In my memory
you are
not a prairie dream
revisited
not a distorted shoot
from early spring
not a purple-stoned sceptre
nor the remnants of a blind man's dog
but a veil I wear
when blood scratches
my brain searching
for cradle
the sound of wedding drums
approaching
the wait of moon brides
unravished bodies
willing sweet sable
to a stride.
From the volume St Gregory's Daughter, Copyright 1991 Arpine Konyalian Grenier
Թոռնիկ սիրական, թոռնիկ հեռաւոր,
Ես քեզ չեմ տեսած, բայց կ՚ըսեն որ կաս.
Օրօրանիդ մէջ կը ննջես անդորր,
Գուցէ կը ժպտիս, գուցէ եւ կու լաս։
Դուն աշխարհ եկար, երբ ես կը մեկնիմ,
Իրարմէ հեռու, ծովերով բաժան.
Ես պիտի չըլլամ պապիկ մտերիմ
Եւ քու ծաղկումիդ երջանիկ վկան։
Երբ դուն կը նետես քայլըդ առաջին,
Նոր իջած քու մօր խանդակաթ գրկէն,
Ինչպէ՜ս կ՚ուզէի սիրով ցնծագին
Բռնել քու դողդոջ կակուղ թաթիկէն։
Օ՜ ճակատագիր… դառնալ մեծ հայրիկ.
Բայց չկարենալ անուշ ձագուկին
Լսել նորազարթ բառերը քաղցրիկ
Եւ զինք կուրծքիդ դէմ սեղմել կաթոգին։
Թոռնիկ սիրական, ո՛վ թոռնիկ երազ,
Պապիկդ անծանօթ արդ կրնայ միայն
Օրհնել քեզ հեռուէն, որ ծաղկիս, մեծնաս
Եւ պայծառ պահես ճրագը մեր տան։
Դեկտեմբեր 20, 1989
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"
Անչափ քաղցր էր,
Երբ աչերիդ նայեցի,
Դրանց խորքը ես սուզւեցի
Եւ երբ գտայ գաղտնիքը քո,
Սիրոյ կախարդանքը զգացի:
Դու քնքուշ, դու բարի,
Ոնց ալ արեւ
Ծագեցիր իմ սրտում,
Արեւելք դարձար՝
Մութ ու թախծոտ իմ աչերում արեւմտեան,
Որքա՜ն կուզէի այդ մի րոպէն
Անաւարտ լինէր ու յաւերժական:
Քամին,
Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:
Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի
Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:
Քամին,
Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.
Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:
Քամին,
Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:
Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի՛,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:
Փողոցները երկար,
Ու ձանձրալի, աշնան անձր—ների նման,
Փողոցները, որ կան,
Փողոցների ներկան,
Փողոցները` դաժան, անհրապույր, չարկամ, -
Որքան, որքան, որքան ահավոր են հիմա:
Քամին,
Աշնան քամին
Մոլորվել է այստեղ.
Մահվան սարսուռ առած վիրավոր է նա մի:
Ու կարող է հիմա ամեն արգելք քանդել
Քամին,
Աշնան քամին…
Հռնդում է,
Փնչում,
Ահեղացունց ցնցում ցուցանակները չոր.
Զրնգում են ահից պատուհաններն հնչուն,
Ու թռչում է քամին, - երկաթաթ— թռչուն, -
Զարհուրելի, զազիր փողոցների միջով…
Խելապտույտ, անմարդ փողոցներում կորած,
Զարհուրելի ոխով ու զայրույթով իրա,
Որպես ոսոխ տեսած մի վիթխարի հովազ,
Հայացքներում‘ փոշի — արնամուժ ավազ, -
Քամին, աշնան քամին հարձակվում է ահա
Անօգնական կքած բուլվարների վրա:
Օ, բուլվարի հիվանդ ծառերը որբ ու խենթ,
Ցնցոտիներ հագած պառավների նման, -
Ծվատում են նրանք դեղին մազերն իրենց,
Գլուխները ցնցում ու մորմոքում հիմա:
Ծառերը ծեր, հիվանդ,
Ծառերը ծուռ ու չոր,
Մուրացկանի նման ծառերը խեղճ ու մերկ.
Քամին ծեծում է ծեր գլուխները նրանց
Ու ճչում է մահվան չարագուշակ ճչով, -
Երբեք,
Երբեք,
Երբեք…
Օ, գթացեք հիմա.
Այդ ծառերին` խաչված բուլվարներին ամա,
Օ, փրկեցե՛ք նրանց հարվածներից քամու,
Որ բերում է նրանց մահվան մորմոք ու մահ:
Օ, գթացե՛ք հիմա.
Լսեք, լսեք, լսեք. -
Այս ահռելի, դաժան հոգ—արքի ժամին`
Պիտի դառնա, որ ձեր հոգինե՛րը խուժե -
Քամին,
Աշնան քամին…
1922
We walk like apes
Eat like cannibals
Talk like parrots
Fight like dragons
And call ourselves
Civilized human beings.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Մա՛րդ,
Ընդմիշտ վտարուած դրախտէն եդեմական,
Ո՛չ թէ արգիլեալ պտուղն համտեսած ըլլալուդ համար,
Ո՛չ թէ սողունին եւ Եւային անսալուդ,
Ոչ իսկ անտեսելուդ՝ պատգամն աստուածութեան։
Ընդհակառակը՝ այդ բոլորը լա՛ւ ըրիր, ճի՛շդ ըրիր,
Ի հարկին կրկնէ՛, ապրէ՛ կեանքը լրիւ, վայելէ՛,
Եղիր մի՛շտ ըմբոստ, արկածախոյզ եւ տեսլապա՛շտ,
Եղիր պարզապէս մա՛րդ։
Դեռ գիտցի՛ր, մա՛րդ,
Յաւերժ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ոչ թէ սիրելուդ կամ ապրելուդ համար,
Ոչ թէ համարձակած ըլլալուդ
Աստուածային շնորհք տալու դէմքիդ եւ էութեանդ ստեղծագործ,
Ո՛չ, մի՛ հաւատար այդ սնոտի առասպելին.
Գիտցի՛ր, միայն ու միայն անո՛ր համար՝
Որ դաւաճանեցիր քու մայր բնութեան,
Խախտեցիր կշռութիւնը տիեզերական,
Կողոպտեցիր, վատնեցիր մսխեցիր անհաշիւ
Գանձերն ու աւիշը ծոցւոր հողին։
Եւ դեռ անոր համար՝
Որ կեղտոտեցիր, շրջապատդ անգամ,
Եղծանեցիր նոյն իսկ կանա՛չը՝
Միա՛կ նեցուկդ ու պաշտպանդ,
Շունչդ ու թոքերդ,
Ծխահեղչ թունաւորեցիր նաեւ կապոյտը՝
Թռի՛չքը մտքիդ, սլա՛ցքը հոգիիդ,
Երա՛զդ։
Մա՛րդ,
Առմիշտ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ալ ժա՛մն է որ զգաստանաս.
Եթէ ոչ՝
Ագահութեամբ, ընչագաղցութեան տենչութեամբ վարակուած,
Քու խօլարշաւիդ մէջ այսպէ՛ս, գուցէ ժպրհիս նաեւ օր մը,
Շպրտել Սեւ Կէտի երախին
Մոլորակ երկիրը մեր։
Բայց ինչո՞ւ,
Ի՞նչ իրաւունքով։
(Կենսագրական գծեր)
Ծնած է Պէյրութ,1927 Հոկտեմբեր 7-ին։ Նախնական ուսումը ստացած է Աբգարեան եւ Սահակեան վարժարաններուն մէջ, ապա երկրորդականը շարունակած՝ տեղւոյն ֆրանսական Լիսէն, եւ աւարտած Առեւտրական ճիւղը 1945՝ին։
Կանուխէն սիրած է գիրն ու գրականութիւնը։ Նախ փորձած է բանաստեղծութիւններ գրել, բայց շուտով ներգրաւուած է արձակի, գլխաւորաբար պատմուածքի սերով։
Յիսունական թուականներէն սկսած է մաս կազմել այլազան գրական եւ մշակութային խմբաւուրումներու։ Գործօն մասնակցութիւն բերած է Պէյրութի «Գրական Շրջանակ»ի կազմաւորման եւ անոր յետագայ գործունէութեան։
Իր գրութիւնները, 1954-էն սկսեալ, հետզհետէ լոյս տեսած են «Մշակոյթ», «Լուսաբեր», «Նոր Գիր», «Անի», «Շիրակ», «Գարուն», «Նաւասարդ», «Համայնապատկեր» եւ «Առագաստ» գրական ամսագրերուն մէջ։ Վաթսունական թուականներու կէսէն մնայուն կերպով աշխատակցած է «Շիրակ» ամսագրին եւ ապա մօտ տասը տարի, մինչեւ 1986 մաս կազմած է անոր խմբագրական կազմին, վարելով միջազգային գրականութեան բաժինը։
Գրականութեան առընթեր, ան լուրջ հետաքրքրութիւն ցոյց տուած է շարժանկարի եւ թատրոնի արուեստներուն նկատմամբ։ 1958-1959-ին, Պէյրութի մէջ հրատարակած է սփիսռքի պատմութեան մէջ աննախադէպ երեւոյթ հանդիսացող «Նոր Սինեմա» արուեստի պարբերագիրքը։
Իր լոս ընծայած գործերն են.- «Մատանիներ» 1969, (արժանացած «Հայկաշէն Ուզունեան» գրական մրցանակին), «Արմատներ» 1989 եւ «Տագնապը» 2000, պատմուածքներու հատորները, «Նայիրեան Մորմոք» 1982, (արժանացած «Ալեք Մանուկեան» գրական մրգանակին,) եւ «Աշոտ Ողորմած» 1991, թատրերգութիւնները։ «Արշիլ Կորքի» վէպը, 2004-ին, կու գայ ամբողջացնել գեղարուեստական արձակի իր եռափեղկ շարքը, նաեւ արժանանալով՝ Հայաստանի Թէքէեան Մշակութային Միութեան 2004 թուականի տարեկան Գրական Մրցանակին եւ «Հայկաշէն Ուզունեան» Գրական Մրգանակին։ 2007-ին ֆրանսերէնէ թարգմանած եւ լոյս ընծայած է Արմէն Լիւպէն-Շահան Շահնուրի ամբողջական բանաստեղծութիւնները՝ «Շուրջը Ոջինչ» խորագիրով։
2008-ին արժանացած է Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Բ-ի շնորհած Ս. Սահակ-Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանին։
Ան ամուսնացած է վաստակաշատ դաստիարակուհի Հայկուհի Աճէմեանին հետ, ունի չափահաս երեք զաւակներ եւ 1987-էն ի վեր հաստատուած է Լոս Անճելըս։
Click here for the audio clip The wind's song read by Lola Koundakjian.
Այս մութին
մութին
այնպէս ցաւագին
հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ։
Աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
այս մութին
մութին
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար,
ցնդած, խելագար։
Հովը կը փչէ։
-- կ՛ըսեն աղջիկն այդ
չունեցաւ հայր, մայր,
կ՛ըսեն աղջիկն այդ
ծնաւ ցաւագար.
