Սագօ Արեան: Այս Տանն Ապրել Է...

      Բանաստեղծ ընկերոջս՝ որն ի Երեւան

Սուր անչափելի սառած սլաքներ կը մտնեն մէջս, 
Տհոլի Հին ձայնն է։ 
Երէկ ուշ գիշեր,
«Դէլէ Լիպան» կը նայէի 
Մինչ Դիմացս գրքեր կը քնանան, 
Գիրքեր՝ 
Եղիա Տէմիրճիպաշ, 
Դուրեան—Մուրեան 
Տիրանը մուրն է հայ  գրականութեան 
Եւն եւն... 
Գիրքերը հայերէն են, 
Մինակ կը սառին 
Էլիսարի մեր տան անկիւնը 
Տաքցնող չունին ... 
Լուռ բանաստեղծ կը սարքեն ինձմէ 
Տիկնիկ կուզեն բոլորը. 
Բոլորը կուզեն որ անուշիկ բառեր շարեմ, 
Ու մենծ մամայի սինիին մէջ, 
Սարը պուրմային հետ եփեմ 
Եւ բոլորին հրամցնեմ. 
Ամէն ինչ կը սկսի այդ սենեակէն, 
Այդ ցուրտ սենեակէն 
Ցուրտ է տունը...
Ցուրտ է սփիւռքը,
Անոր թաղերուն,
Անոր լոյսերուն 
Եւ անոր ցուցափեղկերուն եղած դէմքդերը այնքան ապուշ են այսօր 
Այնքան յիմար է ամէն ինչ 
Որ կը զարմանամ, 
Թէ Սագօ Արեանը սա սիքտիրճի թաղերուն մէջ ինչ գործ ունի. 
Ծօ հէրն անիծածաս, 
Ինչ գործ ունիմ հոս .. 
Ամէն օր հաշիշամոլներուն դեղին երեսներուն կը նայիմ 
Ու ինծի Հայերէն լեզուի մասին կը խօսին այս յիմարները 
Պուրճ Համուտը 2008-ին 
Գունդ է, ինչ է,
Կլոր հաշիշի ծուխ ամէն դի 
Եւ եկուր՝ Յակոբ Մանուկեանի գրածները մարսէ, 
Անոր հիւանդկախ բանաստեղծութիւնը մարսէ, 
Անոր եւ անոր նմաններուն փսլնքոտ հայերէնը,
Եղծութիւնը  մարսէ...

....






Յամի տեառն 2008-ին 
Երբ պատերազմի նոր փողերը հնչեն 
Ու այս Արշակաւանին մէջ գերիները
Տուն դառնան իրենց բանտերէն, 
Կտրեն ճաղերը բանտերուն 
Տեսնեմ ինչի տարի է պիտ ըսեն. 
Տեսնեմ ինչ հաշիշի տարի է պիտ ըսեն ... 
Յոյսի բռնաբարուած  տարին է թող ըսեն ...։

....

Ես կատեմ այս քաղաքը 
Այս քաղաքը ինծի ատելութիւն երգեր տուաւ միայն։ 
... 
Ու զարմանքով, միայն   զարմանքով կը նայիմ 
Հիւանդկախ դէմքերուն, 
Ամէնուրէք հիւանդկախ դէմքեր 
Տրրիկ մտաւորականներու հաւաքածոյ մը .. 
Թոբլամա բան մը, 
Որ մեծ մամային,մեծ կաթսային մէջ դնեմ,
Սանկ լաւ մը խաշեմ ... 
Միայն այդքան Վահէ Արսէն, 
Ու թող ըսեն որ ես  գեղեցիկի պաշտամունք չունիմ։
Ես ու դուն նուիրում չունինք Վահէ Արսէն, 
Բարի աշակերտ կտրած ամէն գիշեր,
Աբալ— Թափալ տուն կը մտնեմ... 
Լոյսը մարէ, ցուրտ է մրսում եմ ...
Քնել եմ ուզում, շուտ արա.. 
Ախոխա յոգնել եմ ....


Վահէ ճան ես նուիրում չունիմ,
Բանաստեղծութեան տոպրակը լեցուն է,
Գինով բառերով ու 
Կը պայթի ամէն օր, 
Այս ստոր քաղաքի մայթերուն վրայ... 
Որուն կաղապարները իմ բանտն են, 
Բանտ է կեանքը հիմա... 
Ու չեմ գիտեր ինչ է վճարելիք գինը այս քաղաքին 
Հէ՜յ Վահէ Արսէն, 
Բանաստեղծութեան գինին կը վազէ,
Մեր երակներէն կը վազէ ...
Կը զգա՞ս... 
Երազները մեր չեն մեռնիր այս մայթերուն վրայ ... 
Ուր որ ըլլանք  հոն պիտի  ծագի գրականութեան արեւը։
Քիչ պիտի պոռամ այսօր, 
Քիչ   պիտի խմեմ... 
Հօրս արեւ 
Հայրս որ առանց Հայաստանը տեսնելու 
Ինչ Հայաստաններ յօրինեց աչքերուս մէջ... 
Չարենցի արցունքը կաթիլ չէ,
Կապար է, 
Յիմարներու գլխուն...



....
Մեռնեմ ես, 
Մեռնեմ 
Թէ այս կեղծիքի դարուն,
Ձայնս բարձր սանկ դրռօշակի պէս կաղամարին մէջ՝ 
Յանուն արեան ու իրաւութեան չպարզեմ 
Բոլոր ստախօսներուն դէմ . 
Մեռնիմ ես ...
...

Վահէ Արսէն,
Մեռնիմ թէ երկրիս մէջ կաթիլ մը կապարէ արցունքի
Ու կտոր մը հացի հետ, 
Սանկ քառատող մը չգրեմ,
Որ քաղաքը ինձմով խայտայ,
Որ քաղաքը  հպարտօրէն,
Օր մը տանս ճակտին գրէ,
Վնաս չունի, արեւելահայերէն թոծ գրէ՝
Այս տանն  ապրել  է՝ Սագօ Արեանը։ 

Սագօ Արեան
Copyright Sako Aryan. Used here by kind permission of the author.

Alec Ekmekji: [Cool, the moon...]

Cool,
the moon I know knowingly glows
beneath my bare soles
as I gently step
step gently,
try to step gently
among craters.

But ancient pebbles
perforate the skin
and create craters
anew
that creep into the souls
of me and the moon and I wonder: why be a
fool?

Copyright Alec Ekmekji. This poem has appeared in Birthmark: A bilingual anthology of Armenian-American poetry, 1999.

Փանոս Ճերանեան։ Նմանող Օրեր

Երէկս ալ անցաւ առաջուան նման,
Ու երէկուան պէս՝
Այսօրըս որքան պիտի նմանի արշաւող վաղուան.
Ես կը սարսափիմ,
Որ յաջորդ օրերս գուցէ նմանին
Անսկիզբ, անվերջ նախորդ օրերուս,
Ու տարիներ ետք,
Մահուան օրըս ալ,
Շատ հաւանաբար
Ըլլայ ծննդեան իմ օրուան նման,
Այս տարբերութեամբ,
Որ ես ծնունդով աշխանհի սեմին յաղթական եկայ
Ու կը հեռանամ մահուամբ պարտուած...


Copyright Panos Jeranian
Փանոս Ճերանեան, Ի Լուր... (բանաստեղծութիւններ), Տպարան Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, Անթիլիաս-Լիբանան, 1999

Alan Hovhaness: Lament to Ani

Click to hear the audio clip Lament to Ani read by Lola Koundakjian.

I had trusted
In your thousand churches,
In the might of your Christian God,
But now only broken stones
And ruined walls remain,
Perhaps he has vanished
To a distant planet
Of a distant sun
In a distant universe,

But why has he left you
To the cruel jealous
God of the enemy?
Why slay, tearing bone from bone,
Stone from stone?
Cruel and jealous is the
God of strangers,
Terrible the loneliness
Amid ruins.


Alan Hovhaness

This poem has appeared in Ararat Literary Quarterly, Autumn 1966.

Khatchig Mouradian: Letter to Hrant Dink

Dear Hrant,

I believe by now, the water found its crack; you found in the
great beyond those whom we lost 92 years ago.
Hrant, I have some favors to ask.
Embrace Krikor Zohrab for me. Tell him I have been reading
and rereading his short stories ever since I discovered them.
Give Daniel Varoujan my best. Tell him he enlightened my
youth with his poems, and he continues to inspire my soul.
Hrant, do not forget to chant songs of survival with Siamanto.
Tell them they are on our bookshelves, they are on our classroom tables, their words are on our
lips and in our hearts. And tell them I believe-I'm sure you do too-that one day, they will be on the bookshelves,
classroom tables, lips and hearts of Turks as well.
One day their statues-and yours-will also adorn Istanbul.
Do not forget to pray with Komitas, and tell him that one day, Armenian women will sing again
in the villages of Anatolia.
Please find my grandparents. Tell them we carry their names and their love to the land they never
left, the land we never saw.
Hrant, kiss the blessed foreheads of each and every victim of the Medz Yeghern of 1915.
Tell them we shall continue to walk on the road of their dreams. Because their dreams are our
dreams.
Tell them we shall make the deserts flourish with the scent of their memory.
Tell them that from Talaat to Samast, we are survivors.
Tell them we are all Zohrab, Varoujan, Siamanto, Komitas and Hrant.
Love,
Khatchig Mouradian


This letter appeared in the Saturday, Feb. 3, 2007 issue of the Armenian Weekly. It is reproduced here with the permission of Khatchig Mouradian, on the occasion of the first anniversary of Hrant Dink's passing.

Lola Koundakjian: I wore white

I wore white at Hrant Dink’s memorial
Because love is everlasting
Hope is immemorial
And thoughts reverberate eternally

March 5, 2007

Sevana Bagdasarian: The Morning Walk

                                                    for Nazim Hikmet


               .... This Armenian citizen has not forgiven
               the slaughter of his father in the Kurdish mountains.
               But he loves you,
               because you also won't forgive
               those who blackened the name of the Turkish people.
              - Nazim Hikmet, "The Evening Walk", 1950

It's 1997 April 24th.
I'm going to crack my back today
sing a dirge for you
dear spine, dear numbness, a story
carved by pomegranate seeds on obsidian.

You are a buttermilk churner, your name,
your eyes, the windows of an apple. Today is the day
I find the journal of an Armenian girl,
hold the two of you close together,
as the moon smiles behind us.

            Have you ever seen the moon smile?
            Have you ever seen anyone run like spilt milk? 

You are not here, my only friend,
my only Turk with the mouth of an Armenian.
My questions are unanswered.
Questions asked a million and a half times,
by turtles who snapped beneath their shells
when you tried to lure tongues out of hiding.
I know you loved the sky
cloudy and clear, could not see it
for thirty-five years, as I do now, in Glendale,
a city full of Armenian grocers, children
who openly say "parev" with the breath
of ripe apricots, with Platonic love,
as ants crawl over that which is not theirs.
Shall we shake hands? Make amends?
It is spring. The rhododendrons
on Mrs. Keropian's front porch
are in red, blue and orange buckets
white hairs sprout from the Black Sea of her scalp.

Mrs. Keropian names items
after 120 year old sisters who chatter now
in dormant boats on the sea floor.
She names coffee cups
with black marshes of fortunes at the bottom
Sipan, Daron, and Van,
though there isn't a Sipan, Daron, or Van.

"They came to me in my dreams,
came to me with baskets of green
almonds with lashes. They stared, bloodshot
pupils dilated, and asked me to clean out their eyes!"

Should I listen to her? Should I tell them to be well?

I think I will hang my laundry out to dry.

