Click on the audio link The Cure read by Lola Koundakjian.
Restless,
I pace my little room,
swing the windows and look out.
The trees on the hill are tossing madly;
I watch them,
I am thrilled at their madness.
I turn to my bare room satisfied.
Ես երգիչ եմ -- երկնի թիթեռ,
Ես գանձ չունիմ -- լե՜ռ ու բե՜ռ.
Ես սիրում եմ ծաղիկ, աղջիկ, --
Ծաղկի բուրմունք, կոյսի սէր.
Ես սիրում եմ մրմունջ-տրտունջ,
Տանջուած սրտի երգ ու վէրք։
Աւետիք Իսահակեան
Աշնան մշուշում շշուկ ու շրշիւն,
-- Բարտիներն են բաց պատուհանիս տակ --
Դու ես, որ դարձեալ թախիծով յիշում,
Կանչում ես նորից կարօտով յստակ։
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շնջում
Եւ շշնջում ես, եւ անուշ շրշում,
Պայծառ տրտմութեամբ ինձ ես անրջում
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում։
Ամպերը ճերմակ երամով անցան
Թռչունների պէս, - լուսեղէն երա՜զ, -
Դո՜ւ ես, որ դարձեալ ժպտացիր անձայն
Քո հեռու հեռուից, անյայտ ու անհաս։
Ջրերն են անվերջ միգում հեկեկում,
- Իմ սիրտն է լալիս կարօտով անհուն, -
Թւում է որ դու տխրութեամբ անքուն
Ինձ ես որոնում աղօտ աշխարհում։
Եւ ժպտում ես ինձ, ակնարկում քնքուշ
Ու գաղտնի սիրով սիրում ու յիշում,
Եւ շշնջում ես եւ շրշում անուշ,
Անտես ու յուշիկ իմ շուրջը շրջում։
Years drift like ships
in a wind they cannot control
Our last meeting pulses
from the shallows of a darkened room
balances on the tip
of my tongue
My feet look for a way back
into that world where we began
slowly among childhood's
to measure how close our lives
haunted the same streets in different cities
our alphabets and dreams rooted
in the whitened wrinkles of Ararat
or traced into the dust of the San Joaquin
where we stopped the hands of the clock
at sunset and rolled out of our shadows
awakening the lost voices
of ancestors in a land
that was not ours to understand
Here among vineyards of green wisdom
we found their forgotten names
one by one
becoming our own
James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.
1. ETHNIC CLEANSING 2. ARMENIAN SOUP
He Grass
calls weeds
the genocide buds, leaves
and his jihad make a soup
an ethnic cleansing, and so in a battered copper pot
becomes father to a race of Al Zarqawis. that they drink and vomit,the
starving Armenians.
3. STRONG MEDICINE 4. TURKISH QUESTIONS
A Where
love is
for facts Christ now?
and unvarnished truth: Where is Jesus?
proves too strong a dose the Turks mock, leading a
for the Turk who coughs up daily falsehoods. donkey with a mangy dog
on its back.
5. ARMENIAN QUESTION 6. DEPARTURE AND ARRIVAL
Who’d They
choose leave
this history a place
we have lived of sudden knives
for centuries in ruined Eden slicing into young and old
enduring holocausts by murderers and arrive where death burns
who never abide truth? through any skin
1. MAT 2. DHIMMI
To I’ll
be tell
a hai you why
is to be some dhimmi
a mat for the Turk speak only Turkish
on which to wipe his dirty feet they risk having their tongues cut out
3. SULTAN 4. RITUAL
A Let
man us
who sits torture
on his throne rape and kill
drinking, eating, and then pray to Allah
murdering with bejeweled hands the All-merciful for reward
5. BOY COLLECTION 6. HAMID’S DINNER
Did Was
they his
desire squash stuffed
boys for work with fresh
or sexual pleasure— young Armenian flesh
Hamid’s Ottoman officers? served on a warm silver platter?
7. CIVILIZATION 8. TURKISH NERO
Is The
it mad
Europe Sultan
cleaning knives makes music
with elegant cloth while Armenians burn
for the mad Sultan and his killers? in a wholesale ethnic cleansing
On THURSDAY, SEPTEMBER 4, 2008, a young poet posted this in his blog:
T.U.R.N.I.P.S
Shout Out to the Other Real Poets
I most recently read a few poems from an Armenian Poetry spot here on blogger. com. I really enjoyed the poems because they all have true life account of what happens in the Armenian culture. I also enjoyed the fact that the poems are all very, very visual and paint very clear pictures of what exactly is being described. The reason I was drawn to these poems is because they are all very similar to the poems that I am writing, in that they describe the perspective and point of view of a culture. My culture for example is that of an African American college student who is working to break a stereotype and establish himself as a writer. On the other side of that, The Armenian Poetry movement is one that is bringing to the forefront works of writing that the world may have never have even decided to look into. I encourage anyone that is interested and would like to check out this poetry to do so.
Many thanks C.S. Griffin. Keep on writing!!
Lola
Born in the season of rivers
Her heart burns
but is never consumed
Her eyes go on for miles
over white mountains and blue deserts
leaving only a blur
of twilight where a star
in an open field
prepares to be born
James Baloian
Click here for the audio segment Home read by the author.
Home is where my music
And my notepad
And my art reside.
Therefore I always travel with a piece of home;
Whether it’s my iPod with music
Or a stone in my pocket
Or a photo of my loved one in my wallet
Or my thoughts…
4/30/07
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ լոյսերու մէջ թաթխուած
Անկիւն առ անկիւն
Մեր հոգիներուն կրակը խարսխեցինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ սիրոյ լապտերին թելերէն կախուած
Ովկիան առ ովկիան
Մեր գիշերները առաւօտ ըրինք
Մութ էր աշխարհը
Մութ էին մարդիկ
Միայն մենք էինք
Որ քամիներուն արեւ μաշխեցինք
Եզերք առ եզերք
Գորշութեան ընդդէմ սաւառնելու պէս
Միայն մենք էինք
Ժամանակէն դուրս-ետին-առաջ
- Անժամանակ գոյութիւննե՜ր -
Զի խաւար էին աշխարհ եւ մարդիկ
Յունիս 2007
Մոնթրէալ
This poem has appeared in PAKIN, June 2008.
There are maps
the body looks for
where it begins
to keep secrets,
false names.
The hands curl into stones,
sleep alone under the dust
of darkened roads.
At these moments --
the body inhales itself.
Fear stands in the mirror,
teeth white as the moon.
Nightly, shadows
knock at the window
until the window opens
to let them in.
James Baloian. This poem has appeared in Mid-American Poetry Review.
Dressed in fezzes and uniforms,
moustaches thicker than their lips,
sinewy arms crossed in proud distinction,
they sit like pashas at a table,
staring straight at the lens,
while two male heads lie on platters,
spattered with blood. The camera
doesn’t lie, its details
to be passed on to centuries,
living proof that gets in the way
of cold denials. A moment
defining what they did in their spare time,
before dreaming up reasons to round off
genocide to zero.
Keith Garebian
Father I have your rug.
I sit on it now -- not as you
did, but on a chair before
a table, and write.
It is all that is left of
Adana, of us, of what we
share in this life, in
your death.
In my nomad head I carry all
the things of my life,
determined by memory and love.
And on certain distant nights,
I take them one by one.
And count.
And place them on your rug.
This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.
Արփիար Արփիարեանի յիշատակին
Բանաստեղծի, այսօր, քընարս է ձեռին,
Ու սէրերուս արեւն ամբողջ հոգւոյս մէջ,
Ո՜վ խաւարած արշալոյս, ես տխրագին
Ծնրադրել շիրմիդ առջեւ կու գամ գէջ։
Դուն աստղերու ճաճանչներուն սիրահար՝
խաւարներու արդ մահին մէջ կը հարգչիս.
Ներէ՛ ինծի, որ արցունքովս օծուած շառ՝
Սփռեմ շուրջդ գարուններէն մէկ նարկիս…
Մեր հայրենի երկինքներուն վրայ կապոյտ,
Արեւները դեռ, Արփիա՜ր, կ՛արիւնին…
Դարձի՛ր, դարձի՛ր, դանդիռներէն այդ ընդփոյթ,
Եւ աստուածի մ՛պէս ժառացած, խստագին,
Հորիզոնէ՜ հորիզոն, ա՜հ, գէթ մէկ օր,
Փրկութիւն դուն շեփորէ՜ բառն ահաւոր…։
Վահան-Ասլան «Եգիպտահայ Տարեցոյցը» 1914
History’s Twists: The Armenians by Helene Pilibosian, Ohan Press, 171 Maplewood St. Watertown, MA 02472-1324, 2008, 96 pp., $18 postpaid.
Helene Pilibosian is a unique, fine poet, a woman overflowing with her Armenian heritage which she celebrates throughout this book of poems, weaving the ancient history, the not so distant history of the early 1900s and the current reflections of the many transplanted Armenians who have settled in many countries after the Diaspora that followed the 1915 horror on her colorful and richly detailed loom. She has a profound respect and understanding of the place of Armenia in world history and for those readers whose knowledge of that country's changing geography and relationship to the great kingdoms and conquerors, Pilibosian has a technique that allows entry into this under-appreciated past.
But what makes Pilibosian's poetry most interesting and seductive is her interlacing the immigrant experience with the voices of 'those who stayed behind'. Some of these poems, written in a narrative style with a refreshing respect for language as it describes and plays with itself in rhyme, address contemporary issues peculiar to Armenians while others step into the universal arena, a space enlightened by a mind whose focus and devotion has been honed by a respect for roots.
We are never quite sure how many of Helene Pilibosian's characters are real and how many are convenient creations for poetic dialogue. She can be very first person personal: 'I spilled my American hopes/of many afternoons/on the pavements that wore my life./An Armenian daughter doesn't forget/the name that gets her born,/ the long curls that were shorn.' She can be a resource for history: 'Oral history is a vagrant goat...Orphans were necessary for survival./ America and Europe were the pills....Remembrance is the epitaph/for ghosts of humble glory.'
She pays homage to some of the great Armenian artists as in 'Letter to Khachaturian on his 100th Birthday, 2003', to painter Arshile Gorky, Mihran Manoukian, Aivazovsky and others. But for this reader she is most effective in her longer, rapturously beautiful poem 'Letter to Nazeli', an exchange of thoughts and feelings between one who stayed in the homeland and one whose physical presence is in a foreign Gilead.
Doubtless with the publication of this book Helene Pilibosian's importance as a contemporary poet will be more widely recognized. She deserves her special place in the pantheon of humanistic artists.
(Grady Harp is a retired surgeon, poet, art buff and prized reviewer for amazon.com where this review was originally posted.)
Click here for the audio clip Under the Spring Rain read by Lola Koundakjian.
Ապրիլիան զոհերու յիշատակին
Տեղա՛, անձրեւ, օրհնութեան պէս աւետաձայն,
Արտ ու արօտ կանանչ յոյսով լեցուր անվերջ.-
Քու կենսախայտ համբոյրիդ տակ կը սարսըռան
Ոսկի սերմեր հողին յղի կողերուն մէջ։
Յիշէ՜, անձրեւ, ամբողջ երկիր մ՛ալ աւերակ,
Ուր մա՛հ է արդ, մոխիր ու մուխ ու լռութիւն…
Արիւնաբոյր շէնքերուն մէջ պահ մը հիմակ
Օրօրէ սուգն իր սարերու ոգիներուն…
Իջի՛ր, անձրե՛ւ, վարդաջուրի պէս հոտեւան.