մեծցաւ փողոցի ստուերներուն պէս
տառապած ու հեզ,
եւ միշտ դողդղաց,
անշշուկ, անլաց։
Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ
որ այդպէս խռով
կու լայ ժամերով.
աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն,
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար
ցնդած, խելագար,
եւ մութին
մութին
կո լայ անձկագին։
Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ…
Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" published in Paris, 1964.
I am not your nation's capital.
I am not fiscally responsible.
Nor am I delighted to meet you.
But I'd like to start flossing.
I'd like to throw arrows at Utah.
I'd like to sign my name here.
I'd like to tell an ant colony
to pack up and go home.
I'd like to sew your mouth shut.
I'd like to wave a flag on some
mountain overlooking some sea.
Here's what's going to happen:
I'm filling my car with gasoline
just to drive over these stones.
Alina Gregorian is an MFA student at The New School.
Please visit The Other Voices International Project, a cyber-anthology.
Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian are part of Volume 37, while Nora Nadjarian can be found in Volume 19.
Enjoy!
Little toadstools
On the lawn:
Reminders of Hiroshima.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Հանդարտ հայելին լուսազեղ ջուրերուն
Հուպը հանդարտ արտերուն, բլուրներու հեռաւոր քանդակին
Սահմաններուն մէջ կարօտի մը հին
Հին օրերու արեւը իր մէջ մեղեդի մ'հեռուն
Ասուպ մը անցեալի մութ պաստառէն
Ու սրտիս մէջ աւիշը բարեկենդաններուն
Հանդարտ, հանդարտ սպասումն է ծովուն։
Ծառերու թափօրը սեւ, լոյսին մէջ
Ցախսարիկ ցնծութեան Զաւակ իմ
Սեւ ասպետներ սպաննեցին քեզ.
Այս իրիկուն
Սբարթաքիւսն ու իր եօթհազար խաչուածներն ես
Մայրական կուրծքիս վրայ դուն։
Կուրծքս ողբի պատն է հսկայ ու հեզ
Սեւ գիրքերէն՝ կանգնող գերիներուն...
Բայց պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Զաւակ իմ որքան
Մտքիս կամարին վերեւ, հիւսիսայգ մ'ես դուն։
Թումբերու ետին,
Մռայլ ստրուկներու զանգուածը կոթողային
Կուտակուած պատրանքը պատմութեան սեւ էջերու
Ովկէան մը վրէժխնդիր ու ահարկու
Ու կուռ սաղմը Մայտանէքի սեւ ողբին
Մտքիս արգանդներուն մէջ դրին քեզ
Զաւակ իմ։
Պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Պիտի փշրուի թափօրը սեւ ասպետներու
Քեզմով զրահուած կուրծքիս վրայ վէս.
Ողբերու դամբաններէն վեր, ցնծութեան հեւքը գարնանային
Դէպի յաղթանակ կ'երթանք այսօր, բիւրաւորներ դուն եւ ես
Զաւակ իմ։
Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան) (1917-1979)
Ապրիլ 1950, "Կռունկ" ամսաթերթ
That night in desert places
by three lime trees,
vanilla malted vines --
white five-petalled
blossoms on brown walls;
we slept,
a courtyard oasis.
Under the moon
the cock was quiet
from twelve to four;
growing full,
in limelight then,
with boasts of distant hens.
Leaving, we forgot
three oranges on the
still mossy fountain's
cracked rim.
In the city
we placed three oranges
on the roof ledge,
loved, forgot.
When I left
avoiding morning
the cabman whispered;
the breeze that just
touches the face
is called the naseem.
This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).
Ամերիկահայ անգլիագիր բանաստեղծներ
Երկլեզու ծաղկաքաղ
Կարիկ Պասմաճեան (Թարգմանիչ)
AGBU Alex Manoogian Cultural Fund
1976 / Detroit
Click here for the audio clip Mahmoud Darwish read by Lola Koundakjian.
Իջիր աստիճաններէն,
Վար ու կամաց
Պիտի բռնես լոյսի թելէն
Ու տանիս հետդ յիշողութիւններդ.
Բարակ թել մը կը կապէ քեզ
Անցեալիդ։
Պիտի իջնես խորունկիդ մէջ
Ըսես լեարդին որ հանէ թոյները քեզմէ
Որ մաքրէ քեզ
Ապահովէ թռիչքդ...
Փրկէ աշխարհդ եւ
Արտօնէ որ թռչիս ...
Խմբագիրները պիտի չհասկնան թռչելու ժամանակը
Եւ ամբաստանգիրներ պիտի փակցնեն
Այն թաղամիս ճակատին ու ապրեցար
Եւ ուր ապրեցաւ յոյսը քեզմէ առաջ։
Գաղափարը ողջ է դեռ
Մահմուտ Տարուիշ,
Հայկական թերթերը ոչ իսկ տող մը գրեցին քու մասիդ .
Մեռած օրդ
Տղաս մեր պատշգամբը
Պայթուցիկներ արձակեց յիշատակդ ապրեցնելու համար։
Այդ օր
Երկինքը լաց չեղաւ,
Տխուր էին աչքերը բոլոր արաբներուն,
Արիւն եւ մահ չէր հոտեր Կազան,
Եւ երկիրդ
Որ երազ էր միայն ...խոնարհեցաւ
Մտաւ յաղթանակի ձեռքերուն վրայ։
Կը պատուեն քեզ
Ձեռքիդ ձիթենի, եւ մահդ հին ու փառաւոր ...
Մահդ որուն կիսանդրին հինէն փշրեցիր
Որուն դէմ գրեցիր ու ապրեցար
Եւ ձիթենին որ աչքերէդ զերթ ծառ
Խոնարհ ու սուրբ աճեցաւ բարեկամս ...
Ըսիր ծառին հպատակ եղիր
Ու բնակեցաւ մէջդ
Հաստաբուն, վաւերական բառին ըսիր
Աղօթք Դարձիր մօրս համար
Ու դարձաւ
Երգերդ ափէ ափ մագլցեցան ...
Բառերդ ասուպներ, բարեկամս ու դուն յաղթական մտար
Քաղաքդ վիրաւոր եւ անօթի
Անօթի քու սրբութեանդ.
Եւ կարօտ քու անունիդ։
Այլեւս մահուան մասին մի խօսիր,
Ես չեմ գիտեր,
Որ հայ բանաստեղծները ինչ կը խորհին քու մասին.
Կ՚ըսեն արդեօք որ մեզմէ մասնիկ մը մեռաւ։
Սա յիմար սփիւռքի պորտին նստած գրողները
Որ անպատկառ քէֆէրու մէջ ջնջուած են, չկան
Ի՞նչ պիտի ըսեն քու մասիդ ...
Աչքերուդ ուղեծիրն վրայ
Կայ պաղեստին արիւնը,
Կայ Կանան,
Կայ մասունք մը մեզմէ,
Կայ հաւատքը բառին
Եւ նախանձը կայ,
Բանաստեղծութիւնը ամէն օր պատէ պատ զառնողներուն .
Որոնք պիտի լռեն,
Լռեր են արդէն,
Մեռեալ են նոքա...
...
Դուն Րամալլա կը մտնես
Հոգիդ քեզմէ առաջ կը ճամբորդէ ու կ՚անցնի Թալլէթ Զաաթարէն
Կը բարեւես Անդրանիկ քեռայրիս,
Ու սիկարէթ կը հրամցնես անոր.
Կը թեւածես Եունեսքոյի վրայէն
Կը հարցնես Սարգիս Շահապեանին մասին
Որ հիմա Վըրճըն մէկա սթոր Սի Տի կը ծախէ։
Իմ մասիս ոչ մէկ տող,
Ապերախտ Մահմուտ,
Հին անճանաչ ընկեր,
Հին մոռացկոտ ընկեր,
Ձայն կը հանես մացառներէն,
Փշոտ ամայի վայրերէն ....
Դուն մինչ Րամալլլա կը մտնես.
Մենք մեր գրողները
Զիպիլի մեծ տոպրակներու մէջ կը թխմենք
Ու սանկ լաւ մը կը փակենք որ գլուխները դուրս չմնան
Հապա թէ մնան
Կրնան աղմկել ...
Դուն Րամալլլա կը մտնես
Մինչ Վահէ Օշականը, Պետիկը, ծօ միւսը Սարաֆեանը
Բոլորը զիպիլի նայլօններու մէջ փակուած կը մնան
Սփիւռքի փուճ ոստաններուն մէջ...
Դուն յաղթող իբրեւ,
Մեծ վճիռին սեղանին առջեւ ....
Ապրելու քաղաքիդ ջուրով
Ձիթենին ձեռքիդ
Վարդ ու ձիթենի
Որպէսզի մեծնայ
Որպէսզի աճի քեզմէ դուրս ...
Ծառդ,
Ու աչքերդ չմնան շուար
Կարօտ սիրոյ։
Այդ բառը
Այսահար, խենթ ու կատաղի..
Նման Փետրուարի անձրեւին։
Ըսէ բարեկամս ի՞նչ կայ հոգիէն վեր,
Պատմէ Երուսաղէմիդ մասին....
Պատմէ...
The wheat is lifted, bent back like a trapdoor,
a searching, sweet reek of the past:
the paths--wet sticks poked into a fire--
hunter's bread, howl of flowers,
the earth red where the angelus bell is buried:
bright sorrow, light rattling
on the crooked stairway to the cloud-orchard,
that wheat, dependable chaos, ripening,
(stem rust, cutworms, 20 bushels an acre?),
that wheat, held open, scold
of color--whooping it up to no avail--
one torment like any other,
the body (a century of dark cellars,
all the hours huddled at the end of the day)
remembers, deepens, what is left
in dreams, desperate in an ashy intention,
that wheat, a warding off (time, pout of desire),
gruff yellow, molten oddities,
finished things, denials--the crows departing,
one field like any other.
This poem has been published in the Summer 2001 issue of The Literary Review. Copyright 2001, Fairleigh Dickinson University. All rights reserved.
Հատուած Վիպերգէն
"Until I feared I would lose it, I never loved to read. One does not love breathing."
—Harper Lee, "To Kill a Mockingbird"
The American Library Association would like to remind us that many of us live in a world where intellectual freedom does not exist.
Minds lesser than most would like you to believe that for your OWN GOOD, you shouldn't be reading certain books, even if you are 18 or older, and can very easily make up your own mind.
Yes, it's okay to drive, vote, and join the army, but PLEASE don't read that book, it could be dangerous.
The question remains, how and why are these books dangerous and for whom?
