Անբծութիւնն ես քոյր իմ,
Դուն հրճուանք տրտմութիւն,
Դուն ծիծաղ ես ու լաց ես,
Մտերմութիւն, մորմոք ես դուն, սէր ես դուն,
Շատ խոր ես դուն, անդունդ ես դուն,
Թախիծ ես դուն, երգ ես դուն,
Աշխատանք ես, հառաչանք ես, յոյս ես դուն,
Կարօտանք ես ու զրկանք ես, ո՜յժ ես դուն,
ԿԵԱՆՔ ես դուն։
Պոլիս - «Արեւուն Տակ» 1962
Dans le tumulte des rues grouillantes de la grande ville,
Un désir, doux comme l'espoir, dominant au fond de mes pensées, accompagnant mes pas,
Comme un marteau frappant l'enclume à chaque mouvement de la flèche de l'horloge,
Poursuit pour moi à chaque instant ta reconstruction, ô ma nouvelle et éternelle patrie.
Je sais que tu n'es pas un rêve, une illusion née de nos aspirations.
Je sais que tu es terre et pierre, ô fournaise de travail et de chant,
Je sais que tu es feu et flamme, que tu es jeune et ardente,
Je sais aussi, terre d'Arménie, que tu es notre antique Eden.
Chaque fleur qui sur ton sein se pare de vives couleurs et de douces senteurs,
Chaque pioche et pelle qui s'enfoncent en toi pour te renforcer le cœur,
Un lambeau de chant suspendu dans l'air, le résonnement d'un mot chargé de sens,
Sont pour moi purs comme un sourire et précieux comme des reliques.
Toi, centre lumineux de mes pensées, mon espoir est une parcelle arrachée à ton cœur.
A cet anniversaire de la nouvelle période de ta millénaire existence,
Un peu triste, mais fier de toi, ô mon pays reconstitué,
Je me sens moins malheureux, moins seul et abandonné.
Իրիկնային արեւէն քալող մարդուն շուքին պէս
Որ դաշտերէն կ'երկարի, կ'ըլլայ լերան հաւասար,
Սէրըս գաղտնի եւ անձայն, հեռու ի՛մ իսկ աչքերէս,
Հանդարտօրէն աճեցաւ, հասաւ երկինք լուսավառ:
Եւ ակնարկով մը ջերմիկ ու երգերով սիրածոր
Ծընած սէրըս կը փրփրի այժմ յաւերժին տենչերով,
Յորձանքներուն մէջ մոլար կը կլանէ այն ինչ որ
Կամուրջ կ'ըլլայ ներկայիս եւ անցեալիս վշտաթով:
Եւ այն էակը օրհնեալ որ հրահրեց զիս այսպէս,
Որ տակաւին երգերուն արձագանգով զիս կþօրրէ,
Երբե՛ք, երբե՛ք չգիտցաւ թէ որքա՛ն յոյզ սիրակէզ
Սիրտըս իրեն ընծայեց իր մարմաջին մէջ բոցէ:
Ժըպիտիս մէջ թագնուած թախիծս երբե՛ք չտեսաւ,
Որքա՛ն մօտէն քալեցի, սէրըս այնքա՜ն չիմացաւ:
Մարսէյլ, 1934
Ինչքան էլ սիրեմ քեզ,
Եւ քեզ սիրելով`
Սիրեմ և նույնիսկ ընդունեմ մերժումը քո,
Ինչքան էլ քեզ սիրելուց
Ցանկանամ սկիզբ`
Նորի հետ հանդիպում,
Որովհետև չկան կամայականություններ
Այլ օրինաչափության կամքեր,
Եւ ի վերջո,կա այն բացարձակը՝ սերը:
Ի~նչ փույթ,որ չես սիրում ինձ, (չեմ անհանգստանում).
Քո նոր սերը չի խանգարի իմ սիրելուն, (չեմ խանդում).
Կամ չի նպաստի քո չսիրելուն (տխրում եմ):
Պարզապես մեզանից մեկը ուրախ կսիրի,մյուսը՝ տխուր:
Միևնույն է.
Գիտակցելով հանդերձ այս բոլորին,
Ընդունելով հանդերձ իմ իրականությունը,
Այն պահին երբ պատահաբար,
Կհանդիպեմ քեզ նրա հետ,
Չեմ կարող չցավել և
... Չլացել: 2009
Many thanks to all those who participated in APP's first annual poetry competition.
Winners will be announced in mid-February.
Best regards,
Lola Koundakjian, producer and curator
Անտառին մէջ ամայի, ձմրան առտու մը պայծառ,
Ստեղնաշար մը լոյսի
Ու շուքերու շարժելով, խօլ՝ ծառէ ծառ դուն անցար,
Սէգ քայլերովըդ կոյսի։
Խորհրդաւոր բիւր լարեր կը հնչէին։ Քու արագ
Սրունքներդ ռիթմ մը ներքին
Կը մատնէին ու շարժուն շրթունքներուդ վրայ կըրակ,
Կար տենդոտ սէրը կեանքին։
Արկածալից ու երկար ճամբաներու ուղեւոր,
Դուն թուեցար ինձ տարբեր՝
Այն բոլորէն, որ պզտիկ սէրեր, յոյզեր, ամէն օր
Կ՛երազեն խեղճ հաճոյքներ։
Մենք քալեցինք ծառերուն տակէն փղոսկրէ, վրայէն
Տերեւներուն թաց, ոսկի,
Որ շողալով ոտքիդ տակ, կը հանէին ձայն մը շէն
Մետաքսահիւս քղանցքի։
Քաղաքն հեռու էր մենէ. ժխորն հազիւ կը լսուէր
Ու երկնքէն էր կարծես,
Որ կ՛երթայինք, հողմավար՝ երկուքս մէյմէկ լուր ստուեր։
Կ՛ողողէր մեծ լոյս մը մեզ։
Հոգիս իր բերքը տուած, մերկ էր, հատդարտ՝ հողին պէս
Ու լի, յղի՝ նոր կեանքով։
Ու թուեցաւ ինձ կեանքի դուն այն մաքուր ոգին ես
Որ կը ծաղկի մահուան քով։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
I take comfort in the knowledge
That I do not love you
But am merely smitten
And have discerned the difference
For both produce a nausea deceptively alike
So when you too
Leave me standing
On a sidewalk corner
Face smeared with puzzlement
I will not lurch home and boohoo
Into my dear musty pillow
Remembering the smell
Of your dear musty aroma
I will not clench tiny fists and beat the walls
inside me
Nor will I lament
With ladies of Jazz
And vow you are the last
Instead I'll simply wait
for the light to change
Smooth my hair
And slide along
Down the Avenue
Regretting nothing
Nothing at all
It is just so wonderful
That I do not love you.
November 1999
Arousiak Turabian passed away in April 2020 at the age of 39. RIP.
Լուսաբացին,
Լացի՜ն, լացի՜ն
Վարդերը՝ սև թերթեր բացին...
Լուսաբացին,
Ջինջ, լուսածին
Հավքեր թռան լուռ, գնացին...
Լուսաբացին,
Ուռին, հացին
Առվի ափին մեղմիկ լացին...
Լուսաբացին,
Ես տուն դարձին,
Խամրած գտա իմ սիրածին...
Լուսաբացին,
Շաղ ու թացին,
Սրտիս համար շիրիմ բացին...
Ազատ Վշտունի (1894-1958)
Rock Sculpture at Compo Beach
I was in Japan
I saw the Zen Rock Garden
Yours was better
5/22/2005
Կ՛ուզեմ որ ըլլա՜մ ցորենի արտին
Ծաղիկը կարմիր՝ գաւա՛թ արեւին…
Հասկերու բաշին մէջ պահուած ճըպուռ՝
Խըմե՜մ կէսօրուան լոյսը լիաբուռ…
Ըլլա՜մ գիւղի հին կամուրջ մը փայտէ…
Մամռապատ աղբի՛ւր մ՛որ հազիւ կ՛երգէ…
Գեղջուկին կաւէ ամանը բարի՝
Որ քաղքի ծարաւն ա՛լ մէջըս մարի…
Ըլլա՜մ կուրծքի խաչն աղջըկան բոպիկ…
Բակի լակոտ մը՝ նայո՜ղ հանդարտիկ…
Փուշի մը ներքեւ աղօթեմ ու լամ՝
Որ քիչ մը գոնէ իմ ցաւըս մոռնամ…
Այլեւըս, Աստուա՛ծ, արտին մէջ ըլլամ…
1922 «Լոյս Զուարթ»
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
Dumbek Bookache
voice #1 voice #2
tumble 1
1 2
2 terrible
tumble 1
1 2
2 gamble
whiskey 1
1 terrible
tumble 1
gamble
whiskey 1
1 tenable
tunable 1
1 2
RHUMBA, RHUMBA,
DUMBEK, DUMBEK,
RHUMBA, RHUMBA,
DUMBEK, DUMBEK,
tumble 1
1 2
tumble tumble
1 1
tumble 2
1 terrible
tumble , tum
tum , tum
tadadum tadadum
tuck 1
1 bank
tumble 1
1 2
2 terrible
tumble 1
1 2
tumble 3
1 4
gamble 5
1 whiskey
2 Wasco
terrible 1
tumble 2
1 3
humble 4
1 5
2, hambone,
hambone, hambone,
1 1
2 2
gamble gamble
1 damper
gamble gamble
1 damper
gamble gamble
1 damper
Daedalus Daedalus
gamble 1
damper gamble
gamble damper
damper gamble
gambling damper
damper gambling
1 damper
Daedalus , Daedal
Deadalus us Daedal
Daedalus us Daedal
ah-ha ah-ha
ah-ha ah-ha
Bach 1
1 2
2 Reebok
3 Reebok
4 1
Bach 2
1, , Reebok
2, Reebok,
Bach, 1,
1 2
Bach, Reebok,
Bach 1
1 2
Bach, 3,
Bach, 4,
, Bach Bach,
Bach Bach
1 1
Bach, 2,
Bach, 3,
, Bach Bach,
, Bach Bach,
Bach Bach
1 1
book Bach
Bach bake
back Bach
ache, ache,
1 book
2 Back
Bach 1
ache, 2,
Adelaide Adelaide
1 1
Adelaide , Adel
Adelaide aide Adel
Adelaide aide Adel
Adelaide Adelaide
1 1
whiskey Wasco
Wasco whiskey
whiskey Wasco
Wasco whiskey
1 1
Tonga 2
1 bongo
2 1
Tonga 2
1 bongo
2 1
Tonga bongo
Tonga bongo
bongo, Tonga,
bongo, Tonga,
Tonga bongo
bongo 1
1 2
2, bongo,
bongo, 1,
1 Tonga
2 bongo
bongo, 1,
1, bongo,
Tonga 1
bongo 2
1, bongo,
Geelong, 1,
1, Geelong,
Geelong, , bongo
gone 1
1 2
2 3
3 4
MILKTOAST 5
1 bottleneck
saddlebag 1
MILKTOAST 2
1 bottleneck
saddlebag 1
MILKTOAST MILKTOAST
1 bottleneck
Samarkand 1
Saddlebag saddlebag
MILKTOAST 1
1 bottleneck
Samarkand 1
Saddlebag 2
MILKTOAST MILKTOAST
1 bottleneck
2 butternut
3 saddlebag
Samarkand Samarkand
MILKTOAST MILKTOAST
1 bottleneck
2 butternut
3 saddlebag
Samarkand Samarkand
MILKTOAST MILKTOAST
1 bottleneck
2 butternut
battlefield 1
1 saddlebag
Samarkand Samarkand
MILKTOAST MILKTOAST
1 bottleneck
2 butternut
battle-call 1
1 butterball
subtly-all 1
1 Samarkand
saddlebag 1
sudden-gall 2
1 subtly-all
butterball 1
1 battle-call
butternut 1
bottleneck 2
milktoast , milk
milktoast toast-milk
, milk milktoast
toast-milk, milktoast,
MILKTOAST MILKTOAST
Bottleneck bottleneck
Butternut butternut
Samarkand, Samarkand,
Milk , neck
MILKTOAST MILKTOAST
Bottleneck butterball
battle-call battle-call
saddlebag, saddlebag,
milk , nut
MILKTOAST MILKTOAST
Butterfield Butterfield
Butterball buttterball
Basketball basketball
battle-call, battle-call,
1 roast
boast 1
milk , but
MILKTOAST MILKTOAST
, butter butterball
field-butter battle-call
call-basket basketball
bought-it-all bought-it-all
1 1
roast roast
boast boast
1 1
lickety-split lickety-split
RHUMBA, RHUMBA,
DUMBEK, DUMBEK,
RHUMBA, RHUMBA,
DUMBEK, DUMBEK,
RHUMBA, RHUMBA,
DUMBEK, DUMBEK,
Geelong, 1,
1, Geelong,
Geelongo , bongo
gone gone
1 1
RHUMBA RHUMBA
DUMBEK DUMBEK
Քուլիսների հետևում,
Հեռվից – հեռու կարոտում եմ քեզ,
Կարոտում եմ քեզ որպես անծանոթի,
Որպես քո տեսակի
Եւ իմ կորցրածի:
Չկայացած հանդիպումը մեր
Բանաստեղծություններս խեղդեց
Եւ մոռացնել տվեց քո էջը:
Ինչո՞ւ են պատահականությունները խանգարում հոգիների մերձեցման.
