Աշունը սենեակս բերի
Ու ոսկրացած ճիւղերն անոր
Արիւնիս ջերմին թաթխեցի
Տերեւներուն
Չոր ու ոսին
Գո՜յն փչեցի
Լո՜յս ցօղեցի
Եւ աշունը սենեակիս
Առաստաղէն կախեցի...
Աշունը ԳԱՐՈՒՆ հագաւ...
Սեդա Գրիգորեան
Copyright Seta Krikorian. This poem was appeared in Asbarez, July 21, 2007 Page 12.
Click here to hear Peter Balakian's Parts of Peonies read by Lola Koundakjian.
It rained so much in June
some grew to look like stuffed cabbage
or the small heads of lambs.
Even the stigmas were buried
under dense white and red.
All day I tried to put
my hands into their swollen insides.
I thought my touch would reawaken...
In the slightest breeze
they swooned
and things fell into them
(as if their nectar glands
were a substance in my mind
like the seed an ovule becomes):
the spongy sac inside a goat,
almond-shaped eyes
quills of porcupine
fragments of eucalyptus
on the Armenian steppe --
and here in my small upstate garden
a man's pancreas and a nest
are the same --
if they are butchered out
a bird can only drop
her eggs into empty space.
When I close my eyes
in the harsh light
I see only black spots...
the peonies go on and on
This poem has appeared in the volume "Reply from Wilderness Island", Sheep Meadow Press, 1988, and is used here by kind permission.
Սէրը յաւիտեան էր,
Յաւիտեանը՝ քանի մը ամիս.
Եւ արդ, քանի մը ամիս
Երազներու բակին մէջ խաղացող յուշեր,
Սպասումի ետեւէն կաղացող յուշեր,
Մէկ առ մէկ կը մօտենան
Ափ մը հող սրսկելու...:
Մէկ առ մէկ կը մօտենան
Ափ մը հող սրսկելու:
Մինչ քմայքիդ կարկատած նոր յաւիտեանը
Կը զգենուս հիմա
Սէրդ տակաւին, անդենականէն,
Կը շարադրէ խոհերս...:
13 Յունիս 2000
ETERNAL LOVE
Love was eternal—
An Eternity of mere months…
And now, memories frolicking
A few fortnights in the backyard of dreams,
Dreams limping along behind the pause,
Come ever closer in single file
To sprinkle a fistful of soil…
They approach one by one
To sprinkle a handful of dust…
As you slip into the new infinity
Patched up by your fancy
Your love still prompts my thoughts
From the great beyond…
(June 13, 2000)
Translated by Tatul Sonentz
Copyright Khatchig Mouradian. Used here by kind permission of the author.
For my uncle, Maurice
I decorate your room with Japanese art—
lotus blossoms and cherry trees; over you,
one IV drips chemo into small veins; other lines
crisscross, and you are a Picasso, distended
and overstated; I wait each day for results.
The nurses know to tip toe around news,
use healthy words like remission, but I hear
the pity, dripping into those lines, each one
killing and saving you. I can do nothing
but hang pictures and get well cards, collage
your room in color. In one photograph, you
paint a sky on canvas, and I am two years old,
at your feet, waiting. Now, I walk the halls
in Oncology, listen outside each door—vapid
breath and beeping monitors, the steady chatter of death.
In my dreams, I write your eulogy, watch the congregation
at your wake: and there you are, the man in the photograph,
painting a sky the same shade of blue each time.
Copyright Alene Terzian. Used here by kind permission of the author.
Alene Terzian recently finished her MFA in Creative Writing from California State University, Chico. Her first book called Deep as City’s Ache explores the underbelly of the Lebanese Civil Conflict both environmentally and psychologically. Alene is currently working on her second collection of non-love poems while teaching English at College of the Canyons in California.
Մինչեւ հիմա չեմ հասկանում
թե ինչպե՛ս են մարդ սպանում:
Մտածում եմ, թե մարդն իր մեջ
իրե՛ն պետք է նախ սպանի,
հետո՛ միայն մարդ սպանի:
Արամայիս Սահակյան (1979)
Ես քո զավակն եմ ՀայաստանԵրեւան (1986)
Since 1915
the walled monastery
in Jerusalem's Old City
(Vank of the Armenian Church)
has been peopled by
families, exiled by Turks,
each in a room but now
comfortably.
In a cell warmed with
books and rugs
you will eat cheese,
drink tea and discuss Keats
and Kierkegaard
with a hospitable priest.
Then at ten, someone will tune
the radio to a band marked in green,
for folk songs from the Caucasus.
Stone walls and books
fade to wind and
your father's voice will
cross the years of
your American childhood.
And suddenly
so far from home
his happy child
will inherit all his tears.
From the collection About Time: poems by Diana Der Hovanessian. Used here by kind permission of the author.
Ձյուն, մի իջիր իր վարսերին,
Ա՜խ, ես այնքան ջահել եմ դեռ,
Մինչեւ հիմա կյանքի վերից
Երազներով սահել եմ դեռ:
Երեկ էր լոկ, որ ես ճերմակ
Զույգ ժապավեն էի կապում.
Իսկ դու այսօր պաղ ու ճերմակ
Սառուցներ ես դեմս կապում:
Եվ ինչու՞ ես դու շտապում,
Փաթիլներըդ վրաս թափում,
Մի տես որքան կայծ ու կրակ,
Կանաչ, կարմիր երազանքներ,
Մի տես որքան կարոտ ու սեր,
Հոգուս խորքում պահել եմ դեռ:
Մարո Մարգարյան 1956
«Լիրիկա» գրքէն
We were going single file
Through his rice paddies
And the farmer
Started hitting the lead track
With a rake
He wouldn't stop
The TC went to talk to him
And the farmer
Tried to hit him too
So the tracks went sideways
Side by side
Through the guy's fields
Instead of single file
Hard On, Proud Mary
Bummer, Wallace, Rosemary's Baby
The Rutgers Road Runner
And
Go Get Em - Done Got Em
Went side by side
Through the fields
If you have a farm in Vietnam
And a house in hell
Sell the farm
And go home
Michael Casey (born 1947 in Lowell, Massachusetts) is an Armenian-American poet.
His first collection, Obscenities, was chosen by Stanley Kunitz (former Poet Laureate of the U.S.) for the Yale Series of Younger Poets. Other collections include Millrat (Adastra Press), The Million Dollar Hole (Orchises Press), Raiding a Whorehouse (Adastra), Permanent Party (March Street Press), Cindi's Fur Coat (The Chuckwagon), and The Bopper (Kendra Steiner Editions).
After working as a kettleman in a textile mill dye house in nearby Lawrence, we went to war in Vietnam.
Obscenities is often considered the first significant book of American poetry to come out of the Vietnam War. It has sold over 100,000 copies. One of the more memorable stanzas from Obscenities is from the poem A Bummer
His writing has appeared in America, Ararat, College English, The Los Angeles Times, New York Times, Rolling Stone and Student Lawyer. He is the author of Obscenities, Yale University press, 1972.
Click to hear the audio clip Ձօն read by the author and recorded live in June 2007, at the International Poetry Festival in Rotterdam, the Netherlands.
Մի օրվա ընթացքում
Կա գոնե մի վայրկյան՞
Որ լինեմ քո սրտում:
Եթե կամ,մի օրում
Այդ վայրկյանն եմ օրհնում
Արամայիս Սահակյան
One by one the Armenian poets,
scattered in the diaspora,
come to the website.
It is quite a revelation to me.
Several nights a week I sample from the menu
I taste the flavours of Armenia.
I hear the sounds of family and friendship.
I experience the profound feelings of loss and love,
and the quest to read more from the menu....
for so much is still to come….
September 15, 2007
Copyright Alan Whitehorn. Used here by kind permission of the author.
Քայլերուս տակ
Ձիւնը կը փոխակերպուի ցեխի
Ոտքերս - տե՝ս - մաքուր են
Բայց կօշիկներս իմս չեն
Անոնք օտարութիւնն են
Պէյրութէն Երեւան
Օքլանտ - Լոս Անճելըս - Թորոնթօ
Ներկայիս ալ կը թափառին Մոնթրէալի մէջ
Դեռ չաւարտած երգի մը պէս...
Կօշիկներս կը փոխեմ երկրէ երկիր
Բայց ոտքերս կը մնան նոյնը
Մաքուր ինչպէս հեքիաթային մեղեդի
Ուրկէ կը լսուի երգ մ՛այլուրային
Մերթ իգութեամբ թաթաւուն
Մերթ ալ խրոխտ
Վիրաւոր
Գտնելու համար կայքն այն հին ու վեհ
Ուր հոգիները չեն սառիր երբեք...
Այսպէս կը քալեմ
Ու կը քալեմ ես
Ոտքերս մաքուր են
Բայց կօշիկներս իմս չեն
Անոնք շրջագիծն են թափառումներուս
Գիշերները
Անթափանց երազներուս
Որ մերթ կը փշրուին սալայատակին
Անմեղ մանկան արցունքին պէս
Մերթ ալ կը սեւեն խտութիւնը լոյսին
Կը ճռճռան
Կը հեւան
Ջաղացքարի տակ ճմլուող
Կենսաբեր հատիկին նման ...
Կօշիկներս իմս չեն
Բայց ոտքերս մաքուր են
Ու կը քալեմ դեռ
Հաւատքով անմեռ
Կոյսի հեզութեամբ
Լոյսը կը փնտրեմ քայլերուս ներքեւ
Արեւի բոցին ձեռքս կ՛երկարեմ
Ճամբաս կ՛որոնեմ
Վերէն թէ վարէն
Որ ուղղահայեաց մնայ հասակս
Երկնուղէշ ու ձիգ
Ինչպէս Լեառն Արի
Հասնելու համար կայքն այն նոր ու սէգ
Ու՜ր հոգիները չեն հալիր երբէք...
Սեդա Գրիգորեան
Copyright Seta Krikorian. This poem was appeared in Asbarez, July 21, 2007 Page 11.
Ահա եւ ես
Խցանուած գինիի շիշին մէջ.
Լուռ եմ՝ խելօք։
Փակուղի է առջեւս
Ճանապարհները փակուած են կանուխէն
Ու այրած անիւներու գոլորշին կ՚անցնի ռունգերուս։
Կը սրդողիմ մոխիրին առջեւ։
Կը խնդամ վաստակածիս համար։
Հաշիշի վաճառականները,
Տե՛ս պանդոկներէն տուն կը դառնան։
Եւ պոռնիկներդ իմ պոռնիկ քաղաքս,
Քունի կ՛անցնին։
Գիշերը իմ ազատութիւնս է,
Կը պատմէ թութակ մը եւ կը վազէ ետեւէս
Ես կամուրջին վրայ
Կ՛որոնեմ անցեալս...
Այս զգացումները,
18 տարեկանի ճապաղ կարօտներուն չեն նմանիր։
Կը պոռթկամ։
Կը գրոհեմ բառերուն վրայ։
Բառերը կը յարձակին վրաս
Տես քաղաքս...
Ինչքան կը պժգամ քեզմէ...
Ու այնքան կը սիրեմ քեզ։
Կամուրջին տակ երկու բոզեր կը համբուրուին
Վեղարը նետողը թքած ունի խորանիդ վրայ,
Անոր աղօթքը պիտի փշրուի մայթերուդ ,
Ինչ հրաշալի յարութիւն քեզի համար...
Դուն խորանի արգանդ ես։
Դուն լոյսի խորան ես։
Քեզի համար միեւնոյնն է Սրբութիւնը
Եւ անէծքը....
Արեան հետքեր կան աչքերուս,
Ու արցունքի կաթիլները չեն հանդիպիր իրարու։
Ականջներս կարմիր են,
Ես ինձմէ կը վանեմ թոյնը եւ դուն պոռնիկ քաղաքս
Ոտքերդ կը բանաս
Որ հաճոյանայ ամբողջ արեւելքը քեզմով...
Կամուրջներդ կը հազան...