Enjoy a banned book this week
Lola Koundakjian
Producer and curator of the Armenian Poetry Project
for DDH
First there is the
need to be a poet
to bear witness through words
But your poems are only words
Then one day you find you have made
the earth shift to reveal
with frightening clarity
some mystery ancient and
human unfolding through you
Slowly, you begin to understand this desire
your words disappear to reveal the poem
But you are Armenian
absence and longing
are your heritage
you spot Varoujan dancing in Harvard Square
you bump into Siamanto at Wordsworth's bookstore
you receive a phone call; Tourian is lost in Watertown
you try to understand Armenia
you write Armenia
Armenia
In the time warp called America
you mythologize the dead land
find yourself stranded between fable and reality
In your life
love and genocide
gather your images and desires
use English like a native
make you an Armenian poet
From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Եվ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Մայթերին խոսուն ցնցուղվում է լուռ
Իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Իմ չասելիքի ասելիքը կուռ,
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ոտնաթաթերով մայթերի ափից
Ուզում եմ կորզել
Մտապատումիս ճանապարհը ծուռ,
Մենապատումի իմ այս հայտնության
Վայելքը այսօր` իմ տարեդարձին,
Հուշեց, որ մի օր
Ապրած իմ կյանքի ետնամուտքերում
Կռիվ են տալիս չհասկացված
Կերպարները իմ,
Կռիվ են տալիս այս լուսե ժամին,
Ուր ես խաղաղված մենապատումիս
Իմ այս սպասումից շշնջում եմ լուռ.
Քաղաքը իմն է, քաղաքը` քոնը,
Ու հիմա ինքս` ես եմ հասկանում,
Որ այս լապտերի գլխիկոր հևքից
Լուռ ցնցուղվում է իմ ասելիքի համր չասելիքը,
Որ էլ երբևէ ձայն չի դառնալու,
Ոչ էլ մեղեդի. ու թող քաղաքի գիշերը թերթի
Այս աննշանակ տարեդարձը իմ…
Քաղաքը իմն է, քաղաքը քոնը:
2008 թ. ք. Երևան
We must design the destruction of ignorance and misery,
and establish the reign of reason, intelligence and happiness.
–Robert Owen, 1817
The bricks pale in a private weather,
hewn timbers kick in their sleep, mutter
about Owenites, the utopians who tiptoed
out of paradise with frayed theories,
left the ideal rooms vacant, the grass knotted.
In the city in the wilderness
they learned there is no clean start,
no simple day without the print of pride,
secrets, stones weighing the sun's light,
bet-hedgers uncooping black doves.
When the text of the sublime
is opened to the exact middle, pages peeled
evenly outward, the wind loses its way
in the routine intricacies
of the absolute cornfield, the unsure
surfaces rinsed silver,
the whammy put on desire,
the vision assayed by reckless endurance.
In practice the smaller portions appear.
Moderation, sharing, the sparse trophies
of communal experiment are old luck lost
in gain, corners meting out damask.
In a country that ignores its history,
bolts a door behind the present,
preferring the seductive touch of myth,
there is no fame for the faultless average,
diligent poverty, evangels of duty,
the double-clutch of the spirit.
Yet, some, escapees, from the Disneyland gulag,
share the quiet roads with farmers,
stop at this village to repeat questions,
deliver the gift of conscience,
nests of shade settling on children's shoulders.
Snails spin on the green axle of gardens.
The day cools, glides to a close,
Aligns illegible stars.
Possums cross the dead orchard where darkness
is a relic moved from place to place,
handed down, like suffering,
to the smaller integrities, plumed grass,
scaly stones, the blue throats of bushes.
The possums enter the cornfield to splurge.
The millennium means nothing to them.
This poem has appeared in ns 65-66 of the Minnesota Review.
Poet and fiction writer JAMES MAGORIAN was born April 4, 1942 in Palisade, Nebraska. He attended the Universities of Nebraska, Illinois State, Harvard, and Oxford. He is the author of Haymarket Square (1998) and many poetry collections, children's books, and the satirical novels America First (1992), The Man Who Wore Layers of Clothinq in the Winter (1994), Hearts of Gold (1996), Souvenir Pillows From Mars (1996), and Los Encantos (1999), Aviatrix (2006). His most recent publication is a book-length poem, The Bookbinder's Daughter (2007).
Զեղուն աւիշն հողերուն տակ պայթեցուց
Սերմերն ։ Արտերս այս գիշեր
Կանանչցեր են լուսընկային տակ գարնան…
- Մայրի՛կ, ինծի ծիլ մը բեր,
Քըրտինքիս ցօղը վըրան։
Կատաղօրէ՜ն , կատաղօրէ՜ն յորդեր են
Տե՛ս , ցորեններն աղածրի։
Դաշտերն հագեր են զմրուխտէ պատմուճան…
- Քոյրի՛կ, ծիլ մը բեր ինծի ,
Եզիս շողիքը վըրան ։
Կը փողփողին արտավարէ արտավար
Կարծես կանանչ մոմիկներ։
Ամէն ընձիւղ մարգրիտ մ ' ունի իր բերանն…
- Հօտա՛ղ , ինծի ծիլ մը բեր,
Արեւուն շողը վըրան ։
Կը զարդարէ ամայութիւնը հողին
Մատղաշ ծաղի՛կը հացի .
Կանանչին մէջ կոշտերը թուխ կը լողան…
- Հարսնո՛ւկ , ծիլ մը բեր ինծի ,
Մատներուդ բոյրը վըրան ։
Ծիլ արտերուս մէջն է ծըլեր նըշենիս ,
Հոն միսմինա՜կը ծաղկեր…
- Մայրի՛կ, քոյրի՛կ, հօտա՛ղ, հարսնո՛ւկ սիրական,
Բերէք անկէ ծաղիկներ ,
Բերէք բոսոր ծաղիկներ ,
Հընձւորին յոյսը վըրան։
ՀԱՑԻՆ ԵՐԳԸ
April 9, 1987
Click here for the audio segment For Two Armenian Soldiers Killed in the Iran-Irak War read by Lola Koundakjian.
Earth
welcome Henrik Der Hovhannissian
of Shahinshahr
and Heratch Hagopian
of New Julfa
two Armenians
forced to fight
yet another prophet's battle
You will find them
lying between the front lines
and the fleeing troops
holding on to each other in death
they are yours now
Accept this poem
in exchange for their memory
From the volume, Earthquake: Poems by Lorne Shirinian
Mellen Poetry Series, Volume 16, The Edwin Mellen Press, Lewiston, NY 1991. Printed here by kind permission of the author.
Sometimes, I dream about my mother’s breasts.
In my dreams, my mother is naked
and nursing me
While she eats pomegranate seeds,
While she eats sunflower seeds.
Sometimes, I dream only of one breast.
In my dream, my mother only has one
and with it, she smothers me and my cries.
The pomegranate seeds like bloody cysts stain her chest.
The sunflower seeds like dried tears fall to her feet.
The poem was recently published in the Fall 2008 edition of
The Apple Valley Review.
COMIENZO
A veces sueño con los pechos de mi madre.
En mis sueños, mi madre está desnuda
y me acuna
mientras come semillas de granada,
mientras come semillas de girasol.
A veces sueño sólo con uno de sus pechos.
En mis sueños, mi madre sólo tiene uno
y con él me asfixia a mí y a mis gritos.
Las semillas de granada como sangrientos quistes manchan su pecho.
Las semillas de girasol como secas lágrimas caen a sus pies.
Naira Kuzmich was born in Armenia and raised in the Los Angeles enclave of Little Armenia. Her nonfiction has appeared in or is forthcoming from Ecotone, the Threepenny Review, Michigan Quarterly Review, Cincinnati Review, the Massachusetts Review, Guernica, the Southern Review, Shenandoah, and elsewhere. Naira passed away from lung cancer in 2017, at the age of twenty-nine.
Վերջին շողը մայրամուտի
Հորիզոնի շուրթին դողաց,
Ու համբույրով իր բեկորվեց,
Ամպ ու գույներ մի կողմ թողած:
Ու համբույրից այդ ի՞նչ ծնվեց,
Շողը ինչու համբույր դողաց,
Ծերուկ գիշերն ելավ ոտի
Ճրագ լուսին ձեռքում պահած:
2004 թ. ք. Երևան
To be an autumn leaf
pressed between the pages
of a lover’s notebook
and hear her say
“He must be gray by now.”
Click to hear the audio clip Ani read by Lola Koundakjian
Եւ ես չեմ կարող
Քեզ շա՜տ մօտենալ,
Չեմ կարող հպուել
Շնչող քարերիդ,
Չեմ կարող բեկուած ճակատդ շոյել։
Մենք բաժանուած ենք ձորով ու գետով
Ճակատագրի թունաւոր նետով,
Անի,
Չարչարուած քո խոյակներից
Բարձրանում է վեր
Մի ցաւած աղօթք...
Այստեղ քամի եղաւ,
Ուժեղ քամի,
Փոշին նստեց նաեւ
Քո քարերին...
Այստեղ արեւն ելաւ
Շռայլ ու մեծ։
Քո վէրքերը, Անի,
Պատերդ օծեց։
Անի,
Երեկոն է
Իջնում ահա,
Քո ուսերի եւ մեր ցաւի վրայ։
Անահիտ Պարսամեան
quand je serai vieille
je ne veux pas
clopinclopant
aller
entre chienetchat
ni attendre chez moi
que vienne la mort
comme un tableau
de james ensor
quand je serai vieille
je ne veux pas
me souvenir
ni me recueillir
exit donc
lettres
cartes
instants ad hoc
quand je serai vieille
je n’aimerai pas
le menu jardinage
ni les verts potages
qui font vesser
davantage
les mamies décaties
quand je serai vieille
je n’irai pas solitaire
dans les blancs hôpitaux
ni les mouroirs sociaux
où jamais ne se réverbère
la voix de mick jagger
Կապույտ հյուսքը երեկոյի,
Իջավ խռիվ իմ խոհերին,
Ու աշխարհում այս մարդեղեն
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ իջեցնեմ ու հյուսեմ ինձ,
Մթան կապույտ թանձրացումին,
Մի մեղեդի` դյութող, անբիծ,
Տիրի ինձ և հիացումիս,
Որ կոչվում է բնության ձայն,
Արարչի երգ, ծնծղա լուսին,
Գիշերվա մեղք…
Հե՛յ, աստղաթափ ու աստղաձայն
Հազար լարեր, հեռու դարեր,
Փնտրում եմ լար մի երկնեղեն,
Որ միացնեմ իմ խոհերին,
Բայց շարունակ մնամ այսպես
Պարզ, մարդեղեն ու երկրեղեն…
2007 թ ք.Երևան
Les Œillets Rouges porte G 02
loge une famille pétrie de comme-il-faut
semi-bourge peu s’en faut
le père dans l’ascenseur galant
infiniment con-
tristement
la mère sourire bienveillant
ce qu’on
produit du terroir fameux
humanité avancée
progéniture comptée recomptée
gare aux coups de pied du com-
passé passé le couvre-feu
hourvari entre chien et loup
Published in Le Titan, editor Jean-Pascal Dubost, Maison de la Poésie de Nantes, France, February 2007.
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Ամէն արարած
Աստղ ունի այնտեղ --
Գահ ունի այնտեղ։
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Բո՜յր կու տայ ծաղկին,
Սէր կու տայ կոյսին,
Կեանք կու տայ անկեանք,
Չոր անապատին --
Ամայի սրտին --
-- Սի՜րտըս երկինք է…
Աւետիք Իսահակեան
We look at Goethe,
and Schiller,
huge bronze statues
in the park,
and we think,
someday we'll be like them --
you Goethe and I Schiller.