Թող ծաղիկներ բաժակն իրենց քեզ երկարեն,
Ամպերէն վար հոսի ժպիտ ու ծիածան
Եւ թող պայթին գինով ճիչեր թաւուտներէն։
Գիտե՜ս, անձրեւ, Ապրիլի հարս ծառերուն պէս
Ի՜նչ հասակներ տապալեցին գիշեր մ՛անհուն…
Ա՜հ, պուտ մը ջուր հասցուր անոնց, այդ լեռնադէզ
Անապատի տապէն պապա՜կ ոսկորներուն…
Հոսէ՛, անձրեւ, սիրերգի պէս հարսանեկան.
Սրտերն ահա կ՛ընդխառնուին լարերուդ հետ
Եւ բերկրութեամբ եւ հեշտանքով կը լիանան
Ճերմակ տուներ՝ տարափիդ տակ խաղաղաւէտ։
Հիմա, անձրե՛ւ, ծեր պանդուխտներ կան ամէն տեղ,
Որ յուշերու ցուրտ կրակին դէմ կը մսի՜ն…
Անոնց խարխուլ հիւղակներուն վրայ թիթեղ՝
Թափէ երազն իրենց հօտի ոտնաձայն…
Եկո՜ւր, անձրե՜ւ, աղօթքի պէս թաղմանական.
Ես կ՛ուզեմ լալ մանուկի տաք աչուըներով
Այնքա՜ն ուրախ տօնին համար սա յո՛րդ գարնան
Եւ կեանքերուն՝ որ ինկան մերկ եւ անգորով…
Մուշեղ Իշխան
Friend,
you repeat yourself
as if you are haunted
by a voice
that bows
only to its past.
Yes,
my ancestors
often whisper
meanings to me,
but I seldom
listen.
This poem has appeared in Ararat, Winter 1985, 25th Anniversary volume.
Հովը դեռ ցուրտ էր երէկ, այլ յանկարծս այս առաւօտ
Գարնան ջինջ շունչը լեցուն պարտէզ, ճամբայ ու անդեր,
Ու բողբոջները բոլոր պատռեցան ինչպէս վարդեր
Ու յորձանքով պայթեցան ծիլ, շաքիլ, ճիւղ ու ծղօտ:
Ահա քնքուշ ու դեղին հրանուկներն առաջին,
Ահա տերեւք ցօղաթուրմ հազիւ կճեպը խզած
Ու նորաբոյս խոտերուն, ճղիկներուն վրայ թաց՝
Ահա համբոյրը անուշ արփւոյն մոլոր ճաճանչին:
Երկիրն յղի էր անշուշտ,- որովայնին խորը սուրբ
Գարունն հանդարտ կը ննջէր՝ խմելով աւիշը յուռթի,
Որ այժմ ողջ գիւղին վրայ ալեկոծեալ կը յորդի:
Ողջո՜յն գարնան զարթօնքին,- որքա՜ն սարսուռն է իր նուրբ
Մեր արեան մէջ ու որքա՜ն բուրաւէտ են իր հովերն
Ու ի՜նչ սիրով կը հնչէ իր առաջին հրաւէրն:
ՎԱԶԳԷՆ ՇՈՒՇԱՆԵԱՆ
(1902 - 1941)
(Rev.)
They ate mouldy shoes boiled for three days.
Hands which had grown vegetables, surrounded
by cows and dogs, lifted limp laces
like pasta. Sick men with wolf faces,
hoarse voices, and grotesque lips.
The roots of their hunger remembered
kitchens and tonirs baking lavash,
green vine leaves climbing webbings,
assiduous aunts boiling near ovens,
fierce chain-smoking uncles, tussling children,
pimply adolescents among fat flowers,
glitter of finned fish,
spicy oils and raw meats slashed
for grilling. In the orchards,
black grapes dark with dreams
and pomegranates with ruby fire.
Under the cool shadow of Ararat,
appetites flourished in town-squares and fields,
throats throbbing with promise of plenty.
Miles away, the sea yawned,
sated with shimmering food.
They were marching somewhere
in the desert’s furnace, seeking caves
where they could scoop out refuge
before blood became a processional
underground. A lucky few
found corpses with shoes,
knelt in the black furrows of death,
and plucked up paltry leather
to make meals from plunder.
Insanely single-minded about hunger,
dull jawed, they ate hide
as if it were prime beef,
forced it down their raw throats,
mouths creating juice, minds
pushing back death with bony fingers.
Boiled shoes would give them life
so their naked feet might move
through calendars of bayonets,
burning wind ringing in ears,
eyes cooked by a saturnine sun.
Shoes had passed from feet to feet,
age to age, rubbed and scuffed by stones,
joints glued like perfect sockets,
relics of animals on dry steppes.
Heels broke apart like bones,
tongues of hide tore in flaps.
When they were full,
small nails were left for ravenous dogs.
Leather fed bad dreams, delirium,
ghosts. Centuries of Turkish heels
on necks the colour of sand.
Time stumbled over shoes,
fell through their holes
into the seams of rocks
where names disappeared
in the dank smell of clay
as scimitars sliced the horizon.
Keith Garebian
Dec. 24/07
La Tour aux Tulipes
baille au quotidien
ses étages d’humanité
quand l’ascenseur
pair impair
résonne des révérences du jour
‘soir’sieurs’dames
Published in the literary review Neige dAoût, editor Camille Loivier, October 2006, Paris, France.
The Tulip Tower
The Tulip Tower
yawns away
its floors of humanity
when the elevator
be it odd or even
resounds with the
reverences of the day
evenin’sir evenin’ma’am
(Translated by Esther Heboyan)
Մի խեղճ մայրիկ, անտուն մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին
Թշուառութեան գիրկը ընկած,
Նայում էր լուռ՝ անցորդներին։
Մուրում էր նա, պաղատանքով,
Ողորմութեան խղճուկ սենտեր,
Լաց էր լինում, օրն ի μուն,
Փողոցի մէջ, լքուած, անտէր։
Տապն ամառուայ, բուքը ձմռան,
Գիշերն անձրեւ, ցուրտը աշնան,
Հիւծւում էր նա՝ օրը օրին,
Հլու, գերի, իր չար բախտին։
Խամրեց կեանքը, խեղճ մայրիկի,
Երբ որ որդին, ընկաւ կռւում,
Ահեղ ցաւի ծանրությունից,
Վշտից դարձաւ՝ աղքատ, անտուն։
Մի խեղճ մայրիկ, թախծոտ մի կին,
Նստած տխուր, սառը քարին,
Զարմանքով էր, նայում չորս կողմ,
Թէ ով գցեց, քար՝ իր բախտին։
ԱՒԻԿ ԴԵԻՐՄԵՆՋԵԱՆ
Բոստոն
Words bring no satisfaction
to a kingdom where space
has forgotten its name and season.
My fingers stick on the smoky windows
of a tired sky. The doors to each city
tighten their mouths into a zero.
I speak two languages:
one is the language of the stomach,
a vacant room that laments
in public like a tarnished statue.
The second sings the invisible poetry
of the homeland. Finally, I find
myself like a spider: content
with the darkness of corners.
I dream of wild, sweet fields
where stars twist into the milky dust of the cosmos,
and my poems lift like seeds
from the aprons of Armenian women,
pushing home; their hands red with dark earth.
James Baloian. This poem has appeared in Antioch Review.
Click hear for the audio clip Thirsty read by Lola Koundakjian.
Ես այս հողից ու ջրից եմ,
Մի քիչ ամպ եմ,
Մի քիչ արեւ,
Մի քիչ ծաղիկ,
Մի քիչ էլ քար,
Մի քիչ էլ ջուր,
Մի մեծ ծարաւ,
Մի մեծ ծարաւ…։
Անահիտ Պարսամեան
I was going to write this letter a century ago,
but I wasn’t born yet, so I didn’t. I had to wait instead.
Finally, when my impatience got the best of me,
I was born, only to realize I was approximately
one million letters behind.
I’ve been writing letters ever since,
just to clear a path to this one.
Picture me blowing on some dandelion fluff:
that’s the moment I’m trying to describe.
Now it’s night; the dandelions have eyes.
July 21, 2007
Դու ուզել ես՝ քեզ գրեմ մի նամակ,
Խոստովանութեան պարզ ուղին բռնեմ,
Իսկ ես սէր եմ ու կարօտ եմ համակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Դու ասում ես, որ չարիք կայ, վտանգ,
Եւ կարող են մեզ մեղքի մէջ բռնել.
Միթէ այդպէս չէ՞ր ընդմիշտ, շարունակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Քեզ համար ես մի «Երազ էի թանկ»,
Եւ կարող էի քո «Կեանքն էլ առնել»,
Հիմա ինչպէ՞ս եմ դարձել «խեղկատակ».
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
Դու ինձ համար մի արեւ էիր բարկ,
Իսկ հիմա նաեւ՝ սառցէ բեւեռներ.
Չդառնամ յանկարծ՝ սառոյցին՝ կրակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնեմ...
«Կեանքը կարճ է շատ, չկայ ժամանակ
Սիրոյ մասին չար որոշում առնել».
Գիտես ու կրկին անում ես կատակ.
- Արեւիդ մեռնեմ, արեւիդ մեռնե՜մ...
* * *
Աշնան նշոյլ է նշմարւում
Անոյշ նայւածքիդ նուշում,
Անուրջ ներշնչում
այս մղձաւանջում.
Դրա համար եմ
Մոլորւում աչքիդ մեղոյշ մշուշում,
Կորա՜ծ որբի պէս
Ինքս ինձ յուշում՝
Ոսկէ դղեակ կայ
Այս ճամբի վերջում:
Աշնան նշոյլ է նշմարւում
անոյշ նայւածքիդ նուշում....
1
The clouds are electric around Ararat.
Some of the dead burn fissures in the sky.
When I look at Masis, I see Noah’s ark
empty and forlorn, broken by the flood.
The ark could not help the unicorn
which fled and drowned in the flood.
Was God envious of my father’s people?
He forced them to die together.
The stars of the universe aren’t all diamonds.
Some burn us as they fall.
2
Sun and moon have their way with them,
companions in Turkish crime.
The caravan of urchins staggers through sand,
dust and stones photographing the faces.
For me, the past plays over and over.
Dust collects in dunes, and scars are plagues.
Do you think I am talking only of his life?
It is I who am now at an abyss.
I tell you the plain truth about them
so their eternity may touch my lips.
3
The Armenian ploughed fields and fertilized the mind
while the Turk sharpened his dagger and wound his bow.
The orphaned children are alive with instinct.
They play in bewildered shadows.
At night they remember their mothers’ gentle breath.
This is when love cries out with special yearning.
In Istanbul, a stock of bronze Ataturks.
A plethora of petrifying memorabilia.
What spirit is found in these places of slaughter?
A new Adam learning to begin again.
Is re-creating a nightmare imagination’s blasphemy?
The brutality of facts cannot go into darkness silently.
4
When winter winds roared like Stentor, peasants burrowed underground.
The difficult country brought them closer to hell.
