed the hard hills to sparse Turkish
villages to bring candy, to bring thread. Once
a Singer sewing machine went over
the pebbled roads. The donkey groaned. She,
alone, loaded that donkey and went herself
two times each year, to the Turkish village
to bring bright threads; tawny, raspberry,
and blue. Bent over looms they set up themselves,
villages of young women wove themselves
into fantastic beasts and birds, gardens
that keep alive their hungry children
no one but they are left to feed.

Գէորգ Կառվարենց։ Սոնատ

Գիշերն -- ածո՜ւ աստղածիր --
Կը բուրէ ծով ու ծոթրին.
Հովերուն հետ եւ լուսնին՝
Ո՜վ իմ հոգիս, քաղցրացի՜ր…

Փոսուռաներ՝ վիրապէ
Վիրապ արե՜ւ կը ցաթեն.-
Կ՛անցնի տեսիլ մը դաշտէն.-
Ո՜վ իմ հոգիս, տառապէ՜…։

Հոն ուր կանթեղն աղօ՜տ է,
Կուլայ տաւիղ մ՛ոսկելար.
Գրկած իղձերդ ոգեվար՝
Ո՜վ իմ հոգիս, աղօթէ՜…։

Կոպերուս վրայ կապտածիր
Կը թառի թե՛ւն անդորրին.
Մինչ երազներ կը թորին՝
Ո՜վ իմ հոգիս, քընացի՜ր…։

«Գերեզմանի Ծաղիկներ»


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Marjorie Deiter Keyishian: We Didn’t Know

That our stone houses, our high raftered roofs,
were tents—shredding as we feasted and sang,
snug within, though wind keen (though wind break sleep
with those hollow sounds the ear shapes, those words
the ear invents), that hooting wind—great train—
rounding square corners of our houses, eating
them away. Where villages climbed a hill
are paths and a crumbling wall. Under earth
are shards of pots that flushed us rosy red:
steaming stews we spooned out, quarrelling all
the while. Portions were measured, you see,
and rugs (the moths ate) to be divided.

A morning like any other: rounded up,
flushed like hunted birds, we took what we ate—
nothing else. We ate the village.

In five days it was gone. The old died first.
Then the young cried in the night for food, but
there was none. Next day, they, too, were gone
away. Look! I’ve drawn those streets. These boxes
were fine timbered houses. This one was ours.
Where we live now is warmer and stronger.

Արմէն Սեւան։ Քմայք…

Մանուկ մը կայ հոգիիս մէջ որ կ՛երգէ,
Կը ծիծաղի, մերթ կը ժպտի ու կուլայ.
Ու տարէց մը՝ որ սառնասիրտ կը հեգնէ
Ճիգն՝ ի խնդիր իմաստի մը որ չիկայ…։

Իրարու պիրկ, ցուրտ գաղտնիքին հանդիման,
Կը պաղատի հոգիս, տրտո՜ւմ արցունքով.
Մինչ նորէն ա՛ն որ կուռքի մը նըման,
Կ՛արհամարէ, անտրտունջ ու անվրդով։

Տըղա՛յ մըն է հոգիս ու ծեր մը դժնէ.
Երբ կը ցնծայ մին՝ միւսը կը խոկայ.
Երկբայանքի գիշերներէն լուռ կ՛իջնէ
Այսօ՛ր նորէն բո՛ւ մը սրտի՛ս, սիրո՛յս վրայ։


Արմէն Սեւան (1892-)


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Թորոս Ազատեան։ Մահաշուք Կղզին

ՄԵԾԱՐԵՆՑԻ յիշատակին

Բայց ո՞ր ուղին էր արդեօք, ուրկէ անցար հէ՛ք քերթող,
Վերջին անգամ, յուսաբեկ, դէպի հիւղակըդ անշուք.
Ո՞ր նոճին էր ըզգայուն, որուն մարմինն ինկաւ դող՝
Քու հեւքըդ երբ տըւաւ իր սաղարթներուն սըրսըփուք։

