ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ : ԳԻՐՔ ԻՄ, ԴՈՒ ԹՌՉԻՐ

Գիրք իմ դու թռչիր աշխարհից - աշխարհ,
Որտեղ հայ մարդ կա մոլոր, գլխիկոր
Դու փարոս դարձիր, լույսդ արձակիր .
Հույսի շող նրանց սրտերում վառիր
Լույս տուր ճամփեքին, որ չմոլորվեն,
Բռնեն հայրենի տունդարձի ճամփան,
Որ հայոց հողում ծլեն ու ծաղկեն
Արմատներ գցեն, ամուր ամրանան
Թռչի´ր դու իմ գիրք աշխարհին պատմիր
Sեր-Զորում հանգչող հայերի մասին.
Ցեղասպան թուրքի դիմակը բացիր,
Որ լա՜վ ճանաչեն այդ բարբարոսին.
Գիրք իմ կոտրի´ր շղթաներն ամեն,
Հալեցրու մարդկանց սրտերը սառած
Խորը թմբիրից արթնանան, ելնեն
Այրերն աշխարհի խղճները մեռած...

20.02.2005թ

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ՀՈԳԻՍ

Հիւանդ տերեւ մը տեսայ կանաչին մէջ դաշտերուն,
Ի՜նչ աղուոր էր գարունը, փափուկ հովէն օրօրուն,
Սիրուն խոտերը դաշտին, ծաղիկներն ալ բիւր գոյնով,
Կը խնդային լռելեայն գաղջ արեւին տակ գինով։

Բայց գարնային կենսաւէտ այդ պահին մէջ օրօրուն,
Հիւանդ տերեւ մը տեսայ, կանաչին մէջ դաշտերուն,
Չորցած տե՜րեւ մը նիհար, որ զեփիւռին հպումով,
Մեռելամերձ կը դողար մարգերուն մէջ ակնաթով։

Սիրտս անհուն ցաւով լի, ես հեռացայ սգահար,
Մատներու մէջ առի զայն, ու իր մարմինը նիհար,
Գուրգուրանքով, արցունքով մօտեցուցի շրթունքիս։

Անժամանակ թարշամած գարնան տերեւ մ'է հոգիս,
Ծաղիկներու մէջ կեանքին, զեփիւռին տակ Մայիսի,
Ալ ժպտելու անկարող, ան կը դողայ, կը մսի...

Հիւանդ տերեւ մը տեսայ կանաչին մէջ դաշտերուն...

David Roman: The Turk and the Armenian

Two kids, hair blonde, eyes grey,
Mere children of a farmer playing in the hay.
Not an ounce of evil in their heart,
Nor deceit or hate,
But that could not protect them from their morbid fate.

Alas came the horde of darkness from the east,
Philistine, barbaric, revolting beasts.
Envious of the local aesthetic taste,
They plundered, looted, raped, and killed,
And when they decided that enough blood had spilled,
They took one of the infants
And continued their path of senseless war in haste.

The remaining child arose from the ashes
An orphan, rendered homeless, not knowing why
His people had to die…
And grow up he did, amongst the survivors,
Since day one remembering the evils of his rivals,
And dedicated his life to eternal hate.

The other child grew up with the nomads,
With their customs, their women, their religion, their race,
And slowly and gradually began to change his face,
The memories of his childhood have forever left his head,
And at the age of twenty one he rode back to the country side
And struck his brother dead.

David Roman

The author is an English major at UNF. He moved to the states from Baku in 1992 following the anti-Armenian pogroms. He has written poetry, short stories, and an entire science fiction novel.

ՅՈՒՐԻ ՍԱՀԱԿՅԱՆ: Կանչիր

Click to hear the audio segment Call read by Lola Koundakjian.

Կանչիր, անպայման մեկը կլսի։
Ծառերը ծաղկում են գարնանը։
Գետերը վարարում են։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…

Վերադառնում են թռչունները չվող,
Վերադառնում է շոգը արևի։
Վերադառնում են երազները նույնպես։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…

Ճանապարհներն են երկարում անվերջ,
Բոլորն էլ սեր ու տուն են երազում։
Կարոտն է շրջում մայրամուտի մեջ։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…



Call. Surely someone will hear.
The trees blossom in the spring.
The rivers flood.
Call. Someone will hear.
The birds that went south return
bearing the sun on their backs.
And dreams return, and repeat themselves.
Call. Someone surely will hear.
All roads that seem to stretch forever
end in dreams of home.
All yearning reaches into the setting sun.
Call. Surely someone will hear.

English transtion by Diana Der-Hovanessian. From Anthology of Armenian Poetry. Columbia University Press, 1978.

Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.
Les arbres fleurissent au printemps,
Les rivières s’écoulent.
Appelle ! Quelqu’un va entendre.
Les oiseaux partis au sud reviennent
Portant le soleil sur leur dos.
Et les rêves reviennent, et se répètent.
Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.
Toutes les routes qui semblent s’allonger indéfiniment
Finissent en rêves d’un chez soi.
Tous les désirs ardents atteignent le soleil couchant.
Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.

Traduction Louise Kiffer






Yuri Sahakyan - was born in 1937 in Artsakh

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ: ՃԱՄՓԱՍ ԲԱՑԵ´Ք, ԵՍ ՂԱՐՍ Կ՛ԵՐԹԱՄ

Դուք ինձ ներեք ի´մ գարուններ,
Այգաբացեր իմ կյանքի.
Դուք մանկության ծաղկուն սարեր
Զմրուխտ հավքեր երկնքի,
Որ չեմ երգում ծառ ու ծաղիկ
Վարդ , մանուշակ ու մեխակ,
Որ չեն գերում երգն հավքերի,
Վայելքները բովանդակ.
Սերն էլ սրտիս խորհքում լռեց,
Աստղ ու լուսին խավարեց.
Էլ չեմ կարող ձեր գովքն անել
Միտքս ճամփա է ընկել.
Երկնած միտքս ճամփա կերթա
Ընկել ճամփա Մասիս կերթա
Կերթա Սիփան ու Մարութա
Մեր սարերը... լիճը Վանա,
Քաղաքները' Ղարս, Ադանա,
Բիթլիս Էրզրում ու Երզնկա,
Մուշ ու Սասուն,
Որ ծառերուն կիջներ
Կիջներ անու՜շ մանանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
ճամփա ընկել ոտքով կերթա
Ոտաբոբիկ, հանց ուղտավոր.
Մեր վանքերն ու բերդերն անտեր
Ամրոց, տաճար' Անին ավեր
Ամե´նն ավեր,
Թուրքի դավեր
Ջարդին, թափին մեր խաչքարեր,
Վառին մեր սուրբ ավետարան,
Գիրք ու մատյան...
Մարագներում մանուկ ու ծեր
Հարսն ու փեսա' ահե՜լ, ջահե՜լ
Կրակ տվին ու վառեցին,
Խորովեցին ազգիս սաղ-սաղ
Բարբարոսները նենգ ու խարդաղ.
Էլ ձեր գովքն ինչպե՞ս անեմ.
Սիրտս է լցվել լոկ ա՜խ ու վա՜խ.
Թուրքը զավթեց մեր գողգոթան
Թափառ դարձանք ու գաղթական.
Մենք նայեցինք մահվան դեմքին,
Բայց ապրեցինք,
Մենք ժայռ դարձանք հողմերի դեմ
Մաքառեցինք,
Մենք գետ դարձանք' մեր հուներից
Վարարեցինք
Դարձանք մենք սերմ ու ցանվեցինք
Աշխարհով մեկ.
Դարձանք ավեր,
Տուն- տնավեր
Դարձանք խիղճն ողջ աշխարհի,
Քար աշխարհի,
Կույր աշխարհի
ՈՒ լռեցինք...
Այս էլ արդեն
Քանի´, քանի ՜ տարի
# #
#
Դե արի ու պոետ հիմա
Գարուն երգիր, սիրտդ թնդա,
Երբ սրտիցդ արյուն ելել
Գետ է դառել, ելե՜լ կերթա.
Դուք ինձանից մի´ք նեղանա
Իմ խնկաբույր այգաբացներ,
Ծառ ու ծաղիկ, երկնի հավքեր,
Սարից իջնող պաղ- պաղ ջրեր,
Ձյունի տակից նոր արթնացած,
Կապույտ աչքերդ դեպ ինձ պարզած
Մանկությունից ձեզնով գերված.
Դուք իմ անգին ձնծաղիկներ,
Ի´մ գարուններ.
Սրտես արյուն ելել կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա.
Կարոտ սիրտս բողչան կապել,
Տեղից ելել
ճամփա ընկել մեր տուն կերթա,
Որ իմ պապի'
Բալո աղի
Տուն ու տեղին,
Արտ ու ցանքին
Մեր կալերին
Որ տեր դառնամ,
Որ oջախիս ծուխը դառնամ'
Երկինք ելնեմ.
ճամփաս բացե´ք.
Ես Ղարս կերթամ,
Ի´մ տուն կերթամ.
Ես մեն - մենակ կռիվ կերթամ...

5.06.2005թ

FORCE MY WAY THROUGH, I’M GOING TO KARS

Excuse me, my flowers,
and dawns of my life, excuse me,
flowery valleys of my childhood
and pretty birds of the sky,
excuse me all of you,
for I don’t sing for you,
for I don’t sing about roses and violets,
for none of you is inspiring me right now,
for I haven’t time to enjoy by nature,
Love has died deep in my heart,
the stars and the moon have got dark as hell,
And I can’t sing about you, praise the nature,
for my thought has started its journey,
it’s going to Masis1, Sipan2 and Maruta3,
Our great mountains, our lake Vana,
Our cities Kars, Adana,
Bitlis, Erzrum and Erznka,
Moosh and Sasoon,
where the heavenly manna comes
down on the trees,
Don’t be hurt from my words,
my moon and stars, my pretty flowers,
I have no time for you today,
‘cause my thought has started on journey,
it’s going on foot,
and barefooted like pilgrim,
it’s going to our abandoned churches and castles,
to the ruined temple Ani,
and all these places that were our own,
but ruined now and destroyed,
‘cause the Turks have broken every treasure we’d had,
Even our cross-stones and the Holy Bible,
our books, handwritings and manuscripts,
And burned all my people –
young and adult,
mother and child,
The Turk bastards have killed my people
without any conscience,
the knavish and insidious beasts
have torn my nation to pieces,
Excuse me, my flowers,
For I can’t praise you today,
‘cause my nation has become wanderer,
‘cause we’d been plundered heavily,
‘cause we stayed face to face with death,
but we survived at least,
we became a rock against storms,
we struggled hardly,
we became a river and overflowed,
we became seeds and have been sowed
all over the world,
we were occurred by ruins and homelessness,
we became the conscience of all the world,
of the blind world,
and we were silent
and we are still silent,
for so, so long time…
***
Now,
how can a poet sing joyously
about spring and its miracles,
when the blood is flowing from her heart?
Excuse me, my flowers,
and my fresh-scented dawns, excuse me,
flowery valleys and pretty birds of the sky,
cool waters coming down the mounts, excuse me…
Excuse me, my snowdrops,
you were inspiring me since my childhood,
and I was going crazy every time
while you were smiling with your blue eyes,
Excuse me now, I haven’t time even for you,
‘cause my thought has started journey,
and the blood is flowing from my heart,
my longing heart has packed its bags today
and started on its way,
it’s going to our lands,
it’s going our home,
it’s going to be the owner of the fields
of my grandfather Balo,
to pick our fruits, to enjoy by harvest,
to keep the fire in the hearth going…
Force my way through,
I’m going to Kars,
I’m going home,
I’m going to face the fight alone…


translated from the Armenian
by Tatevik Khurshudyan

Վահան Տէրեան: ՄԻ՞ԹԵ ՎԵՐՋԻՆ ՊՈԵՏՆ ԵՄ ԵՍ

Մի՞թէ վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի.
Մա՞հն է արդեօք, թէ նի՞նջը քեզ
Պատել, պայծառ Նայիրի:

Վտարանդի, երկրում աղոտ,
Լուսե՜ղ, քեզ եմ երազում,
Եւ հնչում է, որպէս աղօթք
Արքայական քո լեզուն:

Հնչում է միշտ խոր ու պայծառ,
Եւ խոցում է — այրում.
Արդեօք բոցէ վարդե՞րդ են վառ.
Թե՞ վերքերն իմ հրահրուն:

Ահով ահա կանչում եմ քեզ,
Ցոլա, ցնորք Նայիրի.-
Մի՞թէ վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի ...


Վահան Տէրեան (1885-1920)

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ՀԻՆ ԵՂԱՆԱԿ

Այս գիշեր երգ մը հոգեցունց
Հովին մէջէն՝ հեռուէ հեռու՝
Ձիւնոտ,տրտում ճամբաներու
Խոր անրջանքը արթնցուց։

Եւ մենաւոր ու տրտմունակ,
Քեզ կ'ունկընդրեմ պատուհանէս
Որ աղօթքի մ'ոլորիքին պէս
Կ'արձագանգես, հին եղանակ։

Արուեստ չունիս, իմաստ չունիս,
Կը կրկնուիս դուն անդադրում,
Ու ձիւնին հետ դանդաղ, տրտում,
Դուն տարուբեր կը տատանիս։

Շնչհատ մարմինդ կը դողդոջէ...
Վանկերուդ մէջ տԺգոյն, վտիտ,
Ու յանկերգիդ մէջ միամիտ
Ապրելուն խուլ մահերգը չէ՞...