Such cold makes for great legends.
A cat froze in the act of running.
We can all be part of someone else’s story.
Armenians were forced to do so, deprived of meaning.
The hours fell like dead flies.
The shuddering sky unnerved them.
In the solitude of sleep, horrors multiply.
With torn and swelling feet, they remember everything.
5
These words are a supplement to what my father remembers.
These words are a supplement to myself.
Dreams are a strange language created on Ararat,
far above the poppies, then blown into sleep.
Violence of sore feet and dry throats keeps happening over and over,
so is the repentance for minor sins that brought on the violence.
Scavenger dogs sink sharp teeth into the dying,
their impartiality the mania of sadistic killers.
Sometimes we feel guilty for deserting our hate,
so should we leave the dead and care for the living?
6
“What is the fault of children?” a grandmother asks,
her lament resounding from Harput to Syria.
An iron fist, a rapacious dagger, and a bullet respond.
Her voice vanishes like thin mist.
They are forced into widening circles on naked feet,
the hot sand pretending they are close to home.
Thin hands holding tickets in a boxcar for a return journey
never made. Human wreckage on wheels.
Commissars of falsehood! Your denials are desperate.
We shall complete our stories and our mourning.
7
Are you free, then, Talaat, free of everything
but your cruelty and Armenian ghosts?
And you, Enver, child-killer, scum hero,
are you buried with a harem of virgins?
Jemal completes the murderous trinity.
What new atrocity are you planning from Hell?
Peasants, bureaucrats, and ministers, shrinking from truth,
explain the unforgivable to bribed sympathizers.
Your protests against Armenian tears
mock your pretensions of humanity.
Keith Garebian
Keith Garebian is an award-winning author of 16 books, three of which are collections of his poetry. He lives in Ontario and is completing his fourth book of poetry, tentatively entitled 'Children of Ararat.'
Photo by David Young
Click here for more on Keith Garebian
Երկար ատեն ապրեցայ
քաղաքին մէջ ծովային:
Եւ ռումբերու կամ ճառերու ունկնդիր
զրուցեցի ջուրերուն հետ ալեկոծ:
Կ՚ամրանայի ես ջուրէն
առասպելի հերոսին պէս Սանասար,
ոչ թէ որոշ նուաճումի մարմաջով,
այլ պահելու
խաղաղութիւնս ներքին:
Ապա չուզեցի
ժայռերու գիրկը,
այնտեղ յայտնուած ձուկերուն նման,
բրածոյ դառնալ:
Հողը նեղ կու գար, օդը նեղ կու գար,
եւ չէի ուզեր լուռ երկփեղկուիլ . . .
Բայց երբ կտրեցի ովկիանոսը խոր,
լայնատարած, համայնակուլ
երկրին մէջ նոր,
ես ինքզինքս
Մհերին պէս բանտուած գտայ:
Պէրպէրեան Յարութիւն. Սահմաններ. Երեւան, հրատ.
»Լուսակն«ի, 2007, էջ 19:
The roads all came back
bringing with them
the gray weather of old coats
A flammable moon
wrinkles the landscape
into blacks and whites
Winter wanders in
on the breath of an empty page
From an old photograph
I listen to a black man
play the clarinet to crows
silhouetted into musical notes
between telephone wires
My feet turn the earth
as I try to keep my head
from the wind's inevitable noose.
James Baloian. This poem has appeared in Ship of Fools.
Click here to hear the audio clip August Diary read by Lola Koundakjian.
8/1
From here groomed fields and clumps of trees,
a silo of corrugated tin and a white barn blur.
Unseasonable cool days,
high, blue, a few clouds like ripped pillows
as if this were a lip of the North Sea
and I could look out and imagine Denmark.
But I’m in my office three floors up.
8/3
In Armenian there’s a word—garod—rhymes with “maud.”
The beautiful ones are not faithful
and the faithful ones are not beautiful—
a student said that about some Pavese translations,
here in my office.
Should I tell you what garod means?
8/5
What’s happening in Spitak and Sarajevo and the West Bank
is splayed like the cortex of a silicon chip in the fuzzy air.
Maria, the physician from Armenia, was 25 & had one plastic arm
and one real arm. I met her in East Hampton on the deck of a house on the dunes.
After the earthquake she had no husband,
no parents, and only one child.
“I’m in a good mood today,” she said, “let’s talk about
something else.” I poured her an Amstel Light.
8/10
The coolness intrudes—
month of wind-sprints and retching for the coach.
It comes back like nerve ends after surgery.
Along a country road cicadas rattling.
Chicory and sweet pea intruding on the ripe barley.
I picked up some seed packs from a junk shop on Rt. 20,
a tomato blazed in red ink/ 1926, Fredonia, N.Y.
8/11
What’s between us? The red ink of the tomato?
How does an image stay? Or is it always aftermath?
The way deep black reflected the most light in Talbot’s first calotypes.
But garod: tongue of a snake,
meaning exile, longing for home.
Thomas Wedgwood got images by getting sunlight
to pass through things onto paper brushed with silver nitrate:
wings of a dragonfly, the spine of an oak leaf—
fugitive photograms. But he couldn’t stop the sun
until it turned the paper black.
Stop the light before it goes too far?
Or is desire what garod means?
Longing for a native place.
8/17
Maria said she was learning how to connect nerve endings
in the hand so hands and arms would work again.
There were so many in Armenia without working hands and arms.
At the end of each dendrite is a blurred line
like the horizon I’m squinting.
Image of the other:
light-arrested; not the image of ourselves.
8/21
After digging scallions one day Dickinson defined freedom:
Captivity’s consciousness, so’s liberty.
Maybe garod is about the longing for the native place
between two selves.
8/22
I love the brute force of silence in Roger Fenton’s
Sebastopol from Cathcart’s Hill, 1855. The Crimean inner war.
The artlessness of silver is like my tongue in your wet space,
or like the news photos that bring us the pressure of disaster.
Beloved topography,
garod then must mean yearning.
Is that how we loved under the rattling Nippon porcelain,
in the light calotyped by the fire escape?
8/25
garod: the grain chute that spills
into a dark barn which is endless,
like the self when it’s out of reach.
Are we so lonely that a constellation
could blacken and fill up that same barn,
and that be me or you?
But still we’re piss and oats and stock in there.
We’re like civet, who wouldn’t love it.
8/31
the new glass-plate pictures:
transparent as air, Szarkowski wrote
like windows
the fragmentary, scruffy, particularity
of real living behind them—
Originally published in Dyer's Thistle (1996).
Peter Balakian, “August Diary” from June-Tree: New and Selected Poems 1974-2000. Copyright © 2001 by Peter Balakian. Used by permission of HarperCollins Publishers.
August days
are a recipe for longing:
they bring scented dust
and dew, the first
nocturnal kiss
upon veined leaves
that are beginning
to resemble
my mother’s hands.
Though much
of summer lies ahead,
autumn is creeping in,
feigning patience
with vineyard rows,
gently coaxing
the fruiting bough,
Soft the yellows,
purples, reds,
soft the folds upon
her unmade bed,
soft the light
on her faded gown,
My mother holds
them in her hands,
until they wither
and die upon
the ground,
Then wonders
where August days
have gone, and forgets
the ones she’s found.
August 5, 2005
Նստած էի ես մի օր մեր շեմին,
Քեռիս ցորեն էր էրնում մեր կալում.
Սարից փըչում էր աշնան զով քամին,
Քամին քըշում էր ու յարդը տանում։
- Քեռի՛, - ասացի, - էդ ի՞նչ ես անում,
Մեր ամբողջ յարդը տըւեցիր քամուն։
- Բան չկայ, բալի՛կ, ի՞նչ ես վըշտանում,
Յարդը գնում է, ցորենն է մընում։
Ամէն բանի մէջ եւ ամէն ժամին
Քամին էրնում է ու յարդը տանում,
Մեզ էլ էրնում է աշխարհի քամին,
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։
Մենք ողջ աշխարհն ենք էրնում լոյսից լոյս,
Յարդ ու ցորենը տալիս ենք քամուն,
Ու ես յիշում են խօսքերը քեռուս.
«Յարդը գընում է, ցորենն է մընում»։
Էրնում եմ ես էլ երգերս հիմի,
Իմ ամբողջ կալը բռնել եմ քամուն,
Ինչ որ չի մընայ, կը տանի քամին.
Յարդը գընում է, ցորենն է մընում։
ԽԱՉԻԿ ԴԱՇՏԵՆՑ
1909-1974
The valley is calmly receding into the shadows,
into the warm glow of respect left by the sun.
The scene around me is changing in slow motion
and the boulders are beginning to make sense.
In my ancestral land, in so many ways
I feel the grip the past holds on the present.
That moment near Vayk is still receding
into the past, the valley of eternal boulders.
November 3, 2004
On a Tuesday
I had my feet
in the river.
My jeans were rolled
just above the ankles
where the hair thickened.
All I could see
when I looked down
was the sky
below me.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society.
Can we send you a CD of songpoems of peace?
Suitable for air play, but hard to get on radio because...
Peace doesn't sell cars, or cops or
cosmetics or even hockey or
football regardless the
winners maybe started on the
fields of competitive play
as did the loosers
on both sides...
And the dead don't ask
embareassing questions...
[editor's note: spelling is deliberate]
for a copy of the CD, erkil@telus.net
This poem has appeared in the website Poets Against War a French-English bilingual website. Jim Erkilezian's poetry has appeared in Crossing Lines: Poets Who Came to Canada in the Vietnam War Era, Edited by Allan Briesmaster and Steven Michael Berzensky and published by Seraphim Editions.
Poètes contre la guerre (Canada) cherche à engager poètes et lecteur(e)s de toute sorte, à bâtir une voix unie contre la guerre, la tyrannie et l'oppression.
It is not you and is not me
that tells us what will be
that gives us reason to go on
against the swollen river's strong
unhappy pressure bearing down
to death beneath the sea.
You're over there, I'm over here
across a gulf of circumstance
the twisted dance invites us here
but not to touch or see or hear
beyond the circumscribed unchance.
But if you get my meaning clear
it's not what happens there or here
that gives our tortured lonely lives
the meaning that like razor knives
allows a sense to sense its way
to something more that kills the fear.
You are you and I am me
of that there is no doubt or loss
but what scene's seen of bright chaos
and meaning's mean meanderings
is not what's there or here
but what's there in between.
Jim Erkiletian is a logger-environmentalist who has played banjo from the stages of the Yukon to the streets of Vancouver. Rug rats know him as Juggling Jim McBanjo. He holds university degrees in Economics, English, Education and Anthropology, writes and directs videos and stage plays, bikes, canoes, and builds dugout guitars. He is banjoist for the bluegrass-reggae fusion group, SOULSTICE, and the writer-director of the bluegrass opry, The Ballad of Darlin¹ Corey, and originator of the Nanaimo Fringe Festival¹s Rainbow Review. He's worked at both labour and management levels in transportation, sales, construction, research and education.
He is responsible for three books of poems, Slapjots, (ISB# 1-895848-04-0) Metaphorplay (1-895848-02-4) and How You Can Profit From the Coming Ecological Collapse, (1-895848-14-8), and an instruction manual for building and playing a variety of stringed instruments, Dugout Guitars (1-895848-08-1). He recorded a CD in 1995 with SOULSTICE : Gettin¹ Down, and a tape of sixteen original and semi-original songs, Heart & Hands in 1996. With Canadian Metis singer Janette Briere he's recorded three CDs, Wilderness for Evermore (2001), Westcoast Magic (2002), and For Love of America PEACE Canada (2003).