Բայց ո՞ր տեսիլն էր արդեօք-ծովո՞ւն, կապոյտ եթերի՞ն
Թէ խարակէն փըշրուած նաւակի մը ուրուային -
Զոր ակնարկըդ ընդունեց վերջին անգամ, հըծծելով
Հըրաժեշտի մեղեդին՝ անանձնական բարբառով։

Աչքերդ թաց, կ՛որոնեմ հիւղն այն տխուր, թաքթաքուր,
Ուր ոսկի սիւնը փըլաւ իր տաղանդին արքենի,
Ուր զենիթէն մայր ինկաւ յանկարծ արեւը երկնի…

Ու չե՛մ գտներ։ Կը թըւի գերեզմաննոց մը թափուր
Դալարածուփ այս կղզին, ուր բերնին մէջ հովերուն
Կ՛եղերերգեն անընդմէջ յուշեր, վիշտեր անանուն…։

1936


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941



ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941

Marjorie Deiter Keyishian: Sweets

In spring his mother strapped a store of candy
to the donkey’s back. They walked the hills.
Those stone roads took them to village after
village of Turkish young, shouting for barley
sugar. Louder than a cornering wind,
those children surrounded their fathers. How
they implored, mouths wet already with sweet
toffee they wanted so loud valleys ring.
Even now; the wind wants sugar candy.

That young boy who scaled (leading the beast or
following after) those lava hills knew
climbing was easy. What the others—
the children of that village never knew—
was that he did not eat candy. That sweet
taste, he bartered away so his people
ate bulghar and rice all the cold winter long.

His dying father refused fresh yogurt,
told him: “You live to feed others! Eat this.”

Ոստանիկ: Ելքը

Չկա՛յ ոչինչ օտար
Աշխարհում այս հին,
Ո՜ւր ել լինես, պայծառ,
Ժպտա՛ ամէնքին.-

Ուղիներում անծիր,
Սրտաբա՛ց, հրկէզ,
Հանդիպողին գրկի՛ր
Հարազատի պէս։

Եւ ուր մի հո՛ւր շողայ,
Մօտիկ՝ թէ հեռուն,
Կարծիր քո լո՛յսն է դա,
Դո՜ւ ես վառել կեանքում.

Պալատներում՝ թէ մի
Խրճիթում աժան,
Մէ՜կ է, ժպտա, անցի՛,
ԱՆՑՈ՛ՐԴ բարեկամ…


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

Թորոս Ազատեան։ Լռող Դաշնակին

Ըստեղներուդ տակ, լուռ, կը քընանան
Խորհուրդներ, իղձեր, երգեր դիւթական,
Ներշնչումով լի, կարգի կը սպասեն
Հոգիներ վըսեմ…։ Լըռութեան խորէն

Ի՜նչ փոթորիկներ, ի՜նչ վառ երազներ,
Ի՜նչ ցանկութիւններ ու վիշտեր անհուն,
Երաժշտութեան մէջ հիւծող կեանքերու
Ցօ՛ղը կ՛աղերսեն, ցօղը կենսաբեր…։

Կ՛ուզես որ ըստէպ մատներ ըզգայուն
Ըստեղներէդ դուրս լուս-աշխարհ բերեն
Յոյզեր անկորուստ, անոնց կըրակէն
Վառեն հոգիներ, կե՛անք տան սըրտերուն…։

Սիրահար մ՛ինչպէս, կարօտն ունիս միշտ
Գըգւոտ մատներուն քնքուշ հըպումին,
Նոր ապրումներուն տենչով մոլեգին՝
Վանելու քեզմէ տառապանքն ու վիշտ…։

1934

ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941

ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑԻՆ «ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ» հատորի հրատարակութիւն

Կազմակերպութեամբ Թէքէեան Մշակութային Միութեան Լոս Անճելըսի Մասնաճիւղի
Գործակցութեամբ Կլենտէյլի Հանրային Գրադարանի