Անձրեւդ աղօթք չի բերեր հետը
Ոչ ալ գինիի արիշները
Կը մաքրուին պատերազմի վէրքերէն։
Անսովոր, անսովոր ձմեռ է ասիկա։
Անսովոր ձմեռ, կարապներդ կը շուարին
Ձիւնդ կ՛ուշանայ
Անուշ առաւօտներդ կը մատնուին մարումի
Կը մարին ծխնիներու յոյսերը
Կը մարին լոյսերը երկա՜՜՜՝աաաար մայրուղիներուդ վրայ։
Մարդիկ նոր տարի չեն տօներ
Երեխաներդ կը պատռեն նուէրներու տուբիկները առանց խինդի...
Ամէն կողմէ կը պաշարեն քեզ
Ու դուն անվայելօրէն որպէս վերջին պոռնիկը սա ժամանակին
Կուզես ըլլալ բոլորին հետ ...
Անսովոր ձմեռ է ասիկա
Կ՚անցնի առանց ցաւի։
Գուցէ անցնի։
Ձայներ կու գան ականջիս
Վառարանը կը ճչայ
Յետոյ բարի ձայն մը կ՚աղմկէ սենեակին մէջ
Աղմուկի անձրեւ
Ինչ անսովոր է ձմեռը այս տարի
Պարտքերս շատ
Երգերս քիչ
Ես տխուր եմ այս ձմեռ
Քայլերս հեռու տեղեր չեն երթար այլեւս
Ու ես բառերուն հետ կատակ չեմ ըներ առաջուան պէս
Կեանքս ծանր է, բայց հոյակապ...
Վառարանի ճիչը
Կը յուզէ փոքր սնապարծութիւնս
Անհաւատութիւնս կ՚եռայ
Ինչ հեթանոս եմ այս ձմեռ,
Սենեակիս պատերէն
Եռամեծ քերթողներուն աղօթքը կը հոսի..
Պատին՝ սկուտեղ, վրան նռնենի նկարած
Կինս հիմա ուր որ է կուգայ
Միրգեր կը շարէ սկուտեղին
Ու ես կ՛երգեմ իրեն համար
Ի՜նչ աներգ ձմեռ է այս տարի,
Զարմանքով կը կարդամ գրական թերթերը...
Տող մ՚իսկ չկայ իմ մասիս
Տեղ մը պառաւ մը աներազ բանաստեղծ է կտրեր,
Տեղ մը Տիկին Սիլվան կը գովերգեն...
Է՜ Սիլվան ուրիշ մարդ էր
Հիմա կը հասկնամ ո՜վ էր Սիլվան,
Միասին կոնեաք ալ խմեցինք,
Ըսաւ որ բարի կենամ
Աստին—անդին
Էնպէս— էսպէս չանեմ
Բայց ես դրուժանօրէն իր էջերը պատռեցի,
Ներսը իրմէ մակագրուած հատորիկ մը կայ
Պարսկական մաքուր բանաստեղծութիւն
Զարմանքով կը նայիմ հատորին
Գինիի տեղ ջուր կը խմեմ
Կը քնանամ
Առաւօտեան Մահմուտ Տահլանի ձայնով արթննալու նորէն,
Տեսնեմ Կազայի վէրքէն ինչքան արիւն հոսեցաւ,
Տեսնեմ Սատտամը ինչ ըսաւ իրենց,
Տեսնեմ Սատտամիկները ինչ կուզեն նորէն
Երէկ գիշեր չքնեցի
Ամբողջ գիշեր Արտեմին գրածները կարդալէն մեռայ,
Ո՜հ ինչ անսովոր է այս ձմեռ,
Որքանէ ի վեր Ալիքեանին պիտ երթամ
Առաջ Վահէն կը գրէր
—Ալիքեանին լաւ նայիր, տղայ
Նայէ Ալիքեանին պէս ուրիշ չունինք
Բայց ինչ ըսեմ բախտիս,
Անոր ճհուտի կինը,
Գլխուս ռուս ըլլալ կը ձեւացնէ,
Չուզեր որ սուրճի երթամ.
Անիծեմ բախտիս
Ալիքեանը կարօստցեր եմ
Գորիսէն միւռոն եմ բերեր,
Թթի արաղ եմ բերեր...
Կինս երեխայի քիթիկին քսեր է,
Որ յանկարծ կրի’ չընկնի
Ո՜հ Ալիքեանի բանաստեղծութիւնը
Հին գինիի պէս անապական
Անարատ արիւն է մէջս
Մէջս ծղրիթներ կան,
Փոսուռաներ գունաւոր,
Ու հրեշտակներ կան թեւերուս
Մեղքերս կը հաշուեն ...
Լաւ որ կինս հրեայ չէ,
Վերջին օրը այդպէս բաժնուեցանք Աւագէն
Ականջիս ըսաւ որ ոնց անեմ
Փասթերնաքն էր Եւրէ,
Շակալն էր Եւրէ,
Ասա Սագ ճան ոնց անեմ...
...
Լաւ որ կինս հրեայ չէ
Արդէն ծերացած հօրս ձեռքէն բռնած,
Անկողին կը տանի
Պապա ոչինչ վաղը կ՚աղէկնաս ըսելով։
.....
Սենեակի երաժշտութիւնը կը մաքրէ հոգիս վտարանդի —մեղաւոր։
Հոգիս՝ մեղսակից գրելու անէծքին...
Ու ես աթոռակին վրայ բազմած,
Մատներս ուժեղ կը զառնեմ ստեղնաշարին
Կը հաւաքեմ գալիք ձմեռուան ուրախութիւնները,
Փայտեր կը հատեմ որ կրակ դնեմ ոգիիս
Մոմեր կը վառեմ խորանին...
Ու կ՚աղօթեմ
Որ ձմեռը սպիտակ, վերջ տայ ցաւիս։
Անսովոր ձմեռ, կարապներդ կը շուարին
Ձիւնդ կ՚ուշանայ
Անուշ առաւօտներդ կը մարին
Կը մարին յոյսերը ծխնիներուն
Կը մարին լոյսերը երկաա՜՜՜աաար մայրուղիներուդ վրայ։
...
Անսովոր ձմեռ է ասիկա
Կ՛անցնի առանց ցաւի։
Գուցէ անցնի։
Սագօ Արեան
Տիկին Սիլվան Նկատի ունիմ Սիլվա Կապուտիկեանը
Մահմուտ Տահլանը Պաղեստինեան «Ֆաթհ» յայտնի շարժումի ղեկավարներէն.
Կազա Պաղեստինեան շրջան.
Արտեմին Նկատի ունիմ Արտեմ Յարութիւնեանը
Ալիքեան Նկատի ունիմ Պէյրութաբնակ տաղանդաւոր բանաստեղծ՝ Աբրահամ Ալիքեանը
Վահէ Բանաստեղծ՝ Վահէ Օշական
Աւագ Ղա’ան ապրող եւ ստեղծագործող՝ Աւագ Եփրեմեան
Copyright Sako Aryan. Used here by kind permission of the author.
Music that lies
spliced with time,
timeless to
our inmost mind
is one vibration
of the whole.
Good we loved
too well to sever,
one molecule
of the forever
whose aura is pearl.
Transient
we choose to live
who carry water
in a sieve,
the self imposed ordeal.
When we could have
the infinite
cataract by cataract
for half the trouble.
Rose Menedian
Click to hear I AM NOT SONA BAGHDASSARIAN read by the author,Mariné Petrossian.
ես սոնա բաղդասարյանը չեմ
ծնվեցի արդեն վաղուց ամառ էր
ոնց որ հիմա
մենակ թե
դեռ ոչ ոք չգիտեր
որ միասին քայլելու քայլելու
ու հասնելու ենք էս տեղը
ուր որ նորից շոգ ա
ոնց որ առաջ
մենակ թե
արդեն հաստատ չի ոչինչ
նույնիսկ էն
որ ես սոնա բաղդասարյանը չեմ
From the volume Հայաստանի ծովափին (On the Armenian Shores), Actual Art, 2006.
Շողը ընկել է քարին,
Ուրախանամ
Ես ինչու՞,
Ի՞նչ եմ տվել աշխարհին,
Ուրախանամ
Ես ինչու՞:
Ձմռան օրը լուսացավ, --
Ոչ կսկիծ կա,
Ոչ ել ցավ,
Ո՞վ իմ սիրուց տաքացավ, --
Ուրախանամ
Ես ինչու՞...
Մարո Մարգարյան 1956
«Լիրիկա» գրքէն
The article has appeared in the September 8, 2007 issue of the The Armenian Reporter. Access the PDF file directly by clicking on the link here.
(Huddled in the snow.) Photo: Armin T. Wegner
Epistle: To an Armenian Girl from Harpoot
“Ruth [with 500 Armenian orphans] arrived from Harpoot last week after two years' effort to escape from the Turkish interior, and expected to sail for America next month to join relatives.” — Special Cable to The Globe and Chicago Tribune, Beyrouth, Sept. 13, 1922
Dear dearest Ruth Manogian,
I pulled out an old newspaper clipping
from inside an envelope;
it crumbled to my touch.
As parched particles of paper fell
to the floor, I eyed the vintage headlines:
Heroine Aged 14
Saves 3 Lives
Armenian Orphan Girl Rescues Boys
September 13, 1922
As flakes of words kept dropping,
I pieced the bits together.
I gasped, Great effort killed her.
Ruth collapsed on the rock.
With trembling fingers, I held the fragile news;
I learned you were the oldest orphan,
one of 500 Armenian orphans
from Harpoot. With Amazonian might
you swam into the whirlpool
to rescue three young boys. You carried
them to safety onto a rock. You, my
angel girl collapsed on the same rock.
When the lifeboat reached you,
the doctor pronounced you,
dead from exhaustion.
By an unseen fate,
the same day, far away
-as you gasped your last breath
ancient Smyrna set ablaze by kerosene,
was choking her final hours.
Did your heart give out from
inconsolable longings for
your Mayrig and your Hayrig?
Were you longing to see them,
to hear them- your heart grieving
with a gnawing knowing
that you never would see them again?
Flooded with questions. So much for me
to understand- I searched the World Atlas
to find the unfamiliar cities-
Like cross-winds,
blowing from the Middle east,
new words whirled around me:
Beyrouth, Aintyleas, Harpoot and Smyrna.
Searching the Internet
for Orphans of Harpoot,
I learned of Turkish wolves rampaging
through the streets, ranting
"Kill all the orphans!"
I read of American missionaries
who helped 500 orphans escape
from the Turkish interior.
While the orphans waited to go
to America, two years went by.
Aintyleas' safe harbor:
the ship was expected,
to deliver them to the open arms of relatives.
But, you, my dear Ruthie,
were not destined to leave. I can find
no peace. What happened to your parents?
Who assuaged your fears
in the unknown of the night?
Did they toss your little body
into the Mediterranean Sea?
My beloved Armenian orphaned child,
Since reading your story
I have grown close to you
as if you were my own.
Although you were born years before me,
you remain fourteen forever—
as I grow older.
Lovingly,
Sofia Kontogeorge Kostos
—SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS
Mayrig and Hayrig (Armenian for Mother and Father)
Armenian southwestern plateau: Tsopk or Sophene later known as Kharpert or
Harput with close ties with Mesopotamia and Syria.
2 cups of trust
2 bowls of love
2 bottles of patience.
Copyright Lola Koundakjian
2001
I found you in the mature season,
conversing about the posture of
October that sets the rhythm
of day and night, chill and warm.
You revealed the colors,
imbibed at your source,
assigning them roles to perform
the marriage of season and calendar.
The foliage of your character
canvassed my furtive visions,
realigning my passions
with the flow of my thoughts.
You arranged the interior of my mind
with wood and flambeaux,
rug and chandeliers,
a fireside, sputtering ancient light.
You are a mark of style!