Կը կրկնէ հովն աննպատակ.
Աղաղակներդ ծառին, սարին.
Ի՞նչ կը պատմես դուն գիշերին
Որ կու լայ մայթը հեւքիդ տակ։

Այս իրիկուն, ձիւն իրիկուն,
Հին եղանակ մը հոգեցունց,
Ծոյլ երազանքը արթնցուց
Մութ, ամայի ճամբաներուն։

Երգը մեռաւ հեռուն, անհետ.
Բայց այդ չափով, այդ յանկերգով.
Պատուհանիս գիշերին քով,
Հոգիս կու լայ դեռ երգին հետ...

Martin Rocek: Article 301

The past has spidery fingers
with names such as Samast.
The rancid hate that lingers
turns rage into disgust.

But then, in Istanbul
a hundred thousand link
their arms, defy the rule,
and shout "We're all Hrant Dink!"




Martin Rocek, New York.
Used here by kind permission of the author.

Մուշեղ Իշխան։ ԸՆԿԵՐՆԵՐ ԿԱՆ

Որքա՜ն անուշ հոգիներ կան ամէն տեղ,
Սարի քնքուշ ծաղիկներուն պէս բուրեան.
Սարէն հոսող ջուրերուն պէս դիւթական՝
Որքա՜ն կեանքեր կը կարկաչեն սիրազեղ։

Քաղցրալեզու եւ քաղցրասիրտ ո՛վ մարդիկ,
Աղն էք երկրին եւ լոյսը՝ մութ երկինքին.
Ձեզմով հարուստ եւ ձեզմով միշտ երջանիկ՝
Կարօտագին ես կը վազեմ այս կեանքին։

Որքա՜ն բարի ընկերներ կան ամէն դի՝
Ինչպէս խոնարհ պտղատու ծառ թեւաբաց.
Հովերուն դէմ կանգնած իբրեւ սէգ կաղնի՝
Որքա՜ն ձեռքեր կը բարեւեն քեզ յանկարծ։

Ո՛չ մէկ գինի, բարեկամնե՛ր աննման,
Ձեր բարութեան, ձեր արութեան համն ունի.
Օր մը գուցէ այս աշխարհէն կշտանամ,
Բայց ձեր կարօտն իմ մէջ յաւէտ կ՚արիւնի։

Որքա՜ն անձեր, որքա՜ն գանձեր կան մեր
շուրջ, Ճառագայթի եւ աղօթքի պէս արդար.
Հոգեճաշակ համբոյրի պէս սրբաշունչ՝
Որքա՜ն նայուածք քեզ կը գրկեն գաղտնաբար...

Մ. ԻՇԽԱՆ

1961

Peter Aivazian: Just Imagine

The tip of a blade of grass
Fluttering in the gentle breeze.
It’s like the tip of a conductor’s baton.

Now imagine all the tips of grass fluttering
in an entire field.

Imagine the different sounds of music.

Just imagine.


Peter Aivazian, Calcutta, November 23, 1981.
Used here by kind permission of the author.

ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ: ԹՌՉՆԱԾԱՐԱՒ

Առուակը որ կը հոսի
գլգլալէն
մերթ խնդալէն, մերթ լալէն
Ցատկռտելով կոշտ քարերուն վրայէն
ով գիտէ
քանիերորդ՝ սառուցային շրջանին
քշուած բերուած իր հունին
Եւ շոյելով երեսն անոնց
դարձած ողորկ ու փայլուն
Կը կարկաչէ միօրինակ
մերթ մեղմօրօր, մերթ վարար
Բայց չի գիտեր
թէ դէպի ո՞ւր կը դիմէ
ինչո՞ւ կ՚երթայ հոսանքն ի վար
ի՞նչ է վախճանն իր երթին
Ու չի տեսներ
թէ թռչնիկը հասակովն իր անհամեմատ աննշան
թառած հազար հազարամեայ քարի մը հարթ գագաթին
Կը խոնարհի հոսուն ջուրին
Իր կտուցը կը թաթխէ
Յետոյ երկինք կը նայի -
Ան ումպ առ ումպ
Յաւերժութիւն կը խմէ:


12 - 8 - 2000, Շդաուֆէն

ՊԷՊՕ ՍԻՄՈՆԵԱՆ: ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ ՄԵՂԵԴԻՆԵՐ

Համանուագ կայ այսօր բնութեան մէջ եւ օդին՝
Ճռուողիւններ սիրակա՜նչ համերգի պէս ներդաշնակ,
Կը դաշներգեն ցնծագին մեղեդիներ գարնայի՛ն.
Երկինքն այսօր է՛ կարծես երգեհոն մը հովուերգակ:
Որուն ոսկէ՜, արծաթէ՜ ստեղներուն վրայ ջինջ,
Կը նուագե՜ն, կը կայթե՜ն նուրբ մատներով թռչունի:
Առաւօտեան զով սիւքին ու զեփիւռին թաւշային,
Աղբիւրներուն երգեցիկ, առուակներու խոխոջին
Լուսակարկաչ մեղեդին՝ խարշափներով դաշնաւոր,
Ու գիւղակի մատուռին ղօղանջները մեղմօրօր
Կ՚ըլլան համերգ ազգային, բնութեան մէջ բազմալար,
Սրնգահար հովիւն ալ՝ արուեստագէտ խմբավար:
Գարնանային համերգի մեղեդիներն այս ցնծուն,
Կ՚ողողեն զիս նուագով, բնութեան խոր ձայներով:
Ժխորներէն քաղաքին, աղմուկներէն մայթերուն
Ու յափրանքի հովերէն հոգիս դարձած պարտասուն:
Կը վերանա՜յ ըմպելով վայելքի հե՛շտ բաժակէն
Կ՚այլակերպուի փառահեղ լուսերգութեան այս տօնէն:
Կ՚արձագանգեն հոգւոյս մէջ նուագները բնութեան,
Յուզումներու թրթիռներս ձայնանիշեր կը դառնան.
Ծնունդ կ՚առնեն արիւնէս նոր երանգներ խազերու,
Կ՚այլափոխուի տարօրէն հոգիս վինի բազմալար,
Կը զգամ ցաւը երկունքի ծնելիք նոր երգերու:
Լոյսի, ձայնի ծուէններ, որոնք փերթ-փերթ կը թափին,
Կ՚ըլլան երգեր տաւղահար, մեղեդիներ գարնայի՛ն:

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ: ՀԱՆԳՍՏԱՑԱ՞Ւ

Ըսին՝ մեղք էր, հանգստացաւ,
Ազատեցաւ վերջապէս,
Կեանքը կեանք չէր, այլ վիշտ ու ցաւ
Ու հառաչանք աղեկէզ։

Ի՞նչն է հանգիստն ու ի՞նչը ցաւ
Յաւերժական քունին մէջ,
Ուր ոչ տենչ կայ, ոչ ալ ծարաւ
Տառապողին համար խեղճ։

Հանգստացաւ…Օ՜ ի՜նչ հեգնանք,
Երբ իր շրթներն աներեր
Դամբանին պէս կը մնան փակ
Եւ չեն ըսեր՝ «փա՜ռք քեզ, Տէր»։


Յունուար 2, 1990
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"

Արսէն Ճանեան: ԱՐԵՒՈՒՆ ՏԱԿ

Ես ալ քեզի պէս կ՚ուզէի շողալ
Անխտիր, ամբո՜ղջ աշխարհի վրայ
Բախտաւո՜ր արեւ։

Այդպէս՝ կ՚ուզէի փողփողուն դէմքս
Բախտին պէս ցոյց տալ մարդերուն բոլոր
Օրհնաձիր արեւ։

Ես ալ կ՛ուզէի աշխատող ամէն հաւատաւորի
Հարուստ բաժին մը սահմանել սրտէս
Սիրածոր արեւ

Ես ալ կ՚ուզէի ցոլքերու ցանցով
Անո՜յշ օրօրել բեռնաւոր ոստը ծառին օրհնաբեր
Երջանիկ արեւ։

Ես ալ քեզի պէս վերջապէս իմ քոյր
Կ՚ուզէի ըլլալ մտերիմ կայծը մարդկային խորքին.
Գորովոտ մայրը՝ մարդուն արցունքին
Խորարմատ ցաւին, կրակ կարօտին
Թալանուած սրտին, անհուն զրկանքին
Ժողովուրդներու հասարակաց սիրտ՝
Լուսատո՜ւ արեւ։

Պոլիս - "Արեւուն Տակ" 1962

Khatchig (Archie) Minasian: The Little Feet

Click here for the audio clip The Little Feet read by Lola Koundakjian.



We mark a patch of early snow
with little feet
quite deep and neat.

There's not a place we wish to go
with sheets of chill
upon a hill.

There's not a cure our steps will show
in any track
you follow back.

There's not a thing we wish to know
with little feet
quite deep and neat.

Khatchig (Archie) Minasian

Գուսան Շերամ: Գնա, բլբուլ

Գնա՛, բլբուլ, թռիր գնա
Էս արյունոտ աշխարհեն,
Թռի՜ր, բլբուլ, էլ մի՛ կենա ...
Բաժանեցին քեզ վարդեն:

Քո սիրեկան սիրուն վարդդ
Քամին փչեց չորացուց,
Արնով լցրած վարդարանդ,
Այգիներդ փչացուց:

Արդեն եղավ ագռավի տեղ,
Էստեղ էլ վարդ չի բացվի,
Զուր մի՛ ողբա, խղճուկ բլբուլ,
Ցավերդ առ հեռացիր:


1906

Խաչիկ Դաշտենց: ՀԱՅԵՐԵՆ

Click here for an audio version set to music by Berge Turabian.

Մեր շուրջը լեզուներ նոր — հին,
Մեր շուրջը խոսում են այլորեն,
Եկ խոսենք, եղբայր իմ,
Հայերեն:

Կուլ չերթանք այս ահեղ լափումին
Թույլ չտանք մեր լեզուն ավերեն,
Եկ խոսենք, մի՛շտ խոսենք
Հայերեն:

Մենք ունենք աշխարհում Մասիս սար,
Այդ սարը գալիս է դարերեն,
Նա անվերջ խոսում է
Հայերեն:

Զավակիդ Հայկազյան դպրոց տար,
Եկ գրենք Մեսրոպյան տառերով,
Եկ խոսենք մեր անուշ
բառերով:

Մեր հանդեպ ապագա լուսեղեն
Թող հնչի մեր լեզուն վեհորեն,
Թող այրվի մեր հոգին
Այդ հրեն:

Մեզ ցրեց մի բազուկ անօրեն,
Թե կուզես սերունդներ մեզ ներեն,
Մենք Հայ ենք, եկ խոսենք
Հայերեն:

Այս օտար աշխարհի ցրտերում,
Եկ սիրենք մեր լեզուն ջերմորեն,
Եկ վառենք ու վառվենք
Հայերեն:


Khachik Dashtents (1910-1974)

Ռուբէն Գազանճեան։ Միջերկրական

Հորիզոնին վրայ գեղեցիկ չէր լուսինը.
ալիքը բարձրացաւ եւ զայն ծածկեց
երբ սկսաւ փոթորիկը
երբ ջուրերուն վրայ տխրութիւնս գեղեցկացաւ։
Փրփուրներ բարձրացան մինչեւ աստղերուն.
վար իջան, ճակտի՛ս։
Աչքերուս մէջ ինչ կը տեսնես՝ արցունքներ չեն
այլ Պայծաչակերպութիւնը ցաւիս։


Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" Փարիզ, 1964.

Aaron Poochigian: The Parlor

Nothing was an heirloom. We had none,
But a cause cherished like a vintage gun
Hung there: why goatherds in a mountain town
Had dug pits by the roadside and lain down.

I can’t rest, even as a great grandson,
When young Turks tell me what was done is done.
Our women--raped not just by anyone.
We never called the couch an ottoman.

Aaron Poochigian: The Only Grandson

In Memoriam: Vaughn Bedros Poochigian, 1909—1996

From Midway over plains, divides, and basins
On smaller jets destined for shorter flights
I reached the Valley, where, at your last rites,
Three priests agreed: you had grown grapes for raisins
And never grumbled because family lines
Branch always into further mouths-to-feed.
(Old women in whispers talked about my seed.)
Soon we had sold the orchard, cleared the vines.

You died too early to have dubbed me “crazy”—
An honorific title in our tribe.
True to your memory, I have crossed the hazy
Land of the Lost Wine (the enchanted one)
And smuggled out this cutting as a bribe,
A scion for you, grandpa, if no son.

Գէորգ Էմին։ ՄԵՐ ԱՅԲՈՒԲԵՆԸ

Այբուբեն չէ սա`
Բե՜րդ է անմատոյց,
Գա՛նձ է աննուաճ.

Դո՛ւռ է փրկութեան,
Ե՛լք, երբ յոյս չկայ,
Զարթօնքի նուա՜գ:

Էութի՛ւնն է մեր,
Ընթացքն ու ուղի՛ն,
Թագ ու զօրավա՛ր.