Then through narrow park lanes
we crawl along,
solemn and confident,
eloquent and witty,
ignoring the boys that pass on bicycles
and the girls in shorts
carrying tennis rackets.
Volviéndonos grandes
Traducción de Carolina Contino
Observamos a Goethe,
y Schiller,
enormes estatuas de bronce
en el parque,
y pensamos,
algún día seremos como ellos,
tú Goethe y yo Schiller.
Luego, por los angostos caminos del parque
nos arrastramos lentamente,
solemnes y confidentes,
ingeniosos y elocuentes,
ignorando a los chicos que pasan en bicicleta
y a las chicas en shorts
con sus raquetas de tennis.
Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու կարոտս անդավաճան,
Սև վայելքի մրուրի մեջ
Չի գտնում դեռ դառը վախճան:
Ես պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ու չկաս դու, չկա մոխիր ծխախոտի,
Երբ նրա հետ սերն էր ծխում,
Ծխում էր դեռ և չէր մարում,
Մինչ կարոտս ելավ ոտի,
Որ իմ սուրճի ումպերի մեջ
Աննյութեղեն ու պարունակ,
Անմահական սիրո թուրմով ինձ կախոտի
Իմ հուշերի անձավներում,
Ուր պարզապես սուրճ եմ խմում,
Ուր չկաս դու, ու չեն մարում,
Ծխախոտիդ ծուխը և ես,
Ու անցյալի քառատրոփ խորշակներում
Անունն եմ քո ճչում ասես.
Սուրճ եմ խմում ես պարզապես…
2008 թ. ք.Երևան
Click on the audio link The Cure read by Lola Koundakjian.
Restless,
I pace my little room,
swing the windows and look out.
The trees on the hill are tossing madly;
I watch them,
I am thrilled at their madness.
I turn to my bare room satisfied.
Ես երգիչ եմ -- երկնի թիթեռ,
Ես գանձ չունիմ -- լե՜ռ ու բե՜ռ.
Ես սիրում եմ ծաղիկ, աղջիկ, --
Ծաղկի բուրմունք, կոյսի սէր.
Ես սիրում եմ մրմունջ-տրտունջ,
Տանջուած սրտի երգ ու վէրք։
Աւետիք Իսահակեան
Աշնան մշուշում շշուկ ու շրշիւն,
-- Բարտիներն են բաց պատուհանիս տակ --
Դու ես, որ դարձեալ թախիծով յիշում,
Կանչում ես նորից կարօտով յստակ։
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շնջում
Եւ շշնջում ես, եւ անուշ շրշում,
Պայծառ տրտմութեամբ ինձ ես անրջում
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում։
Ամպերը ճերմակ երամով անցան
Թռչունների պէս, - լուսեղէն երա՜զ, -
Դո՜ւ ես, որ դարձեալ ժպտացիր անձայն
Քո հեռու հեռուից, անյայտ ու անհաս։
Ջրերն են անվերջ միգում հեկեկում,
- Իմ սիրտն է լալիս կարօտով անհուն, -
Թւում է որ դու տխրութեամբ անքուն
Ինձ ես որոնում աղօտ աշխարհում։
Եւ ժպտում ես ինձ, ակնարկում քնքուշ
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում,
Եւ շշնջում ես եւ շրշում անուշ,
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շրջում։
Years drift like ships
in a wind they cannot control
Our last meeting pulses
from the shallows of a darkened room
balances on the tip
of my tongue
My feet look for a way back
into that world where we began
slowly among childhood's
to measure how close our lives
haunted the same streets in different cities
our alphabets and dreams rooted
in the whitened wrinkles of Ararat
or traced into the dust of the San Joaquin
where we stopped the hands of the clock
at sunset and rolled out of our shadows
awakening the lost voices
of ancestors in a land
that was not ours to understand
Here among vineyards of green wisdom
we found their forgotten names
one by one
becoming our own
James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.
1. ETHNIC CLEANSING 2. ARMENIAN SOUP
He Grass
calls weeds
the genocide buds, leaves
and his jihad make a soup
an ethnic cleansing, and so in a battered copper pot
becomes father to a race of Al Zarqawis. that they drink and vomit,the
starving Armenians.
3. STRONG MEDICINE 4. TURKISH QUESTIONS
A Where
love is
for facts Christ now?
and unvarnished truth: Where is Jesus?
proves too strong a dose the Turks mock, leading a
for the Turk who coughs up daily falsehoods. donkey with a mangy dog
on its back.
5. ARMENIAN QUESTION 6. DEPARTURE AND ARRIVAL
Who’d They
choose leave
this history a place
we have lived of sudden knives
for centuries in ruined Eden slicing into young and old
enduring holocausts by murderers and arrive where death burns
who never abide truth? through any skin
1. MAT 2. DHIMMI
To I’ll
be tell
a hai you why
is to be some dhimmi
a mat for the Turk speak only Turkish
on which to wipe his dirty feet they risk having their tongues cut out
3. SULTAN 4. RITUAL
A Let
man us
who sits torture
on his throne rape and kill
drinking, eating, and then pray to Allah
murdering with bejeweled hands the All-merciful for reward
5. BOY COLLECTION 6. HAMID’S DINNER
Did Was
they his
desire squash stuffed
boys for work with fresh
or sexual pleasure— young Armenian flesh
Hamid’s Ottoman officers? served on a warm silver platter?
7. CIVILIZATION 8. TURKISH NERO
Is The
it mad
Europe Sultan
cleaning knives makes music
with elegant cloth while Armenians burn
for the mad Sultan and his killers? in a wholesale ethnic cleansing
On THURSDAY, SEPTEMBER 4, 2008, a young poet posted this in his blog:
T.U.R.N.I.P.S
Shout Out to the Other Real Poets
I most recently read a few poems from an Armenian Poetry spot here on blogger. com. I really enjoyed the poems because they all have true life account of what happens in the Armenian culture. I also enjoyed the fact that the poems are all very, very visual and paint very clear pictures of what exactly is being described. The reason I was drawn to these poems is because they are all very similar to the poems that I am writing, in that they describe the perspective and point of view of a culture. My culture for example is that of an African American college student who is working to break a stereotype and establish himself as a writer. On the other side of that, The Armenian Poetry movement is one that is bringing to the forefront works of writing that the world may have never have even decided to look into. I encourage anyone that is interested and would like to check out this poetry to do so.
Many thanks C.S. Griffin. Keep on writing!!
Lola
Born in the season of rivers
Her heart burns
but is never consumed
Her eyes go on for miles
over white mountains and blue deserts
leaving only a blur
of twilight where a star
in an open field
prepares to be born
James Baloian
Click here for the audio segment Home read by the author.
Home is where my music
And my notepad
And my art reside.
Therefore I always travel with a piece of home;
Whether it’s my iPod with music
Or a stone in my pocket
Or a photo of my loved one in my wallet
Or my thoughts…
4/30/07
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ լոյսերու մէջ թաթխուած
Անկիւն առ անկիւն
Մեր հոգիներուն կրակը խարսխեցինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ սիրոյ լապտերին թելերէն կախուած
Ովկիան առ ովկիան
Մեր գիշերները առաւօտ ըրինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ քամիներուն արեւ μաշխեցինք
Եզերք առ եզերք
Գորշութեան ընդդէմ սաւառնելու պէս
Միայն մենք էինք
Ժամանակէն դուրս-ետին-առաջ
- Անժամանակ գոյութիւննե՜ր -
Զի խաւար էին աշխարհ եւ մարդիկ
Յունիս 2007
Մոնթրէալ
This poem has appeared in PAKIN, June 2008.
There are maps
the body looks for
where it begins
to keep secrets,
false names.
The hands curl into stones,
sleep alone under the dust
of darkened roads.
At these moments --
the body inhales itself.
Fear stands in the mirror,
teeth white as the moon.
Nightly, shadows
knock at the window
until the window opens
to let them in.
James Baloian. This poem has appeared in Mid-American Poetry Review.
Dressed in fezzes and uniforms,
moustaches thicker than their lips,
sinewy arms crossed in proud distinction,
they sit like pashas at a table,
staring straight at the lens,
while two male heads lie on platters,
spattered with blood. The camera
doesn’t lie, its details
to be passed on to centuries,
living proof that gets in the way
of cold denials. A moment
defining what they did in their spare time,
before dreaming up reasons to round off
genocide to zero.
Keith Garebian
Father I have your rug.
I sit on it now -- not as you
did, but on a chair before
a table, and write.
It is all that is left of
Adana, of us, of what we
share in this life, in
your death.
In my nomad head I carry all
the things of my life,
determined by memory and love.
And on certain distant nights,
I take them one by one.
And count.
And place them on your rug.
This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.
Արփիար Արփիարեանի յիշատակին
Բանաստեղծի, այսօր, քընարս է ձեռին,
Ու սէրերուս արեւն ամբողջ հոգւոյս մէջ,
Ո՜վ խաւարած արշալոյս, ես տխրագին
Ծնրադրել շիրմիդ առջեւ կու գամ գէջ։
Դուն աստղերու ճաճանչներուն սիրահար՝
խաւարներու արդ մահին մէջ կը հարգչիս.
Ներէ՛ ինծի, որ արցունքովս օծուած շառ՝
Սփռեմ շուրջդ գարուններէն մէկ նարկիս…
Մեր հայրենի երկինքներուն վրայ կապոյտ,
Արեւները դեռ, Արփիա՜ր, կ՛արիւնին…
Դարձի՛ր, դարձի՛ր, դանդիռներէն այդ ընդփոյթ,
Եւ աստուածի մ՛պէս ժառացած, խստագին,
Հորիզոնէ՜ հորիզոն, ա՜հ, գէթ մէկ օր,
Փրկութիւն դուն շեփորէ՜ բառն ահաւոր…։
Վահան-Ասլան «Եգիպտահայ Տարեցոյցը» 1914
History’s Twists: The Armenians by Helene Pilibosian, Ohan Press, 171 Maplewood St. Watertown, MA 02472-1324, 2008, 96 pp., $18 postpaid.
Helene Pilibosian is a unique, fine poet, a woman overflowing with her Armenian heritage which she celebrates throughout this book of poems, weaving the ancient history, the not so distant history of the early 1900s and the current reflections of the many transplanted Armenians who have settled in many countries after the Diaspora that followed the 1915 horror on her colorful and richly detailed loom. She has a profound respect and understanding of the place of Armenia in world history and for those readers whose knowledge of that country's changing geography and relationship to the great kingdoms and conquerors, Pilibosian has a technique that allows entry into this under-appreciated past.
But what makes Pilibosian's poetry most interesting and seductive is her interlacing the immigrant experience with the voices of 'those who stayed behind'. Some of these poems, written in a narrative style with a refreshing respect for language as it describes and plays with itself in rhyme, address contemporary issues peculiar to Armenians while others step into the universal arena, a space enlightened by a mind whose focus and devotion has been honed by a respect for roots.