These are the questions you should have asked. But today,
you are silent, and she is deaf. The secretive
moon takes your place, and converses 
with her cups of teeth. Her window is barred,
her grave, nameless.

Remember the crescent moon, the star,
rivers and lakes you loved, Arax and Van.
I will answer your questions,
someone who hasn't worked the earth
indeed, can't love it.

A pencil point can't be a collage.

Now that I have answered our questions,
I'll clutch your pages in my Armenian hands,
nod a brief nod, swallow loathing and love,
and wish you well under your Anatolian sun,
so yellow, bleeding.

Copyright Sevana Bagdasarian. This poem has appeared in Birthmark: A bilingual anthology of Armenian-American poetry, 1999.

Սագօ Արեան: ՀՈԳԵՀԱՆԳԻՍՏ Վ. Օ.Շ.Ա.Կ.Ա.Ն.

Կիպրոսի մենութեան ահաւոր անձրեւը
Կը կաթկթի ականջներուս բլթակին վրայ,
Ու անձրեւէն ետք սոսկալի,
Կը կախուին հագուստներս արեւու խոնաւ հէքիաթներուն վրայ,
Միշտ յուշելով,
Որ ես հին-նոր բնակարանիս պատուհանէն պիտի նայիմ
Դիմացի ճեղքուած պատերուն ու առջեւս պատերու սահմանն է միայն…
Ու երազեմ որ գարնան, սար պիտի բարձրանամ նորէն սիրելու։
Նորէն ապրելու համար կանուխ պատանեկութեանս հանդիպումները
Եւ կարդալու վարպետին ապսուրտ բանաստեղծութիւնները։
Կեդծամ չունիմ ես,
Սուրճի բաժակներս չեն լուացուած...
Ու խոնաւ այս տան մէջ
Կիրակի մը կապոյտ, նստած եմ կարդալու վարպետին գործերը։
Ես կամչնամ ըսելու,
Որ բանաստեդծութիւններս չեն մերժուիր,
Չեմ հալածուիր գիշերով,
Թաղէ-թաղ բոլոը կը ժպտան երեսիս...
Ու ես շփացած բանաստեդծներուն պէս կանուխ անկողին կը մտնեմ,
Կանաչ թէյի տերեւները կը պատրաստուին իմ համար։
Զիս կը գրկեն ու պարեն իմ հետ մուսաներս...
Միայն թէ լաւ գրէ,
Գիրս չապրի հին օտարութիւնը եւ անէծքը։
Եւ ես շփացած երեխայի պէս ժպտամ, շոքոլաներեը կեղուելու պէս Ուալթ Ուիթմէնի հատորի դեդին էջերը բանամ...
Ու փառք տամ որ անօթի չեն զաւակներս,
Ու փառք տամ որ քաղաքի հին խոնաւ ակումբի պատերուն տակ, Պետիկ Հերկելեանին հետ նստած, հայերէն չեմ սրբագրեր
Ու փառք տամ,աղաչական աչուկներով,
Ու բացագանչեմ,
Հ՜էյ, դուք անօթի ձգեցիք բանաստեղծը։
Հին երգ մը,
Կը յուշէ Մելքոնեանի սենեակը
Ուր համակարգիչ մը կար հսկայ ու ծերունի,
Ուր կէսօրէ ետքերը Վահան Թէքեանի աչքերուն դիմաց,
Կը խմէի Պէյրութէն բերուած կարօտի սուրճերը,
Կ՛աղօթէի մուսային, մատներս ամրօրէն կը սեղմէի ստեղնաշարին,
Ուժգին կը զարնէի բառերուն...
Ու յանկարծ դուռը կը բանար դպրոցի շէֆը,
Ու զարմացած կը նայէր աչքերուս...
Կը պահէի բանաստեղծութեան դեղին տետրակներս,
Կը փակէի լիբանանեան լուրերուն կայանը,
Կը պատմէի, որ Պէյրութի մէջ խառն է նորէն,
Կէս կատակով կը հարցնէի իր կատուին մասին,
որուն անունը Պուպրիկ էր,կարծեմ...
Կը ժպտար ինծի,
Ու էրոթիք հայեացք մը ետին կը փակէր դուռը...
Ուրախ էր ընտանիքը Մելքոնեան վարժարանի,
Պուպրիկը կուշտ էր ինչպէս եւ միշտ,
Ուսուցչական ժողովներուն ներկայ էր,
Յղփացած անգլերէնով կը խօսէր ազգի ճակատագրէն.
ու ատամներս պռստելով կը յիշէի քաղցած քանի մը ընկերներ...
քանի մը մտաւորական ճակատագիր։
Գուրգէնս խանջեան. Հայաստանի արձակի վարպետները մէկ-մէկ
Երազիս կուգային աճաոական խաչապուրիի սեղաններուն շուրջ,
Զօրայրս Խալափեան, որ հիւանդ էր պառկած.
Եւ Վահանս Թամարեան որ կէս անօթի փորով կը թաղուէր ծալկայի գրկին...
Անիծեմ բախտիդ Վահան Թամարեան.
Յիշատակդ մնաց աչքերուս մէջ
ու բախտդ սաոեցաւ պատգշամբէդ կախուած սակառին մէջ
ուր դրած էիր հոդ մը նախնիներէդ.
Անիծեմ բախտիդ, բնակարանդ դատարկած էին ու որդիներդ հեռացած,
Անիծեմ շիրակուհիիդ որ քեզի անտէր ու որբ թողեց գնաց...
Մեռնում են ըսաւ.
երբ կանայք թողնում գնում են... պոէտները մեռնում են ըսաւ.
Անիծեմ ազգային թաղումիդ.
Անիծեմ որ Մահմուտ Տէրվիշի անունը լսած էիր միայն...
Լռութեամբ սնուած. լռութեամբ ծնուած
լռութեամբ առանձինն տան լռութեան մէջ
նահատակուած Վահան Թամարեան
.....
Բայց ո՞վ ըսաւ, որ ընտրեմ անէծքի սա վերջին ճամբան
Ու խօսիմ գրաբարեայ ծանօթութիւններուս մասին կամ ժամեր սառիմ
Գրասեղանիս առջեւ, որ պարոն մուսան հանդիպի ու բառբարենք Հայերէն։
Մատներս կը բառբարեն հայերէն.
Ու հէ՜յ, վարպետ, ես նորէն սփիւռքի հին պորտին վրայ
կեցած հայերէն կը պարեմ.
Աչքերուս թախիծը կը մաքրեմ երեխաներու ժպիտով ու կ՛երգեմ բարձրաձայն...
Հէ՜յ, վարպետ, ես եմ, ես.
Չես տեսներ գժութիւններս սառնարանին մէջ պահեցի
Կլոր իջլի քէօֆթէներու դարակին մէջ.
Ու սառած միսին տեղ ամէն երկուշաբթի ձաւարով փիլաւ կերանք ես
Ու ընտանիքս.

Մարդիկ հեռաձայնեցին ու ականջիս փսփսացին,
Որ բանաստեղծութիւններուս մէջ հոտդ կար վարպետ.զգոյշ ըլլամ.
Ե՞ս, թէ դո՞ւն վարպետ.
Կարծես այսօր այս ջերմ արեւին տակ.
Կիսաքանդ պատերուն դիմաց ու լռութեամբ ծծուած.
Ու լռութեամբ աղօթուած.
Ու մաքրուած
Սա տիրոջ ընթրիքին առջեւ վարպետ նորէն անունդ կը հեգեմ...
Վ.ա.հ.է. Օ.շ.ա. կ. ա. ն.
Ու կ՛աղօթեմ որ դրախտի պատուհանէդ ժպտաս մէյ մը,
Ու աղօթես որ խենթութիւնս զսպեմ երբ ծունկի գամ աղօթելու.
Երբ ծունկի գամ գրելու.
Երբ ծունկի գամ դժգոհելու.
Երբ ծունկի գամ անունովդ երդում ընելու...
Որ չհեռանամ գիրի այն մացառուտներէն
Ուրկէ քալելով պիտի արիւնին ներբաններս...
Հ՜ա վարպետ,
Հե՜լա, հոյ վարպետ,
Հոգեհանգիստ քու աներեր դէմքիդ,
Քու հոգիիդ,
Քո գիրիդ...

Սագօ Արեան
Copyright Sako Aryan. Used here by kind permission of the author.

Alec Ekmekji: Negotiation

Let's write together
No let's ride together.
Let's lie together
No let's fly together.
Let's live together
No let's leave together.
Let's love together
Yes, in any weather.



Copyright Alec Ekmekji. This poem has appeared in Birthmark: A bilingual anthology of Armenian-American poetry, 1999.

Վահան Թէքէեան։ Եղեա Տէմիրճիպաշեան

Քեզ, Եղիա՛, կը սիրեմ եւ կ՛ուզէի որ սիրէր
Ամէն տղայ եւ աղջիկ՝ որուն բերնին վանդակէն
Լեզուն՝ թռչուն նորածին, թռվռալով անհամբեր,
Զարնըւելով ձողերուն, կը ճռուողէ՜ հայերէն...

Եղար դուն ալ գորշ սոխակ մ՛որուն գայլայլն ոգեղէն
Մեր պարտէզին մէջ կապոյտ, լուսնի խաղաղ գիշերներ
Կը պղպջար, կը յորդէր, կը հոսէր վար թաւուտքէն
Եւ ամէն թուփ ու ծաղիկ, ամէն ածո՜ւ կ՛ողողէր...

Կը պղտորէ՜ր ձայնըդ մերթ ու կը դադրէ՜ր մերթ յանկարծ...
Պարտէզը քեզ կը մոռնա՜ր... ու կրկնապէս դուն խոցուած՝
Կը պահուէիր տարագիր, բարձր ճիւղի մը ետեւ...

Մինչեւ որ օր մ՛ալ արգիլուած ուղխը երգիդ,
կամ գուցէ ոստ մ՛ոլորուող քու վիզիդ շուրջը վտիտ,
Խեղդեց զքեզ... ու ծառէն ինկաւ Ստուերըդ թեթեւ...



Վահան Թէքէեան

Sylva Dakessian: Listen

Flowers in my ears
blooming, blooming so I can't hear
a damn thing. I pluck
them out as fast as I can
but they come so fast and soft
I decide to be a vase.

Copyright Sylva Dakessian. This poem has appeared in Birthmark: A bilingual anthology of Armenian-American poetry, 1999.

New publication by Ohan Press

HISTORY’S TWISTS; THE ARMENIANS by Helene Pilibosian, Ohan Press, 171 Maplewood St., Watertown, MA 02472-1324, 2008, ISBN 978-1-929966-07-3, 96 pages, $15 (add $3 mailing, $5 foreign).

Special offer: Carvings from an Heirloom: Oral History Poems will be sent free with any copy of History’s Twists purchased.
A 50% discount for bookstores and wholesalers applies.

The author has been an editor of The Armenian Mirror-Spectator and has contributed poetry to many literary journals. A competition fınalist is included in this collection of dramatized highlights of Armenian history and art along with many published poems. Recently work from her previous books was anthologized as part of a Heyday Books collection called Forgotten Bread, the image taken from one of her poems.