ՄԵԾԱՐԱՆՔԻ ԵՐԵԿՈՅ նուիրուած
ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑԻՆ «ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ» հատորի հրատարակութեան առիթով

Ելույթ կ'ունենան՝
ԱՐԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆՑ - Հատորի խմբագիր
ԱՆԱՀԻՏ ԱՐԱՄՈՒՆԻ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
ՓՐՈՖ. ՕՇԻՆ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
ԲԱՐՍԵՂ ԳԱՐԹԱԼԵԱՆ - Հանդիսավար

ՈՒՐԲԱԹ, 11 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ, 2009 - ԺԱՄԸ 8:00
ԿԼԵՆՏԷՅԼԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆ
222 E. Harvard Ave., Glendale, CA

Validated Parking at Marketplace Parking Structure at Harvard & Maryland
Մուտքը ազատ եւ հիւրասիրութիւն

Փանոս Ճերանեան։ Օրագիր

Այս առաւօտ
աղաւնիները
առօրեայ իրենց թառերուն վրայ
չյայտնուեցան։
Հեռաւոր կտուրներէ բարձրացող
ոլոր-մոլոր ծուխին նման,
բան մըն ալ իմ ներաշխարհէս կը բարձրանայ
միանալու համար ամպերու կարաւանին։
Թեւաւոր մը,
մառախուղէ մառախուղ կը շտապէ
պայծառ օրերու իր յուշերուն մէջ
անհետանալու…
շուրջս,
ամէն բան
դէպի ներս սեւեռող
հայեացք մը կը մատնէ,
յայտնելու համար, թէ,
մշուշի մէջ կանգնած այդ ծառը
կը պատկանի նաեւ մշուշին…

2009 Մոնթրեալ

Ազդակ Պարբերաթերթ, 2009 թիւ 10

Արսէն Աճէմեան։ Լօռային

Click here for the audio clip To Lora read by Lola Koundakjian.


Խնձորն ես կարմիր պսակւած հարսին.
Մրմունջն ես գետին դաշտին մէջ նարօտ.
Երգն ես կաքւուկի նոր վերադարձին
Կեանքին պէս աղուոր հարսնուկն ես տարփոտ։

Իմ մօրըս թրծած անօթն ես հիրիկ
Որուն մէջ ծըլուն մեղրն է քաղցրանոյշ.
Գիւղի աղջըկան դու սէրն ես բաղձիկ,
Գետափին կանգնած ծաղիկն ես քնքոյշ։

Հազար կոյսերուն մէջ բացուած մինակ
Պարզութեան մէջ մեծ արեւն ես այգուն,
Այտերդ անոր բոցերն են արձակ
Շրթներդ ալ անոր համբոյրն է ոսկուն…

Ու բոյրն ես Լօռա, բո՜յրը մեղրածոր
Ճերմակ տընակիս պարտէզին սիրուն,
Գարնան պէս չքնաղ ու կարմրած բոլոր
Ծաղիկն ես հպարտ աղբերանց արուն…


ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941

SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS: WITNESS©

Like a ghost, his silhouette hovers
tall through the street shadows of Smyrna––
until all that will be left
will be traces of its skeletal remains.
The beloved Doktor’s vision is blurred by tears
and the smothering smoke.
He’s overcome by the stench of burning flesh,
the moans of the dying, the piercing screams,
and the destruction surrounding him!
Aghast he gazes down at his empty hands
that until these days healed the sick
and held the newly born.
Now, his fingers tremble.











Picture of Smyrna, 1922, source unknown.







Not to be obvious,
he exits his home wearing his fez
and summons his courage
needing to understand the
encircling devastation:
Elisa his wife; their children,
Hatcher, Sirarpi, Krikor,
Hovhannes, Vartouhi––
their youngest is one;
Araxi their housekeeper,
and their neighbors.