Ժողովող մի կա՛նչ,
Իմաստուն խորհո՛ւրդ,
Լինելու հնա՛ր:

Խո՛ւնկը խորանի,
Ծնո՜ղը Բանի,
Կնի՛քն ինքնութեան.
Հա՜ցն համապազօր հայի սեղանի,
Ձիրքերի հնձա՛ն:

Ղօղա՛նջը երգի, ղե՛կը ընթացքի,
Ճեմարա՜ն ճառի.
Մարզարան մտքի, մատեան հաւատքի,
Ի՜ւղ անմար ջահի:

Նախահի՛մքն է մեր,
Շո՛ղը մեր յոյսի,
Ոգի՛ն մեր ճարտար.

Չինարի՜ն այգու,
Պարի՛սպը մեր տան,
Ջրաղա՛ցն արդար:

Ռո՛ւմբն է մեր ռազմի,
Ռո՛ւնգը բնազդի,
Ռահվիրան կեանքի.
Սէրն ու սի՛րտն է մեր,
Սե՜րմը` միշտ ծլող,
Վէմ ու վիմագի՛ր:

Տունը` ցամաքում,
Տապանը` ջրում,
Րոպէն` սլացքում.
Ցորեանը` արտում,
Ուղին` անյայտում,
Փառքը` սխրանքում:

Քի՛ստն ու քա՛ղն է մեր,
Քանքա՛ր ու քնա՛ր,
Քարաւա՛ն ու ա՛փ.

Եւ
Օջա՛խն անմար, օժի՛տն անհատնում,
Ֆէ-ից մինչեւ Ա՛յբ:

Համբիկ Մարտիրոսեան։ Ապրիմ… Մեռնիմ

Click to hear the audio clip Marguerite read by Lola Koundakjian.


Գարուն է հոգւոյս մէջ
Ու կանաչ Ապրիլ…
Ծաղկեր են յոյսերս՝
Նոր խինդով մ՛անգին,
Պարտէզիս մէջ ծլեր
Նոր ապրիմ-մեռնիմ,
Վճռած եմ… ես
վճռա՜ծ՝
Վերստին ապրիլ,
Գտնելու տենչով
Իմ կորսնցուցած
Սէրս հեռաւո՜ր
Մանկութիւնս ո՜րբ
Երազս կապո՜յտ
Երգս սպիտակ՝
Ծո՜վ… մշուշապատ…։




«Սպիտակ երգ», Պէյրութ, 2003.

Arpine Konyalian Grenier: Kessab, Syria

In my memory
you are
not a prairie dream
revisited
not a distorted shoot
from early spring
not a purple-stoned sceptre
nor the remnants of a blind man's dog
but a veil I wear
when blood scratches
my brain searching
for cradle
the sound of wedding drums
approaching
the wait of moon brides
unravished bodies
willing sweet sable
to a stride.


From the volume St Gregory's Daughter, Copyright 1991 Arpine Konyalian Grenier

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ: ԹՈՌՆԻԿ ՀԵՌԱՒՈՐ

Թոռնիկ սիրական, թոռնիկ հեռաւոր,
Ես քեզ չեմ տեսած, բայց կ՚ըսեն որ կաս.
Օրօրանիդ մէջ կը ննջես անդորր,
Գուցէ կը ժպտիս, գուցէ եւ կու լաս։

Դուն աշխարհ եկար, երբ ես կը մեկնիմ,
Իրարմէ հեռու, ծովերով բաժան.
Ես պիտի չըլլամ պապիկ մտերիմ
Եւ քու ծաղկումիդ երջանիկ վկան։

Երբ դուն կը նետես քայլըդ առաջին,
Նոր իջած քու մօր խանդակաթ գրկէն,
Ինչպէ՜ս կ՚ուզէի սիրով ցնծագին
Բռնել քու դողդոջ կակուղ թաթիկէն։

Օ՜ ճակատագիր… դառնալ մեծ հայրիկ.
Բայց չկարենալ անուշ ձագուկին
Լսել նորազարթ բառերը քաղցրիկ
Եւ զինք կուրծքիդ դէմ սեղմել կաթոգին։

Թոռնիկ սիրական, ո՛վ թոռնիկ երազ,
Պապիկդ անծանօթ արդ կրնայ միայն
Օրհնել քեզ հեռուէն, որ ծաղկիս, մեծնաս
Եւ պայծառ պահես ճրագը մեր տան։


Դեկտեմբեր 20, 1989
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"

ԱՆԳԻՆԷ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ: ԴԱ ՔԱՂՑՐ ՐՈՊԷ ԷՐ ՄԻ

Անչափ քաղցր էր,
Երբ աչերիդ նայեցի,
Դրանց խորքը ես սուզւեցի
Եւ երբ գտայ գաղտնիքը քո,
Սիրոյ կախարդանքը զգացի:

Դու քնքուշ, դու բարի,
Ոնց ալ արեւ
Ծագեցիր իմ սրտում,
Արեւելք դարձար՝
Մութ ու թախծոտ իմ աչերում արեւմտեան,
Որքա՜ն կուզէի այդ մի րոպէն
Անաւարտ լինէր ու յաւերժական:

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ: ՔԱՄԻՆ

Քամին,
Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:

Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի
Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:

Քամին,
Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.
Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:

Քամին,
Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:
Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի՛,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:

Փողոցները երկար,
Ու ձանձրալի, աշնան անձր—ների նման,
Փողոցները, որ կան,
Փողոցների ներկան,
Փողոցները` դաժան, անհրապույր, չարկամ, -
Որքան, որքան, որքան ահավոր են հիմա:

Քամին,
Աշնան քամին
Մոլորվել է այստեղ.
Մահվան սարսուռ առած վիրավոր է նա մի:
Ու կարող է հիմա ամեն արգելք քանդել
Քամին,
Աշնան քամին…

Հռնդում է,
Փնչում,
Ահեղացունց ցնցում ցուցանակները չոր.
Զրնգում են ահից պատուհաններն հնչուն,
Ու թռչում է քամին, - երկաթաթ— թռչուն, -
Զարհուրելի, զազիր փողոցների միջով…

Խելապտույտ, անմարդ փողոցներում կորած,
Զարհուրելի ոխով ու զայրույթով իրա,
Որպես ոսոխ տեսած մի վիթխարի հովազ,
Հայացքներում‘ փոշի — արնամուժ ավազ, -
Քամին, աշնան քամին հարձակվում է ահա
Անօգնական կքած բուլվարների վրա:

Օ, բուլվարի հիվանդ ծառերը որբ ու խենթ,
Ցնցոտիներ հագած պառավների նման, -
Ծվատում են նրանք դեղին մազերն իրենց,
Գլուխները ցնցում ու մորմոքում հիմա:

Ծառերը ծեր, հիվանդ,
Ծառերը ծուռ ու չոր,
Մուրացկանի նման ծառերը խեղճ ու մերկ.
Քամին ծեծում է ծեր գլուխները նրանց
Ու ճչում է մահվան չարագուշակ ճչով, -
Երբեք,
Երբեք,
Երբեք…

Օ, գթացեք հիմա.
Այդ ծառերին` խաչված բուլվարներին ամա,
Օ, փրկեցե՛ք նրանց հարվածներից քամու,
Որ բերում է նրանց մահվան մորմոք ու մահ:

Օ, գթացե՛ք հիմա.
Լսեք, լսեք, լսեք. -
Այս ահռելի, դաժան հոգ—արքի ժամին`
Պիտի դառնա, որ ձեր հոգինե՛րը խուժե -
Քամին,
Աշնան քամին…

1922

Ara Baliozian: The Human Condition

We walk like apes
Eat like cannibals
Talk like parrots
Fight like dragons
And call ourselves
Civilized human beings.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).

Սարգիս Վահագն: Դրախտ Կորուսեալ

Մա՛րդ,
Ընդմիշտ վտարուած դրախտէն եդեմական,
Ո՛չ թէ արգիլեալ պտուղն համտեսած ըլլալուդ համար,
Ո՛չ թէ սողունին եւ Եւային անսալուդ,
Ոչ իսկ անտեսելուդ՝ պատգամն աստուածութեան։
Ընդհակառակը՝ այդ բոլորը լա՛ւ ըրիր, ճի՛շդ ըրիր,
Ի հարկին կրկնէ՛, ապրէ՛ կեանքը լրիւ, վայելէ՛,
Եղիր մի՛շտ ըմբոստ, արկածախոյզ եւ տեսլապա՛շտ,
Եղիր պարզապէս մա՛րդ։

Դեռ գիտցի՛ր, մա՛րդ,
Յաւերժ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ոչ թէ սիրելուդ կամ ապրելուդ համար,
Ոչ թէ համարձակած ըլլալուդ
Աստուածային շնորհք տալու դէմքիդ եւ էութեանդ ստեղծագործ,
Ո՛չ, մի՛ հաւատար այդ սնոտի առասպելին.
Գիտցի՛ր, միայն ու միայն անո՛ր համար՝
Որ դաւաճանեցիր քու մայր բնութեան,
Խախտեցիր կշռութիւնը տիեզերական,
Կողոպտեցիր, վատնեցիր մսխեցիր անհաշիւ
Գանձերն ու աւիշը ծոցւոր հողին։
Եւ դեռ անոր համար՝
Որ կեղտոտեցիր, շրջապատդ անգամ,
Եղծանեցիր նոյն իսկ կանա՛չը՝
Միա՛կ նեցուկդ ու պաշտպանդ,
Շունչդ ու թոքերդ,
Ծխահեղչ թունաւորեցիր նաեւ կապոյտը՝
Թռի՛չքը մտքիդ, սլա՛ցքը հոգիիդ,
Երա՛զդ։
Մա՛րդ,
Առմիշտ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ալ ժա՛մն է որ զգաստանաս.
Եթէ ոչ՝
Ագահութեամբ, ընչագաղցութեան տենչութեամբ վարակուած,
Քու խօլարշաւիդ մէջ այսպէ՛ս, գուցէ ժպրհիս նաեւ օր մը,
Շպրտել Սեւ Կէտի երախին
Մոլորակ երկիրը մեր։

Բայց ինչո՞ւ,
Ի՞նչ իրաւունքով։

ՍԱՐԳԻՍ ՎԱՀԱԳՆ

(Կենսագրական գծեր)


Ծնած է Պէյրութ,1927 Հոկտեմբեր 7-ին։ Նախնական ուսումը ստացած է Աբգարեան եւ Սահակեան վարժարաններուն մէջ, ապա երկրորդականը շարունակած՝ տեղւոյն ֆրանսական Լիսէն, եւ աւարտած Առեւտրական ճիւղը 1945՝ին։
Կանուխէն սիրած է գիրն ու գրականութիւնը։ Նախ փորձած է բանաստեղծութիւններ գրել, բայց շուտով ներգրաւուած է արձակի, գլխաւորաբար պատմուածքի սերով։
Յիսունական թուականներէն սկսած է մաս կազմել այլազան գրական եւ մշակութային խմբաւուրումներու։ Գործօն մասնակցութիւն բերած է Պէյրութի «Գրական Շրջանակ»ի կազմաւորման եւ անոր յետագայ գործունէութեան։
Իր գրութիւնները, 1954-էն սկսեալ, հետզհետէ լոյս տեսած են «Մշակոյթ», «Լուսաբեր», «Նոր Գիր», «Անի», «Շիրակ», «Գարուն», «Նաւասարդ», «Համայնապատկեր» եւ «Առագաստ» գրական ամսագրերուն մէջ։ Վաթսունական թուականներու կէսէն մնայուն կերպով աշխատակցած է «Շիրակ» ամսագրին եւ ապա մօտ տասը տարի, մինչեւ 1986 մաս կազմած է անոր խմբագրական կազմին, վարելով միջազգային գրականութեան բաժինը։
Գրականութեան առընթեր, ան լուրջ հետաքրքրութիւն ցոյց տուած է շարժանկարի եւ թատրոնի արուեստներուն նկատմամբ։ 1958-1959-ին, Պէյրութի մէջ հրատարակած է սփիսռքի պատմութեան մէջ աննախադէպ երեւոյթ հանդիսացող «Նոր Սինեմա» արուեստի պարբերագիրքը։
Իր լոս ընծայած գործերն են.- «Մատանիներ» 1969, (արժանացած «Հայկաշէն Ուզունեան» գրական մրցանակին), «Արմատներ» 1989 եւ «Տագնապը» 2000, պատմուածքներու հատորները, «Նայիրեան Մորմոք» 1982, (արժանացած «Ալեք Մանուկեան» գրական մրգանակին,) եւ «Աշոտ Ողորմած» 1991, թատրերգութիւնները։ «Արշիլ Կորքի» վէպը, 2004-ին, կու գայ ամբողջացնել գեղարուեստական արձակի իր եռափեղկ շարքը, նաեւ արժանանալով՝ Հայաստանի Թէքէեան Մշակութային Միութեան 2004 թուականի տարեկան Գրական Մրցանակին եւ «Հայկաշէն Ուզունեան» Գրական Մրգանակին։ 2007-ին ֆրանսերէնէ թարգմանած եւ լոյս ընծայած է Արմէն Լիւպէն-Շահան Շահնուրի ամբողջական բանաստեղծութիւնները՝ «Շուրջը Ոջինչ» խորագիրով։
2008-ին արժանացած է Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Բ-ի շնորհած Ս. Սահակ-Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանին։
Ան ամուսնացած է վաստակաշատ դաստիարակուհի Հայկուհի Աճէմեանին հետ, ունի չափահաս երեք զաւակներ եւ 1987-էն ի վեր հաստատուած է Լոս Անճելըս։

Սարգիս Վահագն։ ԿՐԱԿՄԱՐ

Փակէ՛ փեղկերդ,
Դուռ ու պատուհանդ,
Փակէ՛ ինչ որ կրնաս.
Աչքե՛րդ, շրթնե՛րդ, ունկե՚րդ,
Ամէ՚ն, ամէն ինչ։
-Դուրսը՝ կրակմար է, տագնա՛պ։

Դուրսը՝
Գիշերը առանձին՝
Կը ճանկէ աչքը աստղերուն։
Սալայատակները՝ ամայութեան,
Կը սրսփան, կը դողան,
Կաղկանձներուն տակ լռութեան։


Դուրսը՝
Անձաւներէն իջեր է մարդը։
Եւ մերկ նստեր՝
գիշերուան յեսաքարին վրայ
Կը սրէ ժամիքները բնազդին։
Նախամարդը՝ հրազէնի երախներով
Կը գոռայ իր վախը։

Շո՛ւտ,
Փակէ դուռ ու պատուհան,
Դեռ՝
Կղպէ՛ սիրտըդ ալ
Հաւաքէ՛ երազներդ,
Ծալլէ՛ տերեւներդ,
Կապկպէ՛ կեղեւներդ,
Փակէ ինքզի՚նքդ.
- Դուրսը կրակմա՛ր է…

Պէյրութ 1981

Ռուբէն Գազանճեան։ Հովին Երգը

Click here for the audio clip The wind's song read by Lola Koundakjian.