Helene Pilibosian has delved into the ancient and recent Armenian past to fılter out these poems like luminous shared songs from the mire of history. The Nazeli poems are especially exciting and appropriate narratives in blending thought of Armenia with thought of America. —David Kherdian

This is a strong manuscript. —The University of Wisconsin Press

I am struck by these poems both for their artistry and for the wisdom of what they have to say. The stories they contain are resonant with mystery and ancestral voices. They move me as only poetry can: for their beauty, their humanity, their humility and their many illuminations. —Harold Bond

hsarkiss@comcast.net, 617-926-2602 http://home.comcast.net/~hsarkiss

Եղիա Տէմիրճիպաշեան։ Մինակ

Click to hear the audio clip Alone read by Lola Koundakjian

Տարիներն որոնք ետիս են՝
Իրենց զուարթութեան դառն յիշատակով
Զիս կը չարչարեն.
Տարիներն որոնք առջիս են՝
Խելագարութեան ահռելի հեռապատկերով
Զիս կը քարացնեն։

Հին տարիներն իրենց հետ ամէն բան,
Տարին ամէ՛ն բան,
Նոր տարիներն ոչի՛նչ պիտի բերեն ինծի.
- Նոր տարակոյսներ պիտի բերեն մտքիս.
Նոր յուսախաբութիւններ՝ սրտիս,
Եւ նոր մշուշներ՝ հոգիիս։
Արագ արագ կու գան որպես գուժկան.
Ու յամր յամր կ՛երթան։

Զի ծանրաբեռնեալ միշտ կ՛երթան
Նոր տարիներն՝ որոնք հի՛ն են այժմ։
Անկողիները մէկիկ մէկիկ ծրարեցան.
Պնակները մէկիկ մէկիկ վերցան.
Ու ձայները մէկիկ մէկիկ մարեցան։
Ու տունս հիմա՝ մէկ անկողնեակ.
Ու սեղանս հիմա՝ մէկ պնակ.
Ու բնաւ կենդանի ձայնի մ՛արձագանգ։

Ես կերակուրս կ՛ուտեմ ու կերակուրս զիս կ՛ուտէ,
Ես սենեակներս կը պտտիմ եւ ուրուականք գանկիս սենեակները կը պտտին.
Եւ պատերուն վրայ պատանքի պէս ճերմակ՝
Կը պտտին գիրկընդխառն իմ սիրելեացս ստուերները։
Կը պտտին գիրկընդխառն հի՜ն տարիներուն ստուերները։
Հին բարի տարիներն անգութ
Երջանկութեան պայծառաշող պատկերներ
Աչքիս տակ միշտ կը պտտցնեն։
Ու տարիներն որ պիտի գան
Սեւ սեւ սարսուռներ
Հոգիիս մէջ կը պտտցնեն...։

1892


Եղիա Տէմիրճիպաշեան
(1851-1908)

ALONE

Years behind me
torment me
with bitter memories
of happiness.
Years ahead petrify me
with horrible premonitions
of madness.

Past years took everything
with them, everything.
Years ahead shall bring
nothing for me –
They shall bring new doubts
to my mind,
new letdowns to my heart,
and new mists
to my soul.
They arrive as swift bearers
of ill tidings
and depart ever so slowly,
for they always depart
with a heavy load,
those new years – now old.

Beddings are folded
one by one, one by one
dishes removed and voices
silenced one by one.
Only one cot now in my house
and a single dish
on my table and not even one
single echo of a voice.

I eat my food and my food
devours me.
I roam around my rooms –
ghosts roam around the corners
of my cranium
and on the walls white as shrouds
roam, clinging to each other,
the specters of my
loved ones.

The cruel old good years
reveal to my eyes
radiant scenes of bliss,
while the years ahead
parade pitch-black shivers
in my soul…

————— Yeghia Demirjibashian (1892)

Translated by Tatul Sonentz

Seul (Extrait)

-- On a roulé les nattes,
ramassé les assiettes,
une à une les voix se sont évanouies.
Mon toit n'abrite plus qu'un lit,
sur ma table une seule assiette,
nul écho, nul signe de vie.

Je mange le contenu de l'assiette,
ce que je mange me dévore.
J'erre de chambre en chambre, une à
une je parcours les chambres de mon
crâne spectral.
Blanches comme un linceul,
sur les parois se confondent, remuent les ombres
de mon amour perdu.

Se confondent, remuent
les ombres, les simulacres des années mortes.
L'impitoyable bon vieux temps repasses sous
mes yeux la lumineuse cohorte que forment
les images du bonheur. Et déjà
les années futures font courir dans mon coeur
de noirs frémissements...

Yeghia Demirdjibashian, traduit par Vahé Godel

Tina Demirdjian: Two Dying Bees

I peered at them one by one
their wings
disintegrating
into the afternoon light:
their huge black eyes
staring back at me,
motionless,
and without a sound:
wispy skeletons
that had grown silent
on the leaves
of my red-flowered cactus
and my purple geranium.
How silent we can become.

Copyright Tina Demirdjian

Tina Demirdjian: IN THE KITCHEN

It was always a fiasco
to put away the dishes
to stack the amber glasses
one on top of the other
toss the miss-matched
silverware in the drawer
stolen from the airlines
or the Fountainbleau Hotel
during my parent’s honeymoon.

We always like to steal
a little memory
dad said with a smile
and so we had a collection
of stolen things
in my childhood
the memory of them
coming back to me
at the oddest moments
sticking to me like the humid nights
in New Jersey

the way you stuck to me
that day in the kitchen
the third time we kissed
when your hands
went beneath
my peach sweater
to touch my breasts
I think I’m falling
in love with you, you said
and I kept silent in the kitchen

thinking I heard
the jerking of those amber glasses
being stacked on top of one another
and the clanging of silverware
tossed inside the drawer

like I tossed my peach sweater
in the closet
after we kissed:
you stole a little of me
that afternoon
and inside my sweater
I stole a bit of your smell.


Tina Demirdjian lives in Los Angeles. Her poetry has appeared in Aspora, Ararat Quarterly, the Los Angeles Times, High Performance, Midwest Poetry Review, the Texas Observer, and Birthmark: a Bi-Lingual Anthology of Armenian-American poetry.

Ղազարոս Աղայեան։ Յիշողութիւն

Ծիծեռնակը բոյն էր շինում,
Ե՛ւ շինում էր , և՛ երգում,
Ամէն մի շիւղ կպցնելիս՝
Առաջուան բոյնն էր յիշում:

Մէկ անգամ էր նա բոյն շինել
Եւ շատ անգամ կարկատել,
Բայց այս անգամ վերադարդձին
Բոյնն աւերակ էր գտել:

Այժմ նորից բոյն էր շինում,
Ե՛ւ շինում էր , և՛ երգում,
Ամէն մի շիւղ կպցնելիս՝
Առաջուան բոյնն էր յիշում:

Նա յիշում էր անցած տարին
Իր սնուցած ձագերին,
Որոնց ճամբին յափշտակեց
Արիւնարբու թշնամին:

Բայց նա կրկին բոյն էր շինում,
Ե՛ւ շինում էր , և՛ երգում,
Ամեն մի շիւղ կպցնելիս՝
Առաջուան բոյնն էր յիշում:

Ղազարոս Աղայեան
(1840-1911)

The Swallow

The swallow slowly builds her nest,
Her voice unravelling.
With every twig, with every leaf,
She yearns for last year’s home.

She remembers her young chicks,
Hungry for her return.
A wolf snatched the chicks away,
And devoured their tender flesh.

But the swallow again builds her nest,
Her voice unravelling.
With every twig, with every leaf,
She remembers last year’s song.

Translated from the Armenian by Judith Saryan

New Volume of Poetry by Arpine Konyalian Grenier

NeO Pepper Press proudly presents:

Arpine Konyalian Grenier's Part, Part Euphrates

With an eternal lack of selfhood and longing for ancestry I am creeping along the sidelines of rhetoric and process hoping for an outcome that transcends my ability to determine the good in it.
—AKG

What better way to conclude a successful year than with Arpine Konyalian Grenier’s Part, Part Euphrates.
Yet if forced to specify what kind of a punctuation mark Part, Part Euphrates represents, we would face a hard choice: is it a question mark, period, or an ellipsis?
Maybe it’s all three, and more, yes, that’s it—Part, Part Euphrates is a paper-and-ink poetical hyperlink conflating space with thought and time with word in a unique expression mirroring the many-sidedness of the world.
Arpine’s verse blossoms in unexpected ways, scaling like ivy the crumbing walls of the idea that universal understanding rest on the dominance of a single language—offering in return an endless game of meaning and interpretative opportunity.

What others have said:
“… heavily impressionistic and often surrealistic, reckless talent... a unique voice,”
John A. Greppin, Ph. D., Professor of Linguistics, Cleveland State U.
“Konyalian Grenier gives provocative expression to personal experience in a voice unique and forceful,”
Frederick M. Swensen, Ph. D., Professor Emeritus, California State U, Long Beach.
“… varied registers sources and textures of language… provocative and
engaging… sublime,”
Heather Fuller, Washington Review.
“… long list of strengths: the quiet (Dickinsonian) gift of knowing all about nature, the explosive gift of shooting words at the page in glee, the gift for metaphor and a complimentary one that knows how to organize sprawling material, riding the herd as we used to say out west. always coming up with what Eliot might have called one's objective correlative... she takes us out of our provincial concentration on American life to encompass broader social and geopolitical issues, tying them cleverly to the personal - relationships histories feeling,”
Kevin Killian, Krupskaya.

Arpine Konyalian Grenier holds graduate degrees from the American University of Beirut and the Milton Avery Graduate School of the Arts, Bard College, New York. Her work has appeared in How2, Columbia Poetry Review, Sulfur, The Iowa Review, Phoebe, Fence, Verse, Big Bridge and elsewhere, including several anthologies. She has repeatedly been chosen finalist for the National Poetry Series and the Greg Grummer Award, and has authored two volumes of poetry.
For orders and additional information visit us at: NeO Pepper Press, December 2007

Arusyak Ohanyan: Անհրաժեշտություն

Click to hear
Անհրաժեշտություն read by Narine Karamyan.

Ինչեր որ ասես մենք չենք հորինել
Անսանձ, կիսասուտ այս մեծ աշխարհում`
Ձեվ ու բանաձեվ, չափ ու կանոններ,
Օ~, աստվածաշնչյան հինգ զույգ պատգամներ,
Տեղյա՞կ եք արդյոք, ստում ենք այնքան,
Որ երազներում, հոգնաբեկ, անմեղ ու անսուտ քնում
Մեր խիղճը արդեն քսանմեկ դար է, ինչ էլ չի քնում:
Ինչե~ր, որ ասես մենք չենք հորինել`
Ստի տիրույթում ճիշտը որոնել,
Ձեվ ու բանաձեվ, չափ ու կանոններ,
Օ~, աստվածաշնչյան ազնիվ պատգամներ,
Կուզեի շարվեք երկնի գմբեթում,
Ու հենց երկնքից, լուռ ու աստղատառ,
Բոլորիս հոգին մաքրելու համար
Մի աստվածամաղ, հեզ անձրեվ տեղար:

07.02.07

Copyright Arusyak Ohanyan

Sevana Bagdasarian: Chorale

To the spirit of Dikranouhi and to all women who have
been forced to the ground on the banks of the Euphrates

There is death in this river
you can hear it sing.

The people dancing
or watching the great fish
swim in massive schools
cannot hear it.
They have not been made to listen.

I dance
and swim backwards
splashing water
on my face

for downstream
the women's bodies are found

naked and nameless
on the river's shore.

If I could
I would drain the death from this river.
I would shower it like rice
over a bride,
but today the mountain hands
disfigured and defaced
as if saying
it to has had enough.

My hand molts wet silt
touch homeland touch earth
They say if you are lost
touch earth.
If the duduk's wind changes direction
or if you forget to swim
touch earth.

Her obsidian hair reaches
downstream
becoming tributaries
she won't know which to choose.

I close my eyes to push
back her memory
but there is no stopping it.
No force to mind
no threat of retaliation.

Only the song
of the big dipper breaking
into a million-and-a-half pieces
falling, scattering
and the sound
that only those who have heard
a star's dancing fall
can hear.