He's compleated on novel, Windigr (2000), a western, of sorts. All CDs and books are available from him, or from Nanaimo Publishing Cooperative, 368 Haliburton Street, Nanaimo BC Canada V9R 4W2.
Click to hear the audio clip The evening's sea read by Lola Koundakjian
Երբ իրիկուան ծովը դիտես՝
Կը տեսնես, խո՜ր, իրերն անտես…
Ա՜հ, իրիկուան
Ծովն ա՜յնքան
Կը տժգունի
Ու դող ունի՝
Որ կը տեսնես, աստղերու պէս,
Յըստա՜կ - յըստա՜կ իրերն անտես…
Մատթէոս Զարիֆեան
I nurse my beer, and you look away,
Duchess of button mushrooms,
thin blonde princess of pepperoni,
deserted by your chauffeur and governess.
You stare at the black and white picture
of the old museum on the baby grand –
a poster of Ancient Antarctica on the summer windows.
Gardens of begonias and sand,
bowler hats and umbrellas on the foggy pier,
you sip your soda, dancing around the juke box,
child of stockings and one day colds,
empress of mozzarella
and ageless melodies,
ballerina of the hidden harbor.
Ո՜վ դու մրրկաշունչ, շանթալեզու գուսա՛ն,
Դու երգեցիր միայն արիւն եւ կոտորած,
Կռիւն աստուածուհի, եւ կռիւը՝ աստուած,
Կռիւն՝ ընդվզումի եւ քաջութեան յեսան։
Քո աչքերը՝ մեռնող մարդ-անտառներ տեսան,
Քաղաքում ու գիւղում, դաշտում համատարած.
Ճապաղիք ու նախճիր - անգթութեամբ վարած,
Սըւինահար սրտեր, - սահմռկած ու սասան։
Ռազմի կոչովդ ելան քաջ ու անօրինակ,
Ինքնամոռաց մարդիկ - սրտերով բոցկլտուն,
Բազուկներով երկաթ ու կրծքերով անագ…
Բայց եւ մէկ-մէկ ընկան երկար գօտեմարտում,
Ինչպէս որ դու ընկար այն խելայեղ օրին,
Բախուելով բռնութեան սուր տապարի՛ն, սրի՛ն։
Սողոմոն Տարօնցի, «Կրակէ քառուղիներով»
He stood like a high priest, his
ebony hands against the steel;
he held the pair of sticks
like ceremonial crosses. With
gentle beats he blessed the bowl,
from east to west, the south
and the north of the rim,
every inch of the bottom. With
celestial sounds he rounded
the growing crowd, enchanted,
from one street corner to the next.
As celebrant he chimed
this inverted bell, censed
around this upended dome
of a cathedral in miniature
where angels descend, enamored,
to be baptized by human hands
in such a stainless bowl.
May 3, 2005
Մշակնե՛րն են իմ գիւղիս, դաշտի հըզօ՛ր զաւակներ,
Քըրտինքներով մարգարտեայ` բընութեան թա՛գն են հիւսեր:
Կը բաբախէ սիրտն հողին իրենց բըրդոտ կուրծքին տակ.
Ու իրենց լայն երակին մեջ կը յորդի արեգակ:
Երբոր քալեն` մայր-երկիրն իր արգանդէն կը սարսռայ.
Բայց չի խամրիր ծիլ մը իսկ գարշապարնուն տակ հըսկայ:
Գըլուխն իրենց, զոր կ'հակեն առջևը սուրբ խորանին,
Պըսակուած է միշտ ոսկի փոշիներովը յարդին:
Ակօսներուն մեջ անոնք խինդ կը ցանեն, և Աստուած
Իրենց ճակտին ակօսէն բարութիւններ կը հընձէ:
Աւիշներուն հոսուն երգն անո՛նք միայն են լըսած:
Եզին շողիքն ի՛նչ փոյթ թէ իրենց ձեռքերը կ'օծէ,
Եւ ախոռի հօտ կու գայ իրենց նախշուն լօդիկէն.-
Նախ անոնց լայն ափի՛ն մեջ կը ծլին սերմերն համօրէն:
Դանիէլ Վարուժան «Հացին Երգը»
for Berge, who taught me this art
Under the morning ceiling of the tule fog,
Walk proudly in the vineyard of your father.
Know every grapevine personally;
From the very planting, watch them grow.
Understand the pecularities of each,
Which one of the rows grows vigorously,
What vines will produce a hearty crop.
Know the places where the soil is sandy.
Wear two hats as part of your uniform
In the vineyard. At the start, put one hat
On the end-post to mark the place you begin.
Pull down the other hat over your ears.
Take off your gloves early in the day,
To dry from the frost on the limbs and canes,
Hang one of your coats on the vineyard wire
When the sun comes out later in the day.
Gangling vine canes with slender stems
Seem more numerous than life’s misfortunes.
Keep your pruning shear sharply honed.
At harvest, every grape has a thousand wasps.
Near the road, at the head of the vineyard row,
Square off, standing in front of ancient vines.
Slash the overgrown brush wrapped on the wire.
Remove the old growth that yielded the crop.
Take the handle of the shear under your arm;
Hold the other end in the palm of your right hand.
Draw the limb to you, cut it, toss it to the ground,
In the mud, the dirt, the weeds that survive the cold.
Follow the vineyard row & the daydreams
That occur in the field while working, for here
Are the thoughts that lead to the art of pruning.
Wrap branches on the wire. Don’t let them hit you.
Hard work means long life & short days.
Make the sacrifice to cut the little spindly vines;
Slice the weak ends back to 2-1/2 feet long.
There is little choice: the shear is wealth.
As the day denies the promise of night,
“…. a hundred vines to cut before dark.”
Labor in vain is lost for good. Looking ahead
To the next crop is the art of pruning vines.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society
I studied the silence of the stars,
the black, icy skies, the skeletons of trees.
For centuries my mind was at work,
sharp yet bitter, and now old and strange.
When I speak, I still lisp like a boy,
and on certain untroubled, lucky nights,
when I dream of the unicorn, its musky smell
and wild hooves —
I imagine that tomorrow will take my hand,
and teach me to write one more book
which will astonish the world.
Nora Nadjarian
Աստղերուն Լռութիւնը Սերտեցի
Աստղերուն լռութիւնը սերտեցի,
Խաւարը, սառով պատուած երկինքը, ծառերուն ուրուագիծը …
Տարիներէ ի վեր նուիրուած էի աշխատանքի,
Միտքս սուր էր, բայց հիմա զարմանալիօրէն կը բթանայ:
Երբ կը խօսիմ, դեռ տղեկի պէս կը թոթովեմ,
Եւ որոշ, խաղաղ, բախտաւոր գիշերները
Կ' երազեմ միեղջիւրեայ կենդանին,
Իր անուշաբոյր հոտը եւ վայրի սմբակները:
Կ' երևակայեմ, որ ան, վաղը, ձեռքս բռնելով
Պիտի առաջնորդէ զիս գիրք մը ևս գրելու,
Որ պիտի հիացնէ աշխարհը:
Նորա Նաճարեան
(Թարգմանիչ - Մակի Էսկիճեան)
Click to hear the audio clip The Nightwatch read by Lola Koundakjian
Գիշեր է. տա՜նկ, տա՜նկ, հսկայ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։
Պաղ հովը կու գայ, կը զարնէ ճակտին,
ուր հին-հին յուշեր յանկարծ կը յածին,
ինչպէս երկնքի քօղէն ալ անդին
մոռցուած աստղեր մերթ վառ կ՛առկայծին։
Ու միտքն ակամայ թափով մ՛ինքնաբեր
կը թռչի հեռուն՝ տունը հայրենի.
է՜, կեանքն ուրիշ էր, սրտերն ալ տարբեր
այն լեռներուն մէջ վեհ ու ամեհի։
Ու պարզ կը յիշէ… Գիշեր է խորին.
իրենք քոյր-եղբայր լարումով անհուն
լռիկ պաշարած ալեհեր հանին՝
կ՛ունկնդրեն անոր վէպերն հմայուն։
Եւ հանին ինքն ալ ներշնչուած արդէն
Մհերի ուժը կը պատմէ տղոց.
երբ յանկարծ բուքը տնակի երդէն
այլանդակ ձայնով կը հանէ հոգոց։
Ահեղ ոռնումով կարծես կը խօսի,
կը սուլէ բառեր բիրտ ու չլսուած,
բա՛ռ, որ դժոխքի խորքէն կը հոսի…
Ու խաչ կը հանէ հանին երկիւղած։
Իսկ տղաքը լուռ կը նային իրար
ու ամէն մէկը կը խորհի ինքնին,
որ նոր Մհեր մը դառնայ անպատճառ,
երբ ինքն ալ հասնի անոր տարիքին։
Եւ ահա՜… տա՜նկ, տա՜նկ, խորհո՛ղ ժամացոյց։
Հանգիստ է չորս դին, կը ննջեն բոլոր.
միայն ինքն է որ՝ հանգոյցէ հանգոյց
փողոցներ կ՛անցնի լուռ, քայլամոլոր։
Levon Shant
Քո՛յր, մօտեցի՛ր կըրակին,
ծըխէ տերեւն այս բուրեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ հոտն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր դարակին
ու բե՛ր հեղուկն հնձանեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ համն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր ճըրագին,
մարէ՛ զայն, թո՛ղ լուսընկան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ ձայնն արեան։
Քո՛յր, մօտեցի՛ր նըւագին,
երգէ դաշտերն ու ցորեան,
զի ամէն բան ինձ կրկին
կը դարձընէ գոյնն արեան։
Քո՛յր, մօտեցո՛ւր իմ ձեռքին
աստուածաբոցն հըրացան,
զի ամէ՜ն բան ինձ կրկին
կը յիշեցնէ վրէ՛Ժն արեան...։
les arbres
les bras les grands arbres
les loups l’étoupe des bras
les arbres les grands arbres couchés
l’étoupe des bras coupés les loups les rats
les grands arbres couchés sur l’esplanade
le trouble des rats dans la chaleur des loups
les grands arbres couchés de tout leur long
les outres sans coutures dans l’espace des branches
les bras coupés les loups les grands arbres de plomb
couchés de tout leur long dans l’étoupe des rats
les arbres la douceur des arbres accouplés
les loups le plomb la chaleur l’esplanade
l’étoupe des grands arbres le long des routes
le sang dans les doublures la boue le sang
des loups la proue de l’esplanade là-bas
les bras cloués dans l’ombre des grands arbres
le plomb coulé dans la bouche des lampes
dans la boue dans l’étoupe dans la trouée du temps
les grands loups attroupés debout sur l’esplanade
dans la rousseur des arbres abattus
sans nombre les grands arbres
tous les arbres les bras
les outres toutes blanches
les rats les loups les clous
les arbres
(Le sang du voyageur, L’Âge d’Homme, Lausanne, 2005)
for Garabed Baloian
The last number is the first
And the curve in the straight line
Is only a river that runs from a desert
I would name that river
But by nature it leads to the sea
I would enter from north
And climb the backside
Of Mesrob’s mountain
To watch the city of Palu operate
Multicolored scarves and vegetable markets
Awaken indestructibly among stars
To measure the space between breaths
Streets dance with the music of work
Out of the mouth of the mountain
Stone arches crown the Euphrates
It is the beginning of time
I have not yet been born
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society
Նուէր Սրբուհի Համաստեղին
Մի հարցնէք ի՞նչ է, ո՞ւր է,
Ո՞ւրկէ կուգայ Հայու ոգին:
Ինչպէս արևն է հուրհրան,
Ինչպէս կանանչն է դաշտերուն,
Ա՜յ ճիշդ այդպէս, ամէն տեղ է
Հայու ոգին:
Մեր հովերուն, մեր լեռներուն
Մեր դաշտերուն հոսող առւի
Կանչին հետն է
Հայու ոգին:
Մեր դաշտերու հովը որ կայ, մեղեդի՛ է.