We are never quite sure how many of Helene Pilibosian's characters are real and how many are convenient creations for poetic dialogue. She can be very first person personal: 'I spilled my American hopes/of many afternoons/on the pavements that wore my life./An Armenian daughter doesn't forget/the name that gets her born,/ the long curls that were shorn.' She can be a resource for history: 'Oral history is a vagrant goat...Orphans were necessary for survival./ America and Europe were the pills....Remembrance is the epitaph/for ghosts of humble glory.'
She pays homage to some of the great Armenian artists as in 'Letter to Khachaturian on his 100th Birthday, 2003', to painter Arshile Gorky, Mihran Manoukian, Aivazovsky and others. But for this reader she is most effective in her longer, rapturously beautiful poem 'Letter to Nazeli', an exchange of thoughts and feelings between one who stayed in the homeland and one whose physical presence is in a foreign Gilead.
Doubtless with the publication of this book Helene Pilibosian's importance as a contemporary poet will be more widely recognized. She deserves her special place in the pantheon of humanistic artists.
(Grady Harp is a retired surgeon, poet, art buff and prized reviewer for amazon.com where this review was originally posted.)
Click here for the audio clip Under the Spring Rain read by Lola Koundakjian.
Ապրիլիան զոհերու յիշատակին
Տեղա՛, անձրեւ, օրհնութեան պէս աւետաձայն,
Արտ ու արօտ կանանչ յոյսով լեցուր անվերջ.-
Քու կենսախայտ համբոյրիդ տակ կը սարսըռան
Ոսկի սերմեր հողին յղի կողերուն մէջ։
Յիշէ՜, անձրեւ, ամբողջ երկիր մ՛ալ աւերակ,
Ուր մա՛հ է արդ, մոխիր ու մուխ ու լռութիւն…
Արիւնաբոյր շէնքերուն մէջ պահ մը հիմակ
Օրօրէ սուգն իր սարերու ոգիներուն…
Իջի՛ր, անձրե՛ւ, վարդաջուրի պէս հոտեւան.
Թող ծաղիկներ բաժակն իրենց քեզ երկարեն,
Ամպերէն վար հոսի ժպիտ ու ծիածան
Եւ թող պայթին գինով ճիչեր թաւուտներէն։
Գիտե՜ս, անձրեւ, Ապրիլի հարս ծառերուն պէս
Ի՜նչ հասակներ տապալեցին գիշեր մ՛անհուն…
Ա՜հ, պուտ մը ջուր հասցուր անոնց, այդ լեռնադէզ
Անապատի տապէն պապա՜կ ոսկորներուն…
Հոսէ՛, անձրեւ, սիրերգի պէս հարսանեկան.
Սրտերն ահա կ՛ընդխառնուին լարերուդ հետ
Եւ բերկրութեամբ եւ հեշտանքով կը լիանան
Ճերմակ տուներ՝ տարափիդ տակ խաղաղաւէտ։
Հիմա, անձրե՛ւ, ծեր պանդուխտներ կան ամէն տեղ,
Որ յուշերու ցուրտ կրակին դէմ կը մսի՜ն…
Անոնց խարխուլ հիւղակներուն վրայ թիթեղ՝
Թափէ երազն իրենց հօտի ոտնաձայն…
Եկո՜ւր, անձրե՜ւ, աղօթքի պէս թաղմանական.
Ես կ՛ուզեմ լալ մանուկի տաք աչուըներով
Այնքա՜ն ուրախ տօնին համար սա յո՛րդ գարնան
Եւ կեանքերուն՝ որ ինկան մերկ եւ անգորով…
Մուշեղ Իշխան
Friend,
you repeat yourself
as if you are haunted
by a voice
that bows
only to its past.
Yes,
my ancestors
often whisper
meanings to me,
but I seldom
listen.
This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.
Հովը դեռ ցուրտ էր երէկ, այլ յանկարծս այս առաւօտ
Գարնան ջինջ շունչը լեցուն պարտէզ, ճամբայ ու անդեր,
Ու բողբոջները բոլոր պատռեցան ինչպէս վարդեր
Ու յորձանքով պայթեցան ծիլ, շաքիլ, ճիւղ ու ծղօտ:
Ահա քնքուշ ու դեղին հրանուկներն առաջին,
Ահա տերեւք ցօղաթուրմ հազիւ կճեպը խզած
Ու նորաբոյս խոտերուն, ճղիկներուն վրայ թաց՝
Ահա համբոյրը անուշ արփւոյն մոլոր ճաճանչին:
Երկիրն յղի էր անշուշտ,- որովայնին խորը սուրբ
Գարունն հանդարտ կը ննջէր՝ խմելով աւիշը յուռթի,
Որ այժմ ողջ գիւղին վրայ ալեկոծեալ կը յորդի:
Ողջո՜յն գարնան զարթօնքին,- որքա՜ն սարսուռն է իր նուրբ
Մեր արեան մէջ ու որքա՜ն բուրաւէտ են իր հովերն
Ու ի՜նչ սիրով կը հնչէ իր առաջին հրաւէրն:
ՎԱԶԳԷՆ ՇՈՒՇԱՆԵԱՆ
(1902 - 1941)
(Rev.)
They ate mouldy shoes boiled for three days.
Hands which had grown vegetables, surrounded
by cows and dogs, lifted limp laces
like pasta. Sick men with wolf faces,
hoarse voices, and grotesque lips.
The roots of their hunger remembered
kitchens and tonirs baking lavash,
green vine leaves climbing webbings,
assiduous aunts boiling near ovens,
fierce chain-smoking uncles, tussling children,
pimply adolescents among fat flowers,
glitter of finned fish,
spicy oils and raw meats slashed
for grilling. In the orchards,
black grapes dark with dreams
and pomegranates with ruby fire.
Under the cool shadow of Ararat,
appetites flourished in town-squares and fields,
throats throbbing with promise of plenty.
Miles away, the sea yawned,
sated with shimmering food.
They were marching somewhere
in the desert’s furnace, seeking caves
where they could scoop out refuge
before blood became a processional
underground. A lucky few
found corpses with shoes,
knelt in the black furrows of death,
and plucked up paltry leather
to make meals from plunder.
Insanely single-minded about hunger,
dull jawed, they ate hide
as if it were prime beef,
forced it down their raw throats,
mouths creating juice, minds
pushing back death with bony fingers.
Boiled shoes would give them life
so their naked feet might move
through calendars of bayonets,
burning wind ringing in ears,
eyes cooked by a saturnine sun.
Shoes had passed from feet to feet,
age to age, rubbed and scuffed by stones,
joints glued like perfect sockets,
relics of animals on dry steppes.
Heels broke apart like bones,
tongues of hide tore in flaps.
When they were full,
small nails were left for ravenous dogs.
Leather fed bad dreams, delirium,
ghosts. Centuries of Turkish heels
on necks the colour of sand.
Time stumbled over shoes,
fell through their holes
into the seams of rocks
where names disappeared
in the dank smell of clay
as scimitars sliced the horizon.
Keith Garebian
Dec. 24/07
La Tour aux Tulipes
baille au quotidien
ses étages d’humanité
quand l’ascenseur
pair impair
résonne des révérences du jour
‘soir’sieurs’dames
Published in the literary review Neige dAoût, editor Camille Loivier, October 2006, Paris, France.
The Tulip Tower
The Tulip Tower
yawns away
its floors of humanity
when the elevator
be it odd or even
resounds with the
reverences of the day
evenin’sir evenin’ma’am
(Translated by Esther Heboyan)
Մի խեղճ մայրիկ, անտուն մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին
Թշուառութեան գիրկը ընկած,
Նայում էր լուռ՝ անցորդներին։
Մուրում էր նա, պաղատանքով,
Ողորմութեան խղճուկ սենտեր,
Լաց էր լինում, օրն ի μուն,
Փողոցի մէջ, լքուած, անտէր։
Տապն ամառուայ, բուքը ձմռան,
Գիշերն անձրեւ, ցուրտը աշնան,
Հիւծւում էր նա՝ օրը օրին,
Հլու, գերի, իր չար բախտին։
Խամրեց կեանքը, խեղճ մայրիկի,
Երբ որ որդին, ընկաւ կռւում,
Ահեղ ցաւի ծանրությունից,
Վշտից դարձաւ՝ աղքատ, անտուն։
Մի խեղճ մայրիկ, թախծոտ մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին,
Զարմանքով էր, նայում չորս կողմ,
Թէ ով գցեց, քար՝ իր բախտին։
ԱՒԻԿ ԴԵԻՐՄԵՆՋԵԱՆ
Բոստոն
Words bring no satisfaction
to a kingdom where space
has forgotten its name and season.
My fingers stick on the smoky windows
of a tired sky. The doors to each city
tighten their mouths into a zero.
I speak two languages:
one is the language of the stomach,
a vacant room that laments
in public like a tarnished statue.
The second sings the invisible poetry
of the homeland. Finally, I find
myself like a spider: content
with the darkness of corners.
I dream of wild, sweet fields
where stars twist into the milky dust of the cosmos,
and my poems lift like seeds
from the aprons of Armenian women,
pushing home; their hands red with dark earth.
James Baloian. This poem has appeared in Antioch Review.
Click hear for the audio clip Thirsty read by Lola Koundakjian.
Ես այս հողից ու ջրից եմ,
Մի քիչ ամպ եմ,
Մի քիչ արեւ,
Մի քիչ ծաղիկ,
Մի քիչ էլ քար,
Մի քիչ էլ ջուր,
Մի մեծ ծարաւ,
Մի մեծ ծարաւ…։
Անահիտ Պարսամեան
I was going to write this letter a century ago,
but I wasn’t born yet, so I didn’t. I had to wait instead.
Finally, when my impatience got the best of me,
I was born, only to realize I was approximately
one million letters behind.
I’ve been writing letters ever since,
just to clear a path to this one.
Picture me blowing on some dandelion fluff:
that’s the moment I’m trying to describe.
Now it’s night; the dandelions have eyes.
July 21, 2007
Դու ուզել ես՝ քեզ գրեմ մի նամակ,
Խոստովանութեան պարզ ուղին բռնեմ,
Իսկ ես սէր եմ ու կարօտ եմ համակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Դու ասում ես, որ չարիք կայ, վտանգ,
Եւ կարող են մեզ մեղքի մէջ բռնել.
Միթէ այդպէս չէ՞ր ընդմիշտ, շարունակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Քեզ համար ես մի «Երազ էի թանկ»,
Եւ կարող էի քո «Կեանքն էլ առնել»,
Հիմա ինչպէ՞ս եմ դարձել «խեղկատակ».
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Դու ինձ համար մի արեւ էիր բարկ,
Իսկ հիմա նաեւ՝ սառցէ բեւեռներ.
Չդառնամ յանկարծ՝ սառոյցին՝ կրակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
«Կեանքը կարճ է շատ, չկայ ժամանակ
Սիրոյ մասին չար որոշում առնել».
Գիտես ու կրկին անում ես կատակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնե՜մ...
* * *
Աշնան նշոյլ է նշմարւում
Անոյշ նայւածքիդ նուշում,
Անուրջ ներշնչում
այս մղձաւանջում.