Արդյո՞ք մարդկանց չար մտքերն ու ցանկությունները փոխում են ընթացքը միջավայրի և
վիժեցնում հազարավոր անմեղունակ րոպեներ...
Արդյո՞ք մթնոլորտի էներգիաները տարուբերում են մեզանից յուրաքանչյուրին
և մեզ սխալ ուղիներով տանում...
Արդյո՞ք չեմ կարող փրկել իմ երազը կործանումից...
Արդյո՞ք ես զոհն եմ իմ բարության թէ չարության...
Ո՜չ , չհավատաս որ կան պատահականություններ,
Այլև օրինաչափություն.
(Չի կարելի հոգնակիով ասել ՝ օրինաչափություն-ներ,որովհետև կա միասնական մի
օրինաչափություն միայն և մենք բջիջն ենք այդ ամբողջության.մեզանից
յուրաքանչյուրով է պայմանավորված ամբողջի միասնակամությունը):
Այն ինչ չի ստացվում,
Նախատեսված չէ այդպես կատարվելու,
Ուրեմն չի՜ լինելու:
Ինչո՞ւ հուսալ,
Ապա հուսալքվել:
2009
Դո՛ւն, առաջին վանկ շրթունքիս, առաջին ձայն իմ հոգւոյս,
Նախկին հնչիւն իմ մանկական լեզուիս հեզ,
Որով լացի ու երգեցի միշտ յուզումներս, իղձս ու յոյս,
Իմ մայրենի քաղցրի՜կ բարբառ, ողջո՜յն քեզ:
Տարիներով թափառական օտար երկիր ու վայրեր,
Զուրկ մնացի ընտանիքէս, տընակէս.
Այլ քու կարօտդ անդարման ցաւն եղաւ սրտիս կարեվեր,
Ո՜վ իմ լեզուս, ամէն իղձ զո՜հ ըլլայ քեզ:
Զարմանահրաշ վըսեմ թարգման դուն սրբութեանց անմատոյց,
Դուն արձագանք Հայ անցեալին, կեանքին վէս,
Տիտաններու, քերթողներու անմահ փառքին ապացոյց,
Ո՜վ վեհ բարբառ իմ հայրերուս, պատի՛ւ քեզ:
Ալեծաղիկ կատարներու անմահ զաւակ դարաւոր,
Ծոցէդ անշէջ ճառագայթներ կը ժայթքես,
Մշտափթիթ գարուն մ՚անանց կը պըսակէ դէմքդ աղուոր,
Անզուգական, քնքուշ լեզուս, համբո՜յր քեզ:
Դուն Մեսրոպին ու Սահակին շունչին թրթռումը ոսկի,
Որ հայրենի յուշերն անդուլ կ՚եղերգես.
Իր պաշտելի աւանդութեանց, նշխարներուն սուրբ ըսկիհ,
Ով աննման չքնաղ լեզու, բուրվա՜ռ քեզ:
Ծով ծիածան որ կը գըլես լայն կոհակներդ այգաբեր,
Մերթ գոհարներ ծաւալելով, մերթ բեհէզ.
Մերթ սաղմոսներ ծփծփալով, մերթ վէպեր,
Ո՜Վ Հայ լեզուս իմ պաշտելի, ողջո՜յն քեզ:
Դուն թրթռացիր անտառներու սօսիներուն տակ ըստէպ,
Հայ աշուղին քնարին պարծանք եղար վէս.
Հիմա կ՚երգես զաւակներուդ նժդեհ կեանքը երաշխէպ,
Քերթողներու անմահ բարբառ, բիւ՜ր փառք քեզ:
Օրհնեա՜լ ըլլան մեր հայրերը, որոնք թէեւ ցիր ու ցան,
Մութ օրերուն՝ մոլորած չոր շիւղին պէս,
Մոռցան իրենց տունն ու տեղը, զաւակներնին ուրացան,
Իրենց անձն ալ, բայց չըմոռցան երբեք քեզ:
Քու բառերէդ՝ արեւէն վառ ու բիւրեղէն վճիտ
Իմ հոգւոյս մէջ բոց մը կաթեց մշտակէզ,
Հուր ծարաւը անհունութեան, բարւոյն, մեծին ճըշմարիտ.
Ո՜վ մանկութեանս ազնիւ լեզուն, կ՚օրհնե՛մ քեզ:
Օրհնեա՜լ ըլլան մեր մայրերը, որոնք զքեզ սնուցին
Իրենց շունչովն ու աղօթքով սրտակէզ,
Խարխուլ, փլած կտուրին տակ, կարօտ՝ պատառ հացին,
Գուրգուրանքո՜վ պահպանեցին միշտ ըզքեզ:
Թող որ ե՛ս ալ, յետին զաւակն հայրենիքիս իմ թշուառ,
Սուրբ տաճարիդ ոտքը բերեմ ողջակէզ՝
Միշտ տառապած, երբեք շիջած սրտէս կայծ մը խանդավառ,
Հոգւով պաշտեմ ու քնարովս օրհնեմ քեզ:
Զապէլ Ասատուր (Սիպիլ)
Come down into my shelter crawl
to watch the flare from below
Come in enter my den to
feel the fire from within
I crawl into my blue and then
turns orange in the twilight sky
Skies obscured with burnt black gold
to burn your strength
to hurt the land you hold beloved
Bagdad has turned a silent Babylon
so spend the silence
Await the bombs, the doom
A million dazzled souls
that speak ten thousand tongues
Believe a diamond lake
cast in the desert midst
Believe the freedom
that missiles bring
and bombs
The limping eyes
the hidden lips and veil
The dark sad eyes
the human face
of Fear
The Human Wound
the Falla of the Land
Civilization flown back
to slay his Womb
Past tainted skies
the beauty of the Mosque
By night the voice
The sacred sound
of prayer song
of Ancient Music
and Faith unmoved by time
awaits the tomahawk
and so the voices rise
side by side with the smoke
And grows the human Wound
Against this billion bombs
these laser chords
umbilical
from stolen skies
into our Heart
This is our
chemical Weapon
the intoxicating Rise
of sacred Music
Will penetrate
your fortress B and F
your force of air
Numb you to dozing birds
For this sand was here
before you began
and will remain
long after your end
though I now burn
in sulphurous purple
these bright eyes
that see further
this olive skin
These are the eyes
of the desert
though I now bleed
through dark metallic tunnels
Mine Eyes
are the Eyes of the Desert
to be
and I know patience
the sameness of the sand dune
stories that last a thousand nights
I know
prayers that last a thousand years
and wait still
for a Miracle
And I swallow my own Tyrant
This poem has appeared in the Poets Against War website.
Սիրելի ձմերուկ
Ըսաւ էշը
Ինծի տուր կեղեւդ,
Որ ալ խոտ չուտեմ:
Սիրելի տանձենի
Ըսաւ արջը
Տուր ինծի տանձերդ,
Որ ալ չտանջուիմ:
Կապոյտ երկինք
Ձայնեց օձը
Թեւ տուր ինծի,
Որ թռչուններուդ հասնիմ:
Ու երկինքը փոխանակ փետուրէ թեւերու'
Սխլմամբ, ստեղծագործական թեւեր տուաւ օձին
Ու ան հնարեց կախարդիչ երգեր,
Ու բոլոր թռչունները իր երգին եկան:
Ու հրաշքով բարիացած
Օձը շարունակեց երգել
Իր որսերը չուտել
Իր երգը լսողներուն ուրախութեամբը ապրիլ:
Եւ թռչունները շատցան,
Անոնց կերը պակսեցաւ
Ասդին անդին փնտռեցին
Իրենց երգիչը կեր դարձուցին:
Մշուշի միջից, - տեսի՜լ դիւթական,-
Բացւում է կրկին Նայիրին տրտում.