Copyright Shmavon Azatyan
November 2006
Ամէն անգամ որ յայտնուին
Խորհրդաւոր հայեացքիդ
Արեգակները երկու։
Ամէն անգամ որ կարդամ
Քու կաղնեգոյն աչքերուդ
Սիրոյ տողերը երկու։
Ամէն անգամ, որ լսեմ
Սրտիս մէջ սիրտդ յայտնող
Տրոփիւնները երկու։
Կ՛ըսեմ աշնան իմ ճամբէս,
Արտոյտի մը շուքին պէս
Կ՛անցնի գարունը կրկին...
Ես միշտ եղել եմ հեռավորության մի բնավայրում,
Եվ իմ էության ինչոր երանգում
Մի լուրթ արևի ցոլանք է շողում
Ժամանակների տարածության մեջ:
Այդ ե՞րբ է եղել…
Զգում, չեմ զգում,
Իմ բնազդների ի~նչոր խորերում
Ես եղել եմ` դու,
Դու` ես եմ եղել արարչության մեջ,
Եվ նույն գոյության ինչոր մի փշուր
Դեռ կենակցում է համագենության
Իմ նորոգ սրտում,
Վերմարդեղության արդի տարածքում:
Ու այս տրոփը
Սրտազգաց ու խոր
Ի~նչոր փշրանքով
Զարկերակիս հետ ներդաշն է զարկում:
Ժամանակները անցյալ են երբեմն,
Ու գալիք նաև,
Ետ ու առաջի զգացում չունեն ժամանակները.
Մի հիշողության բեկված մասնիկ են,
Որ յուրացվուն են իմ կամ քո մտքում:
Արդյոք անցյա՞լ է,
Թէ՞ գալիք է նոր,
Թե՞ ապագայի մի վաղնջություն,
Շահված, ապրված, սպառված երեկ:
Վերմարդեղության մի բարդ էությամբ
Ես քո տրտմության կսկիծն եմ զգում,
Թեև առօրյա տարբեր հոգսերով,
Որ անձնավորել, դարձրել եմ իմը.
Ես քո խնդության վայելքն եմ ապրում,
Ու շուրթիս վրա
Կարծես համովն է քո տված համի:
Ժամանակների ու տարածության
Մի անորոշ է,
Անծանոթության վիհ է տարրերի,
Որ արևների
Վառ երանգներ է խլել գույների
Իմ նոր արարման:
Երեկների խոր կարոտ կա անհագ,
Ապագաների մի հիշողություն,
Որ ներկայի հետ դարձել են նոր կյանք.
Ցոլքը տեսնում եմ ես իմ աչքերում:
Հովն է սոսափում
Մի լուրթ հեքիաթի խորհրդով հսկա.
Իմ բնազդական ջրիկ կաթիլում
Ես ջուր եղածի կարկաչն եմ լսում.
Իմ բնազդական բուսնող կանաչում
Տերևի, խոտի ինչոր շրշյուն կա.
Իմ բնազդական ինչոր կարծրությամբ
Ժայռի ընդերքում գուցե քարեղեն
Կուտապ եմ եղել.
Եղել եմ հուրը հալող թեժության:
Աստղը աստղին է եթե կարոտում
Ասուպի թևով ճեղքում է պատվար...
Մտքիս թռիչքը լուրթ հորիզոնում
Անցյալի ինչոր ապագա շերտում
Ծիածանում է գունեղ մի կամար,
Որի սյուները սրտիս խորքում են,
Սիրուս հնոցում,
Շուրթերիս վրա անպաճույճ մի բառ
Եվ անկենսագիր իմաստ է խրթին,
Որ ոչ հիշում եմ,
Ոչ էլ հասկանում,
Բայց բնազդաբար
Ինչոր մի կայծի խանձում եմ զգում,
Պեծի բռնկում,
Որով աչքերս լուսավորվում են,
Կյանքը տեսնելու խորիմաստությամբ։
Աստղաթրթիռ է աչքովս անցնում,
Դա ասուպների թիռից եմ շորթել,
Որ գեհենական ինչոր գալարում
Մի արարչության սկիզբ է եղել,
Կրել է տենչը հանուր գոյության,
Արարիչն ինքը Աստված է եղել,
Բոցի հյուլեն եմ եղել տարրական:
Գոյության ծինից
Մի բան մնում է անփոփոխ վկա
Նախատարրական ինքնակահությամբ.
Այդպես են տևում աշխարհները հին,
Որ նոր են, արդի,
Նույն արարչության օրհնված փառքով
Տիեզերք են ծով,
Հարափոխ դարձով վերմարդեղության
Պարագիծ հոլով:
Կյանքի քուրայում
Ես հալ եմ ընկել մետաղի նման
Ու զտվում եմ ձույլ.
Չհիշողության անծանոթ մի քոր
Ծակում է միտքս,
Եվ հեռուների մի մտերմություն
Մտապատկերով աննյութական
Պարուրում է ինձ.
Մանուշագունակ հորիզոնների ծավալ է անհուն,
Արձագանքների թնդյուն է կերկեր,
Որ ընդգրկում է ոգի ու եթեր
Արձակայնության անզգայությամբ.
Անզգայությամբ հԵռու է ու մոտ,
Հեռու է ու մոտ:
Գլենդել, Կալիֆորնիա, 2007-07-05
Copyright Grish Davtian. Used here by kind permission of the author.
Click hear for the audio clipI am writing now read by the author, Nora Armani.
Mother lived her life like this pen
Beautifully wrapped in its original box,
Never stained with ink,
Waiting for the day, when a special occasion
Would warrant its use.
That pen, she never used.
That special day must have come.
I her extension, am using it
To refer to her unlived life,
Like this unused pen.
Mother, you lived for me.
You kept this pen for me.
Can I in turn live for both of us?
© Nora Armani, Paris, 1993
in the early morning
a thick fog lays on top
of the tall redwoods and pine
the color of mist
before the dawn
a faint white light
and a little wind
moves the branches
of the trees
shaking off bits of needles
in the early morning
before any sound is heard
to lie next to you
against your eyes
and look through the window
the mist
something ancient
a beauty and the quiet
in the sky
Copyright Kosrof Chantikian.
Previously published in Ararat, Autumn 2002. Used here by kind permission.
Կարիկ Պասմաճեան Բանաստեղծին...
Պէյրութը կարօտցայ, Կարիկ Պասմաճեան
Այս մայթերը իմը չեն ըսի ընկերոջ մը,
Պէյրութը վերջին ժամադրութեանս չեկաւ,
Պատերազմի էր, Պէյրութը չեկաւ սուրճի
Ու անոր շքեղ երկինքը չժպտաց...
Այլ հրաբորբ հրթիռներ փայլեցան անոր ծովուն վրայ,
Հրթիռներ խռնուեցան իրարու եւ ճակատագիրը նորէն
Տխուր առագաստ պարզեց...
Պէյրութը կարօտցայ, մանկութեանս Պէյրութը
Ստահակ Պէյրութը
Բանաստեղծները իրենց սաղմին մէջ խեղդող,
Լումայափոխ, դրամակեր յղփացած Պէյրութը.....
Օրերը երկար են այս պատերազմին,
Մինակութեան եւ սթրէսի
Դեղահատիկներ կան պահարանին մէջ,
Առաւել թոյն եւ իսրայէլեան պատկերներու
Մոխրագոյն կոյտ մը սեղանին։
Ամէն օր խաղ Մահի հետ
Ամէն օր Մահ խաղին հետ
Ամէն օր շախմատային մահ ա խաղ
Բարեկամներս կը գրեն
Որ «Կանայի Հարսանիքը» անգիր ըրեր են արդէն,
Սի. Էն. Էն.ը միայն մոխրագոյն պատկերներ կը ցուցադրէ,
Մոխրացած երեխաներու դիակոյտեր
Ու ջարդուած ժողովուրդին անսալու կոչեր...
Երանի այս աշխարհին որ երկու սովետական կոպեկ չունի
Իր սնապարծ ու գարեջուրով արձակուրդի գացած խիղճի
սլնգոտ հողէ անօթին մէջ։
Երանի Կանայի գինին խմած չըլլայի......
Ակնոցաւոր Պէյրութը կարօտցայ Կարիկ
Համրայէն մինչեւ Սապրա երկարող Պէյրութը,
Որուն խոնաւ ու տօթ օգոստոսին,
Ո՜հ ինչ քաջ ու ինքնավստահ կ՚անցնէի.
Պաղեստինցի ֆետային կը բարեւէր
Ի վերջոյ դուն հայ ես ըսելով—,
Կը խօսէինք դատ ունենալու մասին,
Ու սառնարանէն գաղափարական օշինդրի
Վերջին սրուակը բանալով՝
Կը յայտարարէր մահը՝ արաբական խիղճին,
Ո՜հ արաբական աշխարհի միակ պոռնիկին կարօտցայ
Կարօտցայ քեզի Պէյրութ
Քու մարմինդ պատանգ եղաւ
Սփիւռքի վէրքիս
Ու դուն արատօրէն արիւն թափեցիր ամէն գարնան
Որպէսզի եկեղեցիներդ ու մզկիթներդ
Հիանան իրար վրայ
Ու աղօթեն նոյն գրաբարով։
Որպէսզի յոյներն ու ու ասորիները
Միասին հացի նստին
Որպէսզի հայերն ու պաղիստինցիները
Բարեւեն իրարու ...
Ոստիկանը կը բարեւէ
Անցորդները կը բարեւեն
Ու մարդիկ զարմացած չեն նայիր մօրուքիս
Որ պատերազմին պատճառով կ՚երկարի անսանձ...
Ու ես ծովեզրին Ալիքեանի նորատիպը
Կը յայտարարեմ աղօթքի մատեան։
Ո՞ւր գացին ընկերներս,
Պատերազմի օրերը կ՚երկարին
Ես կ՚ապրիմ Հայաստանեան նոր աքսոր,
Ուր երկրորդ Մասսիվի պատերուն,
Սովետիքում պատերուն,
Կը կարդամ ազդեր որ,
Հոս հոն ծախու տուներ կան իբրեւ,
Գները թանկ են Սագ ճան,
Էդ պարսիկները էկել լցուել են ստեղ...
Պատերազմի օրերը կ՚երկարին սակայն...
Ու մօրուքիս թախիծը կը տարածուի ինձմէ դուրս...
Կը մեծնայ թախիծը ու հազիւ ոտք կը դնէ
Թիւ %% մարշոտքայի նստարաններուն բազմելու,
Անհանգիստ ու աքսորեալ...
Բայց կ՚երկարի պատերազմը անգութ ու պիղծ
Անտեղի կատակներ կը նետեմ չորս դիս..
Ոչ ոք չի խնդար,
Սովետական թախիծ կայ ամէն տեղ
Ու թախիծը կաթիլ— կաթիլ կը մտնէ ամէն տեղ
Նոյնիսկ սպանական իմբըրթնի
Զէյթունի տուփիկներուն մէջ։
Պէյրութը կարօտցայ
Վերջին սուրճի տրցակը երէկ բացի,
Ու ֆէյրուզի սաղմոսները բարձրաձայն լսեցի
Այնքան բարձր որ ռուսախօս պաքուեցի Վալեան,
Երեւանցի Ճուլիկն ու Երրորդ յարկի անտէր գինովը մօտս եկան...
Պէյրութը կարօտցայ Կարիկ Պասմաճեան
Դուն Երուսաղէմին լեզու հանեցիր, ես Պէյրութին
Ափ մը Պէյրութ փոխադրեցի ամէն ուր...
Որ մարդիկ սիրել սորվին...
Որ մարդիկ ժպտալ սորվին
Ու բարեւել ամէն այգի ու ժամի։
Ես Պէյրութը կարօտցայ
Հակառակ անոր որ փողոցները լեցուն են գաղթականներով...
Հակառակ անոր որ Պուրճ Համուտի ջուրի շարժակը անջատուած է
Ու թաղերը աղբակալուած են այսօր
Հակառակ որ ամէն տեղ մահ ա խաղ կայ
Եւ իսրայէլ—փոքրատառով— ձրի դեղատոմսեր կը նետէ երկինքէն ...