Մեր ձայնաւոր աղբիւրները, ըսես՝ սաղմոս ու շարական:
Երդիքներէն, բուրրվառ ու վառ թոնիրներէն
Ջերմ աղօթքի ու խունկի պէս դէպի երկինք՝
Կապոյտ ծուխն է
Հայու ոգին:
Մի հարցնէք, ուրկէ՞ կուգայ, կամ ո՞ր ճամբով:
Եկած է ան՝ Հայկէն կարշնեղ, կապարճն ուսին,
Գեղապատշաճ:
Եկած է ան՝ թըլոր Դաւթի թուր կէծէկէն,
Մեր հեթանո՛ս նախնիներէն,
Բագիններու բոց կրակէն եկած է մեզ,
Հայու ոգին:
Ան եկած է կռւի ճակատ մեր դաշտերէն:
Բիւր նիզակներ, նետ ու վահան երկաթակուռ. ևև
Սաղաւարտեայ այր ու ձիեր, գրոհ, արի՛ւն:
Էդ արիւնի, ու արցունքի ճամբաներէն եկած է մեզ
Հայու ոգին:
Ան եկած է Աւարայրի մեր յաղթական պարտութենէն,
Շէն Անիի հազար ու մի գմբէթներէն,
Ու հազար մի զանգակներու ղօղանջներէն:
Մեր հողերուն նետւած բեղուն
Սերմերուն պէս ապրող սիրտն է
Հայու ոգին:
Ան մեզ կու գայ մեր վանքերու քարո՛ւտ ճամբով,
Ժամ-վարժարան բանուկ ճամբով:
Մեր պապերու ոսկորրներէն, գերեզմանի տխուր ճամբով:
Արևին հետ ան վար կ'իջնէ, մեր արտերուն, մեր սրտերուն,
Ու վեհափառ Արարատի անե՛լ, անյայտ ճամբով կու գայ
Հայու ոգին:
Հայու ոգին կա՛նչն է սիրոյ աղջիկներուն և թէ տղոց.
Պապկէ՛ պսակ, պակկէ՛ նարօտ հարսնիքներուն:
Ե՛րգն է ուրախ, տափ ու ծնծղայ, արծա՛թ ծիծաղ,
Աղջիկներու պա՛ր հեզանազ:
Հայ մայրերու գութ ու բարի, ու միւռոնով լեցուն սրուակ
Աչքերէ՛ն է որ կը կաթի
Հայու ոգին:
Մեր պապերու հնադարեան դպրութիւնն է ու հին լեզուն:
Ձմեռ բուքին, Նարեկացու վանքի խուցի ճրա՛գն է ան:
Մագաղաթէ հին, հին մատեան տաղարանի
Ու Մեսրոպի գերեզմանին ու երազին
Այբենդիմն է
Հայու ոգին:
Մեր լեզուն է արևավառ որ թէ՛ մարմին, թէ՛ հոգի է.
Կը բաշխւի որպէս նշխարհ, որպէս հաղորդ ու նկանակ:
Կը բաշխւի որպէս մարմին, որպէս գինի,
Գինի ու մաս՝
Հայու ոգին:
Այդ ոգին է որ կը գաղթէ, կ'ելլէ ճամբայ
Մեր երկնքէն ու մեր հողէն, ու կը գտնէ
Ուր Հա՛յ մը կայ ու անոր հետ զրոյց կ'ընէ:
Ան կը ժպտի, ան կը տխրի, ու անոր հետ արցո՛ւնք կուլայ:
Ու կը հսկէ որ ոչ մէկ Հայ չըլլա՛յ շեղի էն լոյս ճամբէն:
Մեր հոգիի էն լո՛յս ճամբէն, որ մեր հողին
Ու երկնքին մեզ կը տանի
Հայու ոգին:
Ինչ ալ ըսենք, բայց դեռ քիչ է,
Ի՞նչն է իրաւ հայու ոգին:
Եթէ նայիք ձեր հոգւոյն մէջ,
Պիտի գտնէք մեր պապերէն բազմութին մը.
Պիտի գտնէք սաղաւարտեայ բանակ մը հին.
Պիտի գտնէք իմաստութիւնն ու ճրագը մեր վանքերուն:
Ձեր հոգւոյն մէջ պիտի գտնէք
Ձեր լեռներուն ու ժայռերուն մէջ թաքնւած,
Արձագանգի պէս թաքնւած,
Հայու ոգին:
Last night I watched the horizon melt;
there were cracks in the sky.
I heard the flare of colors,
the end of “Sabre Dance”.
Today I feel the embers of yesterday.
Just now faded the last of notes
from the melted strings
on the ashes of violins.
1988
This poem has appeared in VOICES literary magazine.
(obscursis ta demeure murmure une voix blanche) rompus
tous les circuits brisées toutes les lampes
– globes néons
lustres spots –
(t’éblouisse le noir !)
ne subsiste
qu’une allumette
une seule bougie blanche blanche
comme les parois
d’une cellule
individuelle
d’un centre spatial
d’une salle de réveil
d’un oratoire ou
d’une morgue
blanche comme
les neiges éternelles
de l’innommable
comme l’uniforme
des Gardiennes
du Silence
oui
plus blanche encore
qu’une nuit blanche
( souffle la bougie
ferme les yeux
contemple l’horizon
(Genève, 2002)
Vahé Godel est né en 1931 à Genève où il vit, d’une mère arménienne, originaire de Brousse, et d’un père suisse qui, éminent linguiste saussurien, fut aussi l’un des meilleurs spécialistes de la langue arménienne. L’œuvre personnelle de Vahé Godel comprend de nombreux livres (poèmes, récits, essais) dont plusieurs ont paru à La Différence : Exclu inclus (1988), La Poésie arménienne du Ve siècle à nos jours (1990, réedition 2006), Vous (1990), Ov (1992), De plus belle (1993), Arthur autre (1994)
Pour en savoir plus:
Cliquez ici
Ecoutez Vahé Godel lire sur YouTube:
Controle d'identité
Click here for the audio clip The Lamp read by Lola Koundakjian.
Ճրագը սեմին առջեւը դի՛ր,
Ծարաւ անցորդ մը գուցէ
Լոյսը տեսնէ եւ յուսալիր՝
Աղբիւրիս ջուրը հայցէ…
Ճրագը հովէն պաշտպանէ դո՛ւն.
Գուցէ եկուոր մ՛անօթի
Լոյսը տեսնէ եւ գայ ժպտո՜ւն
Առնել բաժինն իր հացի…
Ճրագը մինչեւ լոյս վառ մընայ,
Գուցէ եղբայր մ՛անծանօթ
Շատ ուշ գիշեր վերադառնայ
Բաժնել ցաւերս ու կարօտ…
Իսկ եթէ ճրագն առկայծի շուտ,
Աչքերդ բաց ըսպասէ՜,
Տո՜ւր ինծի աղօթքը ձեռքերուդ,
Պիտի գայ մահը գուցէ…
Արսէն Երկաթ
Քերթողն ըսավ. ― «Անու՜շ վըտակ,
Շիւղերու տակ, ճիւղերու տակ
Ո՞ւր կը վազես աննըպատակ...
Վարդեր կուլան շուրթիդ վերև,
Սեզեր կու տան քեզ բիւր բարև,
Քե՜զ կը կանչեն ծաղիկ, տերև...
Լուսնակի ցոլքը ծոցդ առած,
Դաշտերու մէջ լայնատարած,
Ո՞ւր կը վազես դուն շուարած...
Կեանքդ արդէն կարճ է, ա՛յ վըտակ,
Մի՛, մի՛ վազեր ծովն անհատակ
Պիտի թաղէ քեզ ալյաց տակ...»
Վտակն հծծեց.― «Թող անդադրում
Վազեն ջուրերս. մի՛, մի՛ տրտում
Արցունք կաթեր անոնց սրտում»:
Թո՛ղ, որ երգեմ լոյսն ու մութին,
Ի՜նչ փոյթ թէ մահն է քայլ մ'անդին,
Ես սիրահար եմ մարմանդին...»
Ու մինչ քերթողը կ'երազէր՝
Լալո՜վ, վըտակը եռուզեռ,
Երգով իր մահը կը վազեր...
I watched Dvorak go round and round
as the needle moved the hypnotic grooves;
I read his name more than a hundred times,
till he was reborn a whirling Dervish.
1993
Dédié aux couturières de Paris
Elles sont là, devant la machine à coudre
Au premier rayon du soleil
Et coudront jusqu’à la nuit sans relâche,
S’abreuvant de jour jusqu’à tomber de sommeil.
La commande presse,le travail exige du soin,
Il le faut, sinon, c’est le chômage demain
Qui met à la merci de la misère
Dont le spectre est toujours là, montrant ses crocs.
Ainsi besognent-elles pour un patron
Qui les exploite sans pitié.
Révoltée ou soumise, la couturière
Chaque jour pose en tremblant son coeur sur son pain.
Elles sont les prisonnières malheureuses
De la fortune des grandes villes luxueuses
Et leur vie goutte à goutte s’écoule
Dans la coupe de la richesse et des orgies.
Voici les vieilles sans secours dont les mains sèchent,
Les veuves lasses qui ont tout perdu dans la vie,
Les jeunes filles adorables aux rêves sans mesure,
Qui sans se plaindre, engloutissent leur vie dans la misère.
Le travail sacré s’est changé en monstre.
On s’épuise à vouloir lui échapper
Mais sa griffe est puissante, elle asservit
Lentemant les âmes les plus nobles.
Lorque je vois cette lumière dans vos yeux
Qui s’éteint peu à peu pour un morceau de pain,
O mes soeurs, j’ai le coeur qui saigne, je voudrais
De votre épaule ôter le fardeau de la vie.
Et je serre les dents, et je serre les poings,
Haine et vengeance au fond du coeur...
Versez en moi votre souffrance, pour ranimer la flamme
Sacrée, de la lutte contre l’exploitation.
Missak Manouchian 1924
Revue "EUROPE" Littérature arménienne" fév.mars 1961, PARIS
Կը տեսնեմ ահա -- լուռ երեկոյին
Բարակ ծուխ կ՛ելնէ իմ հօր օճախէն.