Այս մութին
մութին
այնպէս ցաւագին
հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ։
Աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
այս մութին
մութին
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար,
ցնդած, խելագար։


Հովը կը փչէ։
-- կ՛ըսեն աղջիկն այդ
չունեցաւ հայր, մայր,
կ՛ըսեն աղջիկն այդ
ծնաւ ցաւագար.
մեծցաւ փողոցի ստուերներուն պէս
տառապած ու հեզ,
եւ միշտ դողդղաց,
անշշուկ, անլաց։


Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ
որ այդպէս խռով
կու լայ ժամերով.
աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն,
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար
ցնդած, խելագար,
եւ մութին
մութին
կո լայ անձկագին։

Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ…


Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" published in Paris, 1964.

James Magorian: Mime Performing with a Knee Injury

The news spreads
through town
like wildfire.

Alina J. Gregorian: Good Citizen

I am not your nation's capital.
I am not fiscally responsible.
Nor am I delighted to meet you.
But I'd like to start flossing.
I'd like to throw arrows at Utah.
I'd like to sign my name here.
I'd like to tell an ant colony
to pack up and go home.
I'd like to sew your mouth shut.
I'd like to wave a flag on some
mountain overlooking some sea.
Here's what's going to happen:
I'm filling my car with gasoline
just to drive over these stones.


Alina Gregorian is an MFA student at The New School.

Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian added to roster of Other Voices International

Please visit The Other Voices International Project, a cyber-anthology.

Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian are part of Volume 37, while Nora Nadjarian can be found in Volume 19.

Enjoy!

Ara Baliozian: Haiku

Little toadstools
On the lawn:
Reminders of Hiroshima.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).

Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան)։ՍՕՆԱՏ՝ ԼՈՒՍՆԻ ԼՈՅՍԻՆ

Հանդարտ հայելին լուսազեղ ջուրերուն
Հուպը հանդարտ արտերուն, բլուրներու հեռաւոր քանդակին
Սահմաններուն մէջ կարօտի մը հին
Հին օրերու արեւը իր մէջ մեղեդի մ'հեռուն
Ասուպ մը անցեալի մութ պաստառէն
Ու սրտիս մէջ աւիշը բարեկենդաններուն
Հանդարտ, հանդարտ սպասումն է ծովուն։

Ծառերու թափօրը սեւ, լոյսին մէջ
Ցախսարիկ ցնծութեան Զաւակ իմ
Սեւ ասպետներ սպաննեցին քեզ.
Այս իրիկուն
Սբարթաքիւսն ու իր եօթհազար խաչուածներն ես
Մայրական կուրծքիս վրայ դուն։

Կուրծքս ողբի պատն է հսկայ ու հեզ
Սեւ գիրքերէն՝ կանգնող գերիներուն...
Բայց պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Զաւակ իմ որքան
Մտքիս կամարին վերեւ, հիւսիսայգ մ'ես դուն։

Թումբերու ետին,
Մռայլ ստրուկներու զանգուածը կոթողային
Կուտակուած պատրանքը պատմութեան սեւ էջերու
Ովկէան մը վրէժխնդիր ու ահարկու
Ու կուռ սաղմը Մայտանէքի սեւ ողբին
Մտքիս արգանդներուն մէջ դրին քեզ
Զաւակ իմ։

Պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Պիտի փշրուի թափօրը սեւ ասպետներու
Քեզմով զրահուած կուրծքիս վրայ վէս.
Ողբերու դամբաններէն վեր, ցնծութեան հեւքը գարնանային
Դէպի յաղթանակ կ'երթանք այսօր, բիւրաւորներ դուն եւ ես
Զաւակ իմ։

Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան) (1917-1979)
Ապրիլ 1950, "Կռունկ" ամսաթերթ

Peter Manuelian: For Justine

That night in desert places
by three lime trees,
vanilla malted vines --
white five-petalled
blossoms on brown walls;
we slept,
a courtyard oasis.

Under the moon
the cock was quiet
from twelve to four;
growing full,
in limelight then,
with boasts of distant hens.

Leaving, we forgot
three oranges on the
still mossy fountain's
cracked rim.

In the city
we placed three oranges
on the roof ledge,
loved, forgot.

When I left
avoiding morning
the cabman whispered;
the breeze that just
touches the face
is called the naseem.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).







Ամերիկահայ անգլիագիր բանաստեղծներ
Երկլեզու ծաղկաքաղ
Կարիկ Պասմաճեան (Թարգմանիչ)

AGBU Alex Manoogian Cultural Fund
1976 / Detroit

Սագօ Արեան։ ՈՂՋ ԼԵՐ ՄԱՀՄՈՒՏ ՏԱՐՈՒԻՇ

Click here for the audio clip Mahmoud Darwish read by Lola Koundakjian.


Իջիր աստիճաններէն,
Վար ու կամաց
Պիտի բռնես լոյսի թելէն
Ու տանիս հետդ յիշողութիւններդ.
Բարակ թել մը կը կապէ քեզ
Անցեալիդ։
Պիտի իջնես խորունկիդ մէջ
Ըսես լեարդին որ հանէ թոյները քեզմէ
Որ մաքրէ քեզ
Ապահովէ թռիչքդ...
Փրկէ աշխարհդ եւ
Արտօնէ որ թռչիս ...
Խմբագիրները պիտի չհասկնան թռչելու ժամանակը
Եւ ամբաստանգիրներ պիտի փակցնեն
Այն թաղամիս ճակատին ու ապրեցար
Եւ ուր ապրեցաւ յոյսը քեզմէ առաջ։


Գաղափարը ողջ է դեռ
Մահմուտ Տարուիշ,
Հայկական թերթերը ոչ իսկ տող մը գրեցին քու մասիդ .
Մեռած օրդ
Տղաս մեր պատշգամբը
Պայթուցիկներ արձակեց յիշատակդ ապրեցնելու համար։
Այդ օր
Երկինքը լաց չեղաւ,
Տխուր էին աչքերը բոլոր արաբներուն,
Արիւն եւ մահ չէր հոտեր Կազան,
Եւ երկիրդ
Որ երազ էր միայն ...խոնարհեցաւ
Մտաւ յաղթանակի ձեռքերուն վրայ։
Կը պատուեն քեզ
Ձեռքիդ ձիթենի, եւ մահդ հին ու փառաւոր ...
Մահդ որուն կիսանդրին հինէն փշրեցիր
Որուն դէմ գրեցիր ու ապրեցար
Եւ ձիթենին որ աչքերէդ զերթ ծառ
Խոնարհ ու սուրբ աճեցաւ բարեկամս ...

Ըսիր ծառին հպատակ եղիր
Ու բնակեցաւ մէջդ
Հաստաբուն, վաւերական բառին ըսիր
Աղօթք Դարձիր մօրս համար
Ու դարձաւ
Երգերդ ափէ ափ մագլցեցան ...
Բառերդ ասուպներ, բարեկամս ու դուն յաղթական մտար
Քաղաքդ վիրաւոր եւ անօթի
Անօթի քու սրբութեանդ.
Եւ կարօտ քու անունիդ։





Այլեւս մահուան մասին մի խօսիր,
Ես չեմ գիտեր,
Որ հայ բանաստեղծները ինչ կը խորհին քու մասին.
Կ՚ըսեն արդեօք որ մեզմէ մասնիկ մը մեռաւ։
Սա յիմար սփիւռքի պորտին նստած գրողները
Որ անպատկառ քէֆէրու մէջ ջնջուած են, չկան
Ի՞նչ պիտի ըսեն քու մասիդ ...

Աչքերուդ ուղեծիրն վրայ
Կայ պաղեստին արիւնը,
Կայ Կանան,
Կայ մասունք մը մեզմէ,
Կայ հաւատքը բառին
Եւ նախանձը կայ,
Բանաստեղծութիւնը ամէն օր պատէ պատ զառնողներուն .
Որոնք պիտի լռեն,
Լռեր են արդէն,
Մեռեալ են նոքա...


...
Դուն Րամալլա կը մտնես
Հոգիդ քեզմէ առաջ կը ճամբորդէ ու կ՚անցնի Թալլէթ Զաաթարէն
Կը բարեւես Անդրանիկ քեռայրիս,
Ու սիկարէթ կը հրամցնես անոր.
Կը թեւածես Եունեսքոյի վրայէն
Կը հարցնես Սարգիս Շահապեանին մասին
Որ հիմա Վըրճըն մէկա սթոր Սի Տի կը ծախէ։
Իմ մասիս ոչ մէկ տող,
Ապերախտ Մահմուտ,
Հին անճանաչ ընկեր,
Հին մոռացկոտ ընկեր,
Ձայն կը հանես մացառներէն,
Փշոտ ամայի վայրերէն ....


Դուն մինչ Րամալլլա կը մտնես.
Մենք մեր գրողները
Զիպիլի մեծ տոպրակներու մէջ կը թխմենք
Ու սանկ լաւ մը կը փակենք որ գլուխները դուրս չմնան
Հապա թէ մնան
Կրնան աղմկել ...




Դուն Րամալլլա կը մտնես
Մինչ Վահէ Օշականը, Պետիկը, ծօ միւսը Սարաֆեանը
Բոլորը զիպիլի նայլօններու մէջ փակուած կը մնան
Սփիւռքի փուճ ոստաններուն մէջ...







Դուն յաղթող իբրեւ,
Մեծ վճիռին սեղանին առջեւ ....
Ապրելու քաղաքիդ ջուրով
Ձիթենին ձեռքիդ
Վարդ ու ձիթենի
Որպէսզի մեծնայ
Որպէսզի աճի քեզմէ դուրս ...
Ծառդ,
Ու աչքերդ չմնան շուար
Կարօտ սիրոյ։
Այդ բառը
Այսահար, խենթ ու կատաղի..
Նման Փետրուարի անձրեւին։



Ըսէ բարեկամս ի՞նչ կայ հոգիէն վեր,
Պատմէ Երուսաղէմիդ մասին....



Պատմէ...

James Magorian: The Wheatfield of Van Gogh

The wheat is lifted, bent back like a trapdoor,
a searching, sweet reek of the past:
the paths--wet sticks poked into a fire--
hunter's bread, howl of flowers,

the earth red where the angelus bell is buried:
bright sorrow, light rattling
on the crooked stairway to the cloud-orchard,
that wheat, dependable chaos, ripening,

(stem rust, cutworms, 20 bushels an acre?),
that wheat, held open, scold
of color--whooping it up to no avail--
one torment like any other,

the body (a century of dark cellars,
all the hours huddled at the end of the day)
remembers, deepens, what is left
in dreams, desperate in an ashy intention,

that wheat, a warding off (time, pout of desire),
gruff yellow, molten oddities,
finished things, denials--the crows departing,
one field like any other.

This poem has been published in the Summer 2001 issue of The Literary Review. Copyright 2001, Fairleigh Dickinson University. All rights reserved.