Copyright Sevana Bagdasarian. This poem has appeared in Aspora, volume 1, No 2, Spring 1994.

Փանոս Ճերանեան: Պատկեր

Պարապութեան մէջ արձակուած
                    կապար մը կոյր կը սուլէ,
Թնդանօթի հարուածը թունդ
                   կը թեւածէ եօթ թաղ անդին,
Մինչ հրթիռ մը մեծաղմուկ
                   կը խեղդէ ճիչն հիւղակին...

Copyright Panos Jeranian
Փանոս Ճերանեան, Ի Լուր... (բանաստեղծութիւններ), Տպարան Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, Անթիլիաս-Լիբանան, 1999

Gregory Djanikian: FIRST SUPPER IN THE NEW COUNTRY

Uncle Hagop was grilling kebab
in the fireplace, sitting on a crate,
basting each morsel of lamb
with yogurt and oil.

"This is for your mother," he was saying,
as he drew the brush along a skewer,
"and this is in memory of your grandfather
who swims with the fishes."

There was hardly any furniture,
all our rugs had been left behind,
there were so many echoes.

Outside, it was Pennsylvania
heavy with snow, the sidewalks
had disappeared, streets had become
a mirage of dunes.

"Uncle Hagop," I said, "the place
is filling up with smoke." Our eyes
had begun tearing, we were opening windows,
flapping towels by the front door.

"Look at these beauties," he said, turning
the onions on their sides, singing
O rise up my Armenian heart
above the jeweled Caucasus!

There was nothing to do but shrug helplessly
as the neighbors passed by the door
looking in, amazed to see something
like a campfire in the middle of the city
and Uncle Hagop lifting up his glass

to the sheep herders of Yerevan
and the hardy grasses and grape vines
rooted deep in the rocky soil.

My grandmother was looking heavenward,
my sister was asking if we could return
to normal, we were all wiping our eyes,
waiting for sirens or the eviction notice

and Uncle Hagop was singing another chorus
about the heartland, forking the lamb
to its soft pink center, and bringing
platefuls of it like an offering
to the makeshift table

where we sat down, raising
a toast to the old life and new,
eating and saying as we ate
how everything had been done
to a turn, how really there was
no other way of doing it.

GREGORY DJANIKIAN


COPYRIGHT 2003 Modern Poetry Association

Վրէժ Գլընճեան։ Խօսք Նոր Գրիչիս

Ցոյց տուր հնարքդ տեսնեմ հիմա այս թերթ մը թուղթին,
Որ փորձաքարդ է անշուշտ, պիտի կրնա՞ս քանդակել
Հոն Քերթուած մը դաշնաւոր, որ խոհերուս սա մթին
Հանդիսանայ ապաւէն յոյսի ճրագ մը վայել...

Վաճառորդդ մինչ երէկ կը հիւսէր գովքդ ինծի,
Ու կը թուէր դրական յատկանիշներով անթիւ,
Անշուշտ անի չէր գիտէր, որ ճոխ տեսքէդ աւելի,
Կ՛որոնէի քու կոչման գիտակցութիւնը ազնիւ։

Ի՞նչ գրիչ ես դուն եթէ չտարփողես յարաժամ,
Խաղաղութեան եւ սիրոյ Աստուածատուր մեղեդին,
Եւ չդառնաս գոռ բողոք էնդդէմ վատին ու չարին։

Երանի թէ աշխարհի ողջ գրիչներն ապաժամ
Զղջումով մը խոր, անդարձ եւ անխափան որպէս ուխտ,
Առաջադրեն չաղարտել իրենց գիրով ո՛չ մէկ թուղթ...։


Copyright Vrej Klendjian. This poem has appeared in Volume 1 of Yert, the Syrian-Armenian Writers Association's annual publication and is used here by kind permission of the author.

Diana Der-Hovanessian: Not Meeting Mark Gavoor

On the dock at Camp Hayastan
the summer I had gone to teach
the English course on Armenian
poets, I saw you sprawled
on the gray wooden pier. It was
noon and hot. I sighed at
the sight of so many water lilies
blanketing the skin of Uncus Pond.
"You can't pick them. They are
protected," you warned.
Unlike us, I thought. Anyone
who picks these lilies drowns.

But no need to worry. I am not
one who picks anything. Unfortunately
things pick me.

Suddenly you leaped up saying
"Oh, I know you. I hope
you will have a chance to look
at my poems. My name is Mark."

You moved like all the summer
boys I had known in my youth.
You spoke with the voice of all
the mountain poets I had never
heard in our own tongue.

You smiled with the eyes of the son
I would never have. "Mark?
Mark Gavoor?"

"No," you answered and faded into
the noon light. The lilies shrivelled.
Ice formed on Uncus Pond.

Men from Franklin in rough coats cut
it into blocks to pack into straw
on sleighs. Uncus Indians peered
through the trees.

You and I left to cross two continents.
I to say old poems, you to cut them
into new shapes.


Copyright Aspora Press. This poem has appeared in Aspora, volume 1, No 2, Spring 1994.

Գէորգ Թեմիզեան։ Բանաստեղծութիւն՝ Ուշացած Քերթուածի մը Համար

Click to hear the audio clip of today's poem read by Lola Koundakjian.

Բարեւ ձեզ,
Ես եկայ, հոգ չէ,
           Քիչ մը ուշ,
Որովհետեւ սպասեցի որ հասնիմ
                առօրեայ խօսակցութեան
                           մակարդակին՝
Ձեր տան ու գաղտնի կարծուած երազներուն...
Սխալ չհասկնաք,
Բառերը ուրիշ իմաստ չունին,
Ոչ ալ անոնց ետին
          Խորհուրդ կայ
                 պահուած.
Օրինակ՝ երազները՝
         Ըսել ուզեցի գիշերային 
                  Կամ ցերեկային ձեր երազները,
                          Ո՛չ աւելի
                          Ո՛չ պակաս։
Սպասեցի որ խօսելու պէս գրեմ
         Գրելու պէս շարժիմ
     Եւ շարժելու պէս գրեմ
                  Ձեզի...

Պէտք չկայ իմաստութեան,
Որովհետեւ եկած եմ միայն ըսելու՝
Բարեւ ձեզ,
Կամ՝
     Բարի լոյս,
Որ լոյսով հանդիպինք իրարու՝
Ուր որ կ՛ուզէք,
Սակայն պիտի չըլլայ սալոնի մը մէջ,
              Ուիսքիի կամ օղիի
                      սեղանին շուրջ,

Ո՞ւր որ կ՛ուզէք,
Կարեւորը՝
   Նստած կամ քնացած չըլլանք,
       - Նոյնիսկ մութին մէջ -

Աշխատանքի՝
      Կամ
         Բան մը ընելու ատեն,
Բան մը շինելու,
          Քանդելու ատեն,
Դպրոց կամ գործի,
          Ցոյցի կամ ճակատ 
               երթալու ատեն,
Երբ որ պատրաստ էք
          Բարեւ ըսելու,
Բան մը ընելու
Բան մը քանդելու - 
        Շինելու ատեն,
                Շինելու ատեն,
                      Շինելու ատեն...

Բարեւ ձեզ, 
    Նախ ըսեմ,
         Որ մինակ չզգաս,
         Տաքնաս շունչով իմ լուռ բարեւիս,
Չերթաս մանկութեան անապատներուն,
Մահուան հետ կրկին չնստիս խաղի՝
                 Որպէս առանձին ու անզէն զինուոր.
Ճակտի գիր ըսիր՝
Ուրֆայէն...Տէրզօր
Տէրզօրէն Հալէպ...
Սակայն բառ չունիս
        եւ բացատրութիւն՝
      Հեռատեսիլի
        Թիւ 10-11 կամ 12 
                      Կայանին փակած.
Այնթապի կայանն ի՞նչ ունի տալիք
               Բացի հատնելու
                   Բան մը չընելու
                   Բութ-լեղի համը
                            Մինակութեանդ...
Երանի իրաւ մինակ ըլլայիր,
Չունենայիր քիթ,
Չունենայիր պեխ,
Պատմութիւն կռուի՝
         Բազուկ հարուածող,
Չունենայիր տուն,
Չունենայիր հող,
Չըլլար հայրենիք,
Չըլլային թոռներ՝
        Ամէն տեղ ցրուած,
Որ այսպէս մինակ
        Մինակ չըզգայիր...
Այնթապի կայանն
        ի՞նչ ունի տալիք այս մինակութեան։
Գիտէիր սակայն որ այդ կռիւը
             Չէր կրնար այսպէս 
                       Սպառիլ,
                             Հատնիլ,
           Կայան թիւ 10-ի կամ 12-ի մօտ.
Չէր կրնար հատնիլ,
Բան մը՝
    Տեղ մը,
          Սխալ մը կար,
Ու անոր չափ,
          Անկէ ուժեղ,
Կեանքի հեւքին,
Առօրեային
    Մօտիկ -
    Մօտիկ
Բարեւ մը կար
Ու բան մը կար,
Բաներ կային
     Շատ ընելիք
     Համտեսելիք,
Շարունակող... շարունակուող՝
Տեղ մը,
   Դի մը,
        Բարեւ բերող-
             Կռիւ բերող
             Խենթ,
                  կռուազան
                      տղայ մը կար,
Որ պիտի գար
         Հալէպ քաղաք,
              Հացնէր Տէրզօր
                    եւ Ռասիւլայն,
Ըլլար բառը եւ շարժումը ամենօրեայ
       Ասդին - անդին ցրուած... կորսուած
                      մեր քայլերուն,
Ու թափ առնէր արձակուելով՝
   - Յստակ - ուղիղ
              Թիրախին...

ՇԱՐԺՈՒՄ
Հալէպ 1983

Գէորգ Թեմիզեան
Kevork Temizian (1945-1999)
This poem has appeared in Volume 1 of Yert, the Syrian-Armenian Writers Association's annual publication.

Փանոս Ճերանեան: Անդրադարձ...

Երբ դուն լսես
Անապատի տաք շրթներուն քու անունդ աւազէ,
Երբ իմանաս,
Թէ արձանին մէջ տրոփող ժամանակը քու սիրտդ է,
Գուցէ յանկարծ անդրադառնաս,
Թէ անքթիթ աչքերուդ մէջ՝
Տուներ կային դուռ-դրացի,
Թէ քարացած շրթունքներուդ լռութեան մէջ՝
Սրտեր կային,
Բամբասանքն իր կիներն ունէր՝
խօսքերու տաք թոնիրին շուրջ բոլորուած.
Ու ձմեռը,
Իր դողացող մատներուն մէջ սեղմած քամին,
Պատուհանէ պատուհան՝
Կուգար երգեր յօրինելու,
Եւ յուզումի յորդ կաթիլներ անձրեւելէն
Կը հեռանար։

Ու փողոցի դուռ-դրացի տուներն ի վեր
կը վազէր,
Միջօրէին արեգակը բերելու...

Այն ատեն մենք
Փոքր էինք՝ մեր անսահման ստուերներուն
յանձնուած.
Կեանքն իր երգը կը գրէր ափերուն մէջ փոքրերուն
Ու տարագիրն իր ճանապարհը չունէր...

Օ՜, իմ անցեալ,
Ըսէ՛,
Ինչպէ՞ս վերադառնամ ես հիմա,
Այն փողոցին մտերմութեան եռուն,
Երբ աչքերէս ապակիներ փշուր-փշուր կը թափին
Քաղաքի մը չվերջացող մայթերուն...