Եւ ուռիներըս մարմանդ կ՛օրօրուին,
Ծըղրիթը կ՛երգէ անտես խորշերէն…
Մեղմ ճըրագի տակ նըստել է տըխուր,
Ծերունի մայրըս՝ մանկիկըս գըրկին --
Մուշ-մուշ քընել է մանկիկըս՝ անդորր,
Ու աղօթք կ՛անէ մայրիկըս՝ լըռին.
«Ամենէն առաջ թող ինքը հասնի՝
Ամէն հիւանդի, հեռու ճամբորդի.
Ամենէն յետոյ թող ինքը հասնի
Քե՛զ, իմ խեղճ որդի, իմ պանդուխտ որդի»։
Անուշ ծուխ կ՛ելնէ իմ հօր օճախէն,
Մայրըս կ՛աղօթէ՝ մանկիկըս գըրկին.
Ծըղրիթը կ՛երգէ անտես խորշերէն
Եւ ուռիներս մարմանդ՝ կ՛օրօրուին։
seeds scattered in the wind
here and there who are you
where’s armenia –ian –ian
my boyfriend doesn’t understand
he knows nothing about seeds
blown into the future
just hold me i tell him
hold me tight because parts of me
are here and parts of me flying in the sky
where will i land and grow
will i ever return to yerevan –van –van
i just don’t know who i am
you are a flower he says
waiting to be born
Nora Nadjarian
Սփիւռք
Սերմեր սփռուած են օդին մէջ
Այստեղ ու այնտեղ. ով՞ ես դուն.
Ուր՞ է Հայաստանը – եան, – եան :
Ընկերս չ'ըմբռներ այս միտքը
Ան չի գիտեր սփռուած սերմերու մասին,
Որոնք պիտի ծաղկին ապագային:
Ես պիտի բացատրեմ իրեն.
Զիս ուժեղ բռնէ, որովհետեւ իմ հատորներս
Մասամբ կը թոչկոտին երկինքին մէջ:
Ուր՞ պիտի իյնամ ու մեծնամ
Արդեօք պիտի վերադառնամ՞ Երեւան – վան – վան.
Չեմ գիտեր, թէ ով՞ եմ ես:
Դուն ծաղիկ մըն ես, կ' ըսէ ան,
Որ կը սպասես վերածնունդի:
Նորա Նաճարեան
(Թարգմանիչ - Մակի Էսկիճեան)
Ծաղիկներէն յուշիկ թերթեր կը թափէ՝
Բուրումներով օծուն հովիկն իրիկուան.
Հոգիներուն կ'իջնէ երազ մը բուրեան.
Ի՛նչ հեշտին է մըթնշաղն այս սատափէ։
Աքասիաներ, գինով լոյսէ ու տապէ,
Օրօրուելով մաքուր շունչ մը կը հեւան,
Մինչ կը ձիւնէ ծաղիկն իրենց հոտեւան,
Զոր խօլաբար հովը գրկել կը շտապէ։
Ու լոյսն անոնց, անխօս հուրի՛ դիւթական,
Հըմայագեղ ու վարսքերով արծաթէ,
Շատրուանին կ'իջնէ գուռին մէջ կաթէ։
Ջուրը ցայտքէն ծաղիկ ծաղիկ կը կաթէ,
Վըճիտ, ինչպէս լոյսէ արցունքը մանկան,
Նըւագն անոր կը հեծեծէ հեշտական։
Ծաղիկներէն հովը թերթեր կը թափէ...։
Click hear for the audio clip South of Monterey read by Lola Koundakjian.
With so many things common on my mind –
interlaced layers of memory and feeling –
I’m waiting like a catcher with a mitt
for the sinking sun.
In my mind I’m adding to the poetry of my time,
talking to myself with familiar, elegiac feeling;
my footprints in the sand a readable text
on longing and loss.
The sun is just about to kiss the yearning ocean,
to adjourn once more with a lingering embrace.
I’m watching jealously as seagulls cheer
the eternal lovers.
January 10, 2005
Baloian is an Armenian/American poet who has been writing, teaching, and performing his poetry for the last 45 years. His poems have appeared nationally and internationally in journals, magazines and anthologies. His poems have been published in: The Reporter, Antioch Review, Carolina Quarterly, Sow’s Ear Poetry Review, Rockford Review, Ararat, Rain City Review, Sonora Review, Papyrus, Midwest Quarterly, Midwest Poetry Review, Cold Mountain Review, Mid-American Poetry Review, Small Pond Magazine, Americas Review, West Wind Review, Caroline Review, Red Cedar Review, Minnesota Review, Ship of Fools, Northwest Poetry Review, and others.
Baloian has published three books of poems and two chapbooks. His poems have also been included in seven anthologies, most currently in two new anthologies titled How Much Earth and Armenian Town in 2001. In 1997 Baloian's poetry was selected by the Anthology of Magazine Verse Yearbook of American Poetry. Baloian was a farmer for twenty-five years in the San Joaquin valley in Central California; he now resides in El Granada, CA.
I lived underground during the 1950’s
in the wake of my father’s habitual
and unknown rage to weave himself
through the stagnant air creating an alphabet
of icicles from the eave of his wooden
tongue—
He struggled in web of private conversations
and kept us silent with threats and abandonment—
orphaned to invisibility where dreams
survive
on the urgency of boredom.
…..And being 10 years old I would slip
like a lizard into a pool of shadows
finding a pathway from his dark window
down the yellowy fragrance of a lemon
tree
studded with thorns
and into my grandmother’s backyard garden
where imaginary winds dusted with sunlight
lingered beneath a veil of star-faced jasmine—
I listened to the growing of things
whose boundaries opened into wilderness
where the city stopped and farmland
spilled like ink over the landscape for
miles
Screen doors swung easy like clockwork
in a trusting wind which seemed strange
on a planet where nightly
blue-collared fathers knee-deep in backyards
dug bomb-shelters after work and on
weekends
with nightmare delusions of reddened skies
swallowed by mushroomed clouds
Families struggled sinking
silently into a lifetime of expectations
Their other selves left to keep appearances
ran for discovery from this grand illusion
of green lawns and a perfect death
No one really slept
buried up to their necks in schedules and
telephones
watching children disappear into a blank
margin
of no return…….across an outfield of
timeless summers
forged with long hours and hunched
backs
looking for work and the American grail
even on Sundays before dinners in coppertinted
rooms
tanned by the oily seasoning of garlic and
lamb
where windows hung like portraits of
hunger
from far away lands
At 13 I heard schoolmates point in slow
motion
at the Armenian in me and the invisibility
that was visible
in a Kingdom where dreams survive on
long tables of diplomacy
and reality speaks from the splintered lips
of baseball bats
threatening the heroes of this poem
to bleach their dark skins white
They called Armenians, “Fresno Indians,”
with our hollowed eyes and eagle-beaked
noses
but my grandmother said
they called us, “Starving black Armenians….
first.”
Those whose promises
promised nothing
in a land that genocided its natives
with no reservation
We were no strangers to genocide
Fugitives of dust
We blurred into borders and brown-faced
hills
to wait like grass for winter’s first rain
We survived the delirium of previous lives
as if some god had forgotten us
and ordered our children to bleed
and our earth bitten and bled
by tooth and nail……
We breathed life without a cry
our skins emerging from an undergrowth
of syllables
unfold from the simple grace all miracles
grow
…….The ranches I knew as a boy have
turned to salt
and winter like my grandmother’s unbunned
white hair
haunts the ruins of broken mirrors
in empty stations looking for the river
back to eden
praying a melody on the green side of
childhood….
She assumes what is necessary for the moment
to shape what remains after death
And who once having lived
a life on the edge
sits at an empty table
Her hands drink a headful of bad dreams
and everything that she was before
commands the wind
to sing in Armenian
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society.
Will you, my Pretty,
Will you, ma Chérie,
Marry the merry men of Plum Country?
I’d rather not, Mama,
Be traded
Nor degraded
For the sake of destiny.
Will you, my Pretty,
Will you, ma Chérie,
Marry the merry men of Plum Country?
I’d rather not, Mama,
Be hurdled
Nor curdled
In the manic shade of a tree.
Will you, my Pretty,
Will you, ma Chérie,
Marry the merry men of Plum Country?
I’d rather not, Mama,
Be kicked in the loins
Nor plucked to the bones
Under a moon so skimpy.
So – have you, my Pretty,
Have you, ma Chérie,
Trod the road to Plum Country?
Mama, don’t you know
Glazed shadows
Return no glee?
And the foul trick on me.
Mama, once upon a tomorrow
If no gentleness grows
Inside plexiglass humanity
Do not pledge away my Lily.
Esther Heboyan.
Used here by kind permission of the author.
կբռնվեմ պայուսակիցս
որ
չընկնեմ
կծամեմ շրթներկս
որ
սոված չմնամ
հայելիս կպահեմ
որ
հասկանամ`
ես ես եմ ոչ թե ուրիշը
կկպնեմ ծառին
որ
կարդան`
չի վաճառվում
չի փոխանակվում
վարձով չի տրվում
հեռախոսի համար չկա
դատարկ թերթիկներից
մեկը պոկած մարդն էլ
թող
չզանգի
Tsovinar Chilingaryan
This poem has previously appeared in Inknagir/Ինքնագիր Number 1 (2005)
stand on the bridge
and listen to the silence of our ancestors
in the marrow of your bones
sing sing and wake up the stones
the souls of the dead the river the skies
sing to those red and orange birds in our language
sing those bittersweet words and proud refrains
to show them you remember who you are
stand on the bridge
and listen to the silence of our ancestors
in the marrow of your bones
remember who you are
as you sing to the river Kasakh
when you return
Nora Nadjarian
Երբ Աշտարակ վերադառնաս
Կանգնէ՛ կամուրջին վրայ
Եւ քու ոսկորներուդ ծուծերուն ընդմէջէն
Ունկնդրէ՛ մեր պապերուն լռութիւնը:
Երգէ՛, երգէ՛ և արթնցուր՛ քարերը,
Նահատակներուն հոգիները, գետն ու երկինքը.
Մեր լեզուով երգէ՛ այդ կարմիր և նարնջագոյն թռչուններուն.
Երգէ՛ այդ դառնանուշ բառերով և հպարտալի կրկներգով,
Փաստելով, թէ կը յիշես ով ըլլալդ:
Կանգնէ՛ կամուրջին վրայ
Եւ ունկնդրէ՛ մեր պապերուն անդորրը
Քու ոսկորներուդ ծուծին ընդմէջէն:
Երբ վերադառձիդ երգես Քասախ գետին,
Յիշէ՛, թէ ով ես դուն:
Նորա Նաճարեան
(Թարգմանիչ - Մակի Էսկիճեան)
In the summer
Fresno is an open flame
beneath our feet,
makes our mouths
sensitive to stolen loquats
We see canals explode
with cliff swallows,
all curves and arrows.
The dust in our rooms
settles at family reunions
on the pond
with a few leaves
floating clouds above
the tangerine Koi
in the backyard.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society.
Yesterday I picked a few magnolias in half bloom
and thought of you, your countenance,
and then some. Your art is always on my mind,
you know. I’m enclosing a pressed blossom –
a little white and pink for your yellow and blue.
April 19, 2005
Click hear for the audio clip While passing read by Yeraz Markarian.
Մենք չենք սիրեր կեանքն յորդաշունչ, կենդանի,
Անցնելու մօտ իրերն զմեզ կը կարթեն.