Աւետիք Իսահակեան: ԱԲՈՒ-ԼԱԼԱ ՄԱՀԱՐԻ

Հատուած Վիպերգէն

ԵՕԹԵՐՈՐԴ ՍՈՒՐԱՀ

Եւ քարաւանը Աբու-Լալայի Արաբստանի մեծ անապատի
Դարպասների մօտ ծունկ իջաւ յոգնած…

Հորիզոնները հրդեհւում էին իրենց ամայի, ազատ ափերում,
Մութն հաւաքում էր քղանցքը թաւշեայ, բոցերով բոսոր երկինքն էր ծփում:

Եւ Աբու-Լալան նստեց մենաւոր` յակինթեայ ժայռին գլուխը յենած.
Հայեացքը սուզած դիւթական հեռուն, եւ հաշտ ու պայծառ, հոգին անդորրած:

-Ո՛հ, ի՜նչ ազատ եմ, անպարփակ ազատ, միթէ կարո՞ղ է այս մեծ Սահարան
Պարուրել, գրկել իր ծիրերի մէջ ազատութիւնըս` անհուն, անսահման:

Ո՛չ մի մարդկային աչք ինձ չի տեսնի, չի հասնի ո՛չ մի մարդկային բազուկ.
Ո՜վ ազատութիւն, դու դրախտային չքնաղ վարդերի լուսեղէն բուրմունք:

Քո պերճ վարդերով դո՛ւ պսակիր ինձ, վառի՛ր իմ հոգում ջահերդ հուրհրան.
Ո՛վ ազատութիւն, դու դրախտային լոյս-բլբուլների անմահ Ալ-Կորան:

Չքնաղ առապար, դու իմաստութեան ոսկեղէն աշխարհ, հազար ողջոյն քեզ,
Անարատ բադիէ, ուր մարդը մարդուն չի լլկել բնաւ, յար օրհնեալ լինես:

Տարածուի՛ր, անծիր, փռի՛ր աւազիդ դեղին ծովերը ազգերի վրայ,
Ծածկիր ողջ մարդկանց քէօշք ու խրճիթներ, գիւղ ու շահաստան, շուկայ ու կլայ:

Վիշապ հողմիդ հետ ազատութիւնը թող գահակալէ աշխարհը հանուր,
Եւ ոսկեվառէ վսեմ արեւը` ազատութիւնը աշխարհասփիւռ:

Հազար ու հազար հրաշալիքներով եւ հրաբորբոք հրապոյրներով
Շէմս-արեւն ելաւ` շքեղ լուսավառ, վարդքի, սնդուսի բիւր պարոյրներով:

Եւ վեհ արեւի ջահերի ներքոյ փռուեց, ծաւալուեց ծիրն անապատի,
Վառ-վառ հուրհրաց, ինչպէս տիտանեան հսկայ առիւծի ոսկեփառ մորթի:

-Սալա՛մ, քեզ, արե՛ւ, շիւքըդ բիւրաբիւր, դու Աստծուց հզօր, դու կեանքի աղբիւր,
Դու, իմ անմահ մայր, մայրական դու գիրկ, դու միակ բարի, դու միակ սուրբ, սուրբ:

Տիեզերական դու բաժակ անհուն` ոսկի արբեցման եւ երանութեան,
Դու հրճուանքի, հրապոյրների հրեղէն գինու դու անհուն ովկիան:

Տիեզերական հազարահանդէս դու մեծ խրախճանք, բարի՛ արեգակ,
Ահա իմ հոգին – մի ծարաւ բողբոջ, թափի՛ր նրա մէջ գինիդ անապակ:

Քո երջանկութեամբ, քո իմաստութեամբ, քո յաւերժութեամբ հարբեցրու ինձ,
Տո՛ւր ինձ անցեալի անզարթ մոռացում, լոյս անուրջներում քո բուրումնալից:

Հարբեցրո՛ւ ինձ, հարբեցրո՛ւ ինձ, քո անմահ գինով հարբեցրո՛ւ ինձ,
Մոռանամ մարդուն, սուտն ու մռայլը, մոռանամ յաւերժ չարիքն ու թախիծ:

Քո վսեմութեամբ հարբեցրո՛ւ ինձ, հարբեցրո՛ւ ինձ լոյս-հիացքներով,
Խաւալների դէմ անյաղթ-ախոյեան, գարունների մայր, ուրախութեան ծով:

Դու միակ բարի, դու միակ իմ սէր, դու միայն սո՛ւրբ, սուրբ, մայրակա՛ն դու գիրկ,
Դու յաւէտ գթոտ, մահը խորտակող, դու գերահրաշ, միակ գեղեցիկ:

Ես սիրում եմ քեզ, ես սիրում եմ քեզ, հրակոծ սիրով կիզիր, խոցիր ինձ,
Եւ ոսկեճաճանչ վարսերդ շքեղ փռիր ինձ վրայ, եւ գուրգուրիր ինձ:

Եւ արիւնոտիր իմ շրթունքները համբոյրիդ խայթով քո հրդեհակէզ,
Երջանկասփիւռ քո լոյս-գիրկը բաց, ես սիրաբորբոք թռչում եմ դէպ քեզ:

Եւ թող խլանան իմ ականջները` աղմուկն աշխարհի չլսեմ յաւէտ,
Յաւէտ կուրանամ աշխարհի համար, մարդկանց տեսնելու այլ չնայեմ ետ:

Դէպի արեւը դարեր ու դարեր, թռի՛ր, սլացի՛ր, ազնիւ քարաւան,
Նրա լուսեղէն, բոցեղէն գրկում, որ արեւանամ եւ յաւերժանամ:

Ո՛հ, իմ մայր-արեւ, քո ոսկեփրփուր ծիրանիդ շքեղ ձգի՛ր ուսերիս,
Որ ես յաղթական, լոյս փառքերիդ մէջ սրարբած սուրամ դէպի, դէպի քեզ:

Դու Աստծուց հզօր, դու միակ իմ սէր, դու միակ իմ մայր, մայրական դու գիրկ,
Դու միայն բարի, դու միայն սո՛ւրբ, սո՛րբ, դու գերահրաշ, միակ գեղեցիկ…



Աւետիք Իսահակեան

Banned Books Week

"Until I feared I would lose it, I never loved to read. One does not love breathing."
—Harper Lee, "To Kill a Mockingbird"

The American Library Association would like to remind us that many of us live in a world where intellectual freedom does not exist.

Minds lesser than most would like you to believe that for your OWN GOOD, you shouldn't be reading certain books, even if you are 18 or older, and can very easily make up your own mind.

Yes, it's okay to drive, vote, and join the army, but PLEASE don't read that book, it could be dangerous.

The question remains, how and why are these books dangerous and for whom?


Enjoy a banned book this week


Lola Koundakjian
Producer and curator of the Armenian Poetry Project

Lorne Shirinian: Armenian Poets

for DDH

First there is the
need to be a poet
to bear witness through words

But your poems are only words
Then one day you find you have made
the earth shift to reveal
with frightening clarity
some mystery ancient and
human unfolding through you

Slowly, you begin to understand this desire
your words disappear to reveal the poem

But you are Armenian
absence and longing
are your heritage
you spot Varoujan dancing in Harvard Square
you bump into Siamanto at Wordsworth's bookstore
you receive a phone call; Tourian is lost in Watertown
you try to understand Armenia
you write Armenia
Armenia

In the time warp called America
you mythologize the dead land
find yourself stranded between fable and reality

In your life
love and genocide
gather your images and desires
use English like a native
make you an Armenian poet



From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.

ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՕՀԱՆՅԱՆ: Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը

Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Եվ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Մայթերին խոսուն ցնցուղվում է լուռ
Իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Իմ չասելիքի ասելիքը կուռ,
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ոտնաթաթերով մայթերի ափից
Ուզում եմ կորզել
Մտապատումիս ճանապարհը ծուռ,
Մենապատումի իմ այս հայտնության
Վայելքը այսօր` իմ տարեդարձին,
Հուշեց, որ մի օր
Ապրած իմ կյանքի ետնամուտքերում
Կռիվ են տալիս չհասկացված
Կերպարները իմ,
Կռիվ են տալիս այս լուսե ժամին,
Ուր ես խաղաղված մենապատումիս
Իմ այս սպասումից շշնջում եմ լուռ.
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ու հիմա ինքս` ես եմ հասկանում,
Որ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Լուռ ցնցուղվում է իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Որ էլ երբևէ ձայն չի դառնալու,
Ոչ էլ մեղեդի. ու թող քաղաքի գիշերը թերթի
Այս աննշանակ տարեդարձը իմ…
Քաղաքը իմն է, քաղաքը քոնը:

2008 թ. ք. Երևան

James Magorian: New Harmony, Indiana

We must design the destruction of ignorance and misery,
and establish the reign of reason, intelligence and happiness.

–Robert Owen, 1817

The bricks pale in a private weather,
hewn timbers kick in their sleep, mutter
about Owenites, the utopians who tiptoed
out of paradise with frayed theories,
left the ideal rooms vacant, the grass knotted.
In the city in the wilderness
they learned there is no clean start,
no simple day without the print of pride,
secrets, stones weighing the sun's light,
bet-hedgers uncooping black doves.
When the text of the sublime
is opened to the exact middle, pages peeled
evenly outward, the wind loses its way
in the routine intricacies
of the absolute cornfield, the unsure
surfaces rinsed silver,
the whammy put on desire,
the vision assayed by reckless endurance.
In practice the smaller portions appear.
Moderation, sharing, the sparse trophies
of communal experiment are old luck lost
in gain, corners meting out damask.
In a country that ignores its history,
bolts a door behind the present,
preferring the seductive touch of myth,
there is no fame for the faultless average,
diligent poverty, evangels of duty,
the double-clutch of the spirit.
Yet, some, escapees, from the Disneyland gulag,
share the quiet roads with farmers,
stop at this village to repeat questions,
deliver the gift of conscience,
nests of shade settling on children's shoulders.
Snails spin on the green axle of gardens.
The day cools, glides to a close,
Aligns illegible stars.
Possums cross the dead orchard where darkness
is a relic moved from place to place,
handed down, like suffering,
to the smaller integrities, plumed grass,
scaly stones, the blue throats of bushes.
The possums enter the cornfield to splurge.
The millennium means nothing to them.


This poem has appeared in ns 65-66 of the Minnesota Review.

JAMES MAGORIAN

Poet and fiction writer JAMES MAGORIAN was born April 4, 1942 in Palisade, Nebraska. He attended the Universities of Nebraska, Illinois State, Harvard, and Oxford. He is the author of Haymarket Square (1998) and many poetry collections, children's books, and the satirical novels America First (1992), The Man Who Wore Layers of Clothinq in the Winter (1994), Hearts of Gold (1996), Souvenir Pillows From Mars (1996), and Los Encantos (1999), Aviatrix (2006). His most recent publication is a book-length poem, The Bookbinder's Daughter (2007).

Դանիէլ Վարուժան։ ԱՌԱՋԻՆ ԾԻԼԵՐ

Զեղուն աւիշն հողերուն տակ պայթեցուց
Սերմերն ։ Արտերս այս գիշեր
Կանանչցեր են լուսընկային տակ գարնան…
- Մայրի՛կ, ինծի ծիլ մը բեր,
Քըրտինքիս ցօղը վըրան։

Կատաղօրէ՜ն , կատաղօրէ՜ն յորդեր են
Տե՛ս , ցորեններն աղածրի։
Դաշտերն հագեր են զմրուխտէ պատմուճան…
- Քոյրի՛կ, ծիլ մը բեր ինծի ,
Եզիս շողիքը վըրան ։

Կը փողփողին արտավարէ արտավար
Կարծես կանանչ մոմիկներ։
Ամէն ընձիւղ մարգրիտ մ ' ունի իր բերանն…
- Հօտա՛ղ , ինծի ծիլ մը բեր,
Արեւուն շողը վըրան ։

Կը զարդարէ ամայութիւնը հողին
Մատղաշ ծաղի՛կը հացի .
Կանանչին մէջ կոշտերը թուխ կը լողան…
- Հարսնո՛ւկ , ծիլ մը բեր ինծի ,
Մատներուդ բոյրը վըրան ։

Ծիլ արտերուս մէջն է ծըլեր նըշենիս ,
Հոն միսմինա՜կը ծաղկեր…
- Մայրի՛կ, քոյրի՛կ, հօտա՛ղ, հարսնո՛ւկ սիրական,
Բերէք անկէ ծաղիկներ ,
Բերէք բոսոր ծաղիկներ ,
Հընձւորին յոյսը վըրան։

ՀԱՑԻՆ ԵՐԳԸ

Lorne Shirinian: For Two Armenian Soldiers Killed in the Iran-Irak War

April 9, 1987

Click here for the audio segment For Two Armenian Soldiers Killed in the Iran-Irak War read by Lola Koundakjian.

Earth
welcome Henrik Der Hovhannissian
of Shahinshahr
and Heratch Hagopian
of New Julfa
two Armenians
forced to fight
yet another prophet's battle

You will find them
lying between the front lines
and the fleeing troops
holding on to each other in death
they are yours now

Accept this poem
in exchange for their memory



From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.

Naira Kuzmich: Beginning

Sometimes, I dream about my mother’s breasts.
In my dreams, my mother is naked
and nursing me
While she eats pomegranate seeds,
While she eats sunflower seeds.

Sometimes, I dream only of one breast.
In my dream, my mother only has one
and with it, she smothers me and my cries.
The pomegranate seeds like bloody cysts stain her chest.
The sunflower seeds like dried tears fall to her feet.



The poem was recently published in the Fall 2008 edition of
The Apple Valley Review.





COMIENZO


A veces sueño con los pechos de mi madre.
En mis sueños, mi madre está desnuda
y me acuna
mientras come semillas de granada,
mientras come semillas de girasol.
A veces sueño sólo con uno de sus pechos.
En mis sueños, mi madre sólo tiene uno
y con él me asfixia a mí y a mis gritos.
Las semillas de granada como sangrientos quistes manchan su pecho.
Las semillas de girasol como secas lágrimas caen a sus pies.


Naira Kuzmich was born in Armenia and raised in the Los Angeles enclave of Little Armenia. Her nonfiction has appeared in or is forthcoming from Ecotone, the Threepenny Review, Michigan Quarterly Review, Cincinnati Review, the Massachusetts Review, Guernica, the Southern Review, Shenandoah, and elsewhere. Naira passed away from lung cancer in 2017, at the age of twenty-nine.

ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՕՀԱՆՅԱՆ : Համբույր

Վերջին շողը մայրամուտի
Հորիզոնի շուրթին դողաց,
Ու համբույրով իր բեկորվեց,
Ամպ ու գույներ մի կողմ թողած:

Ու համբույրից այդ ի՞նչ ծնվեց,
Շողը ինչու համբույր դողաց,
Ծերուկ գիշերն ելավ ոտի
Ճրագ լուսին ձեռքում պահած:

2004 թ. ք. Երևան

Arpine Konyalian Grenier reading in New York City

Reading: Arpine Konyalian Grenier
Unnameable Books, Brooklyn
September 28, 5PM


because of light the additional
lurking to be registered

while light slowly if it were
ordinary language terrain
life riding over

one bears witness to
with the body and place of an absent body
without the need to establish voice

disclosing addressing negotiating
for place




Poems from published and unpublished manuscripts:

St. Gregory’s Daughter; Whores from Samarkand;
After the Trading;
The Cables Set, The Light; Silk, Paper, Gunpowder;
If it weren’t for; The Concession Stand;
Part, Part Euphrates.




Arpine Konyalian Grenier is a poet turned scientist and musician. Her work has appeared in How2, Columbia Poetry Review, The Iowa Review, Phoebe, Big Bridge, diode and elsewhere, including several anthologies. Part, Part Euphrates (NeO Pepper Press, 2007) is her latest publication.

William Michaelian: Diary

To be an autumn leaf
pressed between the pages
of a lover’s notebook
and hear her say

“He must be gray by now.”

Անահիտ Պարսամեան։ Անի

Click to hear the audio clip Ani read by Lola Koundakjian


Եւ ես չեմ կարող
Քեզ շա՜տ մօտենալ,
Չեմ կարող հպուել
Շնչող քարերիդ,
Չեմ կարող բեկուած ճակատդ շոյել։
Մենք բաժանուած ենք ձորով ու գետով
Ճակատագրի թունաւոր նետով,
Անի,
Չարչարուած քո խոյակներից
Բարձրանում է վեր
Մի ցաւած աղօթք...

Այստեղ քամի եղաւ,
Ուժեղ քամի,
Փոշին նստեց նաեւ
Քո քարերին...

Այստեղ արեւն ելաւ
Շռայլ ու մեծ։
Քո վէրքերը, Անի,
Պատերդ օծեց։

Անի,
Երեկոն է
Իջնում ահա,
Քո ուսերի եւ մեր ցաւի վրայ։



Անահիտ Պարսամեան

Esther Heboyan : Caprices

quand je serai vieille
je ne veux pas
clopinclopant
aller
entre chienetchat
ni attendre chez moi
que vienne la mort
comme un tableau
de james ensor

quand je serai vieille
je ne veux pas
me souvenir
ni me recueillir
exit donc
lettres
cartes
instants ad hoc

quand je serai vieille
je n’aimerai pas
le menu jardinage
ni les verts potages
qui font vesser
davantage
les mamies décaties

quand je serai vieille
je n’irai pas solitaire
dans les blancs hôpitaux
ni les mouroirs sociaux
où jamais ne se réverbère
la voix de mick jagger

ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՕՀԱՆՅԱՆ: Խտացում

Կապույտ հյուսքը երեկոյի,
Իջավ խռիվ իմ խոհերին,
Ու աշխարհում այս մարդեղեն
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ իջեցնեմ ու հյուսեմ ինձ,
Մթան կապույտ թանձրացումին,
Մի մեղեդի` դյութող, անբիծ,
Տիրի ինձ և հիացումիս,
Որ կոչվում է բնության ձայն,
Արարչի երգ, ծնծղա լուսին,
Գիշերվա մեղք…
Հե՛յ, աստղաթափ ու աստղաձայն
Հազար լարեր, հեռու դարեր,
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ միացնեմ իմ խոհերին,
Բայց շարունակ մնամ այսպես
Պարզ, մարդեղեն ու երկրեղեն…

2007 թ ք.Երևան

Esther Heboyan : Les Œillets Rouges

Les Œillets Rouges porte G 02
loge une famille pétrie de comme-il-faut
semi-bourge peu s’en faut
le père dans l’ascenseur galant
infiniment con-
tristement
la mère sourire bienveillant
ce qu’on
produit du terroir fameux
humanité avancée
progéniture comptée recomptée
gare aux coups de pied du com-
passé passé le couvre-feu
hourvari entre chien et loup

Published in Le Titan, editor Jean-Pascal Dubost, Maison de la Poésie de Nantes, France, February 2007.

Աւետիք Իսահակեան: Սի՜րտըս երկինք է…

-- Սի՜րտըս երկինք է…
Ամէն արարած
Աստղ ունի այնտեղ --
Գահ ունի այնտեղ։

-- Սի՜րտըս երկինք է…
Բո՜յր կու տայ ծաղկին,
Սէր կու տայ կոյսին,
Կեանք կու տայ անկեանք,
Չոր անապատին --
Ամայի սրտին --
-- Սի՜րտըս երկինք է…




Աւետիք Իսահակեան

Archie [Khatchig] Minasian: Becoming Great

We look at Goethe,
and Schiller,
huge bronze statues
in the park,


and we think,
someday we'll be like them --
you Goethe and I Schiller.


Then through narrow park lanes
we crawl along,
solemn and confident,
eloquent and witty,
ignoring the boys that pass on bicycles
and the girls in shorts
carrying tennis rackets.



Volviéndonos grandes

Traducción de Carolina Contino


Observamos a Goethe,
y Schiller,
enormes estatuas de bronce
en el parque,

y pensamos,
algún día seremos como ellos,
tú Goethe y yo Schiller.

Luego, por los angostos caminos del parque
nos arrastramos lentamente,
solemnes y confidentes,
ingeniosos y elocuentes,
ignorando a los chicos que pasan en bicicleta
y a las chicas en shorts
con sus raquetas de tennis.

ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՕՀԱՆՅԱՆ: Ես պարզապես սուրճ եմ խմում…

Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու կարոտս անդավաճան,
Սև վայելքի մրուրի մեջ
Չի գտնում դեռ դառը վախճան:
Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու չկաս դու, չկա մոխիր ծխախոտի,
Երբ նրա հետ սերն էր ծխում,
Ծխում էր դեռ և չէր մարում,
Մինչ կարոտս ելավ ոտի,
Որ իմ սուրճի ումպերի մեջ
Աննյութեղեն ու պարունակ,
Անմահական սիրո թուրմով ինձ կախոտի
Իմ հուշերի անձավներում,
Ուր պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ուր չկաս դու, ու չեն մարում,
Ծխախոտիդ ծուխը և ես,
Ու անցյալի քառատրոփ խորշակներում
Անունն եմ քո ճչում ասես.
Սուրճ եմ խմում ես պարզապես…

2008 թ. ք.Երևան

Archie [Khatchig] Minasian: The Cure

Click on the audio link The Cure read by Lola Koundakjian.



Restless,
I pace my little room,
swing the windows and look out.

The trees on the hill are tossing madly;
I watch them,
I am thrilled at their madness.

I turn to my bare room satisfied.

Աւետիք Իսահակեան: Ես երգիչ եմ

Ես երգիչ եմ -- երկնի թիթեռ,
Ես գանձ չունիմ -- լե՜ռ ու բե՜ռ.
Ես սիրում եմ ծաղիկ, աղջիկ, --
Ծաղկի բուրմունք, կոյսի սէր.
Ես սիրում եմ մրմունջ-տրտունջ,
Տանջուած սրտի երգ ու վէրք։


Աւետիք Իսահակեան

Վահան Տէրեան։ Շշուկ ու Շրշիւն

Աշնան մշուշում շշուկ ու շրշիւն,
-- Բարտիներն են բաց պատուհանիս տակ --
Դու ես, որ դարձեալ թախիծով յիշում,
Կանչում ես նորից կարօտով յստակ։

Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շնջում
Եւ շշնջում ես, եւ անուշ շրշում,
Պայծառ տրտմութեամբ ինձ ես անրջում
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում։

Ամպերը ճերմակ երամով անցան
Թռչունների պէս, - լուսեղէն երա՜զ, -
Դո՜ւ ես, որ դարձեալ ժպտացիր անձայն
Քո հեռու հեռուից, անյայտ ու անհաս։

Ջրերն են անվերջ միգում հեկեկում,
- Իմ սիրտն է լալիս կարօտով անհուն, -
Թւում է որ դու տխրութեամբ անքուն
Ինձ ես որոնում աղօտ աշխարհում։

Եւ ժպտում ես ինձ, ակնարկում քնքուշ
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում,
Եւ շշնջում ես եւ շրշում անուշ,
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շրջում։

James Baloian: Journey/To Dickran

Years drift like ships
in a wind they cannot control
Our last meeting pulses
from the shallows of a darkened room
balances on the tip
of my tongue

My feet look for a way back
into that world where we began
slowly among childhood's
to measure how close our lives
haunted the same streets in different cities
our alphabets and dreams rooted
in the whitened wrinkles of Ararat
or traced into the dust of the San Joaquin

where we stopped the hands of the clock
at sunset and rolled out of our shadows
awakening the lost voices
of ancestors in a land
that was not ours to understand

Here among vineyards of green wisdom
we found their forgotten names

one by one
becoming our own


James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.

Keith Garebian: FIBONACCI VARIATIONS

1. ETHNIC CLEANSING                               2. ARMENIAN SOUP
     
He                                                            Grass
calls                                                         weeds
the genocide                                             buds, leaves
and his jihad                                             make a soup
an ethnic cleansing, and so                          in a battered copper pot
becomes father to a race of Al Zarqawis.      that they drink and vomit,the
                                                               starving Armenians.

3. STRONG MEDICINE                                4. TURKISH QUESTIONS
     
A                                                                Where
love                                                            is
for facts                                                      Christ now?
and unvarnished truth:                                 Where is Jesus?
proves too strong a dose                              the Turks mock, leading a
for the Turk who coughs up daily falsehoods.      donkey with a mangy dog 
                                                                        on its back.


5. ARMENIAN QUESTION                              6. DEPARTURE AND ARRIVAL
     
Who’d                                                         They
choose                                                        leave
this history                                                 a place
we have lived                                             of sudden knives 
for centuries in ruined Eden                         slicing into young and old 
enduring holocausts by murderers                and arrive where death burns
who never abide truth?                               through any skin

Keith Garebian: FIBONACCI POEMS

1. MAT                                     2. DHIMMI

To                                             I’ll
be                                             tell
a hai                                          you why
is to be                                      some dhimmi
a mat for the Turk                      speak only Turkish
on which to wipe his dirty feet      they risk having their tongues cut out

3. SULTAN                                 4. RITUAL
 
A                                                Let
man                                            us
who sits                                      torture
on his throne                               rape and kill
drinking, eating, and                     then pray to Allah
murdering with bejeweled hands     the All-merciful for reward

5. BOY COLLECTION                      6.  HAMID’S DINNER
 
Did                                               Was
they                                              his
desire                                            squash stuffed
boys for work                                 with fresh
or sexual pleasure—                        young Armenian flesh
Hamid’s Ottoman officers?               served on a warm silver platter?


7. CIVILIZATION                              8. TURKISH NERO

Is                                                   The
it                                                   mad
Europe                                           Sultan
cleaning knives                               makes music
with elegant cloth                           while Armenians burn
for the mad Sultan and his killers?    in a wholesale ethnic cleansing

Praise indeed

On THURSDAY, SEPTEMBER 4, 2008, a young poet posted this in his blog:

T.U.R.N.I.P.S

Shout Out to the Other Real Poets
I most recently read a few poems from an Armenian Poetry spot here on blogger. com. I really enjoyed the poems because they all have true life account of what happens in the Armenian culture. I also enjoyed the fact that the poems are all very, very visual and paint very clear pictures of what exactly is being described. The reason I was drawn to these poems is because they are all very similar to the poems that I am writing, in that they describe the perspective and point of view of a culture. My culture for example is that of an African American college student who is working to break a stereotype and establish himself as a writer. On the other side of that, The Armenian Poetry movement is one that is bringing to the forefront works of writing that the world may have never have even decided to look into. I encourage anyone that is interested and would like to check out this poetry to do so.

Many thanks C.S. Griffin. Keep on writing!!

Lola

James Baloian: Rose

Born in the season of rivers
Her heart burns
but is never consumed
Her eyes go on for miles
over white mountains and blue deserts
leaving only a blur
of twilight where a star
in an open field
prepares to be born


James Baloian

Lola Koundakjian: Home

Click here for the audio segment Home read by the author.


Home is where my music
And my notepad
And my art reside.
Therefore I always travel with a piece of home;
Whether it’s my iPod with music
Or a stone in my pocket
Or a photo of my loved one in my wallet
Or my thoughts…

4/30/07

Ս. Դ. ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ: ԱՆԺԱՄԱՆԱԿ

Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ լոյսերու մէջ թաթխուած
Անկիւն առ անկիւն
Մեր հոգիներուն կրակը խարսխեցինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ սիրոյ լապտերին թելերէն կախուած
Ովկիան առ ովկիան
Մեր գիշերները առաւօտ ըրինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ քամիներուն արեւ μաշխեցինք
Եզերք առ եզերք
Գորշութեան ընդդէմ սաւառնելու պէս
Միայն մենք էինք
Ժամանակէն դուրս-ետին-առաջ
- Անժամանակ գոյութիւննե՜ր -
Զի խաւար էին աշխարհ եւ մարդիկ

Յունիս 2007
Մոնթրէալ

This poem has appeared in PAKIN, June 2008.