Copyright Panos Jeranian
Փանոս Ճերանեան, Ի Լուր... (բանաստեղծութիւններ), Տպարան Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, Անթիլիաս-Լիբանան, 1999

Zepure Arman: untitled

I feel your spine
tingle
in mine.

the nape
of your neck
I defect
with meditation
and song.

hear me
in a windowless
moment.


Copyright Zepure Arman. Used here by kind permission of the author.

Ռուբէն Որբերեան: Գիւղիս Ճամբան

ԳԻՒՂԻՍ ՃԱՄԲԱՆ


Կեանքի նաւակն հետք չի թողուց իր ետին,
Մոռացումը առա՛ւ ինձմէ ամէն բան,
Հին երազներս ամպերու պէս կփանհետին,
Յիշատակն ալ կփանցնի երգի մը նման…

Հոգիս սակայն կը յիշէ՛ քեզ,
Ո՜վ ծաղկաւէտ գիւղիս ճամբան,
Ուր քալէինք գառնուկս ու ես,
Դէպի պուրակն ու բուրաստան,
Անմեղութեան երազին պէս։

Ու քովիկէդ դողդողագին
Սահէր աղուոր վճիտ առուն
Մերթ կամուրջին ու մերթ մարգին
Տակ պահուելով կ՛երթար հեռուն,
Ամայութեան իբրեւ ոգին։

Բարակ, նիհար, քանի մը ճիւղ
Կը զատուէին վտիտ բունէդ,
Մին՝ կը դիմէր դէպ՛ անշուք գիւղ,
Կը տարածուէրշ կ՛ըլլար անհետ,
Բոլորելով խրճիթն ու հիւղ։

Մին՝ մագըլցէր բըլուրն ի վեր,
Միւսը կ՛իջնէր ձորակէն վար,
Ուր ուռենին կու տար ստուեր,
Ուր սըրինգն իր երգը կուլար,
Զոր կրկնէին գարնան հովեր։

Ձմրան ալ երբ ձիւնն սպիտակ,
Կը գտնէր մեզ շուրջ թոնիրին,
Անհետ կ՛ընէր իր ծալքին տակ
Մեր հին գիւղին վտիտ ուղին,
Ինչպէս մարգերն ու մանիշակ։

Տաշուած քարէ, ուղիղ ճամբան
Կը տանի զիս արդ ի ծովափ,
Կը ճմլըոի հոգիս սակայն,
Մըտածումով մը հըրատապ,
Ու կը թռչիմ հին մանկութեան։

Հոն՝ փակ թէեւ՝ սակայն աղուոր
Ու երփնագե՛ղ էր հորիզոն,
Հմայքներով լի բիւրաւոր
Անմեղութի՛ւնը խայտար հոն
Ճամբուն վրայ ոլոր մոլոր։

Մին՝ մագլցէր բլուրն ի վեր,
Միւսը կ՛իջնէր ձորակէն վար,
Ուր ուռենին կուտար ստուեր,
Սրինգն ալ իր ե՛րգը կու լար,
Զոր կրկնէի՛ն գարնան հովեր։

Կեանքի նաւակն հետք չի թողուց իր ետին,
Մոռացումը առաւ ինձմէ ամէն բան,
Հին երազներս ամպերու պէս կ՛անհետին,
Յիշատակն ալ կ՛անցնի երգի՛ մը նման…


Իզմիր


Ռուբէն Որբերեան (1874-1931)

Esther Heboyan: PROVENCE-PARIS

Outside darkness
flows
swaying along
railways
i so wish
i could hold it
inside
all lights
grate
like a razor’s edge
whereas
across the aisle
lovers
grasp hands
kiss lips
oblivious to
un-lovers
you so wish
you could love too
but instead
eyes closed
we look away
to search
that space
replete with silences
and fidget
in our seats
to undo
our redundant selves
still
on the station platform
you may have said
shall we meet again
i don’t remember
saying
love trains are
so scarce these days

© Esther Heboyan, Paris, November 2006



Photo of Esther Heboyan by Azra Deniz OKYAY

Սագօ Արեան: ԱՆԻԾԵՄ ՎԱՐԺԱՊԵՏ ԴԱՌՆԱՍ

Բարեկամիս նամակը կը կարդամ.
Չինական կերակուրներ կը պատրաստեն իր մօտ։
Հեռու Փէքինի մէջ
Իմ կամ Մհեր Արշակեանի երգերը չկան.
Հոն մարդիկ բանաստեղծութիւն չեն կարդար — կը թուի ինծի։
Կը թուի նաեւ որ մարդիկ կ՚ապրին մեծ քաղաքին մէջ
Առանց մշակոյթի։
Կը թուի նաեւ որ օգոստոսեան տապին,
Պատշգամբէն սպիտակ պրոթէլով, երկնքի աստղերը հաշուելու ելած՝
Այդ անտուն Չեխովը
Որ Պէպօ Սիմոնեանի տան դրացին է,
Եւ որ բանաստեղծութիւն չի կարդար ընդհանրապէս,
Աւելի հանգիստ կը մտնէ քուն։
Քան ես կամ ուրիշ մը,
Որ համահայկական երազներ կը սղագրէ օրագրին մէջ,
Եւ կ՚աղօթէ աստուած պապային,
—Հաճիս աստուած պապա,
Թիւ 106 յօդուածը ընդունի սա Ամերիկան
Եւ հայերը սաղին...։

Բարեկամիս նամակը կը կարդամ
Ու յաջորդ օր,
Ձեռքս կ՚երկարեմ պատուհանէն, օրուան թերթը գնելու
Պիտի կարդամ բանաստեղծութեան մահուան լուրը,
Եւ վերաքաղ ընեմ...
Կային բարեկամներ հիմա չկան,
Կային ընկերներ հիմա չկան։
Կը բողոքէ Մհեր Արշակեան,
Որ գրելու անկարողութեան առջեւ է նորէն,
Ուրեմն պիտի կարդայ շատ,
Ուրեմն պիտի չստէ,
Ուրեմն պիտի չխափէ որ,
Բանաստեղծութեան աղաւնին
Ողնածուծին մէջ մտնելով
Արիւն դառնայ...
Արիւն դառնայ ու գրէ
Գրէ երազներուն մասին...։


Հոկտեմբեր է գիտես,
Հոկտեմբերը չեմ սիրեր,
Անընդհատ Վազգէնի ժպիտի կը հալածէ զիս...
Բանաստեղծութիւն չի կարդար
Չեխովեան անտունը
Եւ գիշերը բիժամայով,
Անկիւնի Ճիրոյէն,
Երկու տուփ Մարլպորո լայթ առնելու ի խնդիր
—որ 106 յօդուածին համազօր որոշում է—
Սանկ յեղափոխական հին երգ մը կը սուլէ ...
Զահրատ— մահրատ չեմ գիտեր կ՚ըսէ
Զահրատի գիրքը բաղնիքը ձգեր եմ,
Երբ փորս ցաւի կը բանամ անոր էջերը
Մեռեալ բանաստեղծութիւնն ինչ ընեմ
Ես մեռելներուն հետ գործ չունիմ կ՚ըսէ...
..............................
Ուրիշ ընկեր մը Փարիզէն կը խնդրէ.
—Բարեկամս դուն հեռուն մի նայիր,
Քու մէջ նայիր կը խրատէ...
Գրպանումս փող շատ է այսօր,
Երթամ համրա
Ծօ սանկ հին ընկերներուս հետքով ապրիմ քիչ մը,
Սարքուն Պուլոսը մեռեր է արդէն,
Մօտքան փակեր են արդէն
Ամէն մարդ, դդում կտրած,
Առաւօտեան ժամը եօթին,
Առանց աղօթքի ինչպէս եւ միշտ,
Յօրանջելով երկաաաաաա՜՜՜՜՜՜՜՜ր ուղիներուն վրայ,
Կ՚որոնէ իր ճակատագիրը։

Ես դժգոհ չեմ,
փողկապ կապողներուն հետ գործ չունիմ այլեւս...
Եարի փոխան զէնք ալ գրկողներէն չեմ ...
Ըսեմ, թիւ 106- ն ալ կը սպառի անպայման...
Ինչ էր անունը, Հիլտա Չոպոեան էր ինչ էր,
Ամէն օր կը զանգէ ինծի,
Ըսելու համար որ նայիր քու պապերդ ....
Լաւ Յետոյ ի՞նչ...
Հիլտա Չոպոեաններու քլոնները
Պաշարած են զիս ..
Ամէն օր, ամէն ժամ դաս կուտան
Հայերէն ապրելու ...
Թուրքը նոյն թուրքն է— ճանըմ— պիտ յառաջէր Պարոն Միքայէլեանը,
Սանկ աղուոր ապտակ մը նետէր երեսիս։
Սիրելի Պարոն Միքայէլեան,
Եթէ թուրքը նոյն թուրքն է
Հայն ալ նոյն Հայն է։
Գիշերով իր փորին ետեւէն վազող
Կնիկ—մնիկ ճամբան նետող,
Զաւակներէն հաշիշի վաճառական սարքող...
Քիչ մը փորիկով
Սանկ տաբատը մինչեւ կուրծքը քաշած,
Սրիկայ հայն է
Աչքը դրացիին նոր օդոյին
Մէկ ձեռքով քիթը կը խառնէ
Միւսով ուրիշին կեանքը....

....
.....
......

Մերձաւորս յիշեր է զիս,
Նամակը Փէքինէն նոր ստացայ,
Արեւի կաթիլներ ինկան
Հեռու անցեալին վրայ,
Ու լաւ յիշեցի որ տղան
Ջուր չի նախընտրեր
Ու միակ կերածը ան ալ,
Գիշերուան 11—էն յետոյ լաւ եփուած ձուազեղն էր.
Մհերը սեւ հացը իւղոտ միւղոտ —ուտելէ ետք.
Ձեռքերը առանց լուալու,
Կ՚ելլէ ֆորմիլա —ուան կը խաղայ
Մասի՜վ ինչ երջանիկ լռութիւն
Դուրսը անձրեւ է,
Բայց շուտով Պէյրութ պիտ հասնիմ
Բոլոր դժգոհութիւններս պիտ մարին։

Այսօր սփիւռքի պորտին նստած,
Ամէն օր կ՚ապրիմ անոր թոյնով,
Հոս ոչ իսկ ընկեր մը մնաց...
Դարձեալ ճիշդ է,
Պռաւ՛օ սագօ արեան
Գիտցար պատասխանը...

Երկուութեան մէջ ապրող մարմինս ասդիէն,անդիէն
Ցաւ ու մաշում կը հաւաքէ ...
Ըսէք անոր անոր որ Արամ Արման կը գովերգէ,
Ըսէք որ Հայաստանի երազը,
Լոս Անճելըսի սրճարաններէն չ՚անցնիր...
Ես Փեքին պիտ երթամ երեւի,
Հոն հայերէն կարդացողները աւելի են,
Հոն ոգի պիտի տան ինծի ...
Իսկ այս քաղաքը,
Արիւնս ջուր կը դարձնէ...
Սիրտս կը գողնայ...
Թեւերս ատախաղձագործին կը տանի...
Որ սղոցեն։


Ինչ պատմութիւն է ասիկա,
Ես յոգնած եմ այսօր,
Մէկը չկայ որ գաւաթ մը զառնեմ,
Սանկ ուժեղ ....
Օդին մէջ ապակիի փշուրները իյնան...
Ու սիրտս պարպեմ ...

Եա՜՜՜՜՜խկկկկկկկկկ
Եա՜՜՜՜խխխխխխխխխխխխ
Ս’իւռք անիծեմ...


....
Անիծեմ վարժապետ դառնաս

Սագօ Արեան

Copyright Sako Aryan. Used here by kind permission of the author.