Ո՞ր երկրի սրտում թախիծ կայ այնքան,
Եւ այնքա՜ն ներում - ո՞ր երկրի սրտում…
Ո՞րտեղ են քարերն այնպէս վերամբարձ
Ձեռների նըման պարզուած երկընքին,
Ո՞րտեղ է աղօթքն այնպէս վեհ ու պարզ
Եւ զոհաբերումն այնպէս խնդագին…
Ո՞րտեղ է խոցում այնպէս չա՜ր ու խոր
Սի՛րտը մարդկային դաշոյնը քինոտ.
Ո՞րտեղ է հոգին այնպէս վիրավոր,
Եւ անպարտ երկիրն այնպէ՜ս արիւնոտ…
Vahan Derian (1885-1920)
Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Վերջ տար հայի ցաւերին,
Չարը կորչէր ու բարին
Բուն դնէր մեր սրտերին:
Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ազատ շնչէր Հայաստան,
Եւ շուրջ Մասիս մեր սարին
Փայլէին վարդ-անդաստան:
Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Հայ ազգ ի մի գումարուէր,
Ի գլուխ Կարնոյ հայ ամրին
Հայի դրօշակ ծածանէր:
Երնէկ, թէ այս նոր տարին
Ոտքի կանգնէր Հայաստան,
Եւ կիսաքանդ մեր Կարին
Լինէր քաղաք մեր ոստան:
Հայեր, երբեք չերկմտիք,
Կը կատարուի այդ ամէն,
Եթէ իսպառ մենք հանենք
Փոքրոգութիւն մեր սրտէն:
Գամառ Քաթիպա
Qu'heureuse soit cette nouvelle année …
Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Qu'elle mette fin aux douleurs des Arméniens
Que les méchants disparaissent et que les bons
Fassent leur nid dans nos cœurs
Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie respire librement
Et qu'autour de notre Mont Massis
Resplendissent les roses champêtres
Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que la nation arménienne se rassemble
Solidement à la tête de Garin l'arménienne
Et que flotte notre drapeau national.
Qu'heureuse soit cette nouvelle année,
Que l'Arménie se dresse debout,
Et que notre Garin à demi démolie,
Devienne notre capitale.
Arméniens, n'hésitez jamais,
Tout cela se réalisera,
Si nous ôtons entièrement,
La petitesse de notre cœur.
Kamar Katiba
Traduction Louise Kiffer
Best wishes from the Armenian Poetry Project, New York City.
Lola Koundakjian
curator and producer
Բանաստեղծը, եւ՝ առ հասարակ արուեստագէտը, այն մարդն է որ մեզ կը ծանօթացնէ մեզի՛.
Երուանդ Ազատեան
Click here for the Youtube.com clip read by Finnegan Flawnt .
Which language do you dream in,
swear in, cry in, asked the questionnaire.
How many languages do you swim in,
drown in, breathe in, mime in?
Do you know how many tongues have adopted
your voice? And when at night you stare
at dark walls and one pair of lips
comes closer, whispering in perfect German
Ich bin deine Mutter -
Or the night shadows enlarge into a Fritz Lang
open scream and Muttersprache appears
on the silent movie screen, then:
what do you reply? In which language,
and how clearly, do you say: my mother tongue
is somewhere in the recesses of my mind.
I am not an orphan. I have a mother.
She put me to bed one night
and went away. The film we made
together has long been silent. But I still
hear her voice in the keyhole of my heart.
© Nora Nadjarian 2003
Angels sleep on a stack of gambling debts
gathering dust and interest.
The ivy loses five leaves every day.
I helplessly count
the last sleeping pills
on my unfamiliar fingers.
The Christmas tree is a village maid
all made up for her wedding night.
The fireplace is a big, black yawn.
Yellow leaves should not be left
among the green.
(Why does Granny's ghost
sleep under my son's bed?) . . .
The big win, the sure bet
never was and never came.
I kissed the bottle goodbye
but the apricots never kissed me back.
A cigarette butt burns my nostrils
but I am too tired
to put it out.
My guardian angels sleep
with their broken wings
on my soft stack of gambling debts.
In the mirror I see
God's corpse burning in the acid seas.
The tired ivy hangs her bare arms languidly.
(I'm too tired to bend,
raise the blankets from my son's bed,
and play peek-a-boo
with Granny's ugly ghost.) . . .
It [is] . . . frustrating
. . . counting sleeping pills
and having extra fingers left.
In the end, the old fireplace
will have the ultimate pleasure
of belching smoke
after making a meal of the Christmas tree.
(Merry Christmas Granny and good night.)
Click here to hear the audio clip When I first saw snow read by Gregory Djanikian.
Tarrytown, N.Y.
Bing Crosby was singing "White Christmas"
on the radio, we were staying at my aunt's house
waiting for papers, my father was looking for a job.
We had trimmed the tree the night before,
sap had run on my fingers and for the first time
I was smelling pine wherever I went.
Anais, my cousin, was upstairs in her room
listening to Danny and the Juniors.
Haigo was playing Monopoly with Lucy, his sister,
Buzzy, the boy next door, had eyes for her
and there was a rattle of dice, a shuffling
of Boardwalk, Park Place, Marvin Gardens.
There were red bows on the Christmas tree.
It had snowed all night.
My boot buckles were clinking like small bells
as I thumped to the door and out
onto the grey planks of the porch dusted with snow.
The world was immaculate, new,
even the trees had changed color,
and when I touched the snow on the railing
I didn't know what I had touched, ice or fire.
I heard, "I'm dreaming. . ."
I heard, "At the hop, hop, hop. . . oh, baby."
I heard "B & O" and the train in my imagination
was whistling through the great plains.
And I was stepping off,
I was falling deeply into America.
Առաւօտեան արեւը ողողած էր պայծառ՛ կապոյտ
Երկինքը՝ գործի մղող ջերմութեամբ:
Մինչ սիրտդ, վիրաւոր թռչունի մը արիւնոտ
Կուրծքին պէս կը բաբախէ յուսահատ:
Ի՞նչ է այս ցաւը, որ դուն քեզի կու տաս
Սիրոյ խաբկանք մը ունենալու համար,
Որո՞ւն համար կը բաբախէ վիրաւոր թռչնակին
Կեանքի համար կռուոծ սիրտը՝
Մինչ փետուրներուն վրայ իր արիւնը կը լերդանայ
Ապրելու, սիրելու, սիրուելու կարօտով:
Այս վէրքով չէ՞ որ մարդիկ հաւատք կը կերտեն,
Իրենց ներաշխարհը յուսադրելու համար,
Ու փարթամ տաճարներ կը կառուցեն աղօթելու,
Սփոփուելու, սորվելու և հաւատալու.
Հաւատալու բանի մը, որ պէտք է գոյութիւն
Ունենար կարծեցեալ ճշմարտութեան մէջ,
Ու պահ մը, գոյութիւն ունէր կարծես, իրականէն
Աւելի ճիշդ յատկութեամբ մը կախարդական:
Տեսիլքի մը մէջ անբացատրելի, անվերապրելի,
Անյիշելի, միայն արիւնով զգալի:
Բայց ներկային մէջ այսօր, իրական և ճշգրիտ
Ի՞նչպէս կարելի է զգալ, կամ յիշել:
Ի՞նչպէս կարելի է ճեղքել արեւուն գործի մղող
Ջերմութեան ճառագայթները իրատես,
Երբ մանաւանդ շողերուն մէջ արեւուն
Որոշապէս տաք ու յստակ,
Վիրաւոր սրտերու արեան կաթիլներ կը լերդանան
Սրճագոյն ցոլացումով մը աղտոտ,
Գոցռկարմիր վիշտով մը խորունկ, որուն նողկանքը
Ճանճահրապոյր հրաւէր կը ճաճանչէ:
Ելի՛ր եւ նոր առաւօտ մը տիմագրաւէ այս կսկիծով:
Քալէ՛, եւ նոր աչքեր փնտռէ այս սին ցոլքերով:
Աշխատէ՛, եւ նոր կեանք կերտէ այս արեան շաղախով:
Բայց դուն կրնաս, եթէ կը հաւատաս հզօր, հնաբոյր
Աստուածներուն Խալտեան:
Հոս՝ արեւի ոսկեզօծումն անարատ
Կը պարուրէ, լուռ կ՛այրէ քարերն հսկայ ճակատին
Միջնաբերդին Հալէպի։
Գետնարած միջոցէն վեր՝ լայնօրէն
Այրող բոցեր հեռաւոր,
Ու անդրադարձ ճառագայթ՝
Հոգիներուն մեր կը բանան յաւերժակա՛ն կեանք մը խոր։
Մտի՛ր ու լուռ՝
Հսկայական կամարէն այս դռներուն
Աստղն ուղեղիդ բարձրացո՛ւր
Բարձունքներուն առասպելին մարդկութեան…։
Ճամբաներէն բազմաճիւղ
Դարերն այստեղ կ՛ամփոփեն անապատներ ու լեռներ
Մարդկային շունչ հեւացող, բազմութիւններ անկայան։
Ճամբաներէն բազմագոյն
Կեանքի նորոգ տարածութիւն մը հիմա
Կ՛անցնի ինչպէս հազարամեակ մ՛երկարող։
Հացարամեայ տարածութիւն մը անծանօթ
Կը հեղեղէ որմափակերն այսօր ալ
Ու կիսափուլ խոռոջներէն աչքեր խոր
Կը հսկեն դեռ աղեղն իրենց պրկելով…։
Հողմեր անսանձ ու վայրի, լարերու վրայ տարածուն,
Անապատի ծովերէն կը յարուցեն ալիքներ
Ու ղօղանջներ յարըմթաց…
Անապատի ծո՛վն ահա… ու տարիներն ահաւոր,
Անհետացած ըստուերնե՜րն մարդկային գորշ ձեւերու…
Մարդկային գորշ ձեւերու փոթորկավար անցքը դեռ…
Քաղաքն ահա, խուլ ու խոր…
Հարթաքանդակ ապառաժ, ու փոշիի, արեւի բարկ շփոթումն…
Առանձին պառկիլը
այնքան անհաճոյ չէ
որքան առանձին ճաշելը։
Libreville: 21-XI-1973)
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
Women weeded, they hoed. Sweat, the river that ran
between their breasts, poisoned their milk. Such hot sun—
such long days—making room for rye in stony
fields. Their infants left behind perished,
though their grandmothers softened the flat
cakes of rye they warmed for supper with water.