Դրա համար եմ
Մոլորւում աչքիդ մեղոյշ մշուշում,
Կորա՜ծ որբի պէս
Ինքս ինձ յուշում՝
Ոսկէ դղեակ կայ
Այս ճամբի վերջում:
Աշնան նշոյլ է նշմարւում
անոյշ նայւածքիդ նուշում....
1
The clouds are electric around Ararat.
Some of the dead burn fissures in the sky.
When I look at Masis, I see Noah’s ark
empty and forlorn, broken by the flood.
The ark could not help the unicorn
which fled and drowned in the flood.
Was God envious of my father’s people?
He forced them to die together.
The stars of the universe aren’t all diamonds.
Some burn us as they fall.
2
Sun and moon have their way with them,
companions in Turkish crime.
The caravan of urchins staggers through sand,
dust and stones photographing the faces.
For me, the past plays over and over.
Dust collects in dunes, and scars are plagues.
Do you think I am talking only of his life?
It is I who am now at an abyss.
I tell you the plain truth about them
so their eternity may touch my lips.
3
The Armenian ploughed fields and fertilized the mind
while the Turk sharpened his dagger and wound his bow.
The orphaned children are alive with instinct.
They play in bewildered shadows.
At night they remember their mothers’ gentle breath.
This is when love cries out with special yearning.
In Istanbul, a stock of bronze Ataturks.
A plethora of petrifying memorabilia.
What spirit is found in these places of slaughter?
A new Adam learning to begin again.
Is re-creating a nightmare imagination’s blasphemy?
The brutality of facts cannot go into darkness silently.
4
When winter winds roared like Stentor, peasants burrowed underground.
The difficult country brought them closer to hell.
Such cold makes for great legends.
A cat froze in the act of running.
We can all be part of someone else’s story.
Armenians were forced to do so, deprived of meaning.
The hours fell like dead flies.
The shuddering sky unnerved them.
In the solitude of sleep, horrors multiply.
With torn and swelling feet, they remember everything.
5
These words are a supplement to what my father remembers.
These words are a supplement to myself.
Dreams are a strange language created on Ararat,
far above the poppies, then blown into sleep.
Violence of sore feet and dry throats keeps happening over and over,
so is the repentance for minor sins that brought on the violence.
Scavenger dogs sink sharp teeth into the dying,
their impartiality the mania of sadistic killers.
Sometimes we feel guilty for deserting our hate,
so should we leave the dead and care for the living?
6
“What is the fault of children?” a grandmother asks,
her lament resounding from Harput to Syria.
An iron fist, a rapacious dagger, and a bullet respond.
Her voice vanishes like thin mist.
They are forced into widening circles on naked feet,
the hot sand pretending they are close to home.
Thin hands holding tickets in a boxcar for a return journey
never made. Human wreckage on wheels.
Commissars of falsehood! Your denials are desperate.
We shall complete our stories and our mourning.
7
Are you free, then, Talaat, free of everything
but your cruelty and Armenian ghosts?
And you, Enver, child-killer, scum hero,
are you buried with a harem of virgins?
Jemal completes the murderous trinity.
What new atrocity are you planning from Hell?
Peasants, bureaucrats, and ministers, shrinking from truth,
explain the unforgivable to bribed sympathizers.
Your protests against Armenian tears
mock your pretensions of humanity.
Keith Garebian
Keith Garebian is an award-winning author of 16 books, three of which are collections of his poetry. He lives in Ontario and is completing his fourth book of poetry, tentatively entitled 'Children of Ararat.'
Photo by David Young
Click here for more on Keith Garebian
Երկար ատեն ապրեցայ
քաղաքին մէջ ծովային:
Եւ ռումբերու կամ ճառերու ունկնդիր
զրուցեցի ջուրերուն հետ ալեկոծ:
Կ՚ամրանայի ես ջուրէն
առասպելի հերոսին պէս Սանասար,
ոչ թէ որոշ նուաճումի մարմաջով,
այլ պահելու
խաղաղութիւնս ներքին:
Ապա չուզեցի
ժայռերու գիրկը,
այնտեղ յայտնուած ձուկերուն նման,
բրածոյ դառնալ:
Հողը նեղ կու գար, օդը նեղ կու գար,
եւ չէի ուզեր լուռ երկփեղկուիլ . . .
Բայց երբ կտրեցի ովկիանոսը խոր,
լայնատարած, համայնակուլ
երկրին մէջ նոր,
ես ինքզինքս
Մհերին պէս բանտուած գտայ:
Պէրպէրեան Յարութիւն. Սահմաններ. Երեւան, հրատ.
»Լուսակն«ի, 2007, էջ 19:
The roads all came back
bringing with them
the gray weather of old coats
A flammable moon
wrinkles the landscape
into blacks and whites
Winter wanders in
on the breath of an empty page
From an old photograph
I listen to a black man
play the clarinet to crows
silhouetted into musical notes
between telephone wires
My feet turn the earth
as I try to keep my head
from the wind's inevitable noose.
James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.
Click here to hear the audio clip August Diary read by Lola Koundakjian.
8/1
From here groomed fields and clumps of trees,
a silo of corrugated tin and a white barn blur.
Unseasonable cool days,
high, blue, a few clouds like ripped pillows
as if this were a lip of the North Sea
and I could look out and imagine Denmark.
But I’m in my office three floors up.
8/3
In Armenian there’s a word—garod—rhymes with “maud.”
The beautiful ones are not faithful
and the faithful ones are not beautiful—
a student said that about some Pavese translations,
here in my office.
Should I tell you what garod means?
8/5
What’s happening in Spitak and Sarajevo and the West Bank
is splayed like the cortex of a silicon chip in the fuzzy air.
Maria, the physician from Armenia, was 25 & had one plastic arm
and one real arm. I met her in East Hampton on the deck of a house on the dunes.
After the earthquake she had no husband,
no parents, and only one child.
“I’m in a good mood today,” she said, “let’s talk about
something else.” I poured her an Amstel Light.
8/10
The coolness intrudes—
month of wind-sprints and retching for the coach.
It comes back like nerve ends after surgery.
Along a country road cicadas rattling.
Chicory and sweet pea intruding on the ripe barley.
I picked up some seed packs from a junk shop on Rt. 20,
a tomato blazed in red ink/ 1926, Fredonia, N.Y.
8/11
What’s between us? The red ink of the tomato?
How does an image stay? Or is it always aftermath?
The way deep black reflected the most light in Talbot’s first calotypes.
But garod: tongue of a snake,
meaning exile, longing for home.
Thomas Wedgwood got images by getting sunlight
to pass through things onto paper brushed with silver nitrate:
wings of a dragonfly, the spine of an oak leaf—
fugitive photograms. But he couldn’t stop the sun
until it turned the paper black.
Stop the light before it goes too far?
Or is desire what garod means?
Longing for a native place.
8/17
Maria said she was learning how to connect nerve endings
in the hand so hands and arms would work again.
There were so many in Armenia without working hands and arms.
At the end of each dendrite is a blurred line
like the horizon I’m squinting.
Image of the other:
light-arrested; not the image of ourselves.
8/21
After digging scallions one day Dickinson defined freedom:
Captivity’s consciousness, so’s liberty.
Maybe garod is about the longing for the native place
between two selves.
8/22
I love the brute force of silence in Roger Fenton’s
Sebastopol from Cathcart’s Hill, 1855. The Crimean inner war.
The artlessness of silver is like my tongue in your wet space,
or like the news photos that bring us the pressure of disaster.
Beloved topography,
garod then must mean yearning.
Is that how we loved under the rattling Nippon porcelain,
in the light calotyped by the fire escape?
8/25
garod: the grain chute that spills
into a dark barn which is endless,
like the self when it’s out of reach.
Are we so lonely that a constellation
could blacken and fill up that same barn,
and that be me or you?
But still we’re piss and oats and stock in there.
We’re like civet, who wouldn’t love it.
8/31
the new glass-plate pictures:
transparent as air, Szarkowski wrote
like windows
the fragmentary, scruffy, particularity
of real living behind them—
Originally published in Dyer's Thistle (1996).
Peter Balakian, “August Diary” from June-Tree: New and Selected Poems 1974-2000. Copyright © 2001 by Peter Balakian. Used by permission of HarperCollins Publishers.
August days
are a recipe for longing:
they bring scented dust
and dew, the first
nocturnal kiss
upon veined leaves
that are beginning
to resemble
my mother’s hands.
Though much
of summer lies ahead,
autumn is creeping in,
feigning patience
with vineyard rows,
gently coaxing
the fruiting bough,
Soft the yellows,
purples, reds,
soft the folds upon
her unmade bed,
soft the light
on her faded gown,
My mother holds
them in her hands,
until they wither
and die upon
the ground,
Then wonders
where August days
have gone, and forgets
the ones she’s found.
August 5, 2005
Նստած էի ես մի օր մեր շեմին,
Քեռիս ցորեն էր էրնում մեր կալում.
Սարից փըչում էր աշնան զով քամին,
Քամին քըշում էր ու յարդը տանում։
- Քեռի՛, - ասացի, - էդ ի՞նչ ես անում,
Մեր ամբողջ յարդը տըւեցիր քամուն։
- Բան չկայ, բալի՛կ, ի՞նչ ես վըշտանում,
Յարդը գնում է, ցորենն է մընում։
Ամէն բանի մէջ եւ ամէն ժամին
Քամին էրնում է ու յարդը տանում,
Մեզ էլ էրնում է աշխարհի քամին,
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։
Մենք ողջ աշխարհն ենք էրնում լոյսից լոյս,
Յարդ ու ցորենը տալիս ենք քամուն,
Ու ես յիշում են խօսքերը քեռուս.
«Յարդը գընում է, ցորենն է մընում»։
Էրնում եմ ես էլ երգերս հիմի,
Իմ ամբողջ կալը բռնել եմ քամուն,
Ինչ որ չի մընայ, կը տանի քամին.
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։
ԽԱՉԻԿ ԴԱՇՏԵՆՑ
1909-1974
The valley is calmly receding into the shadows,
into the warm glow of respect left by the sun.
The scene around me is changing in slow motion
and the boulders are beginning to make sense.
In my ancestral land, in so many ways
I feel the grip the past holds on the present.
That moment near Vayk is still receding
into the past, the valley of eternal boulders.
November 3, 2004
On a Tuesday
I had my feet
in the river.
My jeans were rolled
just above the ankles
where the hair thickened.
All I could see
when I looked down
was the sky
below me.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society.
Can we send you a CD of songpoems of peace?
Suitable for air play, but hard to get on radio because...
Peace doesn't sell cars, or cops or
cosmetics or even hockey or
football regardless the
winners maybe started on the
fields of competitive play
as did the loosers
on both sides...
And the dead don't ask
embareassing questions...
[editor's note: spelling is deliberate]
for a copy of the CD, erkil@telus.net
This poem has appeared in the website Poets Against War a French-English bilingual website. Jim Erkilezian's poetry has appeared in Crossing Lines: Poets Who Came to Canada in the Vietnam War Era, Edited by Allan Briesmaster and Steven Michael Berzensky and published by Seraphim Editions.