Night after night,
from the end of August through September,
he ventures into the side streets,
secretively scrawling
into his journal:

Wednesday, the 13th
I see a Turk, he thinks I am one of them,
he says to me, “We did what was due; you turn back.”

The Turk, who assumed an active role
he advises me not to advance,
but to turn back. I answer, “Very well”
with the attitude of someone who understands
the situation. I stop for a moment to distance
myself from the Turk–– to avoid conversation.

At last, the Doktor finds escape from this hell.
Except for his smoke scarred journal,
nothing remains of his worldly goods.
As he embarks on the rescue ship
to unknown safe Greek shores,
he holds his wife, his five children,
and their housekeeper
with all his might, and hides his journal,
the lone witness to all he has seen
deep within his double vest.

Fifty miles far from the billowing black clouds over Smyrna––
in his home town of Akhisar,
Christians ––- ten from his and his wife’s family,
all were massacred!
Men, women, children;
butchered, hanged, machine gunned,
––the young pretty ones violated,
then dragged away to harems, and the young males
forced into slave labor battalions— were never seen again!
Their fatal mistake was to believe the empty promises of peace,
made by those who swore on the Koran.

––SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS

WITNESS was inspired by Dr. Garabed Hatcherian’s journal. An Armenian Doctor - Garabed Hatcherian: My Smyrna Ordeal of 1922 Edited by his granddaughter, Dora Sakayan, Ph.D. Montreal: Arod Books, 1997. Translated into 9 languages––including Turkish. The Turkish publication was banned in Turkey; its publisher and translator have been repeatedly summoned to court and relentlessly fined.
Garabed Hatcherian, M.D. (1876-1952) held the position of general surgeon and gynecologist at The Armenian Saint Gregory’s National Hospital in Smyrna. (SKK)

ԸՆԹԵՐՑՄԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ

ԲԱԳԻՆ գրական հանդէսի կազմակերպութեամբ`

ԸՆԹԵՐՑՄԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ

Բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսեան կը ներկայացնէ ֆրանսահայ արձակագիր Մովսէս Պչաքճեանի «Անցողիկը եւ Անժամանցելին» երկհատոր վէպը։

Ներկաները կը կատարեն ընթերցումներ՝ նշեալ վէպէն։
Տեղի պիտի ունենայ Չորեքշաբթի, 9 Դեկտեմբեր 2009, երեկոյեան ժամը 7ին, ԲԱԳԻՆի խմբագրատան մէջ, Շաղզոյեան կեդրոն, 2րդ յարկ, Պէյրութ։

ՀՐԱՒԷՐ

Ralph Setian: [Rising like a spastic somnambulist]

Rising like a spastic somnambulist
I somehow manage to slip off
my underpants in the darkness,
tossing them into the corner...
And when I wake up in the morning
I am surprised and chargrined
to find a swarm of avid ants
voraciously lapping up
the still-moist, sticky semen.

Libreville: 18-IX-1973

Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.