Ես լալու չափ ու խեղթուած ձայնով,
Նոյն թախիծը որ կը խեղթէ կոկորդս...
Ես Պէյրութը կարօտցայ։ Աչքէս քարէ արցունք պիտի իյնայ
Ու փշուր փշուր պիտի ըլլայ կարօտս.
Բայց պարզ է որ Համօ Սահեանի,
Գաւառական արցունքը չեմ սիրեր...
Քաղաքի բնակիչ եմ ես
Աղի ծովու սաղմոսը կայ մէջս...
Ու մոխիրներէն յառնող
“իւնիկին չքնաղ պատկերն է մէջս...
Այդ կարօտին անունով գրեցի այսօր,
Պէյրութ թախծոտ աչքերուդ համար գրեցի,
Որպէսզի թախիծը չխեղթէ ձայնս...
....
Պէյրութը կարօտցայ
Որուն ճանապարհը կ՚անցնի ճակատագրէս
Որուն արեւը կը ‘այլի խորունկիս մէջ
Որուն հանդէպ ատելութեանս երանգները
Կը խառնուին սիրելու եւ ատելու խաղերուս...
Պէյրութը որուն ահը մեծ է այսօր,
Եւ որուն սիրահարութեան մէջ,
Պիտի մնամ յաւերժ բանտարկեալի մը պէս։
Պէյրութը որ չյարգեց խոստումը...
Բայց ամէն աւերէ յետոյ,
Նորէն մեծցաւ ու հարս հագուելով,
Պտըտեցաւ եւ իր ժպիտը շռայլեց արեւելքի երեսին։
...
Պէյրութը կարօտցայ Կարիկ Պասմաճեան
Դուն Երուսաղէմիդ դարձիր
Ես Պէյրութիս...
Արեւելքի ա’երուն այսքան արիւն
Ո՞վ պիտի պատասխան տայ զոհուած
Հրեշտակներուն
Ո՞վ պիտի կառուցէ Գալիլիան
Եւ ո՞վ նոր երգեր պիտի գրէ
Որպէսզի Պաալպէքի դարաւոր
Պարիսպները նորէն խայտան
Խինդ եւ սէր բաշխելով...
...
Պէյրութը կարօտցայ,
Քաղաքը որ մէջս բնակեցաւ
Քաղաքը որ հաւատաց բառիս
Եւ քաղաքը որ աքսորեալ նախահայրերուս՝ տուն դարձաւ...
Պիտի չլքեմ զայն
Ինչքան երկար տեւէ այս գիշերը
Ինչքան մութ իյնայ, վիրաւոր
Հարաւի աւերակուած շէներուն
Եւ ինչքան մեծնայ պատերազմի սադայէլը։
...
Միեւնոյնն է պիտի ծաղկի անոր նշենին
Միեւնոյնն է ա’երուս մէջ խունկի հատիկները,
Պիտի դառնան օրհնութեան սերմեր.
Միեւնոյնն է հարեւանս պիտի ջրէ,
Իր տան դիմաց դալարող ռեհանը,
Միեւնոյնն է պատշգամբիս նստած
Սուրճի հողէ անօթը ձեռքիս
Պիտի կարդամ տողերէդ
Ու արբենամ քեզմով
Կարիկ Պասմաճեան ....
Պէյրութը կարօտցայ, Կարիկ Պասմաճեան
Այս մայթերը իմը չեն ըսի ընկերոջ մը,
Պէյրութը վերջին ժամադրութեանս չեկաւ,
Պատերազմի էր, Պէյրութը չեկաւ սուրճի
Պէյրութը կարօտցայ, մանկութեանս Պէյրութը
Ստահակ Պէյրութը
Բանաստեղծները իրենց սաղմին մէջ խեղդող,
Առասպել դարձած Պէյրութը...
Սագօ Արեան
Copyright Sako Aryan. Used here by kind permission of the author.
Ախ, ես կուզեի, որ կյանքս լիներ
Անձրեւի նման թարմ ու բարեբեր,
Անձրեւի նման ջինջ ու իմաստուն,
Անձրեւի նման մաքուր ու հորդուն:
Անձրեւի նման խորն ու անսահման,
Ու մահս, իբրեւ ոսկե ծիածան,
Շողշողար կյանքիս անձրեւից հետո
Եվ ծի՜լը ծլեր իմ ցողի ներքո:
Հրաչյա Հովհաննիսյան 1939
(1)
Oh, I have seen the oak tree
Beaten by the storm,
Uprooted by the fury,
Lose its mighty form.
I have seen the fortress
Fall to the siege of sand,
I have seen the brute sun
Burn out the works of hand.
Oh, weak is the hand,
And weak is the tree:
But the force behind them
Shall tomorrow be.
(2)
By three shapes knocked to numb,
In the bowl of the blasted land,
A stream threads through the sand,
Across the kingdom come.
Towards that silent stream
Two thirsting creatures crawl,
With no pride left to fall,
With nothing left to dream.
Ararat 3: II, back cover, Summer 1962
Ես կուզէի մի ողջ գիշեր
Նստել ճերմակ արձանիդ տակ,
Մրմնջալ քո երգերը սեր,
Սիրտս բացած, աչքերս՝ փակ:
Այսպես գիշերն անցներ անդարձ,
Շողար արեւն ինչպես մի թագ,
Ու գտնեին ինձ մահացած
Մարմարիոնե արձանիդ տակ:
Հրաչյա Հովհաննիսյան 1938
When Zaroohi the shoemaker's widow
sang Amen yev unt hokvooyt koom
with my friend from Yozgat
on hot summer Sundays
I imagined eagles
somewhere
far away
circling
above
a church
without a dome.
I imagined I was home,
a blade of grass beside a stone.
And the stone whispered terrible things.
August 24, 2007
Copyright William Michaelian. Used here by kind permission of the author.
Click the link to hear
Tuneless read by the author, Tsovinar Chilingaryan.
ես խոսում եմ աշխարհի հետ
լարը փռթված հեռախոսով
ու համր մարմինս ձգում եմ
Երևանի փողոցներով
հայացքով հանդիպում եմ մարդկանց
ու պատասխան չեմ ստանում
թեև ուզում եմ գոնե աղմուկից
մի ձայն քամել
ոչինչ չի ստացվում:
ես կառնեի հաստատ
մի կարգին հեռախոս
մի լավ ապարատ
ինքնապատասխանիչ ձենով
ու ծայրահեղ դեպքում
ինքս ինձ կզանգեի
ափսոս որ ես էլ ինձ
ասելիք չունեմ
ու փող չունեմ
լավ ապարատի համար
ցանկալի զրույցի համար
պետք ա վճարել
իսկ իմ ցավերը
առաջ էլ գին չունեին
հիմա ընդհանրապես
ձրի են թափած
ու ավելի շատ են քան
ապրանքը շուկայում
ավելի էժան
քան կիսամաշ շորերը
Եվրոպայից բերած
տ~եր աստված
էս ինչքան եմ հնացել
ոչինչ որ դեմքիս
հնության OTK չկա տպած
զատո ՕԳԳ-ն հեռվից էրևում ա
ու հանկարծ մոտիկից պարզվում ա
շատ չի
կամ շատ ա էն ինչ վաղուց ՕԳԳ չի:
պետք չի ուրախանալ
ու ոչ էլ շատ լացել
ավելի լավ ա ապրել
միջին հանրահաշվականով
ու աչքերի փայլով
աչք չծակել
կամ աչք փայլացնելու ինչ տարիք ա
հիմա
ինչ կարիք կա զգացմունքներ ապրել
չէ որ ամեն ինչի համար
պետք ա վճարել
ես ամբողջ փողս
արյանս հետ եմ փոխել
իսկ արյանս գինը շատ ա
ընկել:
բայց ամեն դեպքում
պետք ա լինում գոնե
մեկին մի բան ասել
իսկ ինձ մնացել ա
փռթված լարը հեռախոսի
գոնե թեկուզ
լսելու համար
“լավ, հասկացանք
ամեն ինչ պարզ ա
հավես չկա
էլ մի սկսի”:
Tsovinar Chilingaryan
tuneless
i speak to the world
on a damaged phone
and stretch my dumb body
in the streets of Yerevan
meet people by sight
with no answer there
wish to get a sound
in the noise
no chance
i sure would buy
a normal phone
a very good one
with a self -responser
to call to myself
at least
alas nothing to say
and no money besides
for a good phone set
you should always pay
for a needed talk
my pains
had though low cost before
now they are spread free
and are even more than goods in a market
cheaper than clothes
in a cheapest second-hand
oh, how worn i am
though no stamps on my face
only signs of efficiency
when seen from afar
but getting closer found out
it's not much
or if something is much
not useful anymore
i shouldn't be happy
nor should i cry
better to chose an average arithmetical
and not strike with sparkles
sudden in my eyes
do i live an age
for brilliancy in eyes?
what's use of having feelings
you should pay for them
i have changed all the money
with the blood i have
the cost of my blood
had declined far before
still you need to say
sometimes
something to
somebody
and i have only a damaged phone
to talk
at least to hear sometimes
"all's known, all so clear"
Translated by the author.
This poem has appeared in the inaugural issue of INKNAGIR literary journal.
Առուն երգի, քնեմ ես,
Գարուն երգի, քնեմ ես,
Մանկան անեղծ ու արդար
Շոյող ձեռքին քնեմ ես:
Առուն երգի, քնեմ ես,
Հովի հեւքին քնեմ ես,
Այգի շինեմ սար ու քար,
Թիկնած բերքին քնեմ ես:
Մարո Մարգարյան 1938
«Լիրիկա» գրքէն, (Խոսք սիրո մասին բաժինէն)
In the backyard of her house,
recumbent in the hammock beneath
an apricot tree,
he scribbled vehemently
on a sheet.
Inside, she waited
to read the issue, wishing that
the blossoms hung
for stanzas on his paper.
In an hour, she fetched him
water, catching through the pink
curtains the sign for the break
that he smiled. Later,
his hand moved slowly,
stopping, as he raised his eyes
at the tree, nurtured by her for years.
Tired, he lay on his side and
watched her sitting, legs folded,
on the portico; her sensual profile
towards him she drank tea,
and he wrote on.
His work was published;
standing in the bookstore
he signed his poetry fans’ copies.
In presenting his poem,
he made public the apricot tree
and his long day’s labour “beneath
its empowering growth.”
As he said,
My poem partakes of someone who
wrote in the making of it,
he walked up to her ceremoniously.
Copyright Shmavon Azatyan
May 5-10 2006
Ողջու՜յն կածանի վայրի հմայքին,
Ողջու՜յն լեռների բուրգերին պայծառ,
նրանց՝ երգ ու շող, խնդություն անգին,
նրանց՝ լավ խոսքեր ու սեր բաղձայնք:
Զեփյուռին քնքուշ, սեզին դողդոջուն,
Զվարթ խոհերին՝ ցնծագի՜ն ողջոյն:
Հրաչյա Հովհաննիսյան 1935
Անձրեւն իջնում է հեղուկ երգի պէս,
Դուռը դամբանիդ բախելով ի զուր,
Սակայն յուսալով գուցէ ինձ լըսես`
Ահա` եկել ոմ, երկիւղած ու լուռ:
* * *
Վարպե~տ, այս ես եմ, անանուն մի ես,
Հոգիս վաճառած գրքիդ մէկ էջին,
Դու որ նիրհում ես, բա’ց աչքերդ ու տես,
Քանզի մարմնացած քո երգն եմ վերջին …
* * *
Իջնում է անձրեւն այտերիս վըրայ. _
Արցու՞նք է արդեօք, թէ` միայն անձրեւ.
Անձրեւ կամ արցունք նոյնըն է հիմա`
Հանգչում է մահը այս քարի ներքեւ …
* * *
Վարպե’տ, այս ես եմ, անանուն մի ես,
Եկած սեւ կաւովդ արձան կերտելու …
Ա~հ, ես անքուն եմ, իսկ դու ննջում ես,
Վարպե~տ, եկել եմ վիճակ փոխելու … :
Յարութ Կոստանդեան
Harout Kosdantyan, page 16, in his first volume, Paris, 1935.