The lovely Maritza’s husband was shot down
for his watch by a friend who called for him
at midday—and, ever after, the family waited,
paying for news of him. She had five small
mouths open round her table. In spring,
she climbed the hard hills to sparse Turkish
villages to bring candy, to bring thread. Once
a Singer sewing machine went over
the pebbled roads. The donkey groaned. She,
alone, loaded that donkey and went herself
two times each year, to the Turkish village
to bring bright threads; tawny, raspberry,
and blue. Bent over looms they set up themselves,
villages of young women wove themselves
into fantastic beasts and birds, gardens
that keep alive their hungry children
no one but they are left to feed.
Գիշերն -- ածո՜ւ աստղածիր --
Կը բուրէ ծով ու ծոթրին.
Հովերուն հետ եւ լուսնին՝
Ո՜վ իմ հոգիս, քաղցրացի՜ր…
Փոսուռաներ՝ վիրապէ
Վիրապ արե՜ւ կը ցաթեն.-
Կ՛անցնի տեսիլ մը դաշտէն.-
Ո՜վ իմ հոգիս, տառապէ՜…։
Հոն ուր կանթեղն աղօ՜տ է,
Կուլայ տաւիղ մ՛ոսկելար.
Գրկած իղձերդ ոգեվար՝
Ո՜վ իմ հոգիս, աղօթէ՜…։
Կոպերուս վրայ կապտածիր
Կը թառի թե՛ւն անդորրին.
Մինչ երազներ կը թորին՝
Ո՜վ իմ հոգիս, քընացի՜ր…։
«Գերեզմանի Ծաղիկներ»
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
That our stone houses, our high raftered roofs,
were tents—shredding as we feasted and sang,
snug within, though wind keen (though wind break sleep
with those hollow sounds the ear shapes, those words
the ear invents), that hooting wind—great train—
rounding square corners of our houses, eating
them away. Where villages climbed a hill
are paths and a crumbling wall. Under earth
are shards of pots that flushed us rosy red:
steaming stews we spooned out, quarrelling all
the while. Portions were measured, you see,
and rugs (the moths ate) to be divided.
A morning like any other: rounded up,
flushed like hunted birds, we took what we ate—
nothing else. We ate the village.
In five days it was gone. The old died first.
Then the young cried in the night for food, but
there was none. Next day, they, too, were gone
away. Look! I’ve drawn those streets. These boxes
were fine timbered houses. This one was ours.
Where we live now is warmer and stronger.
Մանուկ մը կայ հոգիիս մէջ որ կ՛երգէ,
Կը ծիծաղի, մերթ կը ժպտի ու կուլայ.
Ու տարէց մը՝ որ սառնասիրտ կը հեգնէ
Ճիգն՝ ի խնդիր իմաստի մը որ չիկայ…։
Իրարու պիրկ, ցուրտ գաղտնիքին հանդիման,
Կը պաղատի հոգիս, տրտո՜ւմ արցունքով.
Մինչ նորէն ա՛ն որ կուռքի մը նըման,
Կ՛արհամարէ, անտրտունջ ու անվրդով։
Տըղա՛յ մըն է հոգիս ու ծեր մը դժնէ.
Երբ կը ցնծայ մին՝ միւսը կը խոկայ.
Երկբայանքի գիշերներէն լուռ կ՛իջնէ
Այսօ՛ր նորէն բո՛ւ մը սրտի՛ս, սիրո՛յս վրայ։
Արմէն Սեւան (1892-)
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
ՄԵԾԱՐԵՆՑԻ յիշատակին
Բայց ո՞ր ուղին էր արդեօք, ուրկէ անցար հէ՛ք քերթող,
Վերջին անգամ, յուսաբեկ, դէպի հիւղակըդ անշուք.
Ո՞ր նոճին էր ըզգայուն, որուն մարմինն ինկաւ դող՝
Քու հեւքըդ երբ տըւաւ իր սաղարթներուն սըրսըփուք։
Բայց ո՞ր տեսիլն էր արդեօք-ծովո՞ւն, կապոյտ եթերի՞ն
Թէ խարակէն փըշրուած նաւակի մը ուրուային -
Զոր ակնարկըդ ընդունեց վերջին անգամ, հըծծելով
Հըրաժեշտի մեղեդին՝ անանձնական բարբառով։
Աչքերդ թաց, կ՛որոնեմ հիւղն այն տխուր, թաքթաքուր,
Ուր ոսկի սիւնը փըլաւ իր տաղանդին արքենի,
Ուր զենիթէն մայր ինկաւ յանկարծ արեւը երկնի…
Ու չե՛մ գտներ։ Կը թըւի գերեզմաննոց մը թափուր
Դալարածուփ այս կղզին, ուր բերնին մէջ հովերուն
Կ՛եղերերգեն անընդմէջ յուշեր, վիշտեր անանուն…։
1936
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
In spring his mother strapped a store of candy
to the donkey’s back. They walked the hills.
Those stone roads took them to village after
village of Turkish young, shouting for barley
sugar. Louder than a cornering wind,
those children surrounded their fathers. How
they implored, mouths wet already with sweet
toffee they wanted so loud valleys ring.
Even now; the wind wants sugar candy.
That young boy who scaled (leading the beast or
following after) those lava hills knew
climbing was easy. What the others—
the children of that village never knew—
was that he did not eat candy. That sweet
taste, he bartered away so his people
ate bulghar and rice all the cold winter long.
His dying father refused fresh yogurt,
told him: “You live to feed others! Eat this.”
Չկա՛յ ոչինչ օտար
Աշխարհում այս հին,
Ո՜ւր ել լինես, պայծառ,
Ժպտա՛ ամէնքին.-
Ուղիներում անծիր,
Սրտաբա՛ց, հրկէզ,
Հանդիպողին գրկի՛ր
Հարազատի պէս։
Եւ ուր մի հո՛ւր շողայ,
Մօտիկ՝ թէ հեռուն,
Կարծիր քո լո՛յսն է դա,
Դո՜ւ ես վառել կեանքում.
Պալատներում՝ թէ մի
Խրճիթում աժան,
Մէ՜կ է, ժպտա, անցի՛,
ԱՆՑՈ՛ՐԴ բարեկամ…
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
Ըստեղներուդ տակ, լուռ, կը քընանան
Խորհուրդներ, իղձեր, երգեր դիւթական,
Ներշնչումով լի, կարգի կը սպասեն
Հոգիներ վըսեմ…։ Լըռութեան խորէն
Ի՜նչ փոթորիկներ, ի՜նչ վառ երազներ,
Ի՜նչ ցանկութիւններ ու վիշտեր անհուն,
Երաժշտութեան մէջ հիւծող կեանքերու
Ցօ՛ղը կ՛աղերսեն, ցօղը կենսաբեր…։
Կ՛ուզես որ ըստէպ մատներ ըզգայուն
Ըստեղներէդ դուրս լուս-աշխարհ բերեն
Յոյզեր անկորուստ, անոնց կըրակէն
Վառեն հոգիներ, կե՛անք տան սըրտերուն…։
Սիրահար մ՛ինչպէս, կարօտն ունիս միշտ
Գըգւոտ մատներուն քնքուշ հըպումին,
Նոր ապրումներուն տենչով մոլեգին՝
Վանելու քեզմէ տառապանքն ու վիշտ…։
1934
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Կազմակերպութեամբ Թէքէեան Մշակութային Միութեան Լոս Անճելըսի Մասնաճիւղի
Գործակցութեամբ Կլենտէյլի Հանրային Գրադարանի
ՄԵԾԱՐԱՆՔԻ ԵՐԵԿՈՅ նուիրուած
ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑԻՆ «ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ» հատորի հրատարակութեան առիթով
Ելույթ կ'ունենան՝
ԱՐԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆՑ - Հատորի խմբագիր
ԱՆԱՀԻՏ ԱՐԱՄՈՒՆԻ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
ՓՐՈՖ. ՕՇԻՆ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
ԲԱՐՍԵՂ ԳԱՐԹԱԼԵԱՆ - Հանդիսավար
ՈՒՐԲԱԹ, 11 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ, 2009 - ԺԱՄԸ 8:00
ԿԼԵՆՏԷՅԼԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆ
222 E. Harvard Ave., Glendale, CA
Validated Parking at Marketplace Parking Structure at Harvard & Maryland
Մուտքը ազատ եւ հիւրասիրութիւն
Այս առաւօտ
աղաւնիները
առօրեայ իրենց թառերուն վրայ
չյայտնուեցան։
Հեռաւոր կտուրներէ բարձրացող
ոլոր-մոլոր ծուխին նման,
բան մըն ալ իմ ներաշխարհէս կը բարձրանայ
միանալու համար ամպերու կարաւանին։
Թեւաւոր մը,
մառախուղէ մառախուղ կը շտապէ
պայծառ օրերու իր յուշերուն մէջ
անհետանալու…
շուրջս,
ամէն բան
դէպի ներս սեւեռող
հայեացք մը կը մատնէ,
յայտնելու համար, թէ,
մշուշի մէջ կանգնած այդ ծառը
կը պատկանի նաեւ մշուշին…
2009 Մոնթրեալ
Ազդակ Պարբերաթերթ, 2009 թիւ 10
Click here for the audio clip To Lora read by Lola Koundakjian.
Խնձորն ես կարմիր պսակւած հարսին.
Մրմունջն ես գետին դաշտին մէջ նարօտ.
Երգն ես կաքւուկի նոր վերադարձին
Կեանքին պէս աղուոր հարսնուկն ես տարփոտ։
Իմ մօրըս թրծած անօթն ես հիրիկ
Որուն մէջ ծըլուն մեղրն է քաղցրանոյշ.
Գիւղի աղջըկան դու սէրն ես բաղձիկ,
Գետափին կանգնած ծաղիկն ես քնքոյշ։
Հազար կոյսերուն մէջ բացուած մինակ
Պարզութեան մէջ մեծ արեւն ես այգուն,
Այտերդ անոր բոցերն են արձակ
Շրթներդ ալ անոր համբոյրն է ոսկուն…
Ու բոյրն ես Լօռա, բո՜յրը մեղրածոր
Ճերմակ տընակիս պարտէզին սիրուն,
Գարնան պէս չքնաղ ու կարմրած բոլոր
Ծաղիկն ես հպարտ աղբերանց արուն…
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Like a ghost, his silhouette hovers
tall through the street shadows of Smyrna––
until all that will be left
will be traces of its skeletal remains.
The beloved Doktor’s vision is blurred by tears
and the smothering smoke.