Poètes contre la guerre (Canada) cherche à engager poètes et lecteur(e)s de toute sorte, à bâtir une voix unie contre la guerre, la tyrannie et l'oppression.
It is not you and is not me
that tells us what will be
that gives us reason to go on
against the swollen river's strong
unhappy pressure bearing down
to death beneath the sea.
You're over there, I'm over here
across a gulf of circumstance
the twisted dance invites us here
but not to touch or see or hear
beyond the circumscribed unchance.
But if you get my meaning clear
it's not what happens there or here
that gives our tortured lonely lives
the meaning that like razor knives
allows a sense to sense its way
to something more that kills the fear.
You are you and I am me
of that there is no doubt or loss
but what scene's seen of bright chaos
and meaning's mean meanderings
is not what's there or here
but what's there in between.
Jim Erkiletian is a logger-environmentalist who has played banjo from the stages of the Yukon to the streets of Vancouver. Rug rats know him as Juggling Jim McBanjo. He holds university degrees in Economics, English, Education and Anthropology, writes and directs videos and stage plays, bikes, canoes, and builds dugout guitars. He is banjoist for the bluegrass-reggae fusion group, SOULSTICE, and the writer-director of the bluegrass opry, The Ballad of Darlin¹ Corey, and originator of the Nanaimo Fringe Festival¹s Rainbow Review. He's worked at both labour and management levels in transportation, sales, construction, research and education.
He is responsible for three books of poems, Slapjots, (ISB# 1-895848-04-0) Metaphorplay (1-895848-02-4) and How You Can Profit From the Coming Ecological Collapse, (1-895848-14-8), and an instruction manual for building and playing a variety of stringed instruments, Dugout Guitars (1-895848-08-1). He recorded a CD in 1995 with SOULSTICE : Gettin¹ Down, and a tape of sixteen original and semi-original songs, Heart & Hands in 1996. With Canadian Metis singer Janette Briere he's recorded three CDs, Wilderness for Evermore (2001), Westcoast Magic (2002), and For Love of America PEACE Canada (2003).
He's compleated on novel, Windigr (2000), a western, of sorts. All CDs and books are available from him, or from Nanaimo Publishing Cooperative, 368 Haliburton Street, Nanaimo BC Canada V9R 4W2.
Click to hear the audio clip The evening's sea read by Lola Koundakjian
Երբ իրիկուան ծովը դիտես՝
Կը տեսնես, խո՜ր, իրերն անտես…
Ա՜հ, իրիկուան
Ծովն ա՜յնքան
Կը տժգունի
Ու դող ունի՝
Որ կը տեսնես, աստղերու պէս,
Յըստա՜կ - յըստա՜կ իրերն անտես…
Մատթէոս Զարիֆեան
I nurse my beer, and you look away,
Duchess of button mushrooms,
thin blonde princess of pepperoni,
deserted by your chauffeur and governess.
You stare at the black and white picture
of the old museum on the baby grand –
a poster of Ancient Antarctica on the summer windows.
Gardens of begonias and sand,
bowler hats and umbrellas on the foggy pier,
you sip your soda, dancing around the juke box,
child of stockings and one day colds,
empress of mozzarella
and ageless melodies,
ballerina of the hidden harbor.
Ո՜վ դու մրրկաշունչ, շանթալեզու գուսա՛ն,
Դու երգեցիր միայն արիւն եւ կոտորած,
Կռիւն աստուածուհի, եւ կռիւը՝ աստուած,
Կռիւն՝ ընդվզումի եւ քաջութեան յեսան։
Քո աչքերը՝ մեռնող մարդ-անտառներ տեսան,
Քաղաքում ու գիւղում, դաշտում համատարած.
Ճապաղիք ու նախճիր - անգթութեամբ վարած,
Սըւինահար սրտեր, - սահմռկած ու սասան։
Ռազմի կոչովդ ելան քաջ ու անօրինակ,
Ինքնամոռաց մարդիկ - սրտերով բոցկլտուն,
Բազուկներով երկաթ ու կրծքերով անագ…
Բայց եւ մէկ-մէկ ընկան երկար գօտեմարտում,
Ինչպէս որ դու ընկար այն խելայեղ օրին,
Բախուելով բռնութեան սուր տապարի՛ն, սրի՛ն։
Սողոմոն Տարօնցի, «Կրակէ քառուղիներով»
He stood like a high priest, his
ebony hands against the steel;
he held the pair of sticks
like ceremonial crosses. With
gentle beats he blessed the bowl,
from east to west, the south
and the north of the rim,
every inch of the bottom. With
celestial sounds he rounded
the growing crowd, enchanted,
from one street corner to the next.
As celebrant he chimed
this inverted bell, censed
around this upended dome
of a cathedral in miniature
where angels descend, enamored,
to be baptized by human hands
in such a stainless bowl.
May 3, 2005
Մշակնե՛րն են իմ գիւղիս, դաշտի հըզօ՛ր զաւակներ,
Քըրտինքներով մարգարտեայ` բընութեան թա՛գն են հիւսեր:
Կը բաբախէ սիրտն հողին իրենց բըրդոտ կուրծքին տակ.
Ու իրենց լայն երակին մեջ կը յորդի արեգակ:
Երբոր քալեն` մայր-երկիրն իր արգանդէն կը սարսռայ.
Բայց չի խամրիր ծիլ մը իսկ գարշապարնուն տակ հըսկայ:
Գըլուխն իրենց, զոր կ'հակեն առջևը սուրբ խորանին,
Պըսակուած է միշտ ոսկի փոշիներովը յարդին:
Ակօսներուն մեջ անոնք խինդ կը ցանեն, և Աստուած
Իրենց ճակտին ակօսէն բարութիւններ կը հընձէ:
Աւիշներուն հոսուն երգն անո՛նք միայն են լըսած:
Եզին շողիքն ի՛նչ փոյթ թէ իրենց ձեռքերը կ'օծէ,
Եւ ախոռի հօտ կու գայ իրենց նախշուն լօդիկէն.-
Նախ անոնց լայն ափի՛ն մեջ կը ծլին սերմերն համօրէն:
Դանիէլ Վարուժան «Հացին Երգը»
for Berge, who taught me this art
Under the morning ceiling of the tule fog,
Walk proudly in the vineyard of your father.
Know every grapevine personally;
From the very planting, watch them grow.
Understand the pecularities of each,
Which one of the rows grows vigorously,
What vines will produce a hearty crop.
Know the places where the soil is sandy.
Wear two hats as part of your uniform
In the vineyard. At the start, put one hat
On the end-post to mark the place you begin.
Pull down the other hat over your ears.
Take off your gloves early in the day,
To dry from the frost on the limbs and canes,
Hang one of your coats on the vineyard wire
When the sun comes out later in the day.
Gangling vine canes with slender stems
Seem more numerous than life’s misfortunes.
Keep your pruning shear sharply honed.
At harvest, every grape has a thousand wasps.
Near the road, at the head of the vineyard row,
Square off, standing in front of ancient vines.
Slash the overgrown brush wrapped on the wire.
Remove the old growth that yielded the crop.
Take the handle of the shear under your arm;
Hold the other end in the palm of your right hand.
Draw the limb to you, cut it, toss it to the ground,
In the mud, the dirt, the weeds that survive the cold.
Follow the vineyard row & the daydreams
That occur in the field while working, for here
Are the thoughts that lead to the art of pruning.
Wrap branches on the wire. Don’t let them hit you.
Hard work means long life & short days.
Make the sacrifice to cut the little spindly vines;
Slice the weak ends back to 2-1/2 feet long.
There is little choice: the shear is wealth.
As the day denies the promise of night,
“…. a hundred vines to cut before dark.”
Labor in vain is lost for good. Looking ahead
To the next crop is the art of pruning vines.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society
I studied the silence of the stars,
the black, icy skies, the skeletons of trees.
For centuries my mind was at work,
sharp yet bitter, and now old and strange.
When I speak, I still lisp like a boy,
and on certain untroubled, lucky nights,
when I dream of the unicorn, its musky smell
and wild hooves —
I imagine that tomorrow will take my hand,
and teach me to write one more book
which will astonish the world.
Nora Nadjarian
Աստղերուն Լռութիւնը Սերտեցի
Աստղերուն լռութիւնը սերտեցի,
Խաւարը, սառով պատուած երկինքը, ծառերուն ուրուագիծը …
Տարիներէ ի վեր նուիրուած էի աշխատանքի,
Միտքս սուր էր, բայց հիմա զարմանալիօրէն կը բթանայ:
Երբ կը խօսիմ, դեռ տղեկի պէս կը թոթովեմ,
Եւ որոշ, խաղաղ, բախտաւոր գիշերները
Կ' երազեմ միեղջիւրեայ կենդանին,
Իր անուշաբոյր հոտը եւ վայրի սմբակները:
Կ' երևակայեմ, որ ան, վաղը, ձեռքս բռնելով
Պիտի առաջնորդէ զիս գիրք մը ևս գրելու,
Որ պիտի հիացնէ աշխարհը:
Նորա Նաճարեան
(Թարգմանիչ - Մակի Էսկիճեան)
Click to hear the audio clip The Nightwatch read by Lola Koundakjian
Գիշեր է. տա՜նկ, տա՜նկ, հսկայ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։
Պաղ հովը կու գայ, կը զարնէ ճակտին,
ուր հին-հին յուշեր յանկարծ կը յածին,
ինչպէս երկնքի քօղէն ալ անդին
մոռցուած աստղեր մերթ վառ կ՛առկայծին։
Ու միտքն ակամայ թափով մ՛ինքնաբեր
կը թռչի հեռուն՝ տունը հայրենի.
է՜, կեանքն ուրիշ էր, սրտերն ալ տարբեր
այն լեռներուն մէջ վեհ ու ամեհի։
Ու պարզ կը յիշէ… Գիշեր է խորին.
իրենք քոյր-եղբայր լարումով անհուն
լռիկ պաշարած ալեհեր հանին՝
կ՛ունկնդրեն անոր վէպերն հմայուն։
Եւ հանին ինքն ալ ներշնչուած արդէն
Մհերի ուժը կը պատմէ տղոց.