Օրերի Իմաստութիւնը (Wisdom of the Days)
Պատուհանին տակ յաւերժի
Երջանկութեան կուսութիւնը գողցայ այսօր,
Եւ արեանս հոսանքին մէջ
Տռփանքը դեռ կը մխայ:
Բերէ՛ք բաժակները լոյսի, մինչ հրճուանքս
երեխայ՝
Կը խմէ յաղթանակի բորբ ստինքէն
կաթնածոր:
Պատուհանին տակ յաւերժի
Երջանկութեան կուսութիւնը գողցայ այսօր,
Վկա՛յ նախանձով կքած երդիքները
հարեւան...
Ու կը ծխեմ չիբուխն հիմա
Անվերադարձ վայրկեաններուն այդ բոսոր:
19 Ապրիլ 2000
Creeping up the window of Eternity
I just stole Joy's virginity.
Pour its Light into your glasses,
And while the smoke of desire
Is still rushing through my veins,
Let my ecstasy, like a newborn,
Drink right from the breasts of Victory...
And behold! The neighboring roofs
Hunched with envy
Bear witness to my glory:
Creeping up the window of Eternity
I just stole Joy's virginity...
Copyright 2002 Khatchig Mouradian
--
Khatchig Mouradian is a journalist, writer and translator. He was an editor of the Lebanese-Armenian Aztag Daily from 2000 to 2007, when he moved to Boston and became the editor of the Armenian Weekly. His articles, interviews and poems have appeared in a large number of publications in both Armenia and the Diaspora. Many of his writings have been translated into more than 10 languages. He also contributes to a number of U.S. and European publications. He has lectured extensively and participated in conferences in Armenia, Turkey, Cyprus, Lebanon, Syria, Austria and the U.S.
His translations include Paulo Coelho's "The Alchemist" published by Hamazkayin in 2004. The book was launched in Yerevan, Armenia in the presence of Coelho and Mouradian.
Lցված աշխարհի լայնություններով,
ես վերադարձել ու եկել եմ տուն,
Դարձել այնպես ներհուն ու ներող,
Դարձել այնպես ծանր ու իմաստուն։
Աշխարհն իմ մեջ է, եւ ես՝ աշխարհի,
Զրույց ենք անում աշխարհը եւ ես, -
Եվ ոչ ոք չկա, որ մեզ խանգարի,
Եվ ոչինչ չկա, որ խանգարի մեզ։
Համո Սահյան
Click the link to hear With the Bait of Bread read by Lola Koundakjian.
Child, you were and
you learned to be.
For a while, Armenian was
a wish you could not fathom.
It is still a sea
and we fish in it for food
with the bait of forgotten bread.
The moon will be less specific
with the sun and the tides
if you wish it, Child.
You are yeast scattered upon
the ground and the rising dough
will grow into tomorrow.
You are the yeast of
your friends in one language
or another.
If not already, Armenian will
ring in one of your ears someday.
Copyright Helene Pilibosian
This poem was also published in Ararat Quarterly and in the Anthology of Magazine Verse & Yearbook of American Poetry, 1981. Reprinted here by kind permission of the author.
My grandmother
an orphan child of the Armenian genocide
lost
her entire family,
Genocide Denial
and never knew her real name
or her true age.
She endured
five years in refugee camps
Genocide Denial
Genocide Denial
before traveling to Egypt
to be adopted by an Armenian family.
Now part of the scattered diaspora,
a marriage was arranged with an older man.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Metzmama’s first child
was a daughter -
my mother.
It was the beginning of a family.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Soon, a second child was expected,
but my grandfather
could not cope,
with the awful memories of genocide.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Grandfather committed suicide.
He became another victim
choosing to end his suffering.
Grandmother was now an orphan
turned widow.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Somehow,
Metzmama endured.
A child prematurely aged,
but still a survivor
with memories and responsibilities.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
With the help of a new husband,
she raised three children
who, in turn, had four grandchildren,
and still more great grandchildren.
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
Genocide Denial
We live
We remember
We are even willing to forgive.
But first,
we demand one thing:
Stop genocide denial.
Alan Whitehorn
Unpublished poem, drafted while attending the Zoryan summer workshop on comparative genocide and human rights, Toronto, August, 2007.
Սեղանէս չեմ կրնար հեռանալ,
Տունէս չեմ կրնար հեռանալ,
Թաղամասէս,
Տեղէս,
Քաղաքէս,
Երկրէս,
Ետքը ինչպէս
Այդպէս արագ,
Ջինջ շուքի պէս,
Պիտ հեռանամ աշխարհէն։
in the afternoon of a day
when a child speaks
& her voice paints sleep
with the alphabet of laughter
I come to where you are
to the sky's house
to a place where there are no bells to ring
or doors to shut
this is where poetry lives
where eyes are as good as words
where birds never sleep
where clumps of dust ignite themselves into stars
I enter your home
& see you
when I reach your hands
I know I can stay
as long as the sun will burn
Copyright Kosrof Chantikian. This poem appeared in Ararat, Winter 2005
Մինչ նաւակը լռութեան
Ափ կը հանեմ այս գիշեր
Ուռկանիս մէջ անթիւ խօսքեր հին ու նոր
Տեւաբար կը թպրտան:
Վաղը առտուն, պիտի բերեմ քու սեղանիդ
Ընթերցո՛ղ
Կարօտներուս հրայրքներով բոցակէզ՝
Աւարն յուշի գանձերուն:
15 Հոկտեմբեր 2000
Copyright Khatchig Mouradian. Used here by kind permission of the author.
No one could pronounce it
without mutilating spindling tearing
even my best friends would shrug halfway giving up
and always the long pause on the first day of class
after Dillon or Dinsemore or Dix
every face turning to me even though
my name was not yet called and mangled
in every probable way oh why wasn't I
Jenkins or Jennings something safer
and mannerly anything but this minefield
of letters set against each other sticking
in the mouth as if the fault were mine
as if no other name were as impenetrable
not Knoebbels or Steinbacher not Stoltzfus
or Schmidt how did they come to be
so inconspicuous who were they
playing kickball tracing maps of America
doing long division on the blackboard
as easily as if they were walking
across the street in their sleep no worries
no boundaries to trip them up no Mr. Bielfield
telling my mother I'll straighten him out
what was so crooked? even my past life
seemed now a dark labyrinth of passages
my grandfather standing on the wharf in Alexandria
waving goodbye and me on the great ship
waving back not knowing where the prow
would finally lodge on what rock what piece
of exquisitely verdant beach who knew
I would have to unravel the tangle
of circumstances that put me in a small
landlocked lumber town in Pennsylvania
face to face now with Joe Schunk and having
to explain the D was silent easy enough
to say once you got the hang of it but Joe didn't
and it was five or six fast blocks of losing him
down Hawthorne and across to Pine my heart
thumping and beads of sweat glistening
on my arms before I heard Louisa Richards
suddenly call out DeeJay to me from her porch
in a way that stopped me in my tracks
because nothing had ever sounded so good
and nothing came easier than to walk
up the stairs and sit down by her
and begin telling her who I was.
Copyright Gregory Djanikian. This poem is from the collection entitled So I Will Till the Ground and has appeared in Poems.com on March 3, 2007.
Դարձի՛ր ջրանիւ դարձի՛ր
Ի զուր չէ որ կը դառնաս
Ամպ կը տանիս հանդին արտին
Որ պայթին ծաղիկներ ծիածան
Օ՛ն ջրանիւ մի հանդարտի՛ր
Ի դերեւ չէ լացդ մեղմիւ
Դարձի՛ր Նիւթընի սկաւառակ
Ծիածանդ ի զուր չի ծածանիր
Շերտ շերտ երազ հիւսէ՛ ճերմակ
Զոր պրիսմակը տուաւ ցրիւ
Ստուգիւ պարզէ՛ իսկն սպիտակ
Ի զուր չես պահանջեր հաշիւ
Դարձի՛ր տէրվիշ դարձի՛ր միշտ
Ի դերեւ չէ դառնալն արագ
Սպիտակ փեշդ հրեշտակի թեւ
Փակ աչքդ բա՛ց ծիածան Դէմքին
Սուֆիզմդ ամպէն անդին ճրագ
Ի զուր դուրս չես գար դուն քեզմէ
Լուացքի մեքենա՞յ օ՛ն դարձի՛ր
Չես խառներ դեղն ամպին ի զուր
Ծիածան թէ սաւան դուն անխտիր
Թել-հանդէսին տա՛ր լաթերդ մաքուր
Թէեւ չհիւսենք գովքդ ընտիր
Ի դերեւ չի դառնար սիրտդ թափուր
Դարձի՛ր ջրանիւ դարձի՛ր
Ի զուր չէ որ կը դառնաս
Ամպ կը տանիս հանդին արտին
Որ պայթին ծաղիկներ ծիածան
Օ՛ն ջրանիւ մի հանդարտի՛ր
Ի դերեւ չէ լացդ մեղմիւ
Յարվարդ
Copyright Harout Vartanian. Used here by kind permission of the author.
Click to hear
THE HILLS OF MEMORY read by the author, Michael Minassian.
“They say the owl was a baker’s daughter.
Lord! We know what we are,
but not what we may be.”
- Ophelia
In the evening with the sun gone
I could see the stars appear
one by one, then in pairs,
trees deep dark green
stark against the disappearing gray,
silhouetted like the hills of memory.
There, near a row of pines
feet cushioned by the dewing grass,
I thought of the owl
that was the baker’s daughter;
was she chaste as a bird,
the heat of hunger in her breast
chasing prey at night, the push
and rush of wings as currents
of wind stroked back feathers,
talons out, sweeping low to the ground,
striking and feeling the last frantic
beats of some creature’s heart,
beak parted, eyes so wide
she could almost fly backwards
through her sight;
at that moment, did she remember
all the way back to her other life,
the smell of bread, the taste of sweet cake.
Copyright Michael Minassian
THIS POEM FIRST APPEARED IN CONNECTICUT WRITER MAGAZINE SUMMER-1988 AND WAS AN HONORABLE MENTION FOR BEST POEM. It is used here by kind permission of the author.
Դուն դէմս չելար -
Մինչդեռ գրպաններուս մեջ տաք տաք շագանակ
էի լեցուցեր
որ տեղ մը նստինք ուտենք միասին
Շագանակ մը դուն - շագանակ մը ես
Դուն դէմս չելար -
Ուսիս ունէի մինչդեռ զոյգ հրացան
- փամփուշտ բաւարար -
Որ ելլենք նապաստակ որսանք միասին
Նապաստակ մը դուն - նապաստակ մը ես
Դուն դէմս չելար -
Մինչդեռ մտքիս մէջ ինչեր չունէի
քեզի պատմելիք
որ ըսեմ - ըսես - խնդանք միասին
Խեղկատակ մը դուն – եղկատակ մը ես
Դուն դէմս չելար -
Շագանագները պաղեցան արդէն
ու նապաստակները արձակ համարձակ
կը տապլտկին մարգագետնին մէջ -
Իսկ թէ պատմելիք ինչեր ունէինք
Գաղթեր են երկչոտ թռչուններու պէս
Ծիծեռնակ մը հոս - ծիծեռնակ մը հոն
ԶԱՀՐԱՏ (1924-2007)
CHESTNUT POEM
You didn’t meet me
Though I had filled my pockets
With hot-hot chestnuts
So we could sit somewhere
And eat them together
A chestnut for me–a chestnut for you
You didn’t meet me
Though I carried on my shoulder
A pair of rifles and enough cartridges
To go hunting together for rabbits
A rabbit for me–a rabbit for you
You didn’t meet me
Though I had such things in my head
To tell you
I could tell you this–you could tell me that
We could laugh together
Me, a clown–you, a clown
You didn’t meet me
The chestnuts have chilled
And the rabbits free and fearless
Gambol in the meadow
And all that we had to tell each other
Fled like shy birds
A swallow here–a swallow there
Zahrad
Translation by Berge Turabian
A black comb of words
to hold in your hand,
a semantic romance, a roman à clef,
a myth to deconstruct.