He’s overcome by the stench of burning flesh,
the moans of the dying, the piercing screams,
and the destruction surrounding him!
Aghast he gazes down at his empty hands
that until these days healed the sick
and held the newly born.
Now, his fingers tremble. 
Picture of Smyrna, 1922, source unknown.
Not to be obvious,
he exits his home wearing his fez
and summons his courage
needing to understand the
encircling devastation:
Elisa his wife; their children,
Hatcher, Sirarpi, Krikor,
Hovhannes, Vartouhi––
their youngest is one;
Araxi their housekeeper,
and their neighbors.
Night after night,
from the end of August through September,
he ventures into the side streets,
secretively scrawling
into his journal:
Wednesday, the 13th
I see a Turk, he thinks I am one of them,
he says to me, “We did what was due; you turn back.”
The Turk, who assumed an active role
he advises me not to advance,
but to turn back. I answer, “Very well”
with the attitude of someone who understands
the situation. I stop for a moment to distance
myself from the Turk–– to avoid conversation.
At last, the Doktor finds escape from this hell.
Except for his smoke scarred journal,
nothing remains of his worldly goods.
As he embarks on the rescue ship
to unknown safe Greek shores,
he holds his wife, his five children,
and their housekeeper
with all his might, and hides his journal,
the lone witness to all he has seen
deep within his double vest.
Fifty miles far from the billowing black clouds over Smyrna––
in his home town of Akhisar,
Christians ––- ten from his and his wife’s family,
all were massacred!
Men, women, children;
butchered, hanged, machine gunned,
––the young pretty ones violated,
then dragged away to harems, and the young males
forced into slave labor battalions— were never seen again!
Their fatal mistake was to believe the empty promises of peace,
made by those who swore on the Koran.
––SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS
WITNESS was inspired by Dr. Garabed Hatcherian’s journal. An Armenian Doctor - Garabed Hatcherian: My Smyrna Ordeal of 1922 Edited by his granddaughter, Dora Sakayan, Ph.D. Montreal: Arod Books, 1997. Translated into 9 languages––including Turkish. The Turkish publication was banned in Turkey; its publisher and translator have been repeatedly summoned to court and relentlessly fined.
Garabed Hatcherian, M.D. (1876-1952) held the position of general surgeon and gynecologist at The Armenian Saint Gregory’s National Hospital in Smyrna. (SKK)
Rising like a spastic somnambulist
I somehow manage to slip off
my underpants in the darkness,
tossing them into the corner...
And when I wake up in the morning
I am surprised and chargrined
to find a swarm of avid ants
voraciously lapping up
the still-moist, sticky semen.
Libreville: 18-IX-1973
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
Տանջուած անձրեւ Նոյեմբերի,
Ե՞րբ պիտի սրբես վէրքի թաղանթի վրայ գոյացած արցունքը եւ վերադառձնես զիս դէպ իմ ճանապարհ
Անձրեւ բարի ու ռիթմիկ, ինկող անձրեւ նման տերեւի Թաւալքին որ կը հպուի Նախնեաց հողին...
Զի արմենիան հող Ա
....
Ես չեմ կարող
...
Ես չեմ կարող հետ այսու լռութեամբ նայիլ ու խածնել Վէրքին ցաւը...
Աղ Ու կերկեր...
Սրբոց խորանին ու մուշկ ինչպէս,
Ցաւերէն յառնող մարմինն իմ ահա,
Ո՜հ անձրեւին վերջին հեռացողները
Եւ դռան թակուիլը ուշ լռութեան մէջ...
Բոլոր ընկերներս շարուած
Ու ես կանգնած, հաղորդութեան մասնիկ տալու
Ես անաղօթքս ու անսուրբս
Մարմնէս կ՚աճին թեւեր ու կը սրբեն դռան ճակատը.
Կը սրբեն զիս
Հոկտեմբերի դժգոհ սուլոցներէն ...
Անձրեւին հետ հաշուի նստելու եւ մաքրուելու ...Անձրեւին հետ
Կտոր մը սեւ հաց,
Շիշ մը գինի,
Հին բանաստեղծներուն վէրքին համար,
Իբրեւ մասունք եւ մատեան աղօթքի.
Սա հեթանոս պահերուն,
Իբրեւ վերադարձ մեծ ճանապարհներէն ...
Ամբողջ գոյութեան մը շաղկապը ուղեղիս Մասնատու’ին մէջ
Ու ՃԻՆՅԸՍ մկնիկին աչքերուն շըխկոչը...
Հէ՜յ գիտի ֆէսպուքեան ընկերութիւն
Դեռ չտեսանք կենացը
Դեռ չտեսանք մերկութիւնը գինիի տակառներուն վրայէն քալող Էգերուն
Բայց կիսաքանդ դէմքեր ու կարմիր մորուքներ ֆըըշշշշշշշշշշշշդ սանկ օդանաւի պէս կը սուրան
Վահան թամարեանի խենթութիւնը ուր մնաց
Ուր մնաց կիրակնօրեայ աղօթքը իմ հեթանոս Եղբայր
Ու հարք մեծաց մեղաւորաց,
Ուր մնաց գրաբարեայ կարկանդակը
Ուր մնացին սաղմոսներուն մարմնէն հոսող խունկը
Շատ է այս վերադարձը ինծի,
Թանկ է այս վերադարձը ինծի,
Վերադարձ գրաբարեայ մանկութեան,
Ուր պուրճ համուտի սրտէն ծորող
Մեր պատմութիւնները աղօտ, կը մտաբերեմ մայթին մերկացած խոնաւասէրներուն հետ ...
Թագաւոր ու մանուկ, որ ձեռաց խաչով կը մկրտես առնո պապաճանեանի երկարող քիթէն դուրս վազող խազը մեղաւոր ...
Ու տաքդեղ Կապոյտ քսուկ որ կը ‘արուիս ուսերուս մարելու համար հայ—թուրքական թուրք—հայկական ինչ որ անօրինակ վկայութիւն մը, որուն դեռ վարժ չէ մարմինս....
Ի՞նչպէս մարել արցունքին հրդեհը
Ու լուսոյ մելանով գրել պատերուն վրայ,
Առանց լուսանկարներու
Առանց ֆոթոշո’ի գիւտերուն, առանց ոչինչի...
Գիտեմ, մեր մէջ կը բնակին հին ցաւոտ կայաններ ...
Որ գիտեն պոռալ...
Երբ նոյեմբերի անձրեւէն ուրախացած երկիրը տաք կը խլրտայ մեր ոտքերուն տակ։
Ու խխունջի ‘ոխարէն արցունքէ մորուքաւորներ,
Լուսէ վերարկուներ հագած կուգան ճամբան եզերելու ...
Արթուն պոեզիայի պահն է ասիկա...
Արթուն ու վէրքին դէմ դնող հասարակաց կարմիր գիծին երկարութեամբ...
Ռեհի գիծին երկարութեամբ...
Երբ արեւածագին բոլոր շնչաւորները կը նային դէպի վեր..
Կը նային դէպի խորունկը..
Կը նային հողի խորունկներուն մէջ թաղուած յիշողութեան կարասներուն ...
Հոն է,
Այն է պահը մեծ երանութեան,
Անձրեւէն ետք, սորվիլ ու մաքրել հոգին հողէ կտաւներով ...
Որ քնանաս երկ՜՜ար հողը գրկելու ...
Բոլոր երակները կը ցցուին դէպի վեր ...
Եւ կը խայտայ երկիրը գրկելու մեզ
Ու առաջին շողքերը արեւու։
Այս ամէնը կարիք չկայ լուսանկարներու...
Աշխարհը պիտի ծիծաղի ցաւին համար...
Պիտի խնդայ ցաւին համար.
Պատճառը մենք ենք...
Վեր առէք ձեր ձեռքերը...
Ու մատները բլթակներուն...
Ահա սպիտակ ձիաւորը կ՚անցնի
Ու Հոկտեմբերի արցունքը կը քարանայ
յանժամ ...
Դադրեցուցէ՛ք աղօթքը .
Մինչեւ երբ պիտի չհաւատանք մեր երակին։
Աղօթքի դարերը պրծան,
Աշխարհ մէջքով տուած կը սուրայ
Իսկ մենք դեռ նոյեմբերի անձրեւներուն տակ Խխունջ կը հաւաքենք.
Կը սպասենք որ մաքրուի մեր հոգին..
Բայց ի՞նչէն մաքրել զայն։
Մեր գիրն է ատիկա
Ճակտի գիր,
Մեծ մօրս ճակտին խորշոմած ու սուրբ,
Անզուսպ
Իմ հայհոյանքներուս դիմաց ու կողքէս քալող իբրեւ պահապան...
Իբրեւ պահապան։
Մեր գիրն է ատիկա
Ճակտի գիր։
...Մտէք ներս Նոյեմբերի անձրեւէն,
Մտէք ներս։
Սագօ Արեան
Փըշատիներ, նուշիներ
Շաղ ու շափրա՜կ են ձիւներ՝
Մարմանդներուն վըրայ զով…
Եւ ակաղձուն, ակաղձուն
Գարնան հըզօ՛ր աւիշով՝
Այգին շաքլե՜ր է այգուն…
Շաղով շողուն՝ կը հեւան
Այգն ու այգին հոտեւան՝
Նոր կութքերու երազով…
Ու կաքաւուն, նորածին
Ուլեր ծաղի՜կ կ՛արածին
Մարմանդներուն վըրայ զով…։
* * *
Ամէն թերթի ունկն ի վար՝
Օղեր ցօղէ թրթռավար…
Ուռիներու շըւաքին՝
Գուռերուն հե՛ծքը մեկին…
* * *
Օ՜ թիթեռներն ոսկեման
Եթերին մէջ ցանուցիր.
Ու երգը, ե՜րգն անսահման
Ծիծառներուն ժիրաժիր…։
Կը պսպըղայ -- կարկեհա՛ն՝
Շուրջը զմրուխտն ու սափիր --
Հիւղիս կատա՛րը կարմիր՝
Արտեւանին վրայ բլրան…։
* * *
Շոճիներու շուքին -- հո՜վ
Ու լըճակներ ըստուերի…
Հեռո՜ւն -- կածան մը գինով՝
Որ սարն ի վեր կը ծիւրի…
Այստեղ նարկիս, հոն նարդոս,
Հոգիս այստեղ, հոգիս հոն …
-- Երանութի՜ւն յորդահոս՝
Հորիզոնէ հորիզոն…։
1921, «Տաւիղ Եւոլեան»
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
…Թէ դիմակով ես՝
Հայելուն թքի՛ր.