James Baloian: Maps

There are maps
the body looks for
where it begins
to keep secrets,
false names.
The hands curl into stones,
sleep alone under the dust
of darkened roads.
At these moments --
the body inhales itself.
Fear stands in the mirror,
teeth white as the moon.
Nightly, shadows
knock at the window
until the window opens
to let them in.


James Baloian. This poem has appeared in Mid-American Poetry Review.

Keith Garebian: BEHEADING

Dressed in fezzes and uniforms,
moustaches thicker than their lips,
sinewy arms crossed in proud distinction,
they sit like pashas at a table,
staring straight at the lens,
while two male heads lie on platters,
spattered with blood. The camera
doesn’t lie, its details
to be passed on to centuries,
living proof that gets in the way
of cold denials. A moment
defining what they did in their spare time,
before dreaming up reasons to round off
genocide to zero.

Keith Garebian

David Kherdian: Melkon

Father I have your rug.
I sit on it now -- not as you
did, but on a chair before
a table, and write.

It is all that is left of
Adana, of us, of what we
share in this life, in
your death.

In my nomad head I carry all
the things of my life,
determined by memory and love.
And on certain distant nights,
I take them one by one.
And count.
And place them on your rug.




This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.

Վահան-Ասլան։ Արփիա՜ր

Արփիար Արփիարեանի յիշատակին

Բանաստեղծի, այսօր, քընարս է ձեռին,
Ու սէրերուս արեւն ամբողջ հոգւոյս մէջ,
Ո՜վ խաւարած արշալոյս, ես տխրագին
Ծնրադրել շիրմիդ առջեւ կու գամ գէջ։

Դուն աստղերու ճաճանչներուն սիրահար՝
խաւարներու արդ մահին մէջ կը հարգչիս.
Ներէ՛ ինծի, որ արցունքովս օծուած շառ՝
Սփռեմ շուրջդ գարուններէն մէկ նարկիս…

Մեր հայրենի երկինքներուն վրայ կապոյտ,
Արեւները դեռ, Արփիա՜ր, կ՛արիւնին…
Դարձի՛ր, դարձի՛ր, դանդիռներէն այդ ընդփոյթ,

Եւ աստուածի մ՛պէս ժառացած, խստագին,
Հորիզոնէ՜ հորիզոն, ա՜հ, գէթ մէկ օր,
Փրկութիւն դուն շեփորէ՜ բառն ահաւոր…։

Վահան-Ասլան «Եգիպտահայ Տարեցոյցը» 1914

William Saroyan: Watercolor

Happy 100th Birthday, Will!

An Armenian Athena at the Loom (Book review by Grady Harp)

History’s Twists: The Armenians by Helene Pilibosian, Ohan Press, 171 Maplewood St. Watertown, MA 02472-1324, 2008, 96 pp., $18 postpaid.

Helene Pilibosian is a unique, fine poet, a woman overflowing with her Armenian heritage which she celebrates throughout this book of poems, weaving the ancient history, the not so distant history of the early 1900s and the current reflections of the many transplanted Armenians who have settled in many countries after the Diaspora that followed the 1915 horror on her colorful and richly detailed loom. She has a profound respect and understanding of the place of Armenia in world history and for those readers whose knowledge of that country's changing geography and relationship to the great kingdoms and conquerors, Pilibosian has a technique that allows entry into this under-appreciated past.

But what makes Pilibosian's poetry most interesting and seductive is her interlacing the immigrant experience with the voices of 'those who stayed behind'. Some of these poems, written in a narrative style with a refreshing respect for language as it describes and plays with itself in rhyme, address contemporary issues peculiar to Armenians while others step into the universal arena, a space enlightened by a mind whose focus and devotion has been honed by a respect for roots.

We are never quite sure how many of Helene Pilibosian's characters are real and how many are convenient creations for poetic dialogue. She can be very first person personal: 'I spilled my American hopes/of many afternoons/on the pavements that wore my life./An Armenian daughter doesn't forget/the name that gets her born,/ the long curls that were shorn.' She can be a resource for history: 'Oral history is a vagrant goat...Orphans were necessary for survival./ America and Europe were the pills....Remembrance is the epitaph/for ghosts of humble glory.'

She pays homage to some of the great Armenian artists as in 'Letter to Khachaturian on his 100th Birthday, 2003', to painter Arshile Gorky, Mihran Manoukian, Aivazovsky and others. But for this reader she is most effective in her longer, rapturously beautiful poem 'Letter to Nazeli', an exchange of thoughts and feelings between one who stayed in the homeland and one whose physical presence is in a foreign Gilead.

Doubtless with the publication of this book Helene Pilibosian's importance as a contemporary poet will be more widely recognized. She deserves her special place in the pantheon of humanistic artists.

(Grady Harp is a retired surgeon, poet, art buff and prized reviewer for amazon.com where this review was originally posted.)

Մուշեղ Իշխան: Գարնան անձրեւին

Click here for the audio clip Under the Spring Rain read by Lola Koundakjian.

Ապրիլիան զոհերու յիշատակին

Տեղա՛, անձրեւ, օրհնութեան պէս աւետաձայն,
Արտ ու արօտ կանանչ յոյսով լեցուր անվերջ.-
Քու կենսախայտ համբոյրիդ տակ կը սարսըռան
Ոսկի սերմեր հողին յղի կողերուն մէջ։

Յիշէ՜, անձրեւ, ամբողջ երկիր մ՛ալ աւերակ,
Ուր մա՛հ է արդ, մոխիր ու մուխ ու լռութիւն…
Արիւնաբոյր շէնքերուն մէջ պահ մը հիմակ
Օրօրէ սուգն իր սարերու ոգիներուն…

Իջի՛ր, անձրե՛ւ, վարդաջուրի պէս հոտեւան.
Թող ծաղիկներ բաժակն իրենց քեզ երկարեն,
Ամպերէն վար հոսի ժպիտ ու ծիածան
Եւ թող պայթին գինով ճիչեր թաւուտներէն։

Գիտե՜ս, անձրեւ, Ապրիլի հարս ծառերուն պէս
Ի՜նչ հասակներ տապալեցին գիշեր մ՛անհուն…
Ա՜հ, պուտ մը ջուր հասցուր անոնց, այդ լեռնադէզ
Անապատի տապէն պապա՜կ ոսկորներուն…

Հոսէ՛, անձրեւ, սիրերգի պէս հարսանեկան.
Սրտերն ահա կ՛ընդխառնուին լարերուդ հետ
Եւ բերկրութեամբ եւ հեշտանքով կը լիանան
Ճերմակ տուներ՝ տարափիդ տակ խաղաղաւէտ։

Հիմա, անձրե՛ւ, ծեր պանդուխտներ կան ամէն տեղ,
Որ յուշերու ցուրտ կրակին դէմ կը մսի՜ն…
Անոնց խարխուլ հիւղակներուն վրայ թիթեղ՝
Թափէ երազն իրենց հօտի ոտնաձայն…

Եկո՜ւր, անձրե՜ւ, աղօթքի պէս թաղմանական.
Ես կ՛ուզեմ լալ մանուկի տաք աչուըներով
Այնքա՜ն ուրախ տօնին համար սա յո՛րդ գարնան
Եւ կեանքերուն՝ որ ինկան մերկ եւ անգորով…



Մուշեղ Իշխան

Helene Pilibosian: Dialog

Friend,
you repeat yourself
as if you are haunted
by a voice
that bows
only to its past.

Yes,
my ancestors
often whisper
meanings to me,
but I seldom
listen.



This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.

ՎԱԶԳԷՆ ՇՈՒՇԱՆԵԱՆ: ԱՆԱԿՆԿԱԼ ԳԱՐՈՒՆ

Հովը դեռ ցուրտ էր երէկ, այլ յանկարծս այս առաւօտ
Գարնան ջինջ շունչը լեցուն պարտէզ, ճամբայ ու անդեր,
Ու բողբոջները բոլոր պատռեցան ինչպէս վարդեր
Ու յորձանքով պայթեցան ծիլ, շաքիլ, ճիւղ ու ծղօտ:
Ահա քնքուշ ու դեղին հրանուկներն առաջին,
Ահա տերեւք ցօղաթուրմ հազիւ կճեպը խզած
Ու նորաբոյս խոտերուն, ճղիկներուն վրայ թաց՝
Ահա համբոյրը անուշ արփւոյն մոլոր ճաճանչին:
Երկիրն յղի էր անշուշտ,- որովայնին խորը սուրբ
Գարունն հանդարտ կը ննջէր՝ խմելով աւիշը յուռթի,
Որ այժմ ողջ գիւղին վրայ ալեկոծեալ կը յորդի:
Ողջո՜յն գարնան զարթօնքին,- որքա՜ն սարսուռն է իր նուրբ
Մեր արեան մէջ ու որքա՜ն բուրաւէտ են իր հովերն
Ու ի՜նչ սիրով կը հնչէ իր առաջին հրաւէրն:


ՎԱԶԳԷՆ ՇՈՒՇԱՆԵԱՆ
(1902 - 1941)

Keith Garebian: EATING SHOES

(Rev.)

They ate mouldy shoes boiled for three days.
Hands which had grown vegetables, surrounded
by cows and dogs, lifted limp laces
like pasta. Sick men with wolf faces,
hoarse voices, and grotesque lips.

The roots of their hunger remembered
kitchens and tonirs baking lavash,
green vine leaves climbing webbings,
assiduous aunts boiling near ovens,
fierce chain-smoking uncles, tussling children,
pimply adolescents among fat flowers,
glitter of finned fish,
spicy oils and raw meats slashed
for grilling. In the orchards,
black grapes dark with dreams
and pomegranates with ruby fire.
Under the cool shadow of Ararat,
appetites flourished in town-squares and fields,
throats throbbing with promise of plenty.
Miles away, the sea yawned,
sated with shimmering food.

They were marching somewhere
in the desert’s furnace, seeking caves
where they could scoop out refuge
before blood became a processional
underground. A lucky few
found corpses with shoes,
knelt in the black furrows of death,
and plucked up paltry leather
to make meals from plunder.

Insanely single-minded about hunger,
dull jawed, they ate hide
as if it were prime beef,
forced it down their raw throats,
mouths creating juice, minds
pushing back death with bony fingers.
Boiled shoes would give them life
so their naked feet might move
through calendars of bayonets,
burning wind ringing in ears,
eyes cooked by a saturnine sun.
Shoes had passed from feet to feet,
age to age, rubbed and scuffed by stones,
joints glued like perfect sockets,
relics of animals on dry steppes.
Heels broke apart like bones,
tongues of hide tore in flaps.
When they were full,
small nails were left for ravenous dogs.

Leather fed bad dreams, delirium,
ghosts. Centuries of Turkish heels
on necks the colour of sand.
Time stumbled over shoes,
fell through their holes
into the seams of rocks
where names disappeared
in the dank smell of clay
as scimitars sliced the horizon.


Keith Garebian
Dec. 24/07

Esther Heboyan : Les Tulipes

La Tour aux Tulipes
baille au quotidien
ses étages d’humanité
quand l’ascenseur
pair impair
résonne des révérences du jour
‘soir’sieurs’dames


Published in the literary review Neige dAoût, editor Camille Loivier, October 2006, Paris, France.

The Tulip Tower


The Tulip Tower
yawns away
its floors of humanity
when the elevator
be it odd or even
resounds with the
reverences of the day
evenin’sir evenin’ma’am

(Translated by Esther Heboyan)

ԱՒԻԿ ԴԵԻՐՄԵՆՋԵԱՆ: ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԹՇՈՒԱՌՈՒԹԻՒՆ

Մի խեղճ մայրիկ, անտուն մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին
Թշուառութեան գիրկը ընկած,
Նայում էր լուռ՝ անցորդներին։

Մուրում էր նա, պաղատանքով,
Ողորմութեան խղճուկ սենտեր,
Լաց էր լինում, օրն ի μուն,
Փողոցի մէջ, լքուած, անտէր։

Տապն ամառուայ, բուքը ձմռան,
Գիշերն անձրեւ, ցուրտը աշնան,
Հիւծւում էր նա՝ օրը օրին,
Հլու, գերի, իր չար բախտին։

Խամրեց կեանքը, խեղճ մայրիկի,
Երբ որ որդին, ընկաւ կռւում,
Ահեղ ցաւի ծանրությունից,
Վշտից դարձաւ՝ աղքատ, անտուն։

Մի խեղճ մայրիկ, թախծոտ մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին,
Զարմանքով էր, նայում չորս կողմ,
Թէ ով գցեց, քար՝ իր բախտին։

ԱՒԻԿ ԴԵԻՐՄԵՆՋԵԱՆ
Բոստոն

James Baloian: Kingdom Come

Words bring no satisfaction
to a kingdom where space
has forgotten its name and season.
My fingers stick on the smoky windows
of a tired sky. The doors to each city
tighten their mouths into a zero.

I speak two languages:
one is the language of the stomach,
a vacant room that laments
in public like a tarnished statue.
The second sings the invisible poetry
of the homeland. Finally, I find
myself like a spider: content
with the darkness of corners.