This poem you want
needs a bit of irony, needs to bleed
from the ears. There are many stones
to haul from the quarry, to lay before your feet.
Unless you want something spoon fed.
No, you want lines that swoon
in front of your lashes
like a thousand oars dipping into the sea.
This poem must remove all your splinters
while standing on its head,
must guide your eyes,
bluer than the grottos of Capri,
down its narrow alleys.
Trust that it won’t cut you open. Yes,
this is like gross anatomy.
I am naming all my inhibitions
while you peer over my shoulder,
one by one I am handing you my bones.
Copyright Armine Iknadossian.
Used here by kind permission of the author.
J'ai voulu penser des lunes Des lunes blessées, des lunes percées, des lunes-perce-neige, des lunes de sang Pour tes nuits qui quittent les visages, les mains et les terres, pour tes nuits désertes et ocres. J'ai voulu croire aux soleils d'encre pour couronner tes fuites. J'ai voulu boire les soleils; être froid, en veille. J'ai voulu cracher les lunes: brûler froid. ... Chouchanik Thamrazian: "Dans le jardin des glaces", Encres Vives n° 339
Օրը կիրակի,
Գարուն է, արև...
Բայց ու՞ր է սպասված
Բա՛ռն այն, Բարև...
Հելլո. Հայ. Սալիուտ,
Ուղեղդ՝ պտույտ...
Անհամեմատ պաղ,
Երկինքն է ցոլքով
Զարմացնում անհապաղ,
Ծառ չկա, ծաղիկն՝ արհեստական..
Մարդն անհոտ է, հոտը՝ անմարդ....
Հետ եկանք օրվան, պայծառ-տմարդ...
Մուսուլման, քրիստոնյա, բուդդիստ ու աթեիստ,
Նստած են կողք կողք, ժողով է, նիստ...
Ազգայի՞ն.........չէ՛, չէ՛....
Սադոյանը չէ.......
Այս ամենը ես չեի....
Օր չէր սա..
Ո՛չ արփի...ո՛չ գինի...
Հայաստանի ոչ մի հայելի...
Քննարկում են մարդիկ վշտալի,
Աշխարհն ամայի,
Կյանքը՝ ջրալի,
Հոգին՝ ավազի ու պղտոր ջրի...
Հզոր մարդու՝ Աստվածն արդարի...
Սա մուլտֆիլմ էր ...Նու Պագադի...
Մարտ 19, 2007
Copyright Ani Mkhitaryan. Used here by kind permission of the author
Like a haunted wind blown across a map
of three mad centuries, the smell of rehan and onions
still reminds me of my grandmother — half Moush,
half Bitlis, half batz hatz, half Highway 99,
as if she were a poem written
in four old languages,
each of them
mine.
Even dead,
she is more alive
than many people I know,
whose anger is trite and canned
and tasteless to themselves.
But it's not their fault. They need only ripen
like tomatoes to their full extent,
until they fall and begin
to live.
Not everyone is lucky enough
to be ravaged by history.
The real curse is a prolonged death,
with the taste of candy
on your lips.
More salt. Tender lamb.
I am crucified again, and again, and again . . .
Copyright William Michaelian. Used here by kind permission of the author.
L’hôpital accueille les éclopés de la foire,
Ceux qui avaient misé dans les jeux à miroir.
Il les accueille comme on abat à bout portant,
Le mal physique a soumis même les dissidents.
Même l’enfance oubliée qui soudain se montre,
Même l’enfance qui soupèse le pour et le contre
Afin de savoir si les ténèbres seront comblées
Vus d’en bas, ils semblent immenses nos démêlés.
Immense le plafond, immense la noire veilleuse
Drossée, engloutie par la marée houleuse,
Mais en bon matelot sachant lover une corde
La douleur touche son homme pour qu’il se torde.
Elle le met en boule, les genoux dans le menton,
Elle le met en boule, en boule sur le ponton,
Jusqu’à ce qui soit lové selon l’art du capitaine
Avec trou dans le milieu pour un passager clandestin.
Armen Lubin, Le passager clandestin, Sainte patience, Les hautes terrasses, Poésie/Gallimard n° 404, 2005, p. 45
Click here to hear The words read by the author, Sonia Tashjian.
ԲԱՌԵՐԸ
Բառերը փախչում են սպիտակ թղթից ,
Բառերը չեն ենթարկվում գրչին ,
Որովհետև հոգնել են սպասելուց …:
Սին սպասում …
Մինչ այդ եթե սպասման հևքին մեջ նրանք ոլորապտույտ
խաղում էին և իրենց հղության վերջին օրերն էին հաշվում ,
Այժմ ան-իրականալի-ի հուսահատությունից
Մոռացել են սովորական թվացող ճանապարհը
և որոշել են ապստամբել …
Նույնիսկ չօգնեց խրախույսի վերջին ճիգը գրիչի ,
Ոչ էլ պոռնիկի հրավերի նման մերկությունը սպիտակ թղթի :
Բառերը անկարող են արդեն ,
Բառերը հոգնել են պարզապես …:
Copyright Sonia Tashjian 2003
Alan Semerdjian and Amy Ouzoonian are featured in the Poetryvlog.com website.
To hear and view Alan reading his poems, click here.
To hear and view Amy reading her poems, click here.
Here are the instructions to sending your own poetry videos:
We welcome videos from published poets. Acceptance will be determined by the poetry editor and technical staff.
Presently, all videos sent to us should be made on a “Mini DV Digital Video Cassette”, the reading should not exceed five minutes, the sound and focus must be of good quality; we will return the cassette if requested. The video will only be edited for sound level and time.
Links to the poet's books, publications, other poems, website, etc. are helpful to viewers who want to read more.
Videos can be sent to Poetryvlog.com, P.O. Box 634, Port Jefferson, NY 11777. As time allows the frequency of poets appearing on the site will increase from once to twice a week, and then maybe even five days a week. All the appearances are archived so once a poet is on the site that video remains, to be seen at will.
There is always this breeze from the sea
that picks up frequencies
while I buy bread
of life and love and hate and despair.
On a train
you told me Prague was nice
in the spring.
But I was cold and unshaven
below where the wind touched me
and the salt air from the Adriatic came in like
a radio station from a communist country
indoctrinating body parts.
I try on a sweater at Barney’s
and feel like I am suffocating
from freedom.
A wall went down that day
on you
I fell to my knees
seeing your greedy desire expand
for all things bright and beautiful
through salted eyes
I cried for a year looking out the window.
At dusk
I found you again
channeling the voices of Ceausescu supporters
when our youth and blood-red hearts converged.
A metrocard swipe and I
am at a desk
as if you never were
and I never
came over and over again
on those rocks.
I had never seen a bathtub
so large
in Hungary
or anywhere else.
But I knew you didn’t really believe
we could be true socialists.
You tasted success on your
tongue
in me
And I
I
had a premonition
that capitalism would ruin our sex life.
All creatures great and small
somewhere
Die
why not with this breeze from the sea
that carries me back to deep waters.
Copyright Mona Ghoneim, 2005. Used here by kind permission of its author.
Mona Ghuneim was born in Beirut, Lebanon to a Palestinian father and an Armenian mother – two oppressed people for the price of one, she jokes. But all kidding aside, she knows full well the struggles and hardships her parents and ancestors faced and she appreciates the rich cultures and vibrant worlds passed down to her. She takes it all very seriously in her writing, by turns comic and heart-breaking, quirky and endearing, and always working to find compassion and understanding.
Ս. Արեանին
Պուրճ համուտը լռած է։
Ժամը մէկ է։ Կէս գիշեր։
Թաղին ծայրը կատուները միս մինակ
տիեզերքի մութին դէմ փամփուշտի պէս մլաւիւններ կ՛արձակեն
աղբակոյտի մնացորդին մէջ ինկած։
Պուրճ Համուտը լռած է։
Կոյր սրճեփի ծեր կառքէն
սուրճի հոտը թաղը ամբողջ բռներ է,
այրած սեւցած սուրճի հոտը
առաւօտեան սուղ-սուղ ծախուող փլասթիքէ գաւաթներով
սուրճի հոտը կոյր սրճեփին
որ դիմացի պատշգամէն ապօրինի ձեւով ճարուած ու լուացքի թելէն կախուած
դրօշակի գունատ լաթը
մէկ աջ մէկ ձախ կը թօթուէ
որուն հոգը
թէ դրօշակն այդ գողցուած
նշան է լոկ վարչապետին զօրակցութեան
եւ պիտի
փրթի իյնայ օր մը
անցորդներուն գլխուն անմեղ
ճօճանակուող չարչարանքէն իր խեղդուած։
Պուրճ Համուտը լռած է։
Բայց միշտ լուռ է թմրութեան դէմ իր սպաննող
աղմուկին դէմ յոգնեցնող
փողոցին մէջտեղը թաւլի կը խաղան ու դուն կը լռես
քէպապի ծուխով ննջարանդ կը մտնեն ու դուն կը լռես
ամբողջ տունդ կեղտաջուրով կը խեղդեն դուն կը լռես
միակ յստակ ու պերճախօս
պատասխանը թաղամասի խաղաղութեան
լռութիւնն է
այս օրերուն
եկուր գնայ դիմացիր լռութեան ու մի ճչար
թաղին ծայրը
փերեզակի մուճակ հագած կատուներու ցեխոտ փտտած
պահուըտուքին մաս կազմելով։
Պուրճ Համուտը լռած է։
Թաղին ծայրը աղբակոյտը փոքրիկ բլուր կազմած է
մահաթոյնէ դրոշմաթուղթ փակցնելով
խաւարին մէջ բազմապատկուող կատուներու երազներուն։
Ծեր շէնքերուն անթէնները երկնքին մէջ վիժած են
պաստառներուն խաբկանքը
երկնքի առեւտուրին ձրիաբար յանձնելով։
Քանի հոգի դուրսը մոռցած
կը գիջանայ այս պահուն
բազկաթոռին մէջ ընկղմած
սուտերուն իր հաւատալով։
Քանի հոգի հիմա պառկած
հոլիվուտեան կեղծ աստղերուն
շորթիկները կամաց կամաց կը վերցնէ
ու կը սառի իր հաճոյքէն թլփատուելով։
Ժամը մէկ է։ Կէս Գիշեր։
հէտֆոններս ականջներուս պատշգամէն կախուեր եմ
կատուներու սեռ մուրացող մլաւիւնին ականջ տալով
Վէվ Օշականն ու Դուրեանը
սրտիս խորը
լճակի մը թրաժէտին կը գրեն
Քանի հոգի լուռ սիրեցին
մեծ քաղաքի մեծ սէրերով
յետոյ ինկան
ոստրէներու չորցած-հինցած
կափարիչներ հաւաքելով
քանի հոգի
ահազանգի խելառ-մելար ոռնոցի մը ականջ տալով
կոշտուկ կապած բոպիկ ոտքով
բեմ բարձրացան
բարձախօսով ճառ կարդալու
քանի հոգի կիրակնօրեայ բիժամայով
քարոզ լսեց ու հայհոյեց
եւ քանիներ ամէն տարի
խոր հաւատքով եւ լրջութեամբ
տարեդարձի մոմեր բռնած
հին Վրէժ-ին յիշատակը դեռ կը յարգեն։
Պուրճ Համուտը լռած է։
Բայց միշտ լուռ է աղէտին դէմ
որ հարսի պէս ուրախ զուարթ կը պտտի իր թաղերէն
ճիւերուն ալ հոգը չեղող
քէֆի թմբուկ խաղցնելով։
Ժամը մէկ է։
Աղբատարը ահագնացող սպառնալիք կը կարդայ կատուներու
գլուխներուն մուրացկան
ու կը խլէ անոնց ճանկէն
խաղաքարտի պէս բախտաբեր
պատառիկներն աւելցուքի։
Ով պիտ՛ փրկէ
կատուներուն վերջին ընթրիքն առատաձեռն
ով պիտ փրկէ
ականջներս հէտֆոններու լռութենէն
կատուններու փամփուշտներէն
սիրտս ծակող լճակին լուռ արտասուքէն։
You talk of the strange light
on the water and point to a
boat that puts in at the pier.