Թէ հայելի կայ՝
Կարիք չկայ… դիմակի:
Վարանդ
Click here for the audio clip Այն Հեռու Հեռաւորին read by Lola Koundakjian.
Ի՜նչ անուն տամ քեզ աշխարհումը այս,
Որ ամէն մի սիրտ զգայ ու ապրի
Այնպէս, ինչպէս որ ԵՂԵ՜Լ ես ու ԿԱ՛Ս
Սահմաններէն դուրս մարդու ԵՐԱԶԻ։
-- Ո՛չ աղջիկ ես դու, ո՛չ փառքի ճամբայ,
Ոչ էլ աշխարհիկ մի վեհ զգացում,
Բայց շունչդ արդէն շարժում է ահա
ՀԱՍԿԵՐՆ՝ ԻՄ ՀՈԳՈՒ ՀՈՍԱՆՔՈՎ ՀԱՍՈՒՆ…
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
This book is available as download as well as hardcopy. Click here to get the new poetry collection by VERONICA PAMOUKAGHLIAN.
and what of the white heat between us?
you feel it everytime I look at you
I hear it everytime you dream of me
that alive and glowing place between us
pure in intent
and
potentially destructive
a living warmth more silver than gold
ancient and evolving
an unmistakable sureness
handshakes and snakes
land mines and quakes
these are easy to glorify
but what of the will of the fledgling sprout…
the patient trust of the dying star…
a treasure can not always be held
what is it
exactly
that we’re looking for?
something beyond incredible to behold
something elusive in its measure to unfold
something so far, untold
Be peace. Be bold. Our hearts know enough of the cold.
--Monique Avakian
This poem has appeared in Poets Against War.
Monique Avakian regularly performs her "musical," "inventive" and "off the hook" poetry around Westchester and Manhattan. Her work has appeared in several poetry publications, and she has earned awards for both poetry and non-fiction. Whether teaching of performing, Monique seeks to spark everyone's intuitive love of language and natural enthusiasm for imaginative depth.
Յաջողեցայ վերջապէս. սէ՛ր, կը թաղեմ քեզ այսօր.
Այսուհետեւ ես կրկին պիտի քալեմ յաղթական.
Երէկ դուն տէրն էիր իմ, ես քու գերիդ յանցաւոր,
Այսօր դարձած ես արդէն օրերուս շուքն անկենդան։
Լուսնի լոյսին տակ դողդոջ՝ կը թաղեմ քեզ այս գիշեր,
Յիշատակներս զերթ կերոն կը փայփըլին տրտմագին,
Հոգիէս փերթ փերթ կ՛իյնան անցեալի խե՛նթ անուրջներ,
Կ՛իյնաս անդարձ, յուսահատ, ու քեզի հետ կը թաղուին։
Կը թաղեմ քեզ. բայց ինչու՞ սիրտըս յանկարծ կը հեւայ,
Զղջումի դառըն շունչէն մատուըներըս կը դողան…
Ու հոգիիս մէջ կը զգամ ապաշաւը մեղանչման…
Բայց կը թաղեմ ես զքեզ, թէեւ քեզի հետ ահա
Պիտի թաղուի անկասկած մենաւոր սիրտս այս հըպարտ.
Կը թաղեմ քեզ, Սէր . արքայ, հողը թեթեւ գայ վըրադ։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
I have taken to sleeping
with my socks on,
since the nocturnal insects
seem to like the taste
of my feet best of all.
Libreville: 14-IX-1973
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
Ես հաւատում եմ քո դարձին կրկին,
Ու միշտ քո ճամբին եզրով եմ քայլում,
Քո հմայքներն եմ պատմում ամէնքին՝
Ու մատաղ սրտեր քո սիրով վառում։
Եւ բոյր է լցւում հոգիների մէջ,
Լոյս երազներ են հիւսւում անդադրում,
Ո՛վ շքեղ գալիք, ի՛մ ցնորք, ի՛մ տենչ,
Դու բիւր սրտերի խինդ ու արբեցո՛ւմ։
Քո մէջ նոր կեանքի գարունն է փթթում, -
Յակինթ օրերի, - կոկոն ու բողբոջ,
Քո մէջ լո՛յս, ժպի՛տ, կեա՛նք ու խլրտում,
Մի կախարդ երգի կարկաչ, հեւք ու կոչ…
Ես հաւատում եմ, պիտի գաս կրկին,
Ո՛վ լոյս առաւօտ, - անկարծ հանդիպում,
Դո՛ւ շքեղ հեքեաթ, դու Արեւածին,
Դո՛ւ բիւր սրտերի լուսեղ ցնծութիւն։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
beds built under bridges
the old and sick, just cast aside
infants take their Ritalin
women shun their tides
bosses ride in motorcades
thugs lurk behind black glass
bank guards hold machine guns
flash the sign, boy, you’ll get past
yeah, boy, you get to pass
in my country, right or wrong
trained to follow orders
you can’t dream or build a song
you know how push a button
you know how to fill in dots
you won’t know what hit you
when your weary body rots
in the war
it’s all for war
that’s what they made you for
TV sells you “booty”
keeps you high on sugar and fries
game cube pulls you under
you can’t let go, even to cry out
leaders twist and shoot up poison
colors flash to keep you pronged
when did a warning become controlling
don’t ask, just move along
boy, you better watch your ass
make like you belong
make a chain and follow orders
just pretend to be strong
you know how push a button
you know how to fill in dots
you won’t know what hit you
when your weary body rots
in the war
it’s all for war
that’s what they made you for
my country, right or wrong
my country, right or wrong
it’s our country, gone wrong
--Monique Avakian
8/04
This poem has appeared in Poets Against War.
My blood is marked by genocide
on the two sides
of these Atlantic lines
My fate was sealed with the blood stains
of cotton workers from Marash
slaughtered by the ottoman
and the mixed blood
of conquerors
and massacred
of masters and estranged slaves
The rot of colonialism
lurks underneath
our 15 seconds democracy
My eyes were numbed
by what I hadn´t seen
after the dirty war was over
after the bowels of the Earth
had vomited
bones in Uruguay
lifeless infant mummies
in the soft heart
of Africa
after the tide brought in
the loot
of generals,
green men of power and no shame
My past was carved with knives
on children´s bones
in the mountains
of Leninakan
with hanged peasants
on the slopes of Ararat
My human pride was dumped
in Rio de la Plata
one summer night
in a death flight
that time when I
had learnt to sing
before I grasped
the word
The word was born
from the colonial rot
under our soil
and under Africa
The word was black
and cast a deadly storm
before the sun
The word was Genocide
April 2006 Published by ARABESQUES REVIEW (Algiers)
Les pluies effacent tout,
rien ne dure ici,
rien ne demeure intact --
les herbes couvrent tout,
les lianes étranglent tout,
la forêt engloutit tout --
même les illusions,
même les contre-illusions,
même les idées,
même les débris d'idées...
Libreville: 23-XI-1973
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
Իմ երգերս, պա՛րզ, դաշտային,
Ծաղիկներ են, հեզ ու խոնարհ.
Չունի՜ն թովիչ բոյրեր, չունի՜ն
Ակնախըտիղ երանգներ վառ։
Բայց, անոնց վրա՛յ տարիներո՜վ
Դողացեր է սի՛րտըս պարման
Եւ սընուցեր զանոնք սիրո՜վ՝
Կաթիլներովն ի՛ր իսկ արեան։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
The Armenian Poetry Project is happy to report that the plaque dedicated to the memory of Daniel Varoujan at Ghent University has been recently photographed at my request.
I am most grateful to Patricia Naets of Mechelen, Belgium for contacting the university, and, Geert Roels, photographer and co-ordinator of the digital studio at the University's library. Mr. Roels informed me that a webpage will be available soon on the author Daniel Varoujan at Booktower Library.
Pictures by Geert Roels, taken on November 18, 2009. Copyright © 2009 University Library Ghent. Used here by kind permission.
…la mer est la sueur de la terre _
(Empédocle d'Agrigente) _
Bleue, la nue est lavée, violettes sont les vagues,
Mais l'orange solaire est sanguine.
Elle prie A genoux sur les flots grisés qu'elle incendie
Quand Collioure s'étire, et rêveuse extravague.
Chair à peinture et bel oubli comme une bague
Perdue-promise, elle attend le pur hallali
De midi seul. La guerre grosse de midi
Tuera ombre et couleur par aveuglante dague.
Royal un château gît et l'église est son chai.
De port claquant que Matisse et Derain hantaient
Se perpétue, image inerte qu'on célèbre.
Beaux corps, épaves là contre un quai sans issue,
Les catalanes sont au naufrage une algèbre
Comme la mer grosse de nuit : Collioure sue.
, Paris 2001
Remember the curtains Mother?
How they wrapped their arms
around the sofa on windy days,
how the blue-tongued ocean below our window
licked the painted toes of French tourists in bikinis?
Remember tea parties on the balcony,
the red dress you sewed for me
right out of the latest issue of Burda magazine?
And then the missile's cry,
how its whiny trajectory fooled us
as it lit up the summer sky during rooftop dinners.
They weren't for us, were they?
But that day we hid behind the sofa,
you and I, they were for us that day,
the day we ran down the stairs
to the damp and dim below,
down where death could not reach
and the breath of life was quick at our feet.
I remember more,
but let's talk instead about
the dancing curtains, the wide mouthed sea,
porcelain tea cups and Father coming home.
This poem has appeared in the website Poets Against War.
The Armenian Poetry Project and the Armenian Students Association, Inc. are proud to announce their new annual poetry writing competition
1. All residents of the U.S. and Canada are invited to submit an Armenian or English poem (Armenian preferred).
2. All entries are to be sent to ArmenianPoetryProject@gmail.com with the subject heading of ASA/APP Poetry competition. Deadline is set for January 15, 2010.
3. A maximum number of 1 submission per poet will be accepted.
4. The three age categories are: teenagers (14-17); college age (18-22) and 23 years and older
5. Prizes in each of the categories are: US$50, $100 and $250.
6. Each poem must to be accompanied by the author’s full name, age, school name, sponsoring teacher’s telephone number, home address and telephone number. For the adult category, you can omit the school information.