Alan Whitehorn: Hayastan

We journey in search of a path,
back to Ararat,
back to my ancestors' village,
along centuries-old trails
that meander across the dry, rocky landscape
that I call my homeland.
To cradle a bit of soil
amidst my weathered fingers
that have been numbed
from too much pain.
And so,
I caress the soil to my face
to feel one last time
my Hayastan,
my precious Hayastan.



Copyright Alan Whitehorn December 14, 2007. Used here by kind permission of the author.

Narine Karamyan: Two new poems

Click to hear the audio clip of two poems read by the author, Narine Karamyan.


Քո լույսի ներքո
Խաղում եմ
Երեխայիդ պես:

Հրճվում եմ,
Ժպտում քեզ:
Լու~յս իմ,
Տուր, Տեր`
Քո ճամփեն:

23/1/2007

My light
Beneath your light
I’m playing like your child.
Showered with joy
I’m smiling to you.
My Light - Lord,
Lead me through your way.

23/1/2007
Translated by the author

***

Փայփայում եմ
Փայփայում եմ –
Խաչած ձեռքերը –
Երբ բոլորը քնած են`
Սերը:

Տաքացնում եմ,
Սեղմում կրծքիս,
Պինդ պահում եմ`
Չփխրվի:

Կարծես մի թռչուն լինի,
Կարծես – էակ կենդանի:
Չսնես – ուժերն կհատի,
Չպահես – վեր կթռչի:

23/1/2007


Nourishing

I’m nourishing, keeping in hands -
When world is asleep - Love.
Warming it up, holding to breast,
Keeping it gentle and firm.
It seems to be like a bird,
Like alive being to be.
Not nurtured – will lose the force,
Not hold - will fly away.

23/1/2007
Translated by the author

***

Copyright Narine Karamyan

Գուսան Շերամ: Նա Մի Նազ Ունի

Եկան գարնան անուշ օրեր,
Ծաղկով լցվան դաշտեր, ձորեր,
Յարս զուգվել, սեյրան կերթա`
Հագած կապած ալվան շորեր:

Նա մի նազ ունի,
Նազ ունի, նազ ունի,
Ձեռքին սազ ունի,
Սազ ունի, սազ ունի,
Չալելով սեյրան կերթա,
Դարձել է ջեյրան` կերթա...

Արտուտն եկավ մըտավ արտը,
Բըլբուլն իջավ գըրկեց վարդը,
Հազար սիրուն, հազար հեքիմ
Չեն իմանա սրտիս դարդը:

Նա մի նազ ունի,
Նազ ունի, նազ ունի,
Ձեռքին սազ ունի,
Սազ ունի, սազ ունի,
Չալելով սեյրան կերթա,
Դարձել է ջեյրան` կերթա...

Հավքերն եկան երամ-երամ,
Անուն ունիմ` աշուղ Շերամ,
Էնքան պիտի յարիս կանչեմ,
Տեյմոր վառվիմ որպես Քյարամ:

Նա մի նազ ունի,
Նազ ունի, նազ ունի,
Ձեռքին սազ ունի,
Սազ ունի, սազ ունի,
Չալելով սեյրան կերթա,
Դարձել է ջեյրան` կերթա...

Zepure Arman: Pomegranate

pomegranate spills its seeds

across the
lands of sable obsidian
sprouting hope
deep rooted
from a past.

Zephyr finds her breath
and breathes
into the new moon

and under it she blossoms.


Copyright Zepure Arman. Used here by kind permission of the author

Յարվարդ: Անվերնագիր

Սիրտեր մէկտեղող
Կարճագոյն ուղին
Գիծ մըն է Ուղիղ
- Ըստ Երկրաչափին -

Եկո՛ւր տե՛ս որ այս
Աշխարհագրութեան
Էն կարճը սակայն
Էն դիւրինը չէ

Գագաթներ կապող
Կարճատեւ ճամբան
Կամուրջն է ճօճուող
Ու սարսափազդու

Քարտէսին վրայ
Բեն մօտ է Այբին
Բայց եւ իսկին մէջ
Հեռաւոր - հեռո՜ւ

Սիրտեր մէկտեղող
Հին ու կուռ ուղին
Գիծն է Ծուռումուռ
- Ըստ Հողագործին -

Կ'իջնէ փշածածկ
Ցից կածանն ի վար
Ու կը մագլցի
Բարձր Սարն ի վեր

2007
Յարվարդ


Copyright Harout Vartanian (Harvart). Used here by kind permission of the author.

Միսաք Մեծարենց: ԵՐԱԶ ՕՐԵՐ

Կարմիր ծաղիկ մը գարունի
Առտու մը ինծի նվիրեցիր.
Ըզգացի թե տենդեր ունի
Երազկոտ միտքըս ուշացիր։

Խանդաղատանք մը հորդեցավ
Իմ նըվաղկոտ լանջքիս տակ՝
Դողաց սիրո սարսուռն անցավ՝
Ու թովանքը համբույրին հուր։

Եվ ըղձակաթ իմ հեգ հոգիս
Ըզգաց սիրտիդ հուրքն արծարծուն,
Ու մետաքսե ուղի մը զիս
Սեր-Ծաղիկին տարավ ածուն։

Հոն ժըպտեցավ կյանքը ինծի,
Հըմայքներու հույլովն անցավ,
Եվ ուրվական մը կասկածի
Անոր մոտեն երբեք չանցավ։

Lola Koundakjian: Snowflakes

Snowflakes dancing to the 37th floor

sticking my arm out the window,
they land on my hand,
and melt in 2 seconds.

Copyright Lola Koundakjian
January 2001

Interview with Aram Saroyan

Here's my article in the December 8, 2007 issue of the Armenian Reporter.

Գուսան Շերամ: Դուն Իմ Մուսան Ես

Դուն իմ մուսա՜ն ես,
Առանց քեզի երգել չեմ կարող:
Սրտիս տավի՜ղը
Բացի քեզնից էլ չունիմ լարող:

Սի՜րուն սև աչերուդ,
Կա՜րմիր վարդ այտերուդ,
Շանթ ունքերուդ,
Շուխ մազերո՜ւդ,
Էլ ինչ սուրմա է,
Հարկավոր էդ աննման փերուն:

Զարդ ու զարդարանք
Ինչիդ է պետք, դուն անգին զարդ ես:
Մարմինդ զուգված
Ալ խալերով, դրախտի ղուշ ես:

Սի՜րուն սև աչերուդ,
Կա՜րմիր վարդ այտերուդ,
Շանթ ունքերուդ,
Շուխ մազերո՜ւդ,
Էլ ինչ սուրմա է,
Հարկավոր էդ աննման փերուն:

Ափսոս ջահել ես,
Նոր ես ծաղկել, ՞՞՞՞՞՞ գարնան:
Քեզ ջան եմ տալի, չես հասկանում,
Անգութ հոգեհան:

Սի՜րուն սև աչերուդ,
Կա՜րմիր վարդ այտերուդ,
Շանթ ունքերուդ,
Շուխ մազերո՜ւդ,
Էլ ինչ սուրմա է,
Հարկավոր էդ աննման փերուն:

Zepure Arman: Pacts

I’m making a pact
with some wormhole of fury
to spiral me out of control

licking my wounds
I fall faintly to the thief
who stole my mind

treasure me softly
pleasure me barely
and give me a minute
full of air

air for the day
air for an hour
air which is mine and I’ll sell you through
the mail

yes I’ll sell you this air for
a bucket of fury
to buckle me back in control

Copyright Zepure Arman. Used here by kind permission of the author

Mariné Petrossian: ՏՐԱՄՎԱՅ TRAMWAY

Click the link to hear TRAMWAY read by the author,Mariné Petrossian.

ՏՐԱՄՎԱՅ
TRAMWAY

պատահական
անակնկալ զվարթ
պատահար որ պատահեց
Պարոնյան փողոցում
արդեն երկու ժամ
կանգնած էի
տրամվայը չէր գալիս
հանկարծ հիշեցի որ
ոչինչ ախր
չկա կորցնելու

From the volume Հայաստանի ծովափին (On the Armenian Shores), Actual Art, 2006.

Tramway

comme par hasard
joie surprenante
un incident est survenu
rue Baronian
depuis deux heures
que j'attendais
un tram qui ne venait pas
tout à coup je me suis souvenu
qu'il n'y avait ben
rien à perdre

Traducteur Denis Donikian

Միսաք Մեծարենց: ՍԻՐԵՐԳ

Գիշերն անույշ է, գիշերն հեշտագի՜ն,
հաշիշով օծուն ու բալասանով.
լուսեղեն ճամփեն ես կ’անցնեմ գինով՝
գիշերն անույշ է, գիշերն հեշտագի՜ն…
Համբույրներ կուգան հովեն ու ծովեն,
համբույր լույսեն՝ որ չորս դիս կծաղկի,
այս գիշեր Տոն է հոգվույս՝ Կիրակի
համբույրներ կուգան հովեն ու ծովեն:
Բայց լույսն իմ հոգվույս քիչ քիչ կմաշի՜,
շրթունքս են ծարավ միակ համբույրին…
Ցնծագին գիշերն է լույս ու լուսին՝
բայց լույսն իմ հոգվույս քիչ քիչ կը մաշի…
Կը մըտածեմ զայն բաժնել երկրի բոլոր խեղճերուն…:

The night is sensuous, the night is so sweet,
Anointed with hashish and with luscious
balm.
Along luminous roads I stroll almost drunk.
The night is sensuous, the night is so sweet.
Kisses come to me from the wind and the
sea.
Tender kisses of light blossom all around.
This night, this Sunday is a feast for my
soul.
Kisses come to me from the wind and the
sea.
The light in my soul is slowly fading out!
My lips are still thirsty for that single kiss.
The night is so festive, the moonlight so
bright!
But the light in my soul is slowly fading
out!

“Love Song,” translated by Gerald Papasian,
from Sojourn at Ararat: Poems of
Armenia, published, compiled and edited
by Gerald Papasian, 1987.

SONG OF LOVE

 

The night is sweet, the sensual night,

Anointed with hasheesh and balsam,

I pass by this road, luminous and bright,

The night is sweet, the sensual night….

 

Kisses appear from wind and sea,

Kisses of light blossom around me,

The night is festive, Sunday of my soul,

Kisses appear from wind and sea,

 

But my soul’s light sputters slowly,

My lips are thirsty for that one kiss…

Exalted night, with light and moon,

But my soul’s light goes out, so soon….

 

…………………… Missak Medzarents

Translated by Tatul Sonentz

Alene Terzian: Not a Love Poem #10: Modern Day Religion

Now that the worst is over, I will find
you kneeling in church, asking forgiveness
from one savior or another because you
were never good with god or apologies.

The light through stained-glass will form
rings around your head, and you will see
a halo, think you’ve been saved, flip
through genesis and chant god is great.

You will understand the language,
but never the faith, not with apostolic
conviction, not like the saints, staring
at your pinched up face.

Instead, you will pretend the messiah
will spare you for your five minute
prayer, your full-throated halleluiah,
your aching knees.

You will come away having eaten a wafer
or two, drank cheap wine, knelt before
the cross, father and holy ghost, thought jesus
should have been a little less naked.

It will make sense next week when you become
a buddhist or taoist or jew. Then you will know
how quickly each wick burns to reveal
the shiny metal bottom.



Copyright Alene Terzian. Used here by kind permission of the author.