The sea is warm and lilac colour.
But listen,
the cicadas twang,
and the city
hums in the twilight.
Look,
the silhouettes of kissing trees!
We don’t know if we are to part:
you are moored
to sway your son to sleep;
I’m off to chase
new lights in the sky.
But we are held up:
you say you feel the tide,
I sense palpitations
from waves making it ashore.
Then,
in one wink
we are spellbound
by the advance of sea upon earth.
And we are no more …
Shmavon Azatyan
Copywright is International Library of Poetry. This poem has previously appeared in the "Anthology of Best Poets of 2004", edited by Howard Ely. It appears here by kind permission of the author.
ԱՆԳԻՏԱՆՈՒՄ ԵՆՔ ԹԵ ՊԵՏՔ Է ԲԱԺԱՆՎԵՆՔ
ՇՄԱՎՈՆ ԱԶԱՏՅԱՆ
Անգլերենից թարգմանեց` ԳՐԻՇ ԴԱՎԹԵԱՆ
Խոսում ես մի անսովոր լույսի մասին
Ջրի վրա, և մատնանշում ես
Մի նավակ, որ մտնում է մատույցը։
Ծովը ջերմին է ու լիլակա?ույն։
Բայց լսիր,
Ծղրիդները ճըզճըզում են,
Եվ քաղաքը
Նվում է մթնշաղում։
Նայիր,
Համբուրվող ծառերի ուրվագծե~րը...
Անգիտանում ենք, թե պետք է բաժանվենք.
Դու մխրճված ես
Որդուդ օրորելով քնցնելու.
Ես էլ պիտի գնամ հետապնդելու
Նոր լույսեր երկնքում։
Բայց երկուսս էլ համենում ենք.
Ասում ես` զգում ես ալիքը,
Ես բաբախումներ եմ զգում
Ալիքների, որ ափ են հասնում։
Հետո մի ակնթարթում
Հմայվում ենք
Ծովի առաջացումով երկրի վրա։
Եվ էլ չկանք...
Գլենդել, Կալիֆորնիա, 2007-08-11
Իմ անցյալի կապկպուկից
Այսօր մի խուրձ հետս վերցրի,
Որ ուղարկեմ «Մոռացություն»։
Այն քաղաք չէ, կամ էլ ավան,
Մոլորակ է, հասցե չունի,
Մտացածին անհայտություն
Եվ տարածք է՝ անկշռելի,
Անչափելի, հասանելի, նաև մոտիկ
Տարածություն լոկ ինձ համար։
Այլ կերպ ասեմ.
Հոգուս համար շոր եմ կարել,
Եվ անհարմար ձև ու չափեր,
Հոգեկոշիկ, հոգեկալեր,
Հոգիս սեղմող հազար բաներ
Մեկ կապոցում լուռ լցրեցի
Ու գնացի «Մոռացություն»։
Հոգուս համար կարած շորը
Դեռ չհագած՝ հետս վերցրի,
Որ հարցնեմ.
«Մոռացությո՜ւն», տես սազո՞ւմ են
Հոգուս նորը,
Վառ գույներն ու լուսավորը»։
«Մոռացություն» մոլորակում
Լուռ գիշեր էր։
Քուն էր մտել իմ պես հարյուր
Մարդու հանած հոգիների
Փեշն ու շորը։
Դե, ի՞նչ արած, որտեղ հարյուր,
Այժմ դարձավ հարյուր ու մեկ,
Հասցե ստացավ «Մոռացություն» մոլորակը,
Ես էլ խաղաղ վերադարձա
Իմ ներկայի դուռն ու բակը։
Օգոստոսի 29, 2005թ.
Copyright Arusyak Ohanyan. Used here by kind permission of the author.
Click on the link to hear ԵՐԵՎԱՆԻ ԱՂՋԻԿՆԵՐԸ/Yerevan Ladies read by the author, Artsvi Bakhchinyan.
Երևանի աղջիկները
անհամեմատ լավն են Երևանի տղաներից՝
գույնով, բույրով, լեզվով, ուղեղածալքերով,
առաջադիմությամբ ու հետադիմությամբ:
Երևանի աղջիկները
տարածաշրջանում առաջինը շալվար հագան
խորհրդային կարմրաշեկ ժամանակներում՝
մոտ հարևանների աչքին գցելով,
իսկ հեռուների աչքին՝ բարձրացնելով
քաղաքի պատիվը:
Երևանի աղջիկների պաչիկները
անուշիկ են նույնքան, որքան աշխարհի բոլոր աղջիկներինը,
բայց երևանցի երգիչը բնականաբար
սուբյեկտիվորեն նրանց սիրունիկ աչիկների գովքն է անում:
Երևանի աղջիկների մեծ մասը
պատկանում է "ծիտ" և "թիթեռ" կատեգորիային,
սակայն նրանց մեջ քիչ չեն
կաղամբաթիթեռներն ու ցեցաթիթեռները,
որոնց ցերեկային արդուզարդը չի տարբերվում գիշերայինից:
Երևանի աղջիկները
արևածաղկի սերմ, դդմի կորիզ և օտար լեզուներ են չրթում
և հրեղեն ինքնաթիռով ժամանած
գեղագանգուր, խարտիշագեղ ու թիկնավետ
արտասահմանցի փեսացու են երազում:
Երևանի աղջիկները մասնակցում են զանազան
"Միսս ֆլան" և "Միսս ֆստան" բազմառանգ մրցույթների,
աշխատում են օֆիսներում և ծխելով ավտո են քշում,
երդվում են բջջային հեռախոսի արևով,
դեռ պատվից ցածր չեն համարում տորթ թխելը,
մարտինի են խմում, տժժում-ցքցքում դիսկոներում,
թռչում են անդրօվկիանոսյան հովերով,
բայց ամուսնանալիս շատերը դեռ շահում-պահում են
կարմիր խնձորի սուրբ ադաթը
և հանդուրժում ընտրյալի դավաճանությունները,
և պաշտպանվելու տարրական գիտելիքներից զուրկ՝
երբեմն ընկնում են ետաբորտյան թախծի մեջ
(տես Վիոլետ Գրիգորյան, համապատասխան քերթված):
Երևանի աղջիկները
հայ աղջիկ հասկացության ամենացցուն նմուշներն են
և սեռակից շառավիղները
(ուզեն թե չուզեն, գիտակցեն թե չգիտակցեն)
Էրատո, Փառանձեմ, Զապել թագուհիների,
Սանդուխտ կույսի և Մամախաթունի,
Սահակդուխտի ու Խոսրովիդուխտի,
Սրբուհի Տյուսաբի, Մարիամ Թումանյանի, Սիրանույշի,
Շահանե-օ-դու-իմ-Շահանեի…
և միաժամանակ հեռավոր քույրերը
Իրինա Ալլեգրովայի, Շերի
և պոռնոաստղ Քրիսթի Քենյոնի:
Երևանի աղջիկները
քաղաքի դեմքն են՝
տաք, մի քիչ պրտված, հպարտ և միշտ կանչող:
Copyright Artsvi Bakhchinyan 2005. Used here by kind permission of the author.
Սև են եղել ու մութ մեր շենքերը դարեր:
Մեր վանքերը խոհուն, տաճարները համակ,
Օ՜, սևագո՜ւյն քարեր, օ՜ սևավո՜ր քարեր.
Սուգերով լի քարեր ու սևաքանդակ:
Ավերների միջին, արյունների միջին,
Երբ կերտել ենք համառ ու փնտրել ձեզ,
Դուք եք եղել թարգման մեր սևակնած սրտին.
Դուք եք եղել հարմար բախտին մեր սև:
Օ, խաչքարեր տխուր՝ շիրիմներին քաշված
Դուք ծնկաչոք հայի աղոթքներից մաշված,
Դուք մումերի մրից սև՜ կրկնակի:
Մինչ խորքերում հողի քարեր կային վառման,
Քարեր կային զվարթ, հազարագույն,
Մոզիրներում թաղված անթեղների նման,
Սրտերի մեջ փակված հույսի հանգույն...
Օ՜, ծիրանի՜ քարեր, է՛, վարդագո՜ւյն քարեր,
Յասքամանի՜ քարեր, ծաղիկների,
Դուք՝ խնդություն, պահված հողերի տակ դարեր,
Դուք՝ գետնի տակ սանձած կար՜տ կյանքի,
Դուրս եք հորդել հիմա մեր դարավոր սրտից,
ճեղքած մռայլը հին՝ եղել եք վեր,
Սյուն- սյուն շատրվանել հողի խորունկ շերտից.
Կամար- կամար շուքով ծիածանվել
Ծաղիկների՜ գույնի, ծաղիկների՜ նման,
Բարի ժպտում եք դուք լույսի՛ն, մարդո՛ւն,
Ո՞ր հողի տակ ուրիշ կյանք ու գույն կա այսքան
Դարերը հուն չգտած ուրախություն:
Հավատում եմ հոգով բախտին ժողովրդիս,
Նրա աստղը պիտի պայծառ փայլի այսպես,
Այնքան խորո՜ւնկ նա նրա խինդը հորդի,
Որ դուք իսպառ ելնեք արևերես:
Որ դուք ձեր քարակոփ հայերենով անմեռ,
Լլիվր ձայնո՛վ հաստեք հավերժը մեր կյանքի.
Օ՜, ցիրանի՜ քարեր, է՛, վարդագո՜ւյն քարեր,
Յասամանի քարեր, ձնծաղիկի...
Սիլվա Կապուտիկյան (1919-2006)
LA LAMENTATION DES PIERRES
Noires et sombres nos maisons pendant des siècles,
Tristes et pensives nos églises.
O pierres noires, O pierres noires
Pierres rongées par le deuil,
Vous étiez notre compagnie
Dans le désastre et dans le sang.
Et vous disiez tout bas ce que nos cœurs taisaient.
Seules amies au long d'un destin noir,
O croix de pierre sur les tombes,
Pierres des chapelles, pierres des temples,
Usées par les prières et les genoux des Arméniens
Pierres des cierges, noires, plus que noircies.
Dans la terre se cachaient des pierres de couleur
Pierres de joie, pierres de rire
Comme une braise de vermeil parmi la cendre
Comme l'espoir au creux des cœurs.
Pierre de pourpre et d'incarnat,
Pierres, O fleurs épanouies,
Apothéose ensevelie pendant des siècles,
O prisonnières de la terre,
Vous avez jailli du fond des cœurs anciens
Et vous resurgissez, déchirant l'ombre noire
Vous dressez nos colonnes
Vous vous changez en voûtes d'arc-en-ciel
Vous souriez, fleurs éternelles
Aux hommes et à la lumière.
Sur quelle terre existe-t-il autant de vie
Tant de couleurs et tant de joie
Enfouies dans la vieille prison des millénaires ?
J'ai foi dans l'avenir de mon peuple.
Sylva Kapoutikian, dans Poésie arménienne, Anthologie des origines à nos jours, réalisée sous la direction de Rouben Melik, Paris, Les Editeurs Français Réunis, 1973 (édition épuisée *).
George
Mgrdichian
fingers
play
as
if
an
angel
is
petting
his
beating
heart
Copyright Alan Akmakjian. This poem has appeared in Ararat, Spring 1995.
Սառույց դարձած մարմառ ձյան պես,
Սպասում եմ պայծառ արևի գալուն,
Ձնծաղիկի պես հողով ծածկված ՝
Սպասում եմ ես նուրբ սպասումով,
Ինչպես թաքուն աշխատավոր,
Որ սպասում է հրամանի,
Արև ՝ հոգնած լույս տալով,
Հերթ եմ տալիս ես լուսնին,
Բայց լուսնի հետ միևնույնն է ,
Մութն է ընկեր ու աստղեր,
Չունեմ աստղեր ես, գիտե՞ս .