Ձըմեռը ցուրտ մշուշով ներս կը սուզի մանտերէս
Ու հոգիիս կւ հըպի մեռելի ցուրտ մատին պէս,
Օրը հանդարտ կը հակի մայրամուտին ու իր հետ,
Իր մըշուշին պլլըւած, կ'ըլլայ տարին ալ անհետ:
Այսօր ուրախ ու գոհ եմ: Պզտիկներու ծիծաղէն
Ու նոր հարսի պէս պճնած կաղանդի սա՜ սուրբ ծառէն՝
-Որու ճիւղէն առկախուած մեզ կը ժպտին ընծաներ-
Խաղաղութի՜ւն մ'անսահման կը բարձրանայ սիրտս ի վեր:
Կը բարձրանայ սրտէս վեր ու կը հըպի՜ հոգիիս
Մանկութենէս յուշ մը հին, բայց չի յուզեր հիմա զիս.
Քանզի նոր կեանքն է ձըգած արմատներն իր սրտիս խոր:
Ամանորեան նո՛ր կամքով, նո՛ր իղձերով բեռնաւոր,
Հին տարիէն` նո՛ր տարի, խօ՜լ վերելքի ճիգով մենք
Կիսատ թողուած յոյսերու իրագործմա՛ն կը դիմենք...
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Click here for the audio segment BUS OF THE HEARTread by Lola Koundakjian.
among the places
where he’s done time
there’s a street
i know
i see
every time i ride
Bus number 43
heading North (to work)
an Eastern lane
marked “Bus”
carries
Bus number 43
to 74, Rue Taitbout
Paris
how unwonted
i ponder
the day of the mustache
up on the fifth floor
the world’s a laughter
will the Manboy
i wonder
will he
or will he not
peek out his Parisian window
stroll out that perfect door
in the slack water of dawn
and no horizon
dear or sleek
enters
every sad bureau
more than sad boutique
a Manboy
to tell
(the same world, unfinished)
that after all
there shall be times when
your heart
shall be
unable to give
your tongue one word of speech
to utter*
– օր պիտի ըլլայ
սիրտդ
մէկ բառ
անգամ
խօսիլ չպիտի ուզէ
այսօր ես քեզի ըսեմ
*William Saroyan, The Human Comedy, 1943.
Used here by permission of the author.
Շուրջս ամէն ինչ լեցուն է գարնան
Բերած զարթօնքով, երգով սրբազան.
Դաշտերը դալար՝ խելառ կը պարեն,
Ծաղիկի բոյրով յարբած զեփիւռէն։
Ծաղիկներ՝ գոյն-գոյն սէրով են փթթուն,
Մեղուներ դեղին կը ժողվեն անհուն
Նեկտարը դեղին՝ գարնան համբոյրին.
Ձմեռը արդէն մղձաւանջ է հին։
Այս բոլորին հետ, ասոնց հանդիման,
Սրտիս մէջ ամպեր դեռ կը յամենան…
Ձմեռն է ներկաս, գարունը՝ երազ,
Իսկ ես կþօրօրուիմ իղձերով անհաս։
Չեն հեռացներ խինդերը գարնան
Տրտում յոյզերը մթին ձմեռուան
Ու կը մնամ ես լուռ ու վշտահար,
Սիրտս ճաքճքած, կարծես ըլլար քար։
Երեւան - 1976
Ձորակի մը մէջ մենաւոր,
Ծորող ակին նման զուլալ,
Բան մը սրտիս մէջ՝ հեշտօրօ՜ր
Կայլակներով կու գար թաւալ։
Կը կարծէի, թէ չե՛ն ցամքիր
Ջուրերն արծաթ՝ սրտիս ակին՝
Զոր բաշխեցի ես ամէնքին,
Արաբի մը նման ջրկիր…։
Երբեմն անոր ափունքներուն
Կը բուսնէին դաղձ, երիցուկ,
Ու երգելո՜վ կ՛երթար ծածուկ
Սրտիս մէջէն՝ սիրոյս առուն,
Բաշխուելու ամէ՜ն տարրի…
Ո՛չ ո՛ք սակայն, այցի եկաւ
Անոր ակին՝ որ ա՛լ տակաւ
Լքուած մենիկ՝ պիտի ցամքի…։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Boghos Artinian is a 65 years old physician practicing in Beirut since 1968, and writing poetry since 1982. This poem has appeared in the website Poets Against War.
The perpetrators were terrorists sly,
For they chose someone who didn't love to die;
A spinster who happened to work at a site
They wanted to penetrate and ignite!
While she slept they booby trapped her car,
And next morning they watched the embassy afar.
When her car, unchecked, entered the compound
They blew it up; just bits of her were found.
Boghos L. Artinian MD
Nor Haratch, a new Armenian newspaper, has been launched in Paris. Named after the now defunct Haratch daily newspaper, it will be published twice a week.
Please click on the image on the right, download the form, and won't you subscribe?
Բացւել է իմ դէմ մի նոր առաւօտ,
Հրաշք է դարձել աշխարհը համակ.
Ժպտում է հեռուն ոսկի արեւոտ,
Ու թափ են առել երգերս յստակ։
Խօսում է մեղմիկ առաւօտն ինձ հետ,
Հէքեաթ է պատմում քրոջ պէս քնքուշ.
Տխուր յուշերս մոռցել եմ անհետ,
Մոռցել եմ եւ մութ եւ ամպ ու մշուշ։
Սիրտս մանկան պէս խայտում է ազատ,
Յորդել է նորից ոյժ, եռանդ ու սէր.
Որհնում եմ անվերջ կեանքս հարազատ,
Կեանքս լուսաշող, անվիշտ, սիրաջեր։
Ծփում է հեռուն լոյսերի մի ծով,
Ու երփնագեղ է հորիզոնն այսօր.
Արբել է հոգիս մի զով համբոյրով,
Դիւթւած արեւի շողերով բոսոր։
Ու լուսածածան առաւօտն անհուն,
Բացել է իմ դէմ ճամբաները նոր…
Սիրում եմ բոլոր գոյները ժպտուն,
Ողջոյնս նետում մարդկանց հեռաւոր։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Après les pluies
fougueuses
de la nuit
cette odeur
frôleuse
ce matin
évoquant
le souvenir
de la senteur
de ta chair
saturée et suintante
d'amour.
Libreville: 18-XI-1973
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
ԻԶՈ՛ՒՐ կ'ուզեն մտքիս վըրայ հին օրերուն
Տրտում ու հէք յուշերն ընդմիշտ տիրել: Ահա՛
Ես նոր կեանքի անիւին եմ փարած հիմա
Ու նոր իղձեր արդ կը տանին սիրտըս հեռուն...
Հեռու՜ն, հեռու՜ն, հայրենիքիս վերածընող,
Որ կեանք կ'առնէ, եւ նո՛ր յոյզեր, եւ նո՛ր աւիշ,
Եւ ուր սրտերը կը վառեն ջահեր ուրիշ,
Եւ ուր փառքի արդ կը կերտեն ուրիշ կոթող:
Օտար եմ ես կեանքի անել այս ճամբուն վրայ
Ու ա՛լ չըկայ սիրտըս այրող մոծի՜ր մը կրակ,
Ու հէք հոգիս խաւարին մէջ լոյս կը մուրայ:
Երթա՜լ, երթալ ու իյնալ մէջն այդ բոցերուն.
- Խորտակելով սրտիս մտքիս դռները փակ –
Ու խառնուիլ վերածնունդի խօլ երգերուն...:
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
Click here for the audio segment ՈՒՂԵՒՈՐՆԵՐ…read by Lola Koundakjian.
… Եւ բոլորը կը քալեն. ուղեւորնե՛ր ակամայ.
Ոմանց ճամբան է լուսեղ, ուրիշներունը՝ մըթին.
Մին սըրընթաց կ՛արշաւէ, միւսին՝ ոտքը կը կաղայ,
Ու ամէնքը անվըրէպ կը հասնին նոյն վախճանին։
Փոսի մ՛եզերք կեցած են. ալ հանգի՜ստն է վերջնական.
Ինչ որ տուած էր աշխարհն, ե՛տ կ՛առնէ. թագ ու մական,
Ոսկի, փառք ու ծիրանի, եզերքին վրայ կը մընան՝
Ու բոլորը ձեռք ձեռքի կ՛առնեն հաղորդը մահուան։
1934
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
I'd seen them
in the galleys
under the dust
and bleach
cleaners, servants
lesser men
who made my bed
and made me feel ashamed
I saw them dance
on INDIAN night
after a fourteen hour day
under the rugs
I saw them frown and sweat
on elevators
and fear me
because I had more stripes
upon my vest
And just today
a picture
an Indian honeymoon
I recognized the faces
but they´d no uniforms
Princes, Kings
and colourful
jewels, women
the happiness
of being yourself
Kings they had been
in INDIA
KINGS with their turbans
their tunics, silk and threads of gold
with the same faces
of the galley boys
and their dead souls
I never thought
those small dark men
who learnt Yes sir, before they learnt their name
and scrub and dust
and dance like girls
on Indian day
Could have been KINGS
one day in INDIA
not long ago
And of me too,
a Wanderer
I thought perhaps
I´m nothing now
in Spain
or in America
and once perchance
I´ve been
a King
in Uruguay
and I forgot
the regal music
the regal dance
CANDOMBE
my soul
the thing I am
Copyright, Veronica Pamoukaghlian.
All rights reserved by author.
You are my friend, Lizard --
do not be afraid --
you are mon semblable.
More than any other tiny creature
you are welcome
in this house.
You are my frère d'armes --
between your jaunty saurian jaws
and my harrying human heels
we will decimate
the insect-cohorts.
Libreville: 14-IX-1973
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
Հոգիս ծըփուն ծով մ՛է այսօր կապուտաչուի,
Ուր կը նաւէ լոյսէ կարապն երանութեան.
Հոգիս կապոյտ հով մ՛է այսօր, որ կը բացուի
Կեանքի կանաչ դաշտին վըրայ բազմաբուրեան։
Միտքս է խորան մ՛որուն լոյսին կ՛իջնէ այցի
Անհետախոյզ խորհուրդներուն քո՜ւրմը խոհուն.
Անտառ մը հոծ, ըստուերամած, ուր կը յածի
Ոգին՝ պայծառ ու չերգըւած նըւագներուն։
Կ՛աճիմ այսօր, կը բազմանամ, կը տարածուի՝մ
Մահկանացու իմ ձեւերուս ցանցէն անդին,
Կ՛ըլլամ երկինք մը բուրումի եւ արեւի,
Ուր հաշտութեան երփնալոյեր կը բողբոջին։
Կը զարնուի հոգւոյս թեւին անապաւէն՝
Շե՛րտ մը բոսոր, շունչ մ՛Հոգիէն անեզրական,
Նե՛տ մը կարծես, մէկնած կապոյտ անհուններէն,
Ու կը թռչի, հոգիիս հէտ, անհունութեան։
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Ա. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 11, Փարիզ 1939.