Մարո Մարգարյան: [Կյանքն ու սեր բառը ինձ համար մեկ է]

Կյանքն ու սեր բառը ինձ համար մեկ է.
Թե սեր չկայ, ես չկամ աշխարհում.
Երկինքը կապույտ, արեւը շեկ է,
Արեւ չլինի, ո՞րտեղից գարուն:

Իմ սիրո համար երկմտանք չունեմ,
Անբավ սիրուց է իմ տառապանքը,
Միայն գիտենամ, որ սիրում են ինձ,
Որ ես աշխարհին մի բանով թանկ եմ:

Որ ժպտալով են անունն իմ հիշում,
Իմ իղձերն ամեն, ճիգերն ու ջանքը,
Որ տարիներն իմ չեն անցել իզուր,
Որ ինձմով մի բան շահել է կյանքը:


Մարո Մարգարյան 1952
«Լիրիկա» գրքէն, (Խոսք սիրո մասին բաժինէն)

William Michaelian: My Old Black Sport Coat

Someday I think I’d like to wear it in Ireland,
And maybe even be buried in it there.
I could fall asleep while leaning on its sturdy
Unfaded elbows, surrounded by strangers in a pub,
And then simply not wake up — as if I’d lost
My train of thought, or managed to forget
The most important thing. Perdóneme,
What did you say again? Ah. He’s dead.
But what a fine sport coat.

That same train is calling in the wilderness.
Now it’s moving slowly past the docks.
Men look up: the beast sniffs along the track,
But knows not where to stop.

Six years ago, when I helped lay my dear Basque
Mother-in-law to rest, I was wearing this coat.
Her grave is beside her husband’s
In a cemetery adjacent to an onion field.
Earlier, in the church,
The man who rented her vineyard
Looked at me as if I were strange.
Jealous of the coat, I thought,
Or puzzled by my hair and beard.
And now, he is dead.

His tractor is calling in the wilderness.
Now it’s moving slowly past the docks.
Men look up: the beast sniffs along the furrow,
But knows not where to stop.

I taught three sons how to drive
While wearing this old black coat:
Country roads, parking lots, residential streets.
I taught them how to use their mirrors
And to back up along a curb.
Hills were easier, they learned,
In first or second gear.

Frequently, along the way, I remembered
When my father had taught me.

After our youngest son got his license,
I was wearing this coat when the two of us
Stopped at a tobacco shop after buying his insurance.
I bought a cigar and smoked it in this coat,
To celebrate what he’d done, but also in memory
Of my old man,

Who somehow became lost in the wilderness.
Now he’s walking slowly past the docks.
Men look up: maybe they know him.
But if they did, wouldn’t they call out?

When I held my grandson for the first time,
I was wearing this coat. Outside, rain.
Along a scented, night-black street,
I walked away from the hospital in this coat,
Pleased and wondering what it meant.

You never know who you’ll meet in the wilderness.

Copyright William Michaelian, November 26, 2007

Սմբատ Շահազիզ: ԵՐԱԶ

Ես լսեցի մի անո՜յշ ձայն, -
Իմ ծերացած մօր մօտ էր, -
Փայլեց նշոյլ ուրախութեան,
Բայց ափսո՜ս որ երազ էր:

Կարկաչահոս աղբիւրն այնտեղ
Թաւալում էր մարգարիտ, -
Նա յստակ էր, որպէս բիւրեղ,
Այն երա՜զ էր ցնորամիտ:

Եւ մեղեդին տխուր, մայրենի
Յիշեց մանկութեան օրեր.
Մօրըս համբոյրն ես զգացի,
Ա՜խ, ափսո՜ս, որ երազ էր:

Կուրծքին սեղմեց կարօտագին,
Աչերս սրբեց - շատ թաց էր, -
Բայց արտասուքս գընում էին...
Ա՜խ, այդ ինչո՞ւ երազ էր...

Սմբատ Շահազիզ
(1841-1901)

Esther Heboyan: LEO KRIKORIAN’S IMPLIED SPACES

Rue des Blancs Manteaux

            there 
                     was
                           Leo’s 
                                   art 
                                       studio
            and 
                   there
             stood 
                                    Leo
with stories

            of 
            San Francisco

            Blabbermouth  Monday
            at
            The Place
                 Beat drifters’
             indigo credence
                 Ginsberg’s howling angels
                                                        Kerouac’s likes’ 
            ochre 
            decadence



Rue des Blancs Manteaux

   there 
                      was
                               Leo’s
                               art 
                               studio 
          and 
                     there
                               poised 
                               Leo
with stories

         of 
         Armenian Fresno

         violet years into 
         crop-picking urgency
               the longest ride East
                                  in a brown jalopy
                                               the G.I. Bill 
                                                          to change his destiny
                                                                      Black Mountain College 
          under
          Ilya Bolotowsky



Rue des Blancs Manteaux

          there 
                   was
                              Leo’s  art   studio
          and 
                   there
                              held   out   Leo

with stories

           of 
           artsy overflow

           in them days
                      paying homage
                                 to monochromatic 
                                 orange
                                            chiselled 
                                                       at the exact edge
           greenness craves for 
           salvage



Rue des Blancs Manteaux

           there 
                      was
                               Leo
                                ’s art studio
           and 
                      there 
                                smoked away
                                Leo
with stories

           of 
           Parisian come and go

           lookers look in 
                       and all around
                                  collectors collect 
                                             to no amount
                                                        op art’s jagged 
                                                                    jazzy sound
                                                                               yellowness red cadmium
          does
          mound



Rue des Blancs Manteaux

          there 
          was
          Leo’s art
          studio
          and 
          there sat
          Leo
          to muse

with stories 

          of 
          azulene Sausalito

          four times wed to
                    winsome women
                               in beige
                                           fourfold gone
                                                     no children
                                                                it just
          never 
          happen’d



Rue des Blancs Manteaux

          Passing by Leo’s art studio 
          I see Leo
          through a stained glass window
          drawing on grid paper 
          in amber glow

I wish
          I had passed by
                        more often
                                    Leo I know
                                                 smiles at Piet Mondrian

                                                 and no doleful music 
                                       from the white organ
                          shall disarray 
               the immaculate mauve of
your yin and yang



               © Esther Heboyan, Paris, October 2007

Esther Heboyan was born in Istanbul, Turkey. She moved at an early age to Germany then to France, and lived in Great-Britain and the United States before settling back in Paris.

She has an M.A. in Journalism, from University of Iowa, Iowa City; a Ph.D in American literature, Université Paris III-Sorbonne Nouvelle, and is an Associate Professor at the Université d’Artois, Arras.

She has completed literary translations from Turkish into French. Her short stories have been published in Ararat Quarterly, New York. Her collection of stories, Les Passagers d’Istanbul, was published in Marseilles, Parenthèses, in 2006. She writes in French and in English.

Lola Koundakjian's interview with Lorne Shirinian

This article has appeared in the December 1, 2007 issue of the Armenian Reporter.

Page 12

Page 13

Page 14

Lory Bedikian's article in the Armenian Reporter - November 24, 2007

Page 22

Page 23

Պարոյր Սեւակ: ՔՈ ԱՆՈՒՆԸ

Ես ատում եմ քո անունը,
Ինչպես որ դու քեզ փայփայած
Իմ ձեռքերն ես ատում գուցե:
Ես ատում եմ քո անունը,
Որ խրվել է իմ լեզվի մեջ
Փշատենու փշի նման:
Եվ դու ինչո՞ւ ինձ չես հարցնում,
Թե քո անունն ի՛նչ գույն ունի:
Ես ատում եմ և այդ գույնը:
Եթե աղջիկ ես ունենամ՝
Նա կկոչվի քո անունով:
Ես ատում եմ քո անունը…


Պարոյր Սեսակ

Nora Armani: Mother

Click here for the audio Mother read by the author, Nora Armani.

Mother

The sound of your violin
The world was not to hear
You kept it in your heart
Your sad smile was its sole reflection deep
Mother, your violin was sold.
Is someone playing it now?
Was it used for burning wood?
Or, did it become the cross on your lonely tomb?

© Nora Armani, Paris, 1993

Անդրանիկ Ծառուկեան: Հողը Թեթեւ

Հողը թեթե՜ւ գայ ընկեր, ոսկորներուդ վրայ խոնջ.
Հողը թեթե՜ւ ուր գնաց մարմինդ կուլ սեւ փոսին
Գարուններուդ վրայ, կանաչ սէրերուդ,
Մնաց այս քարը դաժան ու մեր արցունքը վերջին:

Հողը թեթե՜ւ - Կ՛ունենա՞յ բայց օտար հողն արդեօք գութ.
Հողը թեթե՜ւ - Դեռ արցունքներուդ ընդմէջէն կ՛ըսէիր
Հողն այս օտար, կարծես սրտիդ, թոքերուդ անկշիռ,
Օդն իսկ ընկեր, ունի ոխու քէն:

Հողը թեթե՜ւ - Ափիս մէջ գորշ ու խոնաւ ափ մը հող.
Ա՜հ տարաբախտ իմ ընկեր, ինչպէ՞ս նետեմ դագաղիդ
Որպէսզի պարտքս յետին չըլլայ նոր վէրք մը այրող
Սրտիս անհայրենիք:

Օտար հողին, օտարական հողին մէջ կռիւ էր կեանքդ
Երէկ, ընդդէմ բախտին աշխարհին:
Հայ ես ընկեր, հայու բախտ, կռուէ նաեւ մահէդ վերջ
Հողիդ համար կորուսեալ ու հողին դէմ այս օտար:

Անդրանիկ Ծառուկեան

Leonardo Alishan: Anahit as Armenia

Papa broke the bread in
half. The aroma. I remembered
you. A bone, somewhere in me,
broke. Hungry, I kissed mama
good-night and left. All night
I tossed in my sleep, dreaming
of your scent, of mama's hair.
I have never known you Anahit,
but I know your perfume well.


Copyright Leonardo Alishan.
From the volume Dancing Barefoot On Broken Glass, Ashod Press, New York, 1991.

Զարէհ Խրախունի: ԿԱԹԻԼՆԵՐ

Երդիկներէն
Անհամար երդիկներէն մէկ հատին
Եզրին վրայ կամ ծայրին
Ջուրի կաթիլ մը կը սահի կը հանդիպի ուրիշի մը ու
կ’ըսէ -
Գիտե՞ս ինչ բան
Քու մէջդ ինչ բան ամենէն շատ
Ամենէն շատ կը սիրեմ -
Դուն ոչ մէկուն եւ ոչ մէկուն կը նմանիս…
Տանիքներէն
Բիւրաւոր տանիքներէն
Մէկուն ծայրին կամ եզրին
Ջուրի երկու կաթիլներ - կաթիլներուն պէս բոլոր
Արեւուն նոյն ճառագայթէն նետահար
Ու նորաբաց ծիածանովն արբեցած
Կը միանան իբրեւ պտուկ մը լոյսի
Կը միանան իբրեւ պտուղ երկնածին
Ու միաձոյլ- ծանրացած
Կ’իյնան հողին երջանկութեան արտասուքի պէս վճիտ
Ու մին կ’ըսէ միւս կէսին -
Գիտե՞ս ինչ բան ամենէն շատ
Պիտի ուզեմ յաջորդ անգամ
երբ աշխարհ գամ ու կաթիմ -
Յար եւ նման քեզի նման կաթիլի մը հանդիպիլ…

Alene Terzian: Not a Love Poem #18: Confessions of a Neurotic

I am that girl who carries hand sanitizer,
wet wipes, Airborne tablets, who squats
in public toilets, wears socks to bed,
monitors the color of urine.

I confess I have baggage enough
for several households. I bake cakes
at 4 a.m.: marble and devil’s food,
banana bread, ginger spice, and walnut.

I vacuum until lines appear on every
surface—linear right angles on sofa
cushions, ironed bed sheets,
and de-linted pillow cases.