Քանզի աստղ եմ ես որպես,
Թեկուզ դժգոհ դեմքով լի,
Մարդիկ նայեն իրարու,
Ունեմ լույս , ու առանց որի ՝
Կյանքն է տխուր ու վշտալի:
Սպասում եմ ես, թեև գիտեմ. . .
Ժամ է անցնում, իզուր ժամանակ . . .
Ընկնում գիշեր նողկալի,
Սպասում չկա, լուսինն եկա՜վ,
Մութ է շուրջս , շող չեկա՜վ :
Յուլիս 4, 2006
Copyright Ani Mkhitaryan. Used here by kind permission of the author
For Vahinak Avakian (1906-1986)
Grandpa took the train every day
from Jersey to Manhattan
Looking just like all the other businessmen
but older, he swayed on the train
holding his newspaper and his briefcase on his lap.
He and his brothers and cousins
were in the business of rugs. Importing, buying, selling.
When I visited, he would give me a tour, bending down
to touch the wool, discussing the different varieties.
Well into his seventies, he bent with some stiffness, his feet slightly splayed
but steady on the wood floor.
Today, packing to move for the tenth time in eight years,
I piled the small, beautiful rugs that I own
on the floor of my dismantled livingroom. I vacuumed each carefully,
I bent down and rolled them together,
and I sealed the bundle with clear packing tape.
I know that he would wrap them in brown paper.
I find myself promising to keep them clean.
I'm alone in the house.
I think I smell his aftershave as I'm bending down.
Copyright Leah Ryan. This poem has appeared in Ararat, Autumn 1995.
Les tapis de grand-père
par Leah Ryan
pour Vahinak Avakian (1906-1986)
Chaque jour grand-père prenait le train
de Jersey à Manhattan.
Il ressemblait à tous les autres hommes d’affaires
mais plus âgé. Il se courbait
en tenant son journal et sa serviette sur les genoux.
Lui, ses frères et ses cousins
Travaillaient dans la tapisserie. Ils importaient, achetaient,
vendaient.
Quand je lui rendais visite, il me faisait faire un tour, se penchant
Pour toucher la laine et discuter des différentes qualités.
Bien après avoir dépassé soixante-dix ans, il se courbait avec
difficulté, les pieds écartés
Mais équilibré sur le plancher en bois.
Aujourd’hui, en emballant mes affaires pour la dixième fois en huit ans,
J’empile les petits tapis, sublimes, qui m’appartiennent
Sur le parquet de mon salon démonté. Je passe l’aspirateur prudemment
sur chacun.
Je me penche pour les rouler ensemble,
Et je les attache avec du scotch transparent.
Je sais que lui, il les aurait emballés dans du papier brun.
Et je me promets de les garder propres.
Je suis seule dans la maison.
En me baissant, j’ai l’impression de sentir son parfum.
[Copyright Leah Ryan. Ce poème apparut pour la première fois dans
Ararat, Automne 1995.]
(traduit par Christophe Atamian)
Շուրջս խաւար, հանդարտ ու քուն.
շուք մը անգամ չի դողդղար.
հոն դիմացս շշուկներուն
մահացումն է լիակատար։
Միակ ձայնը իրարու քով
ժամացոյցս ու սիրտս է հո՚ս,
որ կը համրեն պինդ-պինդ զարկով
կեանքիս քայլերն արագահոս։
Levon Shant
Born in 1976 in Yerevan, Armenia. Studies at Yerevan State University from 1993-1998, majoring in English Language and Foreign Literatures. Thereafter begins writing poems influenced by John Updike’s "ecstatic language".
The first poems are either strictly political -- drawing some criticism on the government and its activity in mid 90s -- or love poems.
After his studies, serves in the army starting in June 1998 and is stationed in Stepanakert, Kharabagh, until December 1999.
After the service begins writing fiction and is interested in Armenia's current affairs. Continues studies concentrating on Faulkner and Hemingway and decides to continue his education in the United States. In 2002, is admitted to the University of Louisiana at Lafayette. Receives his MA in English/Creative Writing in 2004, with a thesis entitled “Armenian Ways”, short stories about post-Soviet Armenian society.
In 2005, the Writer’s Union of Armenia publishes a novella from the thesis “Big My Secret” in English and Armenian. Publishes also poems in the International Library of Poets, and, the Southwestern Review from 2004 to 2006.
Shmazon is currently working on his dissertation and comprehensives at ULL and continues to write poems and fiction.
Helping my grandfather in the garden,
I observe him gracefully shoveling
the earth, his biceps swelling and subduing,
the sweat trailing down his face. Above
his shoulders Ararat towers frozen,
wearing a massive winter cap.
Throughout the summer, as the old man
toils in the garden, Ararat warms up and
sweats rivers that gush down its shoulders,
enlivening them with green. Grandfather’s
chalky back turns tanned, his agile arms
gain muscles to force the gardening done.
When Grandfather harvests grape, Ararat
has mastered the snow,
rising blithe and bare-headed.
In winter, I enter Grandfather’s study.
I can see through the window the mountain,
wrapped in mist, choking from the grand
snow pressing on its summits. He stops his
fervid writing, fills two mugs full of wine
and says:
“Work when the sun shines, so you can
enjoy life when it’s at rest.”
Copyright Shmavon Azatyan
This poem has appeared The Southwestern Review, the journal of the English Dept of University of Louisiana at Lafayette. Spring 2006, Volume 31, Page 30. It appears in this site by kind permission of the author.
Chouchanik Thamrazian grew up in Yerevan. Since 1997 she has lived mostly in France, where she studied modern literature at the University of Montpellier. She is now finishing her doctoral thesis, entitled La dynamique du rêve dans l’écriture d’Yves Bonnefoy.
She has published two volumes of prose poems in Armenian, Voskévandak (the golden cage, 2001) and Karmir tzar (the red tree, 2004). She has also translated collections of poems and essays by Bonnefoy, as well as works by Marguerite Duras and André Gide. In the late 1990s she began writing poetry in French.
Chouchanik Thamrazian took part in the Poetry International Festival Rotterdam 2007, a festival created in 1970. The pieces are available online and
may be also accessed here.
Photo courtesy of the Poetry International Festival webpage.
Click to hear the audio clip Ես եկել եմ ձեզ ասելու read by the author and recorded live in June 2007, at the International Poetry Festival in Rotterdam, the Netherlands.
I
My son and I are sitting
on the back porch
when suddenly the universe begins
revealing itself to him.
Papa, who broke the moon?
Nobody, son, I offer.
But look over there,
he insists.
I raise my head and
sure enough
the silly thing
has caught itself in the branches of a tree
and shattered its light.
It's okay, Emmanuel,
I whisper
unimpressed by this catastrophe.
Nevermind, Papa.
It's all right now.
I look up in time
to catch the moon break free
and float lazily upwards.
And here we are,
heads tilted back,
both slightly awed.
Emmanuel pressed against me
and follows the moon awhile
as it saunters along its arc
somewhat embarassed this night.
II
Papa, come quick.
The moon's in my room.
He's at it again.
That's nice, son,
I reply.
Now I hear laughter coming
from his bedroom.
I move quickly down the hall
and listen at his door,
then enter.
And there's the moon smiling
all over my son's face.
Emmanuel is chuckling to himself.
And here I am like an intruder.
But my son saves me by offering
an invitation,
Come in and meet my new friend, Papa.
Copyright Lorne Shirinian. This poem has appeared in Ararat, Summer 1986.
Որ ջերմ ես ու ողորկ ես այսպես,
Թող կրկին քո ջերմով տաքանամ,
Թող ջերմին ողորկդ վայելեմ
Ու սորուն երազիդ միանամ...
Մորենին չէ, սի՛րտս է, վառվում է,
Երփներանգ ցոլքեր է շաղ տալիս,
Թիթեռս բոցի շուրջ դառնում է,
Փարվանան խանձվում է խայտալիս...
Երազը վառվում է ցոլքերում,
Լույս գցում տենչանքի անթեղին,
Երազի, տենչանքի ալքերում
Թավալվում, փաթաթվում բաղեղին...
Որ այնպես վառվում է կապուտակ,
Եվ այնպես երանգներ շաղ տալիս,
Թվում է անուշը քո համակ
Շուրթերիս վրա է համ տալիս...
Մոտեցիր, մոտեցիր ու զգա՛,
Իմ խուժող արյան հոսքը զգա՛.
Քա՞ղցր է, թե՞ դառն է այս արբունքը,
Որ սրտիս այսպես տապ է տալիս...
Գլենդել, Կալիֆորնիա
Copyright Grish Davtian
"All the pictures are fading."
my mother says about the albums
from Russia and Iran. Her child-
hood and her mother's falthering.
Brittle pages in warped bound
books I used to have to ask
permission to see, filled
with novels of ancestry and blood.
Here, my grandmother,
a teenager, swims with her sister
and parents as a grey ball
of sun drizzles into the Black Sea.
But, the pictures are fading
and my grandmother, who never forgave
her parents for being Jews,
for being hated, is nearly gone.
She, who married a compact, but sturdy
alien and let him take her
to Iran to teach her to be a better
Armenian than any Armenian.
She, who thought she might escape
death with a different last name
but chose to join a race dying
themselves at the hands of hate.
And the pictures are fading.
Like a flyer on a telephone
pole that's seen too many noons
my heritage has slipped away.
Here, my mother, barely five, is dressed
in grey knickers in order to play
with her brothers, Persian
clouds collect dust overhead.
She, who never forgave her father
for dying young, for forcing her
to leave her Armenian tongue
in Iran. She married a man
from New Jersey, with a foot
on the Mayflower and tried to join
the D.A.R. Which doesn't mean any-
thing to me, but means everything.
Still, the pictures are fading.
Knowing where we would look
when that day came that she was gone
my grandmother left a note
in one album, scribbled in her hand,
trembled by age,
"Have doctor make sure I am dead
before they put me in the ground."
And the pictures are fading.
Copyright Charles Avakian Freericks. This poem has appeared in Ararat, Autumn, 1995.
Անիին եւ Արային
Մարմնիս, հոգիիս
ո՞ր անկիւնը զետեղեմ
Անիին ցաւը։
Հարցումիս պատասխանեց
Սիրոյ Ծառը.
— Ես եմ Ծառը՝
Սիրոյ Ծառը։
Սիրահարներու միացուլուած ոտքերը
արմատներս են,
ընդելուզուած մարմինները
բունս է,
հովին տուած անոնց մազերը
ճիւղերս են,
անոնց հոգիներուն յաւերժական երգը
իմ երգս է,
որ իւրաքանչիւր ծաղկող գարուն
կը սվսվայ բնութեան հեշտանքով.
— Շունչս շունչիդ,
շրթներդ շուրթիս,
ձեռքերս ափերուդ մէջ սեղմ,
կուրծքդ կուրծքիս,
հոգիս հոգւոյդ,
Սիրոյ Ծառն եմ ես
ծնած ցաւէդ։
Յուլիս, 2007
Copyright Alidz Jebejian Agbabian. Used here by kind permission of the author.
when your eyes had deciphered
the language of sleep
had become like the dark soil
of Lake Van
where you were born
you fled Asia Minor
to stay alive
it was then your hair
became like burnt water
hair of snow
hair of Eurasia
hair from the Antilles
baked by the sun
and your voice
like the silence
of a winter star
said only
what was I
and what have I become?
and when you died
the grass of the garden bowed
& branches from the sycamore snapped
Copyright Kosrof Chantikian. This poem appeared in Ararat, Summer 1993.
APP and its producer, Lola Koundakjian, retain the right to accept or reject any poetry submission(s) based on the criteria provided by the project description.
Send your comments to armenianpoetryproject[at]gmail[dot]comFollow us on Twitter: @armenianpoetry
Click here for our 15th anniversary clip on youtube.com