Nuit douce
et sérénissime
je suce
le serein visqueux
de ton sein suant
et de tes cuisses
qui frémissent
Libreville: 17-I-1974
Cahier noir by Ralph Setian, The Corybantic Press, Pasadena, 1975. Reprinted by permission of the author.
ՀՈ՜Ն, հեռաւոր ու լըքուած, ահե՛ղ ծովու մը ափին,
Ուր հովն իր երգն հընօրեայ դեռ կը նետէ ափերուն,
Կանաչներու մէջ կորած դեռ կայ գիւղակն իմ սիրուն,
Գամբռի մը պէս յանձնըւած տիւանդորրի մըրափին...:
Ես կը կարծեմ դեռ տեսնել հսկայ ծառերը խոհուն`
Պարտէզին մէջ օծանուտ բուրեան ցողովը ցայգին,
Որոնց վըրայ կը լայննար աղօթքի պէս սրբագին`
Զանգն հեռաւոր մատուռին այգուն շողովն ակաղձուն:
Վերադառնա՜լ, ա՛հ ի՛նչպէս, քու մայրական գգուանքին,
Մոռնալ, այլեւըս մոռնա՜լ պանդուխտի ցաւն ու նորէն
Եղբայրանա՜լ յիշատակ դարձած նախնի՜ մեր կեանքին...:
Գիտեմ, հիմա ա՛լ չըկան հին դէմքերն այն գուրգուրոտ,
Որոնք պիտի աչքերուս մէջ ծովանան ուղխօրէն...
Բայց այդ լալու՜ հաճոյքին հոգիս այնքա՛ն է կարօտ...:
ԱՐԴԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ (Ժողովածու), Բ. Հատոր, Արտասահմանի Գրողներ, ՀԱՅ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ Մատենաշար 12, Փարիզ 1941
1929 Սեպտեմբերին հիմը դրուեցաւ ՆԱՀԱՏԱԿ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐՈՒ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐ հրատարակչականին, որուն նպատակն էր «Հաւագել եւ հրատարակութեան տալ արեւմտահայ նահատակ կամ մեռած գրողներուն երկերը»։
Ուրախ ենք յայտնելու, որ անցած տասը տարիներուն ընթացքին, հակառակ տնտեսական անօրինակ տագնապին, կրցինք լոյս ընծայել տասը լաւագոյն հատորներ ծանօթ գրողներէ։
Արդ, կը գտնուինք գործունէութեան նոր շրջանի մը սկիզբը։ Նահատակ կամ մեռած գրագէտներուն հրատարակութիւնը վերջացած չէ անշուշտ։ Մէկէ աւելի դէմքեր իրենց կարգին, արդէն կազմուած է Արտասահմանի նոր գրականութիւն մը, գրական բոլոր սեռերով։ Հրատարակչական ուրիշ որ եւ է մարմին գոյութիւն չունի այն նոր հոգը ստանձնելու համար։ Նկատի ունենալով ուրեմն օրուան պահանջները, Նահատակ գրագէտներու բարեկամներ հրատարակչական մարմինը նպատակայարմար կը գտնէ ինքզինքը կոչել ասկէ յետոյ
ABRIL BOOKSTORE invites you to join
ARPINE KONYALIAN GRENIER as she reads from her poetry
with guest, local poet LORY BEDIKIAN
THURSDAY, NOVEMBER 5, 2009 - 8:00PM
ABRIL BOOKSTORE- 415 E. Broadway, Glendale, CA
Arpine Konyalian Grenier’s work has been described as a mosaic of narrative that takes us out of our provincial concentration on American life to encompass broader social and geopolitical issues with a decidedly urban and postmodern sensibility. Her poetry and translations have appeared in numerous journals including several anthologies.
while light slowly if it were
ordinary language terrain
life riding over
one bears witness to
with the body and place of an absent body
without the need to establish voice
disclosing addressing
negotiating for place
Admission is Free. Wine and Cheese Reception to follow. For more information, call (818) 243-4112.
Common speech is what we hear when we do not listen. Common words are what we use when we do not think. Everything else is poetry — the restless, bountiful, uncommon common. And the poem itself is a reminder, a way of changing "I've heard it all before" to "I may never hear this again."
William Michaelian
APP will be taking a brief break to conduct research at the Library of Congress.
During this period, I encourage you to read through the Project's archives by clicking on the Author or Monthly links found on the right side of the page.
I look forward to hearing from you.
Best regards,
ձ՝
Լօլա Գունտաքճեան/Lola Koundakjian
ArmenianPoetryProject[at]gmail[dom]com
Եթէ որ բացես հոգուս ծալքերը,
Այնտեղ կը տեսնես գրւած է միայն՝
Ես սիրել եմ քեզ:
Թէ որ թափանցես սրտիս խորքերը,
Այնտեղ կը տեսնես գրւած է միայն՝
Ես սիրել եմ քեզ:
Երգերիս փունջը,
Միայն ու միայն
Նւիրել եմ քեզ,
Դու սէր իմ յաւերժ:
Կ'ուզեմ նստիլ սա քարին, գարնան անուշ արեւին
Եւ ծառերուն հետ անշարժ դիտել երկինքը կապոյտ,
Կ'ուզեմ ըլլալ իմաստուն, ինչպէս ծերերը գիւղին,
Որ անդորրին հեշտանքով կ'արբենան լուռ ու անփոյթ։
Կ'ուզեմ նստիլ, ծառին տակ ճամբորդի մը պէս յոգնած,
Որ կը նայի կարօտով անվերադարձ այն ճամբուն,
Ուրկէ անցաւ մերթ մանուկ, մերթ պարմանի փառապանծ
Եւ մերթ կեանքի բեռան տակ կքած ստուեր մ'օրօրուն։
Այս պահը բաւ է ինծի իր արեւով ոսկեշող,
Հողէն, ջուրէն բարձրացող իր համերգով կենսալի.
Կ'ուզեմ ըլլալ սրտագոհ ինչպէս խոնարհ աղօթող
Եւ փառք տալ միշտ որ դեռ կամ իբրեւ մարմին ու հոգի։
Ոչ անցեալի ափսոսանք, ոչ գալիքի սպասում.
Աշխարհն ահա իմ դիմաց հորիզոնէ հորիզոն.
Արարչութեան երկնային չունիմ գանգատ եւ հարցում,
Կեանքս դարձեր է արդէն հրաժեշտի գինեձօն…
Դեկտեմբեր 1, 1989
«Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ»
Օրն իր վերջին
Ճառագայթն է ճամբում
Տիեզերքի օրէնքով
Գրւած գրքում:
Գիշերը գալիս է լուռ,
Խորհրդաւոր,
Որ կատարի
Խորհուրդը նոր:
Սակայն մարդը
Զինւած ամուր
Քէն ու ոխով՝
Պիտ ողջունի այգաբացը:
Հոկտեմբեր 2008
Click here for the audio segment of Alec Ekmekji's Just Like That read by Lola Koundakjian.
Just like that
he found a girl,
he found a riverbank,
just like that
she lay her back
on the knowing grass,
just like that
he found her lips
he found her buttoned blouse,
just like that he married
he married someone else.
Now sometimes she sees him
at the riverbank,
looking for loose gold buttons
in the dew on the grass.
This poem has appread in BIRTHMARK, a bilingual anthology of Armenian-American poetry. Published by Open Letter, 1999.
Ճիշտ այդպէս
գտաւ աղջիկ մը,
գտաւ գետափ մը,
Ճիշտ այդպէս
աղջիկը պառկեցաւ
խոտին վրայ,
Ճիշտ այդպէս
գտաւ աղջկան շրթունքները,
գտաւ աղջկան կոճկուած շապիկը,
Ճիշտ այդպէս ամուսնացաւ,
ամուսնացաւ ուրիշի մը հետ։
Հիմա ան երբեմն կը տեսնէ զինք
գետափին,
ցրիւ ոսկէ կոճակներ փնտռելով
ցօղաթուրմ խոտին մէջ։
Translated by Vartan Matiossian
Նիւ Եորքէն Փարիզ, մինչեւ Սահարա,
Մինչեւ Հնդկաչին
Հայ կայ ու չկայ…
Ունկնդիր օտար ձայներու կանչին
Աշխարհատարած հայն ամենուրեք
Արքայ ու ծառայ…
Հայը տարագիր այսօր վառ արեգ,
Վաղը՝ լուսնկայ
Եւ դեռ բօթաբեր հողմունք ու ամպեր
Երկինքին վրայ.
Երկրի երեսին, Սփիւրքը վկա՛յ,
Հայ կայ ու չկայ…
Հիւսիսէն Հարաւ, մինչեւ Արեւմուտք,
Մինչեւ Արեւելք,
Անցեալի արցունք, նոր կեանքի սիրերգ,
Թոռնիկ ու հանի,
Իրարմէ բաժան, իրար անծանօթ,
Հողմավար ծղօտ,
Աշհարհի սրտին բացուած դառն վէրք,
Հազար նոր երանգ հին ծիածանի,
Հողազուրկ այգի ու ծառ ծիրանի,
Հայը կÿարիւնի,
Հայը կը հալի…
Երկրի երեսին գնա ու գնա,
Սփիւռքը վկայ,
Հայ կայ ու չկայ…
«Արեւամար»
29 Մարտ 1982
Խափշիկ ամպերու քօղին տակ
կիթառներու հեծկլտուքը կ'ըմպեն բաժակ - բաժակ
Յամեցող աղջամուղջներէ անդին
ապրումներ կ'որոնեն անկորնչելի
Լեզու ունին չեն խօսիր - աչք ունին չեն դիտեր
ականջ ունին չեն լսեր
Կոյս անձրեւին տակ որ կը մաղուի
բոց շրթներ կ'ընձիւղին
Մինչ խոպան դարձած սրտերու վրայ
հէքեաթունակ գարուններ կը ծաղկին
Եւ մոխրացած երակներու մէջ
սիրատենչ հրաբուխներ կը թնդան
Խափշիկ ամպերու քօղին տակ
սիրոյ անձրեւը կը մաղուի կայլակ - կայլակ
APP and its producer, Lola Koundakjian, retain the right to accept or reject any poetry submission(s) based on the criteria provided by the project description.
Send your comments to armenianpoetryproject[at]gmail[dot]comFollow us on Twitter: @armenianpoetry
Click here for our 15th anniversary clip on youtube.com