Ու կը ցաւինք , երբ բախտն հեռու կը տանի
Ինչ որ երէկ արհամարհած ենք արդէն։
Մենք կը սիրէնք, երբ արեւը ծիրանի՝
Հալած, հատած մոմի նման ոգեվար՝
Ալիքներուն գոգն իյնալով շիջանի
Սողոսկելով խարակներէն զառ ի վար։
Ծաղիկները, զոր կը թողունք որ ցամքին
Թօնուտ օդին, ցուրտ արեւուն տակ աշնան,
Ծառաներու յանձնած կոպիտ խնամքին,
Թոռմելու մօտ՝ կարծես յանկարծ կ՛անուշնան։
Սրուակները, որոնց բոյրը կը հատնի,
Ա՛լ աւելի մեզ սիրելի կը դառնան,
Ինչպէս դեղնած սիրոյ թղթիկ մը գաղտնի,
Զոէ կը պահենք գուրգուրանքով անսահման։
Եւ մեր սէրը, ոսկեփետուր թռչուն բիլ,
Զոր անսւաղ կը լքանենք շատ հեղ մենք,
Երբ թեւ կ՛առնէ կ՛ուզէ մեզմէ խուսափիլ,
Դողդղալով մեր հոգւոյն մէջ կը սեղմենք։
Մրմունջները որոնք հեռուն կը մարին։
Կոչնակները, հաչիւնն անգամ շուներուն,
Գորշ ամպերն իսկ փակած կապոյտ կամարին,
Մեկնելու մօտ՝ հմայք մ՛ունին օրօրուն։
Յուզմունքներն ալ կը վրդովեն մեր հոգին
Եթէ չելլան երազի պէս թեւաւոր.
Եւ կեանքն արդեօք կ՛ըլլա՞յ այնքան թանկաքին,
Այնքա՞ն անուշ, երբ չսպառնայ մահն անոր։
Թո՛յլ տուր հիմա, որ մըրմընջեմ, սիրելի՛ս,
Դուն բաղեղի նըման հիւսուած գիշերին,
Թո՛ղ որ հըծծեմ ականջիդ, գլուխըդ կուրծքիս,
Թէ, խօ՛լ աղջիկ, լոյսերն ի՜նչ շուտ կը մարին։
Թո՛յլ տուր հիմա, որ մըրմընջեմ, Արտեմի՛ս,
Կո՛յս վիրաւոր, վէրքովն հատու սուսերին,
թէ երբ կախարդ երազէն վերջ կը տըրտմիս,
Այդ թախիծով բիբերդ ի՜նչ մութ կը վառին։
Եւ մինչ արիւն ու կաթ տալով ցայգերուն,
Կ՛անցնիս կ՛երթաս ճամբաներէն աշխարհի,
Մեր ծոցն ես յար, մե՜րկ վիշտ, դողով քու սարսռուն։
Ցայգերէն վերջ, միշտ մեզի հետ այգերուն,
Կաս ու չեկաս, փլած մեհեան ո՛վ Դիցուհի,
Կաս ու չեկաս, թաց աչքերով դեգերուն։
Ահարոն Տատուրեան
Եւ միջօրէ. կըղռամէտ օ՜ր հասարակ,
Պայծառ արեամբ եւ ջինջ զարկով սիրտ յուռթի,
Մեղր որ մեղու ճաճանչներէն կը կաթի,
Ես կ՛ողջունեմ քեզ տաւիղով սիրերգակ։
Եւ միջօրէ. բարձրակէտ օ՜ր հասարակ,
Ցոփ պարուհի՝ գինեզըւարթ զենիթի,
Տալով հրաւէր մարդոց տօնի եւ կայթի,
Կիզիչ շուրթով քեզ կը գըրկեմ համարձակ։
Ո՜վ միջօրէ, յորդ լիութեամբ օրհնաբեր,
Քիրտ եւ արօր, եւ գերանդի եւ որայ,
Խոր պաշտումով քեզ կը բանանք մեր ափեր։
Դուն սընուցիչ ըստինք սիրոյ մեծ աղբեր,
Եւ տաղերուս կուռ հասկերուն կալորայ,
Քու տաք հացիդ քաղցեալ հօտն ենք անհամբեր։
ԱՀԱՐՈՆ
Ահարոն Տատուրեան (1886-1965)
At the Ararat Cemetery
in Fresno, California,
the Armenian gravestones
have small oval pictures
of their namesakes,
in the area behind
the Pharaoh’s mausoleum.
It could be a village,
this section,
where the faces in the
pictures have profound
straight noses,
deep-set eyes,
every face sad
for its death, glad
to be buried next to
cousin Mesrob,
or the neighbors.
Grandma’s new grave
is unmarked next to
her husband, Mikael,
whose face shows
a sad but happier time.
Friends are close by.
One grave, on the fringe,
has a picture of a husband
and a wife, a large oval:
the man gravely sick,
the wife’s best attempt
at life’s happiness
in her sad smile.
Dispossessed said their faces,
he’s been dead for five years,
the year of her demise
not yet etched.
“Together, forever,” it read,
but not yet….
Well-crafted lives
lead to larger monuments
in this marble village.
some stones,
names in the undecipherable
ancient language
only few could know.
An old, hefty-man
in a black eye-patch
stares through the
remaining porcelain,
his only eye searching
for his mother’s name,
while his younger brother
wanders among names
of old friends, names
ending in the
same refrain,
the son of ….
Or, those shortened
names: Ross or Peter,
on gravestones
like marble steps
leading to the top
of Mount Ararat.
ARMENIAN TOWN: poetry by Paul Aloojian, James Baloian, Y. Stephan Bulbulian, Ronald Dzerigian, Michael Krekorian, Brenda Najimian-Magarity. Foreword by Dickran Kouymjian, copyright 2001 by the William Saroyan Society
Ունի մի դէմք՝ ասես լուսին՝
Շուրջը երկու ամպ-խոպոպիկ.
Վարսերի հետ սափորն ուսին՝
Գնում է նա ոտաբոպիկ։
Ժպիտ ունի յօնքերի տակ,--
Ամպի տակի շողն է հրէ, --
Ինքն էլ այնքան նու՜րբ է, յստակ,
Որ տեսնում ես իր մէջ իրեն։
Աղբիւրի մօտ լռին կանգնած՝
Նայում է նա ջրին այն ջինջ,
Նախ ժպտում է, ապա՝ յանկարծ
Խառնում ջրին, ծիծաղ ու ճիչ…
Ու փրփրում են ծիծաղ ու ջուր…
Հրա՜շք, ինքն էլ քօղուեց ամպով,
Դարձաւ ճերմակ-ճերմակ փրփուր…
Ափին մնաց դատարկ սափոր…
Վաղանշակ Նորենց
Vagharshak Norents (1903-1973)
This poem is about the Westside of the Valley in 100 degree heat.
The local dropouts relayed stolen
watermelons from the sidecars
of stalled field trains
to a pickup badly needing a paint job.
Above the field, beyond the mountains,
a blistering cherry shot through
a blue jellyfish of pyrotechnics.
Body aching from the days before,
another day picking melons one by one,
and one’s mind wanders,
as the dragonfly wings of the loading machine,
as young girls drink lemonade on back porches,
watching vines grow.
Between the furrows,
gravity strapping us to the ground,
we bite the flesh of cantaloupe,
blue chambray shirts and red bandanas
soaked through with juice and sweat.
Bending back and legs, lifting the balls of fruit
onto the rolling conveyor
12 hours a day for three weeks,
then back to school or Mexico,
whichever comes first.
Բոյլ մը նայուածք, փունջ մը ժպիտ,
Քուրայ մը խօսք դիւթեց իմ սիրտ:
Ես ուզեցի լուռ մենանալ,
Սիրել փըթիթք՝ խորշեր թաւուտ,
Սիրել կայծերն երկնի կապոյտ,
Առտըւան շաղն, իրիկուան բալ,
Ճակատագրիս սեւ գիծ կարդալ,
Խոկալ, սուզիլ, զմայլիլ սուտ:
Ո ՜հ, խուրձ մը վարս, եդեմ մը շունչ,
Շրչազգեստ մը շրշեց իմ շուրչ:
Ես ուզեցի լոկ ու մինակ
Սրտակցիլ ջինջ վըտակին հետ,
Յիշատակի չունի նա հետ,
Սիրտ մ՚որոյ մինչ սուզիմ յատակ,
Գաղտնիք մ՚ ունի — այն՝ անթիւ վէտ:
Եթեր մը տրոբ սրտի լսեցի,
Հծծեց — «Կ՛ ուզե՞ս սիրտ, ե՛կ ինծի»:
Ես ուզեցի սիրել զեփիւռ
Որ երկնքէն թռչի բեկբեկ,
Նա չի՛ սիրեր խոցել երբեք,
Հոգի՛ մ՚որոյ գաղտնիքն է բոյր,
Գիտէ շոյել երազներ բիւր,
Երկնի բոյրն յուշ կ՛ածէ առ հէք:
Ո՜հ, փունչ մը բոց փըսփըսաց ինձ,
— «Կ՚ ուզե՞ս պաշտել հոգի մ՚անբիծ»:
Ես ուզեցի քընարով մի՝
Լոկ սիրել հոս, հոս դալկահար,
Պաշտել, գրկել միայն քընար,
Սիրող էակ ճանչել զանի,
Ըստ իմ քըմաց լարել աղի,
Եւ սրտակցիլ սիրողաբար:
Նէ մօտեցաւ յուշիկ՝ ըսաւ.
— «Քնարդ է ցուրտ սիրտ, եւ սէրդ՝ ցաւ»:
Թօթուեց թեւերն հոգիս մոլար,
Ճանչեց ըզնէ, գեղ ու կըրակ՝
Սիրտն անապակ ինչպէս վտակ,
Անմեղ՝ ինչպէս սիւք դալկահար,
Հաւատարիմ՝ ինչպէս քընար,
Հրաժեշտ տուաւ կեանքի մենակ:
Բոյլ մը նայուածք, փունջ մը ժըպիտ,
Քուրայ մը խօսք դիւթեց իմ սիրտ:
երեկ հաշվում էի
ինչ արժի կյանքս
մի բաժակ սուրճ առավոտյան
500 դրամ տրանսպորտի փող
օրական
մի տուփ սիգարետ
օրը մի աման ճաշ
եթե հասցնեմ թե չէ
երկու հատ բուտերբրոդ
ամիսը 900 դրամ հեռախոսի վարձ
քանի դեռ արմենթելը չի թանկացրել
կյանքիս էդ հատվածը
իսկ լույսը
որ ամենաթանկն ա կյանքում
բոլոր առումներով
որ նույնիսկ փողով դժվար ա առնել
ու պարտքերս կուտակվում են
տարիներով
ինտերնետի՝ ամիսը
վեց հազարը
բայց հաստատ չեմ հաշվել
ինչքան ա իմ վրա նստում
բանաստեղծություն գրելը
ու մարդկանց հետ շփվելը
եթե բարեւում են ինձ
ու էդ ամեն ինչը իրականում
էժան ա
կարելի ա պարտքով մեկից վերցնել
ու վերադարձնել
Տիրոջը
կամ բաժանել աղքատներին
ու այդպես պրծնել
ապրելու
պարտականությունից
Tsovinar Chilingaryan
This poem has previously appeared in Inknagir/Ինքնագիր Number 1 (2005)
Գիշերներ կան այնպէ՜ս լոյս որ՝ կարծես թէ
Երկինքն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն անծանօթ աշխարհին,
Ուր կ՛ըսեն թէ աստուածները կը խորհին…
Գիշերներ կան այնպէ՜ս մութ որ՝ կարծես թէ
Ծառերն ի վար կը կաթէ
Արծաթէ
Երգը հին
Այն գեղեցիկ աշխարհին,
Ուր հոգիներ հոգիներու կը փարին…։
Տասնըերկու տարի վերջ, իբրեւ պարոն մ՛արդէն մեծ,
Ես կը մտնեմ սրտաթունդ՝ դպրոցէն ներս մեր նախկին,
Ուր բացուեցաւ իմ առջեւ գիրերու լոյսն առաջին,
Ուր մանկութիւնս իմ ամբողջ պայքարեցաւ, երազեց։
Տասնըերկու տարի վերջ նոյնն է նորէն ամէն բան…
Ահա՛ սեղանըս մաշած, ուր հետքեր կան մատներէս.