Սագօ Արեան: Անձրեւ Նոյեմբերի

Տանջուած անձրեւ Նոյեմբերի,
Ե՞րբ պիտի սրբես վէրքի թաղանթի վրայ գոյացած արցունքը եւ վերադառձնես զիս դէպ իմ ճանապարհ
Անձրեւ բարի ու ռիթմիկ, ինկող անձրեւ նման տերեւի Թաւալքին որ կը հպուի Նախնեաց հողին...
Զի արմենիան հող Ա
....
Ես չեմ կարող
...
Ես չեմ կարող հետ այսու լռութեամբ նայիլ ու խածնել Վէրքին ցաւը...
Աղ Ու կերկեր...
Սրբոց խորանին ու մուշկ ինչպէս,
Ցաւերէն յառնող մարմինն իմ ահա,
Ո՜հ անձրեւին վերջին հեռացողները
Եւ դռան թակուիլը ուշ լռութեան մէջ...
Բոլոր ընկերներս շարուած
Ու ես կանգնած, հաղորդութեան մասնիկ տալու
Ես անաղօթքս ու անսուրբս
Մարմնէս կ՚աճին թեւեր ու կը սրբեն դռան ճակատը.
Կը սրբեն զիս
Հոկտեմբերի դժգոհ սուլոցներէն ...
Անձրեւին հետ հաշուի նստելու եւ մաքրուելու ...Անձրեւին հետ
Կտոր մը սեւ հաց,
Շիշ մը գինի,
Հին բանաստեղծներուն վէրքին համար,
Իբրեւ մասունք եւ մատեան աղօթքի.
Սա հեթանոս պահերուն,
Իբրեւ վերադարձ մեծ ճանապարհներէն ...
Ամբողջ գոյութեան մը շաղկապը ուղեղիս Մասնատու’ին մէջ
Ու ՃԻՆՅԸՍ մկնիկին աչքերուն շըխկոչը...
Հէ՜յ գիտի ֆէսպուքեան ընկերութիւն
Դեռ չտեսանք կենացը
Դեռ չտեսանք մերկութիւնը գինիի տակառներուն վրայէն քալող Էգերուն
Բայց կիսաքանդ դէմքեր ու կարմիր մորուքներ ֆըըշշշշշշշշշշշշդ սանկ օդանաւի պէս կը սուրան
Վահան թամարեանի խենթութիւնը ուր մնաց
Ուր մնաց կիրակնօրեայ աղօթքը իմ հեթանոս Եղբայր
Ու հարք մեծաց մեղաւորաց,
Ուր մնաց գրաբարեայ կարկանդակը
Ուր մնացին սաղմոսներուն մարմնէն հոսող խունկը
Շատ է այս վերադարձը ինծի,
Թանկ է այս վերադարձը ինծի,
Վերադարձ գրաբարեայ մանկութեան,
Ուր պուրճ համուտի սրտէն ծորող
Մեր պատմութիւնները աղօտ, կը մտաբերեմ մայթին մերկացած խոնաւասէրներուն հետ ...
Թագաւոր ու մանուկ, որ ձեռաց խաչով կը մկրտես առնո պապաճանեանի երկարող քիթէն դուրս վազող խազը մեղաւոր ...
Ու տաքդեղ Կապոյտ քսուկ որ կը ‘արուիս ուսերուս մարելու համար հայ—թուրքական թուրք—հայկական ինչ որ անօրինակ վկայութիւն մը, որուն դեռ վարժ չէ մարմինս....
Ի՞նչպէս մարել արցունքին հրդեհը
Ու լուսոյ մելանով գրել պատերուն վրայ,
Առանց լուսանկարներու
Առանց ֆոթոշո’ի գիւտերուն, առանց ոչինչի...
Գիտեմ, մեր մէջ կը բնակին հին ցաւոտ կայաններ ...
Որ գիտեն պոռալ...
Երբ նոյեմբերի անձրեւէն ուրախացած երկիրը տաք կը խլրտայ մեր ոտքերուն տակ։
Ու խխունջի ‘ոխարէն արցունքէ մորուքաւորներ,
Լուսէ վերարկուներ հագած կուգան ճամբան եզերելու ...
Արթուն պոեզիայի պահն է ասիկա...
Արթուն ու վէրքին դէմ դնող հասարակաց կարմիր գիծին երկարութեամբ...
Ռեհի գիծին երկարութեամբ...
Երբ արեւածագին բոլոր շնչաւորները կը նային դէպի վեր..
Կը նային դէպի խորունկը..
Կը նային հողի խորունկներուն մէջ թաղուած յիշողութեան կարասներուն ...
Հոն է,
Այն է պահը մեծ երանութեան,
Անձրեւէն ետք, սորվիլ ու մաքրել հոգին հողէ կտաւներով ...
Որ քնանաս երկ՜՜ար հողը գրկելու ...
Բոլոր երակները կը ցցուին դէպի վեր ...
Եւ կը խայտայ երկիրը գրկելու մեզ
Ու առաջին շողքերը արեւու։
Այս ամէնը կարիք չկայ լուսանկարներու...
Աշխարհը պիտի ծիծաղի ցաւին համար...
Պիտի խնդայ ցաւին համար.
Պատճառը մենք ենք...
Վեր առէք ձեր ձեռքերը...
Ու մատները բլթակներուն...
Ահա սպիտակ ձիաւորը կ՚անցնի
Ու Հոկտեմբերի արցունքը կը քարանայ
յանժամ ...
Դադրեցուցէ՛ք աղօթքը .
Մինչեւ երբ պիտի չհաւատանք մեր երակին։
Աղօթքի դարերը պրծան,
Աշխարհ մէջքով տուած կը սուրայ
Իսկ մենք դեռ նոյեմբերի անձրեւներուն տակ Խխունջ կը հաւաքենք.
Կը սպասենք որ մաքրուի մեր հոգին..
Բայց ի՞նչէն մաքրել զայն։
Մեր գիրն է ատիկա
Ճակտի գիր,
Մեծ մօրս ճակտին խորշոմած ու սուրբ,
Անզուսպ
Իմ հայհոյանքներուս դիմաց ու կողքէս քալող իբրեւ պահապան...
Իբրեւ պահապան։
Մեր գիրն է ատիկա
Ճակտի գիր։
...Մտէք ներս Նոյեմբերի անձրեւէն,
Մտէք ներս։