երբ յանկարծ բուքը տնակի երդէն
այլանդակ ձայնով կը հանէ հոգոց։
Ահեղ ոռնումով կարծես կը խօսի,
կը սուլէ բառեր բիրտ ու չլսուած,
բա՛ռ, որ դժոխքի խորքէն կը հոսի…
Ու խաչ կը հանէ հանին երկիւղած։
Իսկ տղաքը լուռ կը նային իրար
ու ամէն մէկը կը խորհի ինքնին,
որ նոր Մհեր մը դառնայ անպատճառ,
երբ ինքն ալ հասնի անոր տարիքին։
Եւ ահա՜… տա՜նկ, տա՜նկ, խորհո՛ղ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։
Levon Shant
Քո՛յր, մօտեցի՛ր կըրակին,
ծըխէ տերեւն այս բուրեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ հոտն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր դարակին
ու բե՛ր հեղուկն հնձանեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ համն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր ճըրագին,
մարէ՛ զայն, թո՛ղ լուսընկան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ ձայնն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր նըւագին,
երգէ դաշտերն ու ցորեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ գոյնն արեան։
Քո՛յր, մօտեցո՛ւր իմ ձեռքին
աստուածաբոցն հըրացան,
զի ամէ՜ն բան ինձ կրկին
կը յիշեցնէ վրէ՛Ժն արեան...։
les arbres
les bras les grands arbres
les loups l’étoupe des bras
les arbres les grands arbres couchés
l’étoupe des bras coupés les loups les rats
les grands arbres couchés sur l’esplanade
le trouble des rats dans la chaleur des loups
les grands arbres couchés de tout leur long
les outres sans coutures dans l’espace des branches
les bras coupés les loups les grands arbres de plomb
couchés de tout leur long dans l’étoupe des rats
les arbres la douceur des arbres accouplés
les loups le plomb la chaleur l’esplanade
l’étoupe des grands arbres le long des routes
le sang dans les doublures la boue le sang
des loups la proue de l’esplanade là-bas
les bras cloués dans l’ombre des grands arbres
le plomb coulé dans la bouche des lampes
dans la boue dans l’étoupe dans la trouée du temps
les grands loups attroupés debout sur l’esplanade
dans la rousseur des arbres abattus
sans nombre les grands arbres
tous les arbres les bras
les outres toutes blanches
les rats les loups les clous
les arbres
(Le sang du voyageur, L’Âge d’Homme, Lausanne, 2005)
for Garabed Baloian
The last number is the first
And the curve in the straight line
Is only a river that runs from a desert
I would name that river
But by nature it leads to the sea
I would enter from north
And climb the backside
Of Mesrob’s mountain
To watch the city of Palu operate
Multicolored scarves and vegetable markets
Awaken indestructibly among stars
To measure the space between breaths
Streets dance with the music of work
Out of the mouth of the mountain
Stone arches crown the Euphrates
It is the beginning of time
I have not yet been born
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society
Նուէր Սրբուհի Համաստեղին
Մի հարցնէք ի՞նչ է, ո՞ւր է,
Ո՞ւրկէ կուգայ Հայու ոգին:
Ինչպէս արևն է հուրհրան,
Ինչպէս կանանչն է դաշտերուն,
Ա՜յ ճիշդ այդպէս, ամէն տեղ է
Հայու ոգին:
Մեր հովերուն, մեր լեռներուն
Մեր դաշտերուն հոսող առւի
Կանչին հետն է
Հայու ոգին:
Մեր դաշտերու հովը որ կայ, մեղեդի՛ է.
Մեր ձայնաւոր աղբիւրները, ըսես՝ սաղմոս ու շարական:
Երդիքներէն, բուրրվառ ու վառ թոնիրներէն
Ջերմ աղօթքի ու խունկի պէս դէպի երկինք՝
Կապոյտ ծուխն է
Հայու ոգին:
Մի հարցնէք, ուրկէ՞ կուգայ, կամ ո՞ր ճամբով:
Եկած է ան՝ Հայկէն կարշնեղ, կապարճն ուսին,
Գեղապատշաճ:
Եկած է ան՝ թըլոր Դաւթի թուր կէծէկէն,
Մեր հեթանո՛ս նախնիներէն,
Բագիններու բոց կրակէն եկած է մեզ,
Հայու ոգին:
Ան եկած է կռւի ճակատ մեր դաշտերէն:
Բիւր նիզակներ, նետ ու վահան երկաթակուռ. ևև
Սաղաւարտեայ այր ու ձիեր, գրոհ, արի՛ւն:
Էդ արիւնի, ու արցունքի ճամբաներէն եկած է մեզ
Հայու ոգին:
Ան եկած է Աւարայրի մեր յաղթական պարտութենէն,
Շէն Անիի հազար ու մի գմբէթներէն,
Ու հազար մի զանգակներու ղօղանջներէն:
Մեր հողերուն նետւած բեղուն
Սերմերուն պէս ապրող սիրտն է
Հայու ոգին:
Ան մեզ կու գայ մեր վանքերու քարո՛ւտ ճամբով,
Ժամ-վարժարան բանուկ ճամբով:
Մեր պապերու ոսկորրներէն, գերեզմանի տխուր ճամբով:
Արևին հետ ան վար կ'իջնէ, մեր արտերուն, մեր սրտերուն,
Ու վեհափառ Արարատի անե՛լ, անյայտ ճամբով կու գայ
Հայու ոգին:
Հայու ոգին կա՛նչն է սիրոյ աղջիկներուն և թէ տղոց.
Պապկէ՛ պսակ, պակկէ՛ նարօտ հարսնիքներուն:
Ե՛րգն է ուրախ, տափ ու ծնծղայ, արծա՛թ ծիծաղ,
Աղջիկներու պա՛ր հեզանազ:
Հայ մայրերու գութ ու բարի, ու միւռոնով լեցուն սրուակ
Աչքերէ՛ն է որ կը կաթի
Հայու ոգին:
Մեր պապերու հնադարեան դպրութիւնն է ու հին լեզուն:
Ձմեռ բուքին, Նարեկացու վանքի խուցի ճրա՛գն է ան:
Մագաղաթէ հին, հին մատեան տաղարանի
Ու Մեսրոպի գերեզմանին ու երազին
Այբենդիմն է
Հայու ոգին:
Մեր լեզուն է արևավառ որ թէ՛ մարմին, թէ՛ հոգի է.
Կը բաշխւի որպէս նշխարհ, որպէս հաղորդ ու նկանակ:
Կը բաշխւի որպէս մարմին, որպէս գինի,
Գինի ու մաս՝
Հայու ոգին:
Այդ ոգին է որ կը գաղթէ, կ'ելլէ ճամբայ
Մեր երկնքէն ու մեր հողէն, ու կը գտնէ
Ուր Հա՛յ մը կայ ու անոր հետ զրոյց կ'ընէ:
Ան կը ժպտի, ան կը տխրի, ու անոր հետ արցո՛ւնք կուլայ:
Ու կը հսկէ որ ոչ մէկ Հայ չըլլա՛յ շեղի էն լոյս ճամբէն:
Մեր հոգիի էն լո՛յս ճամբէն, որ մեր հողին
Ու երկնքին մեզ կը տանի
Հայու ոգին:
Ինչ ալ ըսենք, բայց դեռ քիչ է,
Ի՞նչն է իրաւ հայու ոգին:
Եթէ նայիք ձեր հոգւոյն մէջ,
Պիտի գտնէք մեր պապերէն բազմութին մը.
Պիտի գտնէք սաղաւարտեայ բանակ մը հին.
Պիտի գտնէք իմաստութիւնն ու ճրագը մեր վանքերուն:
Ձեր հոգւոյն մէջ պիտի գտնէք
Ձեր լեռներուն ու ժայռերուն մէջ թաքնւած,
Արձագանգի պէս թաքնւած,
Հայու ոգին:
Last night I watched the horizon melt;
there were cracks in the sky.
I heard the flare of colors,
the end of “Sabre Dance”.
Today I feel the embers of yesterday.
Just now faded the last of notes
from the melted strings
on the ashes of violins.
1988
This poem has appeared in VOICES literary magazine.
(obscursis ta demeure murmure une voix blanche) rompus
tous les circuits brisées toutes les lampes
– globes néons
lustres spots –
(t’éblouisse le noir !)
ne subsiste
qu’une allumette
une seule bougie blanche blanche
comme les parois
d’une cellule
individuelle
d’un centre spatial
d’une salle de réveil
d’un oratoire ou
d’une morgue
blanche comme
les neiges éternelles
de l’innommable
comme l’uniforme
des Gardiennes
du Silence
oui
plus blanche encore
qu’une nuit blanche
( souffle la bougie
ferme les yeux
contemple l’horizon
(Genève, 2002)
Vahé Godel est né en 1931 à Genève où il vit, d’une mère arménienne, originaire de Brousse, et d’un père suisse qui, éminent linguiste saussurien, fut aussi l’un des meilleurs spécialistes de la langue arménienne. L’œuvre personnelle de Vahé Godel comprend de nombreux livres (poèmes, récits, essais) dont plusieurs ont paru à La Différence : Exclu inclus (1988), La Poésie arménienne du Ve siècle à nos jours (1990, réedition 2006), Vous (1990), Ov (1992), De plus belle (1993), Arthur autre (1994)
Pour en savoir plus:
Cliquez ici
Ecoutez Vahé Godel lire sur YouTube:
Controle d'identité
Click here for the audio clip The Lamp read by Lola Koundakjian.
Ճրագը սեմին առջեւը դի՛ր,
Ծարաւ անցորդ մը գուցէ
Լոյսը տեսնէ եւ յուսալիր՝
Աղբիւրիս ջուրը հայցէ…
Ճրագը հովէն պաշտպանէ դո՛ւն.
Գուցէ եկուոր մ՛անօթի
Լոյսը տեսնէ եւ գայ ժպտո՜ւն
Առնել բաժինն իր հացի…
Ճրագը մինչեւ լոյս վառ մընայ,
Գուցէ եղբայր մ՛անծանօթ
Շատ ուշ գիշեր վերադառնայ
Բաժնել ցաւերս ու կարօտ…
Իսկ եթէ ճրագն առկայծի շուտ,
Աչքերդ բաց ըսպասէ՜,
Տո՜ւր ինծի աղօթքը ձեռքերուդ,
Պիտի գայ մահը գուցէ…
Արսէն Երկաթ
Քերթողն ըսավ. ― «Անու՜շ վըտակ,
Շիւղերու տակ, ճիւղերու տակ
Ո՞ւր կը վազես աննըպատակ...
Վարդեր կուլան շուրթիդ վերև,
Սեզեր կու տան քեզ բիւր բարև,
Քե՜զ կը կանչեն ծաղիկ, տերև...
Լուսնակի ցոլքը ծոցդ առած,
Դաշտերու մէջ լայնատարած,
Ո՞ւր կը վազես դուն շուարած...
Կեանքդ արդէն կարճ է, ա՛յ վըտակ,
Մի՛, մի՛ վազեր ծովն անհատակ
Պիտի թաղէ քեզ ալյաց տակ...»
Վտակն հծծեց.― «Թող անդադրում
Վազեն ջուրերս. մի՛, մի՛ տրտում
Արցունք կաթեր անոնց սրտում»:
Թո՛ղ, որ երգեմ լոյսն ու մութին,
Ի՜նչ փոյթ թէ մահն է քայլ մ'անդին,
Ես սիրահար եմ մարմանդին...»
Ու մինչ քերթողը կ'երազէր՝
Լալո՜վ, վըտակը եռուզեռ,
Երգով իր մահը կը վազեր...
I watched Dvorak go round and round
as the needle moved the hypnotic grooves;
I read his name more than a hundred times,
till he was reborn a whirling Dervish.
1993
APP and its producer, Lola Koundakjian, retain the right to accept or reject any poetry submission(s) based on the criteria provided by the project description.
Send your comments to armenianpoetryproject[at]gmail[dot]comFollow us on Twitter: @armenianpoetry
Click here for our 15th anniversary clip on youtube.com