I dream of wild, sweet fields
where stars twist into the milky dust of the cosmos,
and my poems lift like seeds
from the aprons of Armenian women,
pushing home; their hands red with dark earth.


James Baloian. This poem has appeared in Antioch Review.

Անահիտ Պարսամեան։ Ծարաւ

Click hear for the audio clip Thirsty read by Lola Koundakjian.


Ես այս հողից ու ջրից եմ,
Մի քիչ ամպ եմ,
Մի քիչ արեւ,
Մի քիչ ծաղիկ,
Մի քիչ էլ քար,
Մի քիչ էլ ջուր,
Մի մեծ ծարաւ,
Մի մեծ ծարաւ…։


Անահիտ Պարսամեան

William Michaelian: Love Letter to the Universe

I was going to write this letter a century ago,
but I wasn’t born yet, so I didn’t. I had to wait instead.

Finally, when my impatience got the best of me,
I was born, only to realize I was approximately
one million letters behind.

I’ve been writing letters ever since,
just to clear a path to this one.

Picture me blowing on some dandelion fluff:
that’s the moment I’m trying to describe.

Now it’s night; the dandelions have eyes.

July 21, 2007

ՎԱՐԱՆԴ: ԱՐԵՒԻԴ ՄԵՌՆԵՄ...

Դու ուզել ես՝ քեզ գրեմ մի նամակ,
Խոստովանութեան պարզ ուղին բռնեմ,
Իսկ ես սէր եմ ու կարօտ եմ համակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Դու ասում ես, որ չարիք կայ, վտանգ,
Եւ կարող են մեզ մեղքի մէջ բռնել.
Միթէ այդպէս չէ՞ր ընդմիշտ, շարունակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Քեզ համար ես մի «Երազ էի թանկ»,
Եւ կարող էի քո «Կեանքն էլ առնել»,
Հիմա ինչպէ՞ս եմ դարձել «խեղկատակ».
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

Դու ինձ համար մի արեւ էիր բարկ,
Իսկ հիմա նաեւ՝ սառցէ բեւեռներ.
Չդառնամ յանկարծ՝ սառոյցին՝ կրակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...

«Կեանքը կարճ է շատ, չկայ ժամանակ
Սիրոյ մասին չար որոշում առնել».
Գիտես ու կրկին անում ես կատակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնե՜մ...


* * *


Աշնան նշոյլ է նշմարւում
Անոյշ նայւածքիդ նուշում,
Անուրջ ներշնչում
այս մղձաւանջում.
Դրա համար եմ
Մոլորւում աչքիդ մեղոյշ մշուշում,

Կորա՜ծ որբի պէս
Ինքս ինձ յուշում՝
Ոսկէ դղեակ կայ
Այս ճամբի վերջում:

Աշնան նշոյլ է նշմարւում
անոյշ նայւածքիդ նուշում....

Keith Garebian: GHAZALS IN HOMAGE

1
The clouds are electric around Ararat.
Some of the dead burn fissures in the sky.

When I look at Masis, I see Noah’s ark
empty and forlorn, broken by the flood.

The ark could not help the unicorn
which fled and drowned in the flood.

Was God envious of my father’s people?
He forced them to die together.

The stars of the universe aren’t all diamonds.
Some burn us as they fall.

2
Sun and moon have their way with them,
companions in Turkish crime.

The caravan of urchins staggers through sand,
dust and stones photographing the faces.

For me, the past plays over and over.
Dust collects in dunes, and scars are plagues.

Do you think I am talking only of his life?
It is I who am now at an abyss.

I tell you the plain truth about them
so their eternity may touch my lips.

3
The Armenian ploughed fields and fertilized the mind
while the Turk sharpened his dagger and wound his bow.

The orphaned children are alive with instinct.
They play in bewildered shadows.

At night they remember their mothers’ gentle breath.
This is when love cries out with special yearning.

In Istanbul, a stock of bronze Ataturks.
A plethora of petrifying memorabilia.

What spirit is found in these places of slaughter?
A new Adam learning to begin again.

Is re-creating a nightmare imagination’s blasphemy?
The brutality of facts cannot go into darkness silently.

4
When winter winds roared like Stentor, peasants burrowed underground.
The difficult country brought them closer to hell.

Such cold makes for great legends.
A cat froze in the act of running.

We can all be part of someone else’s story.
Armenians were forced to do so, deprived of meaning.

The hours fell like dead flies.
The shuddering sky unnerved them.

In the solitude of sleep, horrors multiply.
With torn and swelling feet, they remember everything.

5
These words are a supplement to what my father remembers.
These words are a supplement to myself.

Dreams are a strange language created on Ararat,
far above the poppies, then blown into sleep.

Violence of sore feet and dry throats keeps happening over and over,
so is the repentance for minor sins that brought on the violence.

Scavenger dogs sink sharp teeth into the dying,
their impartiality the mania of sadistic killers.

Sometimes we feel guilty for deserting our hate,
so should we leave the dead and care for the living?

6
“What is the fault of children?” a grandmother asks,
her lament resounding from Harput to Syria.

An iron fist, a rapacious dagger, and a bullet respond.
Her voice vanishes like thin mist.

They are forced into widening circles on naked feet,
the hot sand pretending they are close to home.

Thin hands holding tickets in a boxcar for a return journey
never made. Human wreckage on wheels.

Commissars of falsehood! Your denials are desperate.
We shall complete our stories and our mourning.

7
Are you free, then, Talaat, free of everything
but your cruelty and Armenian ghosts?

And you, Enver, child-killer, scum hero,
are you buried with a harem of virgins?

Jemal completes the murderous trinity.
What new atrocity are you planning from Hell?

Peasants, bureaucrats, and ministers, shrinking from truth,
explain the unforgivable to bribed sympathizers.

Your protests against Armenian tears
mock your pretensions of humanity.


Keith Garebian

Keith Garebian

Keith Garebian is an award-winning author of 16 books, three of which are collections of his poetry. He lives in Ontario and is completing his fourth book of poetry, tentatively entitled 'Children of Ararat.'


Photo by David Young



Click here for more on Keith Garebian

Յարութիւն Պէրպէրեան: Անվերնագիր

Երկար ատեն ապրեցայ
քաղաքին մէջ ծովային:
Եւ ռումբերու կամ ճառերու ունկնդիր
զրուցեցի ջուրերուն հետ ալեկոծ:
Կ՚ամրանայի ես ջուրէն
առասպելի հերոսին պէս Սանասար,
ոչ թէ որոշ նուաճումի մարմաջով,
այլ պահելու
խաղաղութիւնս ներքին:

Ապա չուզեցի
ժայռերու գիրկը,
այնտեղ յայտնուած ձուկերուն նման,
բրածոյ դառնալ:
Հողը նեղ կու գար, օդը նեղ կու գար,
եւ չէի ուզեր լուռ երկփեղկուիլ . . .

Բայց երբ կտրեցի ովկիանոսը խոր,
լայնատարած, համայնակուլ
երկրին մէջ նոր,
ես ինքզինքս
Մհերին պէս բանտուած գտայ:



Պէրպէրեան Յարութիւն. Սահմաններ. Երեւան, հրատ.
»Լուսակն«ի, 2007, էջ 19:

James Baloian: Homeless

The roads all came back
bringing with them
the gray weather of old coats
A flammable moon
wrinkles the landscape
into blacks and whites
Winter wanders in
on the breath of an empty page

From an old photograph
I listen to a black man
play the clarinet to crows
silhouetted into musical notes
between telephone wires
My feet turn the earth
as I try to keep my head
from the wind's inevitable noose.


James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.

Peter Balakian: August Diary

Click here to hear the audio clip August Diary read by Lola Koundakjian.






8/1

From here groomed fields and clumps of trees,
a silo of corrugated tin and a white barn blur.

Unseasonable cool days,
high, blue, a few clouds like ripped pillows
as if this were a lip of the North Sea

and I could look out and imagine Denmark.
But I’m in my office three floors up.


8/3

In Armenian there’s a word—garod—rhymes with “maud.”

The beautiful ones are not faithful
and the faithful ones are not beautiful—

a student said that about some Pavese translations,
here in my office.

Should I tell you what garod means?


8/5

What’s happening in Spitak and Sarajevo and the West Bank
is splayed like the cortex of a silicon chip in the fuzzy air.

Maria, the physician from Armenia, was 25 & had one plastic arm
and one real arm. I met her in East Hampton on the deck of a house on the dunes.
After the earthquake she had no husband,
no parents, and only one child.

“I’m in a good mood today,” she said, “let’s talk about
something else.” I poured her an Amstel Light.


8/10

The coolness intrudes—
month of wind-sprints and retching for the coach.
It comes back like nerve ends after surgery.

Along a country road cicadas rattling.
Chicory and sweet pea intruding on the ripe barley.

I picked up some seed packs from a junk shop on Rt. 20,
a tomato blazed in red ink/ 1926, Fredonia, N.Y.


8/11

What’s between us? The red ink of the tomato?

How does an image stay? Or is it always aftermath?
The way deep black reflected the most light in Talbot’s first calotypes.

But garod: tongue of a snake,
meaning exile, longing for home.

Thomas Wedgwood got images by getting sunlight
to pass through things onto paper brushed with silver nitrate:

wings of a dragonfly, the spine of an oak leaf—
fugitive photograms. But he couldn’t stop the sun
until it turned the paper black.

Stop the light before it goes too far?

Or is desire what garod means?
Longing for a native place.


8/17

Maria said she was learning how to connect nerve endings
in the hand so hands and arms would work again.
There were so many in Armenia without working hands and arms.

At the end of each dendrite is a blurred line
like the horizon I’m squinting.

Image of the other:
light-arrested; not the image of ourselves.


8/21

After digging scallions one day Dickinson defined freedom:
Captivity’s consciousness, so’s liberty.

Maybe garod is about the longing for the native place
between two selves.


8/22

I love the brute force of silence in Roger Fenton’s
Sebastopol from Cathcart’s Hill, 1855. The Crimean inner war.

The artlessness of silver is like my tongue in your wet space,
or like the news photos that bring us the pressure of disaster.

Beloved topography,
garod then must mean yearning.

Is that how we loved under the rattling Nippon porcelain,
in the light calotyped by the fire escape?


8/25

garod: the grain chute that spills
into a dark barn which is endless,

like the self when it’s out of reach.

Are we so lonely that a constellation
could blacken and fill up that same barn,

and that be me or you?

But still we’re piss and oats and stock in there.
We’re like civet, who wouldn’t love it.


8/31

the new glass-plate pictures:
transparent as air, Szarkowski wrote

like windows

the fragmentary, scruffy, particularity
of real living behind them—

Originally published in Dyer's Thistle (1996).

Peter Balakian, “August Diary” from June-Tree: New and Selected Poems 1974-2000. Copyright © 2001 by Peter Balakian. Used by permission of HarperCollins Publishers.

William Michaelian: August Days

August days
are a recipe for longing:
they bring scented dust
and dew, the first
nocturnal kiss
upon veined leaves
that are beginning
to resemble
my mother’s hands.

Though much
of summer lies ahead,
autumn is creeping in,
feigning patience
with vineyard rows,
gently coaxing
the fruiting bough,

Soft the yellows,
purples, reds,
soft the folds upon
her unmade bed,
soft the light
on her faded gown,

My mother holds
them in her hands,
until they wither
and die upon
the ground,

Then wonders
where August days
have gone, and forgets
the ones she’s found.

August 5, 2005

ԽԱՉԻԿ ԴԱՇՏԵՆՑ։ Յարդը գնում է…

Նստած էի ես մի օր մեր շեմին,
Քեռիս ցորեն էր էրնում մեր կալում.
Սարից փըչում էր աշնան զով քամին,
Քամին քըշում էր ու յարդը տանում։

- Քեռի՛, - ասացի, - էդ ի՞նչ ես անում,
Մեր ամբողջ յարդը տըւեցիր քամուն։
- Բան չկայ, բալի՛կ, ի՞նչ ես վըշտանում,
Յարդը գնում է, ցորենն է մընում։

Ամէն բանի մէջ եւ ամէն ժամին
Քամին էրնում է ու յարդը տանում,
Մեզ էլ էրնում է աշխարհի քամին,
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։

Մենք ողջ աշխարհն ենք էրնում լոյսից լոյս,
Յարդ ու ցորենը տալիս ենք քամուն,
Ու ես յիշում են խօսքերը քեռուս.
«Յարդը գընում է, ցորենն է մընում»։

Էրնում եմ ես էլ երգերս հիմի,
Իմ ամբողջ կալը բռնել եմ քամուն,
Ինչ որ չի մընայ, կը տանի քամին.
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։


ԽԱՉԻԿ ԴԱՇՏԵՆՑ
1909-1974

Abraham Terian: At Dusk Near Vayk (Armenia)

The valley is calmly receding into the shadows,
into the warm glow of respect left by the sun.
The scene around me is changing in slow motion
and the boulders are beginning to make sense.

In my ancestral land, in so many ways
I feel the grip the past holds on the present.
That moment near Vayk is still receding
into the past, the valley of eternal boulders.

November 3, 2004

RONALD L. DZERIGIAN: On a Tuesday

On a Tuesday
I had my feet
in the river.

My jeans were rolled
just above the ankles
where the hair thickened.

All I could see
when I looked down
was the sky
below me.

ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society.