Սագօ Արեան

Գէորգ Կառվարենց։ Գարնան Առաւօտ

Փըշատիներ, նուշիներ
Շաղ ու շափրա՜կ են ձիւներ՝
Մարմանդներուն վըրայ զով…
Եւ ակաղձուն, ակաղձուն

Գարնան հըզօ՛ր աւիշով՝
Այգին շաքլե՜ր է այգուն…
Շաղով շողուն՝ կը հեւան
Այգն ու այգին հոտեւան՝

Նոր կութքերու երազով…
Ու կաքաւուն, նորածին
Ուլեր ծաղի՜կ կ՛արածին
Մարմանդներուն վըրայ զով…։

* * *

Ամէն թերթի ունկն ի վար՝
Օղեր ցօղէ թրթռավար…

Ուռիներու շըւաքին՝
Գուռերուն հե՛ծքը մեկին…

* * *

Օ՜ թիթեռներն ոսկեման
Եթերին մէջ ցանուցիր.
Ու երգը, ե՜րգն անսահման
Ծիծառներուն ժիրաժիր…։

Կը պսպըղայ -- կարկեհա՛ն՝
Շուրջը զմրուխտն ու սափիր --
Հիւղիս կատա՛րը կարմիր՝
Արտեւանին վրայ բլրան…։

* * *

Շոճիներու շուքին -- հո՜վ
Ու լըճակներ ըստուերի…
Հեռո՜ւն -- կածան մը գինով՝
Որ սարն ի վեր կը ծիւրի…

Այստեղ նարկիս, հոն նարդոս,
Հոգիս այստեղ, հոգիս հոն …
-- Երանութի՜ւն յորդահոս՝
Հորիզոնէ հորիզոն…։

1921, «Տաւիղ Եւոլեան»

ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.

140th anniversary of the birth of Hovhannes Toumanyan

The New York Hamazkayin Literary Club Presents

An evening dedicated
to the 140th anniversary of Hovhannes Toumanyan

Lecturer: Liza Yessaian

Performances from the poet's work will be presented during the program

The evening will also be a remembrance of the 6th anniversary of the passing of H.E. Archbishop Mesrob Ashjian (Former prelate of the Easter United States and Canada)

Date:12/4/2009
Place: Armenian Center
69-23 47th Avenue
Woodside, NY 11377


Admission fee: 5.00
Refreshments will be served