Ծառերն ահա՛ պարտէզին, որ եղան թառ յաճախ մեզ,
Եւ մեր հին զանգը խոշոր, որ կը կանչէր դասարան…։
Ո՞ւր էք, դէմքե՛ր սիրելի, անցեալի քա՜ղցր ընկերներ.--
Ամայութի՜ւն է չորս դիս. հոս ո՛չ ոք զիս կը ճանչնայ,
Հոս, արդ, օտար մանուկներ կը ցատկռտեն անտարբեր։
Դպրոցն իմ շէն օրերու ինչպէ՜ս տըխուր է հիմա…
Կարծես ամէն կողմ մահուան իջած է սուգն ու քամին,
Կարծես այցի եմ եկած անցեալիս գորշ դամբանին…։
Mouchégh Ishkhan (1913-1990)
(What a Christmas present, in December, 1933…
Oh they knifed the Bishop dead!
He was a Saint, a Godly man
A leader of our flock
The first man, a Ramgavar, said.
Oh they knifed the bishop dead!
He deserved it, the bastard betrayed Gomidas
To the Turkish Secret Police and let Smyrna burn
The second man, a Tashnag, said.
O they knifed the bishop dead!
Who will sleep with my wife now
When I am too tired in bed?
The Third man, no party affiliation, said
You had better wash that altar clean
At old Holy Cross Church in Washington Heights.
So much blood spilled, so much sin.
Click here for the audio clip Not a Love Poem #9 read by Lola Koundakjian.
My lover sent me a vacuum for my birthday.
A tall, yellow machine, hypo-allergenic
complete with adjustable, two speed motor
and five-year warranty.
First I vacuumed the bed sheets, sucked in cookie
crumbs, paperclips, bobby pins, one black sock
and a nickel caught in the folds of blue
duvet cover.
Then I moved through closets, over dress
shirts on wire hangers, half-knotted ties,
khakis and button flies, band camp t-shirts,
and a misplaced Playboy.
I went to the office next, behind the computer
desk and stacks of bills, appointment cards,
Doonesbury cartoons on corkboard, my picture,
and the ringed stain on wood.
Last were the tiny scraps of paper on the nightstand,
where we’d scribble parts of dreams: unicorns
and evil eyes, crosses and frozen lakes, parting
words, and that night with no moon.
I vacuum every room, collect fibers and hair,
watch them catch in blades, twist and settle
in ballooning bag. Each evening I empty it,
reflect on the perfect, loveliness of dust.
Copyright Alene Terzian. Used here by kind permission of the author.
In a stone cutter's efficiency,
the new North Avenue slices through historic old neighbourhoods.
In place of old three-story buildings,
new ten storey high-rises dominate,
with their stunning architecture
and sky-high prices.
Already, fashionable boutiques and trendy bars
have opened
on the ground floor.
Yet, to my surprise,
scores of families seemed to mill about.
I wondered:
'What is so fascinating about this newly completed block?',
Day after day, at about the same time,
early in the evening,
without fail,
crowds of families appeared.
It is true that the traffic-free boulevard provides safe relief
from the frighteningly swift cars.
Still, it seemed a pre-occupation with an avenue
and new shops
that I could not fully comprehend.
But tonight, I finally understand.
I was told by a politics student
that silent protesters gather on this boulevard
to show their unwillingness to accept the presidential election results.
To my amazement,
I had been amidst a protest,
and did not even know it!
What kind of political science professor am I?
It seems I need to have my prescription glasses checked.
I also need to listen to the students more.
Alan Whitehorn, May 2008, Yerevan
The more I study genocide,
the less I feel I know.
The enormous magnitude of the suffering,
the vastness of the tragic personal accounts,
the multitude of social, economic, political and cultural causes,
and the almost uncountable number of victims.
The continuation and new iterations of the terrible deeds,
all overwhelm.
And so,
I continue the long journey into the dark night
in hopes that eventually I will understand
and find the light.
Alan Whitehorn, May 2008, Yerevan
Երբ ծորակն է աւրուած
Մէկ կողմէ
Կաթիլ կաթիլ ծով կ՛ըլլայ
Միւս կողմէ
Ոչ լիճ ոչ ծով կը դիմանայ
Եւ կամ ալ
Ջրամբարը բերնէ բերան
Այդպէս լեցուն կը մնայ
Եւ անդին
Մարդիկ ծարաւ
Դաշտերն երաշտ կը մահանան կը կենան...
My friend Vasken told me of his unsuccessful search.
He had looked all over,
but could not find a post card of the towering statue of Mother Armenia.
I said I knew of some good gift shops and bookstores to try.
And so, I set out on my hunt.
Last year, the cards had been aplenty.
But as I searched,
I gradually realised that this year seemed to be another story.
Wherever I looked, I could not find such a card.
Disappointed, I returned to the hotel apparently defeated.
But I would try one last place.
The new gift shop in the hotel,
athough not fully stocked,
might have it.
The young lady said she had only one postcard of Mother Armenia,
but it was in a box of 60 various cards.
I certainly didn't want that many,
and so I politely declined.
As I began to go out of the shop,
the lovely lady graciously offered me the single card.
When I offered to pay,
she generously declined.
It was her gift to me.
I, in turn, passed on the special card to the receptionist,
who, subsequently, gave the precious item to Vasken.
He was delighted that he could now send the image of Mother Armenia
to his dear friend in America.
And so,
we discover the true spirit
in many small kind deeds.
Alan Whitehorn, May 2008, Yerevan
Click here for the audio clip The View read by Lola Koundakjian.
Ամառ օրով
Ծառերուն տակ փռուէր նստեր են մարդիկ
Բարձ ու փսիաթ, սան ու տապակ, կուժ ու պնակ,
կրակարան, օրօրօց
Բան չեն մոռցէր - եւ ամէնքով օրուան համը կը հանեն...
Յանկարծ ամպ մը - տեղատարափ մը սաստիկ
Տակնուվրայ կ՛ընէ ամէնքն - ամէն բան ...
Բոլոր ծառերն անմիջապէս կ՛ուզեն մէկմէկ հովանոցի վերածուիլ
Բայց կայծակէն կը վախնան
Օդը կ՛ուզէ անջրանցիկ մեծ վրանի մը փոխուիլ
Սակայն հովէն կը վախնայ
Հողը կ՛ուզէ գիրկը բանալ - ըլլալ շուտով պատսպարան մ՛առժամեայ
Բայց եւ այնպէս ջրհեղեղէն կը վախնայ
Լոյսը կ՛ուզէ միակտուր ապակիի շերտ մը դառնալ
գլխուն վերեւ ամէնուն
Սակայն ան ալ որոտումէն կը վախնայ.
Իսկ արեւը վար կը նայի ու կը դիտէ տեսարանն այս եզական
Եւ կը զուարճանայ...:
ԱՅԲը արիւնն է թափուած
ԶԱն զոհուածներն անանուն
ԱՅԲը անունդ արփավառ
ՏԻՈՆը տենչանքն է տանջող
ՈՒն ուրացումը ոյժին
ԹՕն թուականն է ահեղ
ԻՒն իւրացումը ջահիդ
ՆՈՒն նահատակդ վերջին:
Զարեհ Խրախունի, Ազատութիւն 1993
Հայը այն է որ կը տագնապի իտէալ հայ չ՛ըլլալուն համար.
Վահէ Օշական
(The Armenian is he who suffers from not being an ideal Armenian)
Vahe Oshagan
We try to hold in our minds
The inability to understand
What it is that we are searching for.
East and West, Old and New
Opposites stripped of meaning
Grasping for a past that constantly eludes us.
A prophet from Edessa, a giant from Moush
Nomads sprung from desert and rock,
Traveling backwards through Cilician time
Mourning for memories
We try to suppress.
And always the yearning
For something we cannot ever reach.
Ծառ տնկեցէք եղբայրներ
կաղնի սօսի եղեւին
Պարտէզին մէջ - դաշտերուն
Լերան վրայ - ժայռերուն
քարքարուտին ապառաժին
Ձեր թաղարին սովորական
կամ սեղանին ամենօրեայ
Ծառ տնկեցէք - պիտի բռնէ անպայման -
Ապառաժը երբ փշրուի հող կը դառնայ արդէն, չէ՞...
Թէ թաղարին հողը քիչ է, շա՜տ է կաւը բրուտին.
Սեղանն - ըսես - չոր տախտակ է
կ՛ըսեմ քեզի՝ առաջ փայտ էր, փայտն ալ ծառ
Ի՞նչ գիտես թէ ցամքած փայտը չ՛արբենար
վրան դրուած շոճիի թարմ աւիշէն
Չի փաթթուիր մատղաշ ու թաց արմատներուն
Ու չի՜ խրեր իր ոտքերն ալ հողին մէջ
ինքն ալ արմատ չի՞ դառնար...
Ծառ տնկեցէք - ո՛ւր ալ տնկէք պիտի բռնէ անպայման...
Դարակուտակ սպասումի ու անհնար ըղձանքի
Հողն է պարարտ - հողն է հպարտ- ջուրն հատդարտ
թափուած արեան եւ արցունքին պէս առատ -
Այս ծառը սուրբ պիտի կանգնի պիտի աճի ուռճանայ
Պիտի երկինք բարձրանայ
Ամէն առտու այգաբացին ստուերն անոր պիտի հասնի մեծ լերան
Շուք պիտի տայ արեւափառ ոսկեծածան հանդերուն
Հազար բարեւ ու բիւր բարիք պիտի առնէ ամպերէն
որոնք կուգան աշխարհի չորս ծագերէն
ու կը շոյեն սաղարթն անոր մշտադալար - ալեւոր...
Օ՜ տնկեցէք
Ամուր ձեռքով խնամեցէք
զարդարեցէք
պաշտպանեցէք
պաշտեցէք
Ազատութեան ծառն է այս ...:
15-12-1991
Զարեհ Խրախունի, Ազատութիւն 1993
APP and its producer, Lola Koundakjian, retain the right to accept or reject any poetry submission(s) based on the criteria provided by the project description.
Send your comments to armenianpoetryproject[at]gmail[dot]comFollow us on Twitter: @armenianpoetry
Click here for our 15th anniversary clip on youtube.com