If I were to see a therapist, she would
identify my neuroses as vital hindrances
to healthy living. She would medicate
and reprimand, get me to make lists,

classifying each breach in normalcy
as a result of an Electra or Oedipal Complex,
a lack of behavior modification, family
neglect, abandonment, trust.


Copyright Alene Terzian. Used here by kind permission of the author.

Գէորգ Էմին: ԵՍ ՀԱՅ ԵՄ

Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս բիբլիական,
Թաց են ոտքերս դեռ ջրհեղեղի ջրից,
Իմ սուրբ հողն է տեսել Նոյն առաջին անգամ,
Բաբելոնյան Բելը խորտակվել իմ սրից:
Իմ մատների հետքն է կրում կողի վրա,
Քարն առաջին մամռոտ, որ իմ ձեռքով տաշված,
Եվ միացած հողին շաղախով իմ արյան,
Արարատյան դաշտում մեհյանի վեմ դարձավ:
Իմ նահատակ որդոց արյունով է ոռոգ
Ամեն ծաղիկ ու ծառ հողում հայրենական,
Ամեն բլուր՝ քաջի մի շիրիմ է նորոգ,
Եվ կոթողի բեկոր՝ ամեն սանդուղք ու քար:
Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս Արարատյան,
Հազար սուր է բախվել իմ վահանին ահեղ,
Բայց փշրել եմ նրանց ես ցասումով արդար
Եվ լեռներիս նման գլուխս վեր պահել:

Գէորգ Էմին 1919-1998

Zepure Arman: Dissident

I am a dissident
of this torrid entanglement
in quest, for my own stance and
how I became who I have become.
the sloth rises all around me
submerging me into silence
quiet! just keep walking
with eyes frozen to the river
I am a disregard of this contemptuous
land full of box turtles
where the burden
bears hard on the spoken.
...and
        then
               the
                    river
                           runs
                                  dry...................................

August 2007

Copyright Zepure Arman. Used here by kind permission of the author

Վահան Թէքէեան: Երջանկութիւնը

Click here for the audio segment Happiness read by Lola Koundakjian

Երջանկութիւնն այս է լոկ...։ Երկու հոգի ըլլալ հոս,
Երիտասարդ ու հարուստ, գեղեցկադէմ, քաջառողջ,
Որ կ՛ունկնդրեն իրարու երբ կը մնան իսկ անխօս,
Եւ իրարմով են ամբողջ...։

Երկու հոգի մէկ տան մէջ, մէկ սենեակի մէջ մինակ,
Երբ իրիկուան լամբարին կը զեղու լոյսն ընտանի,
Երբ տուն կու գայ այրը՝ ծնած բարի աստղի տակ,
Կինն այդ աստղին կը տանի...։

Երկու հոգի, յաւիտեա՛ն խորհրդակից իրարու,
Որ չեն պահեր եւ չունին իրարմէ բա՛ն մը ծածուկ,
Որոնց աչքին բնութեան առեղծուածն իսկ ահարկու
Կը պարզուի անշշուկ...։

Երկու հոգի, Աստուա՛ծ իմ, հազարներու, բիւրից մէջ,
Որոնց մին ե՛ս ըլլայի, ինչպէս մի՛ւսն ալ անիկա,
Ա՛ն որուն դեռ կը պահեմ սրտիս մէջ յո՛յսը անշէջ,
Եւ որ պիտի ա՛լ չգայ...։

Վահան Թէքէեան

Թորոս Թորանեան: Ըլլալ

Եթէ ըլլալ է պէտք
Բնութեան պէս ըլլալ
Ու մայրանալ հողի նման.
Ու հայրանալ Վահագնի պէս.
Քամիներուն դիմաց կանգնիլ,
Ծարաւի դէմ ճագիլ
Նուռի նման ճագիլ
Ու հազարաչ նայիլ
Արփիափայլ գոյնով
Պերճ հակինթի։

Մայիս 2004

Թորոս Թորանեան

Copyright Toros Toranian. This poem has appeared in Volume 1 of Yert, the Syrian-Armenian Writers Association's annual publication and is used here by kind permission of the author.

Alan Semerdjian: How To Read A Fortune In A Cup Of Turkish Coffee

I haven’t gone to places most people visit / mosques
churches temples synagogues sorcerers / but I’ve had my
coffee ground read.
Nazim Hikmet

She studied fate on Sundays. It wasn’t every Sunday,
but it felt like it, mostly because of the way she held the
handle, read the insides like fantastic scriptures or subway
maps. It was easy for her. In ten minutes of work, she’d
find two birds carrying white beaded necklaces, a baby in
the trees, and the curse of an eye exploding out of a volcano.
The young in the family couldn’t wait to grow up,
their tongues hanging out for coffee and a lick of the old
country. In the Semerdjian family room, the women sang
stories like gypsies while I marked my height against the
hall closet door. They read each other’s minds.

I once saw my mother begin her spin of the cup on a
blue afternoon. I remember how she swirled its insides,
loosening the essential fibers at the bottom, then turned it
over. The tiny layer of thick mud poured into the saucer’s
curves. Its descent was slow and complete; the handle of
the cup, upside down now, looked like an Armenian nose.

She, too, gave her cup to my grandmother. She, who
washed her clothes, translated her mail, took the same address
and never made a sound to wake her at night across
the hall. She asked for her fate as well. What could my
grandmother tell her? What could she read in the bottom
of that cup of coffee that she didn’t help write? What
could she unpack that wasn’t already put away? They
tried at it for hours. Hours turned to days, days turned to
weeks and weeks turned the conversations into graffiti you
almost forget is there.

I knew then that I would ask for the same treatment.
Over time, I would finish my cup in a dimly lit middle eastern
café on the lower east side and tell the waiter to keep
the change. My grandmother would be long passed away.
My mother would not be around, perhaps in the old family
home worrying about the length of my coat for the season.
I knew then that when the night came, I would put my
pen and notebook away, turn the cup over, and imagine
what he’d see.

Copyright Alan Semerdjian

Յովհաննէս Թումանեան: Ախթամար

Ծիծաղախիտ Վանայ Ծովի
Փոքրիկ գիւղից առափնեայ,
Ծովն է մտնում գաղտագողի
Ամէն գիշեր մի տղայ:


Ծովն է մտնում առանց նաւակ,
Բազուկներով առնացի
Ջուրը ճողփում, լող է տալի
Դէպի կղզին դիմացի:
Խաւար կղզուց պարզ ու պայծառ
Մի լոյս կանչում էր նրան,
Մի վառ փարոս նրա համար,
Չմոլորի իր ճամբան:


Սիրուն Թամարն ամէն գիշեր
Այնտեղ կրակ է անում,
Եւ սպասում է անհամբեր
Այնտեղ՝ մօտիկ դարանում:
Բայց մի անգամ չարկամ մարդիկ
Նրանց գաղտնիքն իմացան,
Լոյսը հանգցրին սեւ ու սաստիկ
Մի մութ գիշեր դիւական:


Մոլորուեցաւ խաւար ծովում
Լողորդ տղան սիրահար,
Ու բերում է հողմը, բերո՜ւմ
Հառաչանքներն՝ «Ա՜խ, Թամա՜ր...»
Առաւօտեան ծովը ծփաց,
Ափը ձգեց մի դիակ,
Նրա շուրթին, պաղ, կարկամած,
Ասես մեռած ժամանակ
Սառել էին երկու բառ.
«Ա՜խ, Թամա՜ր...»
Այն օրուանից սրա համար
Կղզին կոչուեց Ախթամար:


Յովհաննէս Թումանեան

Introducing Zepure Arman

Born in Los Angeles in 1973, she is the daughter of a musician father and a painter mother.

She lived in Florida with her mother until she was six then moved to Watertown, Massachusetts. She studied violin for 8 years.

Her inspiration for poetry comes from her heritage and nature.

Of Armenian decent, she writes to always remember. “The world is ever changing. With that in mind, could there be room for more?”

Zepure Arman: Garnick

for garnick badalian



in the mountain stands stolen sand
which once belonged to time himself

an acorn fell from above, the sky, it
must be falling

under the mountain lies the land which
gave birth to her
the land it must be splitting

a passing cloud stopped to rest above
and inside slept a blue dove

a chosen breath strung to a word
left thought for this world.

Copyright Zepure Arman. Used here by kind permission of the author.

Autumn

Թորոս Թորանեան: Երթա~լ

Երթա՞լ, ու՞ր երթալ, տակաւ տնտնա՞լ,
Շարքէ դուրս ելած գառնուկի նման
Մայե՞լ շուարած, երբ բաց է ճամբան
Մեր հայրենի տան, երթալ հո՛ն միայն։


Թորոս Թորանեան 2004

Copyright Toros Toranian. This poem has appeared in Volume 1 of Yert, the Syrian-Armenian Writers Association's annual publication and is used here by kind permission of the author.

ԵՐԹ: Բերիոյ Հայոց Թեմն ու Սուրիահայ Գրողներուն Տարեգիրքը

YERT is a new publication by the Syrian-Armenian Community's and its Writer's Association. Volume one appeared in 2005 and is dedicated to the "1600's anniversary of the Armenian script". The second volume is dedicated to Armenian schools. Both contain prose, poetry and in-depth studies, including author's biographies and contact information.

The Armenian Poetry Project would like to acknowledge Ms Talar Kazandjian for her gift of books including these two beautiful volumes.

William Michaelian: The Fall of the Ten Thousand

Click here for the audio segment The Fall of the Ten Thousand read by Lola Koundakjian.


The fig tree wears
ten thousand yellowed leaves,
each a mortal distance
from the ground.

Through the window,
I see another one is down.

When this war is over,
frightened blood-sick soldiers
will contemplate their deeds,
then count them all.

Through the window,
I see another one is down,

another one . . . is down.

October 7, 2006

This poem is taken from William Michaelian's Songs and Letters, and appears with the author's permission.

Leonardo Alishan: The Miracle

The lion came to the city
asking for me.

He did not find me.

I was in the church praying
for the lion to arrive.

Copyright Leonardo Alishan.
From the volume Dancing Barefoot On Broken Glass, Ashod Press, New York, 1991.

Զահրատ: ՄԱՅՄՈՒՆ

Մայմուն որ կ՛ըսեմ կապիկ չկարծէք
Տան սեւ փիսիկին անունն է
Փիսիկ որ կ՛ըսեմ աղուոր չկարծէք
Աշխարհիս ամէնէն տգեղ կատուն է

Սեւ է որ կ՛ըսեմ սեփսեւ չկարծէք
Սեւութեանը մէջ աչքերը դեղին են
Դեղին որ կ՛ըսեմ արեւ չկարծէք
Արեւը մէկ է - աչքերն երկու են
Երկու որ կ՛ըսեմ զատ զատ չկարծէք

Երկուքին խորն ալ երազը մէկ է
Երազ որ կ՛ըսեմ մեծ բան չկարծէք
Մարդու մը կողմէ սիրուիլն է:

Leonardo Alishan: Communion

Bach?
No.
Give me mad Komitas.
Give me the compositions
he composed
in the last years of his life
in the last cells of his soul,
and wrote
on the desert sand.
No.
Bach's God
is a cathedral God,
mathematically too precise.
Give me my mad Komitas searching
for his handful of notes
amidst one million and five hundred thousand
dead.
Give me music made with bread
baked with blood.
Let the flawless Father
be Bach's,
let Bach's flawless music
be his Father's.
Give me that simple necklace
made with the teeth
of a mutilated God.
Yes. Give me
Komitas.


Copyright Leonardo Alishan.
From the volume Dancing Barefoot On Broken Glass, Ashod Press, New York, 1991. This poem has also appeared in RAFT, A Journal of Poetry and Criticism, Volume 4, 1